Яг л түүн шиг өдөр эрүүл, саруул байсан хүн орой гэнэтхэн өвчин хэлнэ. Хаана хэзээ хэн өвдөхийг хэн ч мэдэхгүй. Өдөр, шөнийн алинд ч хэн нэгний зүрх өвдөж, даралт ихсэх, осолд орох эсвэл шинэ хүн мэндлэх үед Яаралтай түргэн тусламжийн эмч нарт ханддаг.

"103" гэсэн утасны дугаарт залгахад ямар нэгэн аврагч ирж байгаа мэт хүлээх, түр ч болов тайвшрах, итгэл найдвар өвөртлөх хүн олон. Тиймээс та бидний эрүүл энхийн манаанд нүд цавчилгүй, гар хумхилгүй өвдсөн зовсон нэгэнд амьдрал бэлэглэх гэж цаг, минуттай уралдан ажилладаг эмч нарын нэг өдрийн тэр дундаа шөнийн амьдралыг сурвалжлахаар өнгөрсөн баасан гаригт Нийслэлийн яаралтай тусламжийн төвийг зорилоо.

"103"-ынхан 24 цагаар ажиллаж 48 цаг амардаг

Энэ удаагийн "Монгол Улсын төлөө" буланд зочноор оролцож буй Нийслэлийн Яаралтай тусламжийн төвд оройн 20 цагийн орчимд очиход гуравдугаар ээлжийн ахлагч Ч.Цэрэнлхам угтан авсан юм. Нийслэлийн яаралтай тусламжийн төвийн эмч, сувилагч нар гурван ээлжээр 24 цагаар ажиллаж 48 цаг амардаг гэнэ. Нэг ээлжинд 17 эмч, Баянзүрх салбарын зургаан эмчтэй нийлээд 23 эмч, жолооч ажилладаг аж. Шугамын дуудлагын эмчээс гадна эрчимт эмчилгээ, мэдрэлийн, осол гэмтлийн, эх барих зэрэг төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн эмч нарын баг ажилладаг юм байна.

"Амралтын болон баярын үеэр эмч нарын тоо нэмэгддэг. Тус төвийн 80 хувь нь залуу эмч нар бий. Одоо бүгд дуудлагад явсан учир 22:30 цаг хүртэл хүлээх нь дээ" гэв. "103"-ын эмч нар хоногт 500-560 дуудлага хүлээж авдаг. Харин баяр ёслолын үеэр 600 орчим дуудлагатай өнждөг байна. Нийслэлчүүд бидний төлөө унтах нойр, идэх хоолоо хугаслан ажилладаг энэ хүмүүсийн цай уух, амрах цагийн хуваарь нь хүртэл биднийхээс өөр. Өөрөөр хэлбэл, цайны цагаар тэд ажлаа хийж л байдаг гэсэн үг.

Улаанбаатар хотын замын бөглөрөл, автозамын хөдөлгөөний ачаалал, нягтрал зэргээс шалтгаалан тэдний ажил, амралтын цагт өөрчлөлт оруулжээ. Тухайлбал, 24 цагаар ажиллахдаа ажлаа эхэлсэн яг тэр цагтаа маргааш өдөр нь буудаг аж. Харин өдрийн хоолоо 15:30-16:30, оройн хоолоо 22:30-23:30 цагт иддэг юм байна.

Дуудлагын эмч нарыг хүлээж суух хооронд тролейбуснаас буухдаа унаж хөлөө гэмтээсэн гэх нэгэн ахимаг насны эмэгтэйг хоёр залуу сугадсаар орж ирэв. Оройн 22 цагийн орчимд ирсэн энэ хүнийг эмч үзээд "Зөөлөн эд нь гэмтсэн байна. Таныг гэмтлийн эмнэлэгг хүргэж өгнө" гэчихээд жолооч нь бололтой залууд хандаж "Юмыг яаж мэдэх вэ. Та замын цагдаад тэмдэглүүлчих" гэж байлаа. Шөнийн ээлжинд гарч буй эмч нар яаруу, сандруухан оройн хоол идээд тус тусын дуудлагад гарахаар бэлтгэлээ базаав. Ээлжийн ахлагчийн хуваарилсан эмч нартай бид ч бас ажилдаа гарлаа.

Иргэд хуурамч дуудлага өгчихөөд утсаа салгаж, нохойгоо сул тавьдаг

Машинд суунгаа эмч, жолооч хоёртойгоо танилцлаа. Эмчийг У.Бастуяа гэдэг. Яаралтай тусламжийн төвд ажиллаад хоёр cap болж байгаа аж. Тэрээр "Ач" анагаах ухааны дээд сургуулийг төгссөн гэнэ. "Дөнгөж сургуулиа төгсөөд дуудлагаар явахад мэдэхгүй зүйл их гарч, шантардаг байсан. Тиймээс ахмад эмч, ээлжийн ахлагч, төвд суудаг операторуудаас асууж, зөвлөгөө авна. Залуу эмч нар маань бүгд л тэдний тусламж, дэмжлэгийг авдаг. Анх ажилд орсноо бодвол одоо сурсан зүйл их" гэв.

Увсаас ирсэн энэ бүсгүй "Хүний амь нас, эрүүл мэндийг хариуцаж байгаа болохоор эмч нар бид ажилдаа хайнга, хэнэггүй хандах эрхгүй" гэж байв. Сургуулиа төгсөхөд нь түүнд багш нар нь "103"-т юм сурах нь илүү" гэж зөвлөснөөр энэ ажлыг сонгожээ. Тэрээр 24 цагаар ажиллахдаа 30-40 дуудлагад явдаг аж. Харин жолооч залууг С.Болд-Мөнх гэнэ. Говь-Алтай аймгаас ирсэн гэх энэ залуу олон жил жолоо мушгисан туршлагатай сайн жолооч. Яаралтай тусламжийн Төвд дөнгөж таван cap ажиллаж байгаа хэмээн инээмсэглэж байв.

Бидний эхний дуудлага 22:45 цагт ирэв. Баянгол дүүргийн IX хороонд 47 настай эрэгтэйн зүрх нь өвджээ. Хаягийн дагуу очиход утсаар ярьсан хүн хуурамч дуудлага өгсөн байв. Энэ мэтчилэн эмч, жолооч хоёрын цаг, нэгж, унаа тэрэгний шатахууныг үрэх юу ч биш гэнэ. Тэд станцаар төв рүүгээ ярьж дуудлага хуурамч байсныг илтгээд дараагийн айл руу яаравчлав. Өдөр замын түгжрэл дунд ороод гацчихаар яаж ч болдоггүй. Дээгүүр нь нисэлтэй нь биш.

Дуудлагыг ганц уяж, хүлээлгэдэг зүйл нь замын түгжрэл, гэр хорооллын замбараагүй байдал, битүү гудамж. Зам муу, зарим айл бүр, уулын орой дээр буучихсан байдаг. Бас задгай газар их болохоор хаяг тодорхойгүй гэх мэт бэрхшээл их. Янз бүрийн эмийн бодис, уксус уусан, зүрх судас, даралт ихсэх, аминд тулсан дуудлага цөөнгүй ирнэ. Яарч, сандарч ядаж байхад бас худлаа дуудлага ч ирдэг. Хаягийнх нь дагуу очоод 30-аад минут хайна. Арай гэж олтол нөгөө айл нь хаалгаа онгойлгохгүй, утсаа унтраах ч юм уу нохойгоо сул тавьчихдаг хэмээн У.Бастуяа эмч ярив. Мөн дуудлага өгсөн хаяг байдаггүй тохиолдол ч гардаг байна.

"Удаж ирлээ" хэмээн загнаж, элдвээр хэлэх хүн цөөнгүй

Олон дуудлагатай байхад иргэд худлаа дуудлага өгч тэдний ажилд саад учруулдаг нь эвгүй санагдлаа. Тухайн хүний хуурамч дуудлагаас болж дараагийн дуудлагын хугацаа алдах нь бий. Энэ хооронд эрдэнэт хүний амь нас эндвэл яана. Эмч нарын энэ зовлонг хүмүүс тэр бүр ойлгохгүй. "Удаж , ирлээ" гэж загнах, элдвээр хэлэх ч хүн цөөнгүй таарна. Биднийг хоёр дахь дуудлага дээр очиход 41 настай эрэгтэй Г өдрөөс хойш бөөлжиж байгаа. Урьд өдөр нь юм будаж архи бага зэрэг уусан гэв. Эмч түүнийг үзэж хаана нь өвдөж, юу идсэн, ямар эм уусныг асуугаад "Олгойны шинж тэмдэг илэрсэн. Тиймээс эмнэлэгт очиж нарийн шинжилгээ хийлгэх хэрэгтэй" гээд байршлын дагуу Баянгол дүүргийн мэс заслын "Номун" эмнэлэгт хүргэж өглөө.

Өвчтөн Г-д иргэний үнэмлэх, эрүүл мэндийн дэвтрийн аль нь ч байсангүй. Тэрээр Баянзүрх дүүргийн 13 дугаар хороонд амьдардаг аж. Дүүгийндээ ирээд байтал гэнэт бие нь өвдсөн гэнэ. Тиймээс түүнийг Яаралтай тусламжийн тэргээр очиход "Номун" эмнэлгийн хүлээн авах "Бичиг баримтгүй хүн байна" гээд нэлээд ундууцангүй хүлээж авав. Энэ мэтчилэн бидний дуудлага хөвөрсөөр... Бид ажилдаа яарсаар...цаг, минуттай уралдсаар явав.

Дуудлагаас дуудлагын хооронд явахдаа эмч, жолооч хоёроос зарим нэг зүйлийг асууж амжина. Мэдээж, янз бүрийн л дуудлага ирдэг байх. Дуудлагын хүнд, хөнгөнөөс шалтгаалан цалин нэмэгддэг үү гэхэд "Би ажилдаа ороод удаагүй. Тийм болохоор үндсэн цалин 313 мянган төгрөг авдаг. Гурван cap ажилласны дараа нэмэгдэлд орж, илүү цагийнхаа мөнгийг авна. Илүү цагийн мөнгийг тооцохдоо нэг цагийг хоёр мянган төгрөгөөр тооцож олгодог" гэж байв.

Бид үүр цайтал арав гаруй дуудлагад явлаа

Сүүлийн үед архи хэтрүүлэн ууснаас зүрх өвдлөө. 40-60 насны хүмүүсийн даралт ихэслээ гэсэн дуудлага их ирдэг болжээ. Өвчний 90 хувь нь сэтгэл зүйгээс хамаардаг гэж эмч бүсгүй ярьж байна. Тиймээс тэд эхлээд хүнээ тайвшруулж сэтгэл зүйн дэмжлэг үзүүлсний дараа өвчинтэй нь тулж ажилладаг ажээ. Энэ нь илүү үр дүнтэй байдаг гэж байна.

Дуудлагын эмч газар дээр нь очиж үзлэг хийж, онош тогтоодог. Яаралтай тусламжийн эмч нар эход хүний эрхтэнг харах боломжгүй. Тиймээс онош тогтоохдоо бодит үзлэг болон тухайн өвчтөнөөс холбогдох зүйлийг асууж, тодруулна. Харин клиникийн эмч нар эход харж, шинжилгээ хийсний дараа оношийнхоо үндэслэлийг гаргадаг. Үүнээс үзэхэд тэдний ажил бас амаргүй юм.

"Дуудлагын, хүлээн авахын ч бай, ямар ч байгууллагын эмч эхлээд ёс зүй, ажлын дадлага туршлага, мэргэжлийн өндөр ур чадвартай байх ёстой. Тэр утгаараа өвдөж шаналсан хүний өвчнийх нь зовиурыг түр ч болов багасгаж, эмнэлэгт хүргэснийхээ дараа түр ч болов амсхийдэг ажээ. Бид үүр цайтал дуудлагад явав. Энэ хооронд нийт арав гаруй дуудлагад явлаа. Чөлөө завгүй ажилласан эмч, жолооч хоёр одоо л нэг юм амсхийх нь...

Р.Оюун