Архив ангилал

-Эрдэс баялаг, эрчим хүчний сайд Д.Зоригтыг огцруулахаар Ардчилсан намын гурван гишүүн УИХ-ын даргад өргөх бичиг барьсан ч энэ асуудал тэдний санаснаар болсонгүй. Та баасан гарагт болсон УИХ-ын чуулган дээр Д.Зоригт сайдыг Оюутолгойн Хөрөнгө оруулалтын гэрээнээс шалтгаалан огцруулах гэж байгаа бол Сангийн сайд С.Баярцогт болон Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Л.Гансүх нар ч гэрээнд гарын үсэг зурсан гэж байсан. Үүгээрээ юу хэлэх гэсэн юм бэ?

-УИХ-ын чуулган дээр хэлсэн үгийнхээ оршилд би “Монгол Улс бүх хэлбэрээр Засгийн газар байгуулж үзсэн. Тухайлбал, аль аль нам нь дангаараа Засгийн газар байгуулж үзлээ. Бүх намын оролцоотойгоор ч Засгийн газраа байгуулж байсан. Үүний эцэст хоёр том нам нь нийлэхгүй бол болохгүй юм байна. Улс орны хөгжлийн ирээдүй удаашралтай байна гэж үзсэний үндсэн дээр байгуулсан Хамтарсан Засгийн газрыг хэзээд дэмжинэ” гэж хэлсэн юм. Харин үүнийхээ дараа Оюутолгойн Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах үед нэлээд гол асуултуудад С.Баярцогт сайд хариулж байж байгуулсан. Гэтэл өнөөдөр энэ гэрээ буруу боллоо гэдэг асуудал яахаараа Д.Зоригт сайд дээр буудаг юм бэ. Оюутолгойн Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах үед гарын үсэг зурсан гурван сайдын нэгийг нь огцруулах асуудлыг хэлэлцэж байхад Л.Гансүх сайд яагаад байхгүй байгааг л асуусан юм.

-Д.Зоригт сайдыг Ардчилсан намын нэр бүхий гишүүд огцруулахаар асуудал тавьсан учир Ардын намын зарим гишүүн зөрүүлээд Сангийн сайд С.Баярцогтыг огцруулахаар бэлдэж байгаа гэсэн яриа гараад байгаа. Тэдний нэг нь та юм биш биз?

-Би тийм яриа огтхон ч сонсоогүй. Хамтарсан Засгийн газрыг дэмждэг гэдгээ дээр хэлсэн шүү дээ. Цаашид ч дэмжсээр байх болно.

-Дээрх үйл явдлаас гадна УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг хамтарсан Засгийн газарт муу дүн тавьсан. Хамтарсан Засгийн газрыг дэмжиж байгаа гишүүний хувьд энэ шийдвэрт ямар байр сууринаас хандаж байна вэ?

-Ардчилсан намын бүлэг хамтарсан Засгийн газарт муу дүн тавьсан гэдгээ УИХ-ын гишүүдэд албан ёсоор мэдэгдээгүй байна.

-Сүүлийн үед АТГ-ын дарга Ч.Сангарагчаагийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлээгүй байж анхан шатны шүүхээс ял оноосон нь олны анхаарлыг татаж байна. Үүний хариуцлагыг Хууль зүйн байнгын хороо хүлээх ёстой гэсэн яриа ч гарлаа. Та Хууль зүйн байнгын хорооны даргын хувьд энэ талаар ямар нэг тайлбар өгөөгүй байгаа?

-Ч.Сангарагчаагийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх асуудлыг Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар авч хэлэлцсэн. Нууцаар, эсвэл илээр санал хураах уу гэдэг асуудал дээр маргалдаад чуулганы хуралдаанаар ороогүй байсан юм.

-УИХ-ын харьяа байгууллагын даргын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлээгүй байхад анхан шатны шүүхээс ял оноох ёсгүй биз дээ?

-Уг нь АТГ-ын даргын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсний эцэст л шүүхээр асуудлыг шийдэх хуультай. Гэтэл шүүгчид хуулийн заалтыг мэдсээр байж, Ч.Сангарагчаагийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлээгүй байхад шийдвэр гаргасан. Мөн даргыг орлогчтой нь хоморголон хориход АТГ газар эзэнгүйднэ гэж мэдэж байсан. Цаанаа ямар зорилгтойг нь би мэдэхгүй байна.

-АТГ-ын даргыг ямартай ч хорьчихсон байгаа шүү дээ. Харин эрхийг нь хэзээ түдгэлзүүлэх вэ гэдэг нь асуудал болоод байгаа. Түүний эрхийг түдгэлзүүлэх асуудлыг Хууль зүйн байнгын хороогоор хэзээ хэлэлцэх вэ?

-Шүүхийн хүчин төгөлдөр тогтоол гарснаас хойш АТГ-ын даргыг огцорсонд тооцно гэсэн хуулийн заалт байгаа. Одоогоор анхан шатны шүүхээс гаргаад буй шийдвэр бол хүчин төгөлдөр биш хүчинтэй шийдвэр юм. Хүчинтэй шийдвэр давж заалдах шатны шүүх энэ шийдвэрийг хэвээр нь баталсан нөхцөлд болон өмгөөлөгчийнх нь зүгээс хяналтын шатны шүүхэд хандсан ч анхан шатны шүүхийн шийдвэр хэвээрээ батлагдвал тэр нь шүүхийн хүчин төгөлдөр тогтоол болно. Одоохондоо хүчинтэй шийдвэр байгаагаас бус хүчин төгөлдөр шийдвэр гараагүй байгаа. Тиймээс АТГ-ын даргыг огцорсонд тооцох боломжгүй. Ер нь анхан шатны шүүхээс гаргасан шийдвэр хүчин төгөлдөр болох уу гэдэг нь ч эргэлзээтэй байгаа шүү дээ. Давж заалдах шатны шүүх энэ шийдвэрийг хэрэгсэхгүй болгож ч болно. Анхан шатны шүүхэд шилжүүлж ч болох юм. Тиймээс давж заалдах шатны шүүхийн хариу юу гэж гарах вэ гэдгээс хамаарч эрхийг нь түдгэлзүүлэх үү, үгүй юу гэдэг асуудлыг ярих юм. Хэрэв давж заалдах шатны шүүхээс хэргийг нь хэрэгсэхгүй болгочихвол тэр хүн ажлаа хийх бололцоотой.

-Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүдийг улираан томилох болсон шалтгаан нь юу юм бол. Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүд тодорхой болсон ч дарга нь тодорхойгүй байгаа. Даргын суудалд Ерөнхий прокурор асан Н.Алтанхуягийн нэрийг дэвшүүлж, Ардын намын бүлэг түүнийг дэмжиж байгаа гэж сонссон?

-Үндсэн хуулийн есөн гишүүнийг гурав гурваар нь Ерөнхийлөгч, УИХ, Улсын дээд шүүхээс нэр дэвшүүлдэг. Нэр дэвшүүлэх эрх бүхий дээрх субъект нь хуулийн шаардлага хангасан, хууль зүй, улс төрийн дээд боловсролтой хүмүүсийг сонгож нэр дэвшүүлдэг учир улираан сонгож байгаа юм. Харин ямар нэгэн хардлага, сэрдлэг дагуулсан зүйл биш. Хуулийн дагуу л хийсэн ажил юм. Н.Алтанхуяг гэдэг хүнийг Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүнд нэр дэвшүүлсэн тохиолдол байхгүй. Ямар ч байсан Хууль зүйн байнгын хороогоор ийм асуудал орж ирээгүй. Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүд бүрдсэн тохиолдолд тэд олонхийн саналаараа даргаа сонгоно.

-“Шүүх эрх мэдлийн шинэчлэл, шударга ёс” форумын үеэр Хууль зүй дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж шүүгчид улстөрчдөөс хараат байдаг гэж шүүмжилж байсан. Та үүнтэй санал нийлэх үү?

-Шүүхийн хараат бус бие даасан байдлыг хангахын тулд шүүхийг улс төрөөс л хол байлгах ёстой. Одоо бол бүх шатны шүүгчдийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөл санал болгоод, Ерөнхийлөгч томилж байгаа. Уг нь засаглал хуваах онолын талаас Төрийн гурван өндөрлөг гэдгийн нэгэнд Дээд шүүхийн ерөнхий шүүгч ордог. Харин манайхан Төрийн гурван өндөрлөг гэдэгт Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд ордог гэж ойлгодог. Засаглалын хуваарилалтын талаасаа УИХ, Засгийн газар, Дээд шүүхийг толгойлж байгаа хүмүүсийг Төрийн гурван өндөрлөг гэдэг. Манайд засаглалын хуваарилалт буруу байгаа учир Төрийн гурван өндөрлөгт Улсын дээд шүүхийн Ерөнхий шүүгчийг оруулж тооцохгүй байгаа юм. Уг нь Төрийн гурван өндөрлөг нь цаанаа нарийн учир холбоотой байдаг. УИХ шийдвэрээ гаргаж, Засгийн газар гаргасан шийдвэрийг нь хэрэгжүүлж, гурав дахь нь буюу шүүх засаглал нь шийдвэрийн хэрэгжилтэд хяналт тавьдаг байх ёстой. Үүнд хяналт тэнцлийн зарчим үйлчилдэг. Гэтэл манайд энэ тэнцвэрт байдал алдагдчихсан байна. Үүнээс болоод шүүх засаглалын хараат бус байдал алдагдаж байгаа юм. Тиймээс юуны түрүүнд шүүгчдийг Ерөнхийлөгч томилдог асуудлыг болиулах хэрэгтэй. Мөн шүүх засаглалын нэг гол эрх зүйн орчин нь Үндсэн хуульд заасан шүүх эрх мэдэл байгаа. Шүүх эрх мэдэл дотор прокурорын байгууллагыг оруулсан байдаг. Тэгэхээр прокурорын байгууллагыг шүүх эрх мэдлээс тусад нь авч үзэх шаардлага тулгараад байгаа юм.

-Сүүлийн үед санал бодлоо илэрхийлсэн хүмүүс болон УИХ-ын гишүүдийг гэрчээр дуудан тайлбар авах жишиг тогтсон гэхэд болно. Ер нь ингэж санал бодлоо илэрхийлснийхээ төлөө ийм байдалд орох шаардлагатай гэж үү?

-УИХ-ын гишүүн гэдэг дураараа ярьдаг, ямар ч хууль дүрмийг зөрчиж болдог хүн биш шүү дээ. Яах вэ, УИХ-ын чуулганы танхимд хэлсэн үгнийхээ төлөө хариуцлага хүлээхгүй гэдэг л дээ. Гэхдээ ямарваа нэг юманд хэмжээ, хязгаар байх ёстой. Хүн үзэл бодлоо илэрхийлэхдээ тодорхой зүйлийг баримттайгаар ярьсан тохиолдолд тэр нь хуулийн байгууллагын анхааралд өртсөн бол хууль журмаараа цааш өрнөөд л явах байх.

-Та нэг ярилцлагадаа “Долдугаар сарын 1”-ний цаана гадаад хүн байгаа гэсэн байсан?

-Тийм нэг нөхөр байгаа. Тэр бол улс төрийн хүрээнийхний дунд ойлгомжтой асуудал.

-“Долдугаар сарын 1”-ний цаана ямар хүн байсныг улс төрийн хүрээнийхэн мэдэж байгаа гэлээ. Тэгвэл тэр хүнд ямар нэгэн хариуцлага тооцох боломжгүй гэж үү?

-“Долдугаар сарын 1”-ний ард ямар хүн байсан гэхээсээ илүү хэн, хэн зохион байгуулсан бэ. Зохион байгуулалтын ажил хэзээ эхэлж, яаж өрнөв гэдэг нь бүхний нүдэн дээр ил байгаа. Ярих цагаа хүрвэл үүнийг ярих л ёстой. Гэхдээ өнөөдрийг болтол хэн нэгэн “Үүний буруутан нь тэр юм” гэж хэлээгүй л байгаа шүү дээ. Одоо ийм үйл явдлыг давтахгүйн тулд Монголын ард түмэн үүнээс сургамж авах ёстой. Харин Монгол Улсын ирээдүй нь гэрэлтэй харагдаж байгаа ийм үед гадны улс орнууд нүд нь хорсч, тусгай зохион байгуулалттай алба нь монголчуудыг хагалан бутаргах явуулга хийж байгаа нь нууц биш.

-УИХ-ын гишүүд Сонгуулийн тогтолцоог сонгох асуудал дээр нэлээд маргалдсаны эцэст холимог тогтолцоог сонгохоор санал нэгдсэн. Ер нь туршлагатай улстөрчид “Сонгуулийн тогтолцоондоо гол асуудал байгаа юм биш. Хамгийн чухал нь хариуцлагын асуудал” гэсэн байр суурийг илэрхийлж байгаа. Та энэ талаар ямар бодолтой байна?

-Ер нь улс төрд байгаа хүн сонгуулийн тогтолцоо ямар байхаас айх хэрэггүй юм. Сонгуулийн ямар ч тогтолцоо байсан шалгуураар нь орох бэлтгэлтэй л байх хэрэгтэй. Миний хувьд сонгуулийн тогтолцоог тэр нь надад чухал, энэ нь надад ашигтай гэдэг талаас нь харахгүй байгаа. Харин энэ парламентыг яавал илүү үр дүнтэй байлгах вэ, иргэдийн сонголтыг хууль тогтоох байгууллагад зөв шударга яаж тусгах вэ, сонгуулийн үеийн будилаан, гомдол тэмцлийг хэрхэн байхгүй болгох вэ гэдэг талаас нь л сонгуулийн тогтолцоонд ач холбогдол өгч байгаа. Тэр талаас нь харахад холимог тогтолцоо нь илүү зөв юм болов уу гэсэн өнцгөөс харж байгаа.

-Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар хэд хэдэн хуулийн төсөл өргөн барьсан. Энэ цаг үед Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах нь тохиромжтой юу. Тохиромжтой бол ямар зүйл, заалтыг нь өөрчлөх хэрэгтэй гэж бодож байна?

-Өнгөрсөн хугацаанд шат, шатандаа янз бүрийн дүгнэлт хийсэн. Үүний үр дүнд Үндсэн хуулийг өөрчлөх нь зүйтэй гэдэг саналд хүрсэн. Гэхдээ Үндсэн хуулийг өөрчлөхдөө хэтэрхий олон зүйл, заалттай нь зууралдахад цаг хугацааны хувьд амжихгүй юм шиг байна. Тухайлбал, Засаглалын хуваарилалтаа эргээд харах хэрэгтэй. Үндсэн хуульд заасан тоогоор илэрхийлсэн хэдэн зүйл байгааг эргэж харахад буруудахгүй. Мөн орон нутгийн засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжтэй тэр дундаа бүх шатны Засаг даргын томилгоотой холбоотой асуудлыг сөхөхөд илүүдэхгүй. Мэдээж Сонгуулийн тухай хуультай холбоотой заалтыг эргэж харах нь ойлгомжтой. Харин бусад асуудлыг нь үлдээхгүй бол цаг хугацааны хувьд амжихгүй.

-Ярилцсанд баярлалаа.