Архив ангилал

- Улсын дээд шүүхээс ИЗ-НН-ыг бүртгэхээс татгалзсан. Намаа бүртгүүлэхийн тулд ямар арга хэмжээ авч байна?
- Дээд шүүх татгалзаагүй. Бид хуульд заасны дагуу материалаа бүрдүүлж өгсөн. Гэвч дахин нэмэлт материал биднээс шаардсан. Уг нь анхнан шатны шүүхээс шүүх хуралдааны үеэр нэмэлт материал хэрэгтэй бол нэмж асуугаад явчихдаг. Харамсалтай нь дээд шүүх тэгсэнгүй. Тиймээс бид шаардсаных нь дагуу нэмэлт материалыг нь бүрдүүлж өгсөн. Уг нь Ногоон нам татан буугдаж байгаа тухайгаа зарлаж их хурлаа хийсэн материалаа эхлээд дээд шүүхэд өгөх ёстой байж. Дараа нь хоёр нам нэгдэж байгаагаа баталгаажуулах юм байна. Бид энэ хоёр асуудлыг нэг хавтасанд хийгээд өгчихсөн нь буруу байж. Тиймээс хоёр салгаад бэлтгэж өгсөн. Дээд шүүх Монгол Улсын хуульд эцсийн тайлбарыг өгдөг учраас бид шаардлагын дагуу ажиллаж байгаа.

- Нэмэлт материал шаардах эрх зүйн үндэс байсан уу?
- Үзэмжээрээ шийдэж байгаа асуудал байх. Намуудыг нэгтгэх явц, намын дүрмүүдийг нягталж үзэх хэрэгтэй байгаа юм билээ. Энэ бүх процессыг явуулсан их хурлын материалаа өгсөн. Харин биднээс өмнөх их хурлуудын материалыг шаардсан. Бид шаардсан бүх материалыг нь өгсөн байгаа.

- Хоёр нам нэгдэхийг танай намын Бум-Ялагч нарын хэсэг гишүүд эсэргүүцсэн. Энэ бүгд бүртгэлд саад болж байгаа юм биш үү?
- Дээд шүүх тогтоолоо ирүүлсэн. Дөрөвдүгээр зүйлд нь намын дотоод асуудлыг аль ч шатны шүүх авч хэлэлцэхгүй гэсэн. Тиймээс эсэргүүцээд байсан хүмүүсээс Бум –Ялагчийг шүүх хуралдаанд суулгасан. Гишүүдийн эсрэг байр суурийг намын дүрмээрээ шийдэх хэрэгтэй, Монгол Улсын хууль, шүүхийн асуудал биш гэсэн. Миний харж байгаагаар хүүхэд төрчихсөн ганцхан гэрчилгээгээ авах л үлдээд байна.

- Эрх баригч хоёр намд хяналт тавих гуравдагч хүчинг бүрдүүлж чадах уу гэдэгт хүмүүс эргэлзэж байгаа. Та бүхэн тэднээс яаж ялгарч, давуу ажиллах юм бэ?
- ИЗ-НН улстөрд бодиттой гуравдагч хүчин болж байна. Ямар нэг хэл ам шуугиангүй, хөөрөгдөлгүй ажиллаж чадаж байна. Өнөөдөр ногоон асуудал дэлхий дахины анхаарлын төвд байна. Орон нутагт эрх мэдлийг нь олгох, ардчиллын дараагийн чухал зорилтууд байна. Энэ бүгдэд ИЗ-НН-ын үзэл бодол таарч байгаа. Одоо хоёр намынхаа салбар хороог орон нутагт байгуулах ажил эхлээд явж байна. Шинэ намын тамга тэмдэг гараагүй болохоор энэ ажлыг шуурхай хийж болохгүй байна. Хоёр намын удирдлага, гишүүд нэгдчихсэн. Бид хамгийн түрүүнд хоёр гол үзэл бодлыг баримтална. Монгол Улс ногоон хөгжлийн замаар явна гэдэг ойлгомжтой. Үүнийг ИЗ-НН төдийгүй улстөрийн бүхий л хүчин хүлээн зөвшөөрдөг. Манай хоёр намын гишүүн нэгдлийг сайнаар хүлээн авсан. Иргэний зориг, байгаль орчин хоёр нэгдэх ёстой гэдгийг мэддэг. Иргэн, ногоон гэсэн хоёр байр суурь нэгддэг. Хүн, байгаль гэдэг нэг зоосны хоёр тал гэсэн үг. Бидэнд санхүүжилтээс эхлээд хүндрэлүүд гарч ирнэ. Энэ хоёр намын дундуур яаж гарч ирэх. Уул уурхайг дагасан том лобби явж байна. Авлига, эрх мэдэлтэй хэрхэн тэмцэх гээд том том саад их байгаа. Миний бодлоор ИЗ-НН –ыг машинтай зүйрлэвэл одоо л зам дээрээ гарч байна. Цааш ямар тактикаар өрсөлдөх, хэр хурдтай явах гэдгийг бид шийднэ.

- Сонгуулийн өмнөх жил болохоор улс төрийн судалгаа нэлээд идэвхтэй ажиллаж эхэллээ. Улс төрийн нам, улстөрчдийн судалгаа ойр ойрхон гарч байна. Та үүнд хэр итгэлтэй, бодиттой хандаж байна. Үнэхээр бодиттой байж чадаж байна уу?
- Судалгаа маш чухал. Энэ бол төөрөг биш. Хүнд мэдрэмж өгч, юу болохгүй байна гэдгийг харуулдаг. Өөрөөр хэлбэл судалгааны үр дүнд 100 хувь итгэх хэрэггүй. Гэхдээ зүг чигээ мэдрэхэд хэрэгтэй. Өнөөдөр ИЗ-НН-ын рейтинг 5,6 хувьтай явж байна. Энэ нь бидэнд өгч байгаа, иргэдийн үнэлгээг харуулж байна. Иргэд биднээс энэ хоёр намаас юугаараа ялгаатай, дайчин, энэ байдлыг өөрчилж чадах уу гэдгийг хүсч, харж байгаа.

- Чадах уу?
- Чадна.

- Итгэлтэй байна уу?
- Хамгийн гол нь хоёр сарын дотор хийх үү гэвэл мэдээж үгүй гэж хэлнэ. Бидний нөхөд энэ бүхний төлөө сүүлийн хэдэн жил тэмцлээ. Одоо эргээд харахад дөрвөн жилийн өмнө бидний нөхөд иргэний холбоо байгуулсан нам байгуулж ч амжаагүй байсан. Гэтэл өнөөдөр дөрвөн жилийн дараа Монгол Улсын улстөрийн гуравдагч хүчин болж чадсан байна. З.Алтай гишүүнийг оруулаад парламентад гурван гишүүнтэй болж чадсан. Энэ бол манай багийн хувьд маш том амжилт. Хэлж чадах зүйл нь энэ хоёр намыг бид дуурайхгүй. МАН, АН-ын мөнгөний улс төрийн замаар явахгүй. Нэгдүгээрт бид явж чадахгүй. Бид өөрөө өөрөөсөө ичнэ. АН гэхэд л нэр дэвших гишүүндээ 50 сая төгрөгийн босго тавьж байна. Энэ нь мөнгөтэй хүн сонгогдох эрхтэй, мөнгөгүй хүн зөвхөн сонгох эрхтэй гэсэн үг үү. Энэ нь ардчиллын тулгуур зарчмаас ухарсан хэрэг. МАН-ын гишүүдээс авлигын хэрэгт орооцолдож байна. Бид энэ бүгдийг өөрчлөхийн төлөө явж байгаа учраас энэ хоёр намын замаар явах эрхгүй. Бидний сонгосон замын хамгийн хэцүү нь нийгэм улс төрийн намуудад итгэхээ больсон. Хэчнээн зөв, сайн зүйл амласан ч итгэхгүй. Иргэдийн итгэлийг олж авна гэдэг нэг жил, нэг сонгуулийн ч ажил биш. Магадгүй 10 жил шаардана.

- Улс төрийн намууд засгийн эрхэнд гарч бодлого, зорилгоо хэрэгжүүлдэг. Ингэхэд санхүүжилт хэрэгтэй. Энийгээ шийдэх ямар арга байна?
- Мөнгө хэрэгтэй ч хулгай хийхгүй. Эхний ээлжинд өөрсдийнхөө нөөц бололцоондоо тугуурлаж ажиллана. Иргэдийнхээ санал, дэмжлэгийг авсны дараа үзэл бодол нэгтэй хүмүүсийн дэмжлэгийг авах байх. Хамгийн гол нь улстөрийн намуудын санхүүжилтыг төрөөс хийх ёстой. Улстөрийн намууд мөнгөгүй ажиллаж чадахгүй. Харин тэр мөнгийг хэн төлөх вэ гэдэг чухал. Санхүүжилтийг ард түмэн хийх үү эсвэл тодорхой тооны бизнесмэн төлөх үү. Мөн тендерээр мөнгө олдог, хулгайлдаг, авлигачид төлөх үү. Улс төрийн намын санхүүжилтийг аль замаар нь хийлгэмээр байна гэдгээ ард түмэн сонгох эрхтэй. Ардчилал хөгжсөн улс орнуудад улс төрийн намын санхүүжилтийг бизнесээс тугаарладаг. Парламентын хууль тогтоол, хэрэгжүүлж байгаа ажил нь төрийн ажил. Энэ төрийн ажлыг аль нэг компанийн санхүүжилтээр хийж болохгүй л байхгүй юу. Өнөөдөр ард түмэн улс төрийн намд итгэхгүй, хараагаад байгаа нь бизнесийн хараат байгаагийнх. Ер нь Монгол Улсын төрийн ажлыг уул уурхайн компаниуд, тендерээр хулгай хийдэг хүмүүсийн санхүүжилтээр явуулдгийг болих хэрэгтэй. Ингэснээр улс орон, ард түмэн, бизнесийн орчин гээд бүгдийг хохироож байна. Анхнаас нь шударга бус байхаар хийчихсэн болохоор энэ замаар явж ирсэн. Үүнийг өөрчлөх, улстөрийн намууд аль нэг компанийн, бизнесийн салбарын хараат байдлаас гаргах цаг болсон. АНУ-д мөнгө яаж зарж байгааг нь харахад улс төр шударга эсэх нь мэдэгдэнэ гэдэг.

- Тэгэхээр энэ замаас гарахын тулд улстөрийн намын санхүүжилтийг улсаас өгөх нь хамгийн зөв гарц мөн үү?
- МАН-ын намын шинэ байшин өнөөдөр хэний мөнгөөр барьж байна. Хэн ч мэдэхгүй. Хандив гэж байгаа ч үнэндээ хэдхэн том уул уурхайн компанийн хандиваар босч байна. АН-ын байр бас л ийм замаар босно. Бизнесийнхэн мөнгө өгөөд байшинг нь босгоно. Дараа нь намуудын удирдах зөвлөлд орж ирнэ. Дэд сайд нар албан тушаалаа худалдаж авдаг гэдгийг бүгд л мэдэж байгаа. 50 сая төгрөгийн босгыг жирийн багш, эмч, эдийн засагч төлж чадах уу, үгүй л байхгүй. Тэгэхээр улс төрийн намуудын санхүүжилтийг хэн төлж байна гэдэг чухал байгаа юм.

- ИЗ-НН-ын нэр дэвшигч нарт босго байхгүй байх нь. Тэгэхээр нэр дэвших сонирхолтой олон хүн байгаа байх даа?
- Манай нам эхлээд нэр дэвшигчээ тодруулна. Дараа нь нэр дэвшигч нар сонгуулийн зардлаа олно. Гэхдээ мөнгөөр бүх асуудлыг шийдэж болохгүй. Улс төрд мөнгөтэй хүн байх уу, улс орныхоо төлөө явах хүн хэрэгтэй юу. Эх орныхоо төлөө ажиллах сэтгэлтэй, зүрх зоригтой хүмүүсийг хойш тавиад зөвхөн мөнгөтэй хүнд үйлчилвэл ИЗ-НН байх шаардлагагүй. Өөр нам байгуулсан, өөр замаар явах гэсэн хэрэг ч байхгүй. Мөн манай нам улс төрд анх удаагаа хатуу гишүүнчлэлээс татгалзах бодлого явуулж байна. Эхлэл нь З.Алтай гишүүнийг дэмжигч гишүүнээр хүлээж авлаа. Дэлхий дахин ч ийм болж байна. Өнөөдөр ард түмнийг намаар нь хуваадаг, талцуулдаг байдлаас татгалзах ёстой. Тэгэхээр бидний итгэл үнэмшил юм дөнгөж эхэлж байна гэдгийг харуулж байна. Манай намыг дэмжиж хамтран ажиллах, нэр дэвших олон хүн бидэнд хандаж байна. Тэд бүгд нам бусчууд. Эндээс бид зөвхөн олон түмний итгэлийг авах замаар энэ хоёр намыг давж чадна. Түүнээс мөнгө, эрх мэдэл, том бизнесмэнүүдийг тоглуулаад давахгүй.

- Таныг анх улс төрд орж ирэхэд эрх баригч хоёр намаас элсүүлэх санал тавьж байсан. Яагаад саналыг нь хүлээж аваагүй юм. Ингэж цөөнх болоод, бухимдаж явах хэрэг байна уу гэж хэлэх хүн гардаг уу?
- Энхбат, Алтай, Оюун гэдэг гурван нөхөр гараад ирлээ. Тэд дараагийн худалч, энэ хоёр намд худалдагдах нь гэдэг айдас ард түмэнд байгаа. Иргэд удахгүй бидний зорилгыг мэдэрнэ. Үнэхээр энэ хоёр намд худалдагдах байсан бол өнөөдрийг хүртэл зүтгэх хэрэг юу байсан юм. Миний хувьд иргэний эвсэл, Ногоон намд ороод зүтгэж зүтгэж УИХ-д орж ирэх хэрэг байсан уу. Эрх баригч хоёр намаас хүсэлт тавьж л байсан. Би амиа бодсон бол ороод явах л байсан. АН-ыг дэмждэг байсан. Нэг том хуульч хэлэхдээ “1990 оны АН монголын төлөө байсан байсан юм. Одоогийн АН өөр болсон” гэсэн. АН-ыг сонгоогүй минь үүнтэй ижил бодолтой байснынх. Ямар ч улс төрд эрүүл өрсөлдөөн байх хэрэгтэй. Тэгэхээр хэрвээ үнэхээр чи ардчиллыг дэмждэг бол ардчиллагчидтайгаа өрсөлдөх хэрэгтэй. Монголын ардчилалд үнэнч байя гэвэл АН-ыг дэмжих хэрэггүй. Ардчилалд чин сэтгэлээсээ итгэдэг бол шударгаар өрсөлдөөд явах ёстой гэж би боддог. Чи улс төр хийгээд дэмий ганцаараа явдаг юм гэж хүмүүс надаас асуудаг. Хүн эхлээд бухимддаг, шүүмжилдэг. Дараа нь хийдэг. Бид өнөөдөр хийж эхлээд явж байна.