сэтгэл дотроосоо тунгалагшин цэвэршихийг хүсэх боллоо. Сайхан инээмсэглэл, сайхан халуун дулаан үгсийг хэнээс ч хамаагүй сонсохыг хүсэх боллоо. Газрын дулаан хий, нарны гэрэлтэй сүлэлдэж, ялимгүй цагаан тоос тоосрон ахуйд эрт урьдын хатуу зөөлөн бүх үгсийг мартаад сэтгэлээ цэлмээхийг хүсэх болов. Өмнө нь огт анзаарч байгаагүй зүйлс одоо хамгийн хачирхмаар, хамгийн тайлагдашгүй болж хувираад, хэдэн шоргоолж, нэг бүдүүн хар ялааг үүрээд нүх рүүгээ тэмцэн явахыг харж бүтэн өдөржин суусан байлаа.

Эмэгтэй хүний алчуур зангидаж үзмээр санагдаж, нууцхнаар толинд харж байгаад ээжийнхээ алчуураар толгойгоо боож, нүд амаа солбилзуулан өөрийнхөө эмэгтэй төрхийг олж харахыг хүсэж билээ. Өөртөө гараад байгаа энэ бүх өөрчлөлтүүдийг би бүгдийн анзаарч, заримыг нь бүр ойлгохгүй байлаа. Дуу хоолой минь нарийн шингэн болж, нэг л өглөө алхаа гишгээ минь уяхан туяхан болжээ. Тэр хавар алсаас зорин тэмцэн ирэх тогоруун цувааг хараад анх удаагаа би чинь эд нараас өөр юм байна гэдгээ мэдэрлээ.

Эд нар гэдэг миний ах нар л даа? Хашаа хороон дээгүүр дүүлсэн гар тохой нь зузаан сайранд баригдсан эд нар хааяа аавын тамхинаас хулгайлж байшингийн сүүдэр татдагийн нь ч хичээлээ тасалж автобусаар өдөржин тэнэдэгийн ч айлын хаяанаас зурагтай сэтгүүл хулгайлчихаад, зодооны урлагт суралцаж байна гээд бие биенийгээ хайр найргүй, заримдаа намайг ч гэсэн гөвшиж зовоодогийн ч бүгдийн сэмхэн ховлож, шийтгүүлээд гэртээ хоригдохыг нь, бүр нялх гөлөг төмөр утсаар дүүжилснийг нь ч, муурын зулзага байшингийн дээрээс шиддэгийг нь ч чавхаар айлын цонх хагалдагийг нь, усны тэргээр уулын уруу уралдаж, хувцас хунараа урж, хашаандаа гал асааж, махир төмөрний үзүрт мах өлгөөд шарж иддэгийн ч бүгдийн аавд хэлж хонгоо хорстол алгадуулахын хармаар санагдаж боллоо.

Гэвч эцэст нь яаж ч тэвчээд үнэхээр барсангүй, нэг л өдөр бүгдийн ар араас нь цувуулаад аавд нэгд нэгэнгүй хэлж орхилоо. Хөөрхийс намайг гайхсан харцаар ширтэж, аавыг ухасхийн өмднийхөө суран тэлээг суга татах үед ухаан орсон мэт зэрэг зэрэг л “аав,аа наадах чинь худлаа ярьж байна” хэмээн орилцгоов. Даанч нэгэнт оройтсон байлаа. Нус нулимсаа татацгаан, дахиад ингэхгүй, хэзээ тэгэхгүй гэж ам тангараг өргөх нь холгүй зогссоноо мартаад маргааш нь айлын хашаанаас төмс хулгайлаад үнсэнд булж идсэн шиг зогсож байж билээ.

Би тэсэлгүй тэдний дэргэд гүйж очив. Том ах харцаа хурцлан “ Муу ховчоор юу байна. Төмс булж идсэнийг хэлээрэй, за хэлэн дээрээ тавин мөнгөө наагаарай” гэж хорсонгуй хэлээд уур савссан төмс алган дээрээ хэд өнхрүүлснээ” май өлсөж байна уу? ид, ид, халуун шүү” хэмээн сарвайв. Дунд ах дэгээ төмөр гал руу хийж, үнсийг нь хутгаснаа” энэ гал дээр загас шарж идвэл сайхнаа” гэв. Хоёр бага ах түүний үгийг дэмжин толгой дохисноо бараг л зэрэг хөнжлийн даавуу аваад гол явж, загас шүүрдэх санал гаргав. Бүгд санал нэгтэй зөвшөөрөв. Даанч намайг ховч гэсэн шалтгаанаар гэрт ганцааранг минь үлдээж шийтгэхээр болжээ. Гомдмоор юм. Бас уур ч хүрч байна.

- Та нарыг аавд хэлнэ дээ? Харин намайг дагуулж явбал хэлэхгүй.
- Хэл ээ, хэл. Эр улсууд тэр зэргийн юмнаас айхгүй. Мэдэв үү?
Хашаагаа хараад ганцаараа үлдэв. Ойр хавьд эргэн тойрон нэг ч айлгүй юм шиг гэр дээрээ гараад ганцаараа суулаа. Айлын ээж нар хоолоо ид гээд хүүхдүүдээ дуудна. Гэдэс минь хоржигноно. Зуны халуун нар зулай төөнөж, нойрондоо дийлдээд унтаад өгчээ. Ээж будаатай шөл аягалж байна. Ах нар амаа олохгүй үмхэлнэ. Гэвч зүүд байжээ. Үд хэдийнээ өнгөрч нар баруунтаа тонгойжээ. Могой жараахай шарж идчихээд ирсэн тэд нар хашаан дотор тэвэг өшиглөж, том ах тооны хичээлд муугаа мэдэхгүй, хачин чанга дуугаар таван зуун далан хоёр, таван зуун далан гурав гэж тоолж байна. Гэр дээрээс үсрэн бууж тэдний дэргэд гүйн очвол дунд ах” алцаа арав, алцаа хорь, алцаа гуч” гэж тоолж байснаа” миний ховч дүү юу хийж байна. Ховлох үгээ бэлдээд гэр дээр сууж байв уу?” гэв.

- Би та нарыг дахиж ховлохгүй, ээ
- Үнэн үү? тэгвэл тангарагла.
- Тангараглая. Би ах нарыгаа аавд дахин хэзээ ч ховлохгүй. Ээж шиг та нарыг голоод хаяж явахгүй. Тангараглаж байна.
Бүгд чив чимээгүй, намайг хараад зогсож орхижээ. Том ах “ээж бид нарыг голоод хаяж явсийм биш. Машинд суух дуртай болохоороо л жолооч хүнийг дагаад явчихсан юм”, тэгвэл яагаад аав миний муу гологдсон бор хүүхдүүд гэдэг юм гэж намайг сөргүүлэн асуухад, дунд ах нулимсаа ханцуйгаара арчснаа” би том болж байгаад тэр муу жолооч ахын толгойг чулуугаар хага цохино доо?” гэв.

Ээж уйлаад л суугаад байж билээ. Гадаа том машины хүржигнэх сонсдож, чемодантай хувцсаа аваад гарахдаа” миний хүүхдүүд аавдаа сайн тусалж байгаарай. Миний хүү дүү нараа сайн харж байгаарай. Ээж нь гэснээ үгээ дуусгаж чадалгүй яваад өгч билээ. Эхэндээ ах нар “ээж ирлээ, ээж ирлээ” гэж намайг их хуурдагсан. Гудамжаар том тэрэг өнгөрөх бүрийд хашаан дээр харайн гардагсан. Аав, аа ”ээж хэзээ ирэх вэ?” хэмээн асууж шалгаадагсан. Нэг удаа халамцуухан ирсэн аав минь том ахын мөрөн дээр гараа тавиад “миний хүүхдүүд сайхан өснө, өө. Бүгдээрээ эрдэм номтой улсууд болно. Аав нь тэр цагт жаргана,аа. Одоо харин миний хүүхдүүд сургуульдаа л сайн сурдаг юм шүү? Ганц муу охин дүүгээ хайрлаж яваарай.

Би та нарыгаа” гээд хэсэг гэнгэнүүлснээ, ахын толгойг зөөлхөн үнэрлээд, “хэдүүлээ хэнээс ч юугаар ч дутахгүй, аав нь та нарыгаа юугаар дутаахгүй, ээ” гэж хэлээд өндийхөд нь өврөөс нь унасан захиаг ах бид нарт маргааш нь уншиж өгч билээ. Миний санаанд “чамайгаа ухаарч ойлгоод, хэдэн бор хүүхдэдээ хүрээд ирэх болов уу? гэж нилээд хүлээлээ. Би яах вэ? Эр хүний оронцог, чамайг хүний ёсоор жаргааж чадаагүй, гомдоож цөхрөөсөн. Чи минь сайн ойлгоорой гэсэн хэдхэн мөр тодоос тод үлджээ.

Том ах нүдээ онийлгон нар руу харснаа “дүү нар минь гэртээ орьё доо? Аав ирэх дөхсөн байна. Хоолоо бэлдэцгээе гэснээ намайг удаан харж, чамд маргааш арван эрвээхий барьж өгнө, өө. Миний дүү хатаамал хийгээрэй. Урд голоос хамгийн том загасын барьж шарж өгнө гэлээ. Удалгүй хашааны хаалга дуугарч аав орж ирэв. Хачин сайхан инээд алдснаа” за, миний хүүхдүүд томоотой сайн байсан уу? Үймүүлж сахилгагүйдээгүй биз. За ах нар чинь өнөөдөр миний муу охиныг шоглов уу? гэхэд золтой хоёр нүдний нулимс асгарчихсангүй. Байдгаараа тэвчиж нулимсаа дотогшоо залгиад:

- Манай ах нар өнөөдөр сахилгагүйдээгүй, ээ. Намайг бас шоглоогүй гэж билээ.
Тэр өдрөөс хойш би хэдэн муу ахыгаа хэнд ч ховлож байгаагүй. Том ахыг анх архи үнэртүүлчихээд ирэхэд нь ч, дунд ахыг ангийнхаа охинд хайртай болсныг нь ч, бага ах нарыг бараан зах дээр наймаа хийнэ гээд хичээлээ олон удаа тасалсаныг ч хэлээгүй билээ. Үнэндээ би тэгэхэд ганцаардахаас л үхтлээ айсан юм.
Гэхдээ ганцаардалд бууж өгөхгүй, ээ

Зохиолч Пүрэвхүүгийн БАТХУЯГ
"Тэнгэр хэмээх шувуу" номоос.

2009 он