Эмч нар суулт хийж байна. Ингэж суух болсон шалтгаанаа хуультай холбон тайлбарлав, тэд. Уд тал яригдаж, нэлээд дуншсан Эрүүл мэн дийн тухай хууль өнгөрсөн сарын 5-нд УИХ-аар батлагдсан нь ца гаан нөм рөгтнүүдийн дургүйг хүргэжээ.

Тэр дургүйцэл нь эгдүүцэл төдий биш, үгийг нь ойшоохгүй бол тэмцлийн хурц хэлбэрт шилжих юм гэнэ. Ямар гээчийн тэмцэгчийн дон эмч нарт шүглэх нь энэ вэ.

Сүүлийн үед цагаан нөмрөгтнүүд аль нэг жагсаал цуглааны тэргүүн эгнээнд явах боллоо. Нийгмийн хамгийн боловсролтой, оюунлаг дав харга хэмээн үнэлэгддэг тэд эрх мэ дэл, албан тушаалын төлөөх далд са наагаа ард түмний нэр барин жагсаж, тэмцэгчдийн адил авирлах болов. Эмч нарын тэмцэлтэй холбоотой хамгийн ойрын жишээ нь УИХ-аар батлагдаж, “Төрийн мэдээлэл” сэтгүүлд хэвлэгдсэн шинэ хууль хэрэгжихэд саад хийх гэж увайгүй авирлаж байгаа явдал.

Эрүүл мэндийн салбарын хуульд шүүмжлэлтэй хандах хүн бий. Гэхдээ эмч нарын эмзэглээд, эсэргүүцээд байгаа заалтад эмнэлгээр үйлчлүүлэгчид харин ч талархаад байгааг онцлон тэмдэглэе. Эмч, үйлчлүүлэгчийг хоёр тал болгосон тэр заалт нь чухам юу вэ? Шинэ хууль есөн бүлэг, 46 зүйлтэй.

Үүний найман заалтыг эмч нар эсэргүүцэж байгаа гэнэ. Тодруулбал, Эрүүл мэндийн тухай хууль тогтоомж зөрчсөн гэм буруутай этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол эрх бүхий улсын байцаагч зөрчлийн шинж байдлыг харгалзан 1-8 төрлийн захиргааны шийт гэл хүлээлгэхээр заажээ. Энэ зүйлд заасан шийтгэлийн хэлбэр болох торгууль нь хө дөлм өрийн хөлсний доод хэм жээг 5-10 дахин, 10-25 болон 25-50 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх юм. Эмч, эмнэлгийн ажилтны гаргасан алдаа дутагдал уг хуульд нарийвчлан тусгасан най ман заалттай дүйж байвал хор холбогдлоос нь шалтгаалан дээр дурдсанаар эдийн засгийн арга хэмжээ авах юм байна. Энэ торгуулийн хэмжээ хэ тэрхий өндөр, Эрүүгийн хуу лийнхтай адил хатуу чанга байна хэмээн эмч нар үзээд, тэмцэж, суулт хийж эхэлсэн нь энэ аж.

“Бидний санал бодлыг хүлээн авахгүй аваас тэмцлийн хурц хэлбэрт шилжинэ” хэмээн сүрдүүлж байна. Хүний эрүүл мэндийн төлөө тангараг өргөсөн ариун үйлст эмч нар нэг зүйлийг таг мартжээ. Ажлын алдаа гаргаагүй хүн нэг ч төгрөгөөр торгуулахгүй бөгөөд харин ч шагнах урамшуулах эрхийг нь хуулиар боомилоогүйг уг хуулийг гүйлгэн уншихдаа мэдлээ.

Хэрвээ хуульд буруу зүйл заалт орсон гэж үзэж байгаа бол холбогдох байгууллагад албан ёсоор саналаа өгөх эмч нарын эрхийг нь хязгаарлаагүй. Ийм гарц эмч нарт байгаа. Монголд хүчирхийллийн аргаар саналаа гүйцэлдүүлэгчдийн нэг хэсэг нь эмч нар болов.

Эмнэлгийн даргаа хүлээн авахгүй гэж хэдэн өдрөөр ажил хаян, зохион байгуулалттай жагсаал хийснээр санасандаа хүрсэн нь бий. Тангараг өргөдөг төрийн тусгай цөөхөн мэргэжилтнүүдийн нэг нь эмч нар. Хүний эрүүл мэндийн төлөө тангараг өргөсөн эмч, хилийн манаанд буу барин зогссон хилчин хоёр адилхан. Эмч нар өвчтөнөө хаяад, улст өржиж жагсаал цуглаан хийгээд явна гэдэг хилээ орхиод зугтаж байгаа цэрэгтэй адилхан бө гөөд эх орноосоо урвасан хэ рэг. Эмч нь суулт хийгээд алга болсон хойно өвчтөн амиа алдсаны хариуцлагыг тариа хийсэн сувилагч биш ажлаа хаян ултөржсөн эмч үүрэх ёстой.

Эмч нар мэргэжлийн алдаа гаргах нь олон боллоо. Сүүлийн үед эмчид гомдсон иргэд дэндүү олон болсон нь мэргэжлийн бус бидэнд ч мэдрэгдэх болсон. Анх - ны хүүхдээ төрүүлэх гэж байгаа 21-хэн настай ээжийг 52 цаг өвдөж, төрөхийн хүндрэл болоод байхад “Өөрөөр нь тө рүүлнэ” гэж зүтгэжээ. Эрэгтэй, эмэгтэй хэдэн эмч ээлжлэн багаж ашиглан удаа дараа оролдлого хийсээр хэвлийдээ эрүүл бойжсон хүүхдийнх нь тархинд гэмтэл учруулсан. Үүнээс болж хүүхэд нь ухаангүй төрсөн. “Хүүхэд чинь бүтээгүй” гээд моорог руу аваачих гэж байхад нь тэр жаахан амьтан уйлж, ээжийгээ баярлуулжээ.

Энэ залуу гэр бүл хүүтэй бол сондоо баярлах ч, тархины хүнд гэмт лээс болоод нүд нь харахгүй, хөхөө ч хөхөж дий лэхгүй нэгэн болсонд ЭНЭШТ-ийн эмч нарт голдоо ортлоо гомджээ. Дараа нь өнөөх эмч нартаа хандаж, хүүхдээ эмчл үү лэх арга чаргыг хамтдаа хайя гэ хэд хэн нь ч хөдлөхгүй, илт мэр гэжлийн алдаа гаргачихаад, үүнийг нь хоёрдогч байгууллага тог тоо чихоод байхад ч гүрийсээр, ажлаа хийсээр байна.

Энэ та лаар тэд Эрүүл мэндийн сайд болон Мэргэжлийн хяналтын газ рын асуудал хариуцсан хү мүүст албан бичиг илгээж, хариуг нь авчээ. Тэнд эмчийг зөвтгөсөн нэг ч үг өгүүлбэр байгаагүй. Аргаа барсан залуу хос манай сонинд хандсаныг бид нийтэлсэн юм. Энэ бол эмчийн ноцтой алдаа. Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 25-50 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх мөнгөн торгууль тавьсан ч бага дах алдаа. “Өнөөдөр” сонинд хаягласан эмчид гомдсон хү мүүсийн захидал, өөрсдөө ирж уулзах хүн ч олон байдаг.

Тэр бүхнийг нийтлэх зай талбай бай даггүй юм. Үүний хажуугаар алтан гартай эмчийн ачаар хүнд өвчнөөс ангижирсан нэгний талархлын үгтэй захидал ч ирдгийг хэлэх хэрэгтэй. Ийм баяртай мэдээг бид зохих эзэнд нь дуулгадаг билээ. Эрүүл мэндийн салбарт тулгамдсан асуудал цөөнгүй бий.

Эмнэлгүүдийн ачаалал хэрээс хэтэрсэн, эмч, ажилтнуудын ца лин мөнгө хангалтгүй гээд тооч вол зовлон бий. Үүний хажуугаар эмнэлгийн үйлчилгээ, хүнд суртал хэрээс хэтэрсэн нь бодит үнэн. Эмч нар танил тал, өнгө мөнгөнд үйлчилдэг болсон нь худлаа гэж үү. Өвчлөл ч хэрээс хэтэрлээ. Хүн амын дунд өвчлөл газар авсан нь тухайн хүний арчаагүйнх гэж эмч шууд хэлдэг болсон. Яая гэх вэ. Гэхдээ эрүүл мэндээ хамгаалах талаар урьдчилан сэргийлэх мэдлэг, мэдээллийг энгийн иргэнд эмчээс өөр хэн өгөх ёстой вэ. Эмнэлэгт үзүүлэх гэж танил талаа хайж, ийш тийш утасдана.

Адаглаад таньдаг асрагчгүй бол та үйлчилгээ авах гэж үйлээ үзнэ дээ. Хөдөө гадаанаас ирсэн, хүнд өвчинд нэрвэгдсэн хүмүүс клиникийн эмнэлгүүдээр дүүрэн харагддаг. Үзүүлэх эмчийнхээ өрөөг олох нь байтугай хаа шаа хараад зогсож буйгаа ч мэ дэхгүй хүнийг чиглүүлээд өгөх хүн байдаггүй.

Үзүүлэх чиг лэл, эмчийн өрөөгөө олох гэж эхний долоо хоногийг бар на. Эмчийн үүдэн дэх оочир да раалал хүлээсээр сар болно. Хү лээж цөхөхдөө мал ахуйдаа яарч зорилгоо умартан буцах нь хэвийн үзэгдэл. Өнгөрсөн жил тавдугаар сард Улаанбаатарт ирээд эмнэлгийн оочир дугаарыг хүлээж тэвчилгүй яаран нутаг буцсан Дорнод аймгийн Баян-Уул сумын малчин 50 гаруй насны ах минь гэртээ хариад хоёр сарын дараа нас барчихсан. Зүрхний өвчин аминд нь хүрэхээр болтлоо хүндэрчихсэн явсныг тэр, түүний гэрийнхнээс хэн нь ч мэдээгүй.

Хотод байгаа бид бол бүр ч мэдэхгүй. Даанч эмнэлгийн ачаалал ихтэйгээс хөдөөнөөс ирээд эмчид үзүүлэх гэж хүлээж цөхрөнгөө барсан хүмүүсийн яриаг сонсоод, хэ ний ч үгийг сонсолгүй гэр лүү гээ яарсан гэж эгч ярив. Уг нь эмнэлгийн үйлчилгээ түргэн шуурхай байсан бол, эмчид үзүүлчихсэн бол ямар ч өртөг өндөртэй эмчилгээг бүрэн хийлгэх төлбөрийн чадвар, малын буян тэднийд байсан. Улсын клиникийн төв эмнэлгийн хонгилын сандал дээр 50 эргэм насны гэр бүлийн гэмээр эрэгтэй, эмэгтэй хоёр хүн сууна.

Үд өнгөрсөн тул хүн цөөхөн, зарим эмчийн өрөө цоожтой байв. Тэдэнтэй уулзлаа.

-Та хоёрын хэн нь үзүүлсэн юм бэ?

-Нэгэнт хот ирснийх хоёулаа үзүүлэх санаатай мал хуугаа дүү нартаа захиж үлдээгээд Хэнтийн Биндэрээс ирсэн юм.

Манай нөхөр элэгний өөрчлөлттэй. Элэг, нойр булчирхайн эмчид үзүүл сэн. “Хатуурал” гэж оношлоод баахан эм, тариа бичүүлж авлаа. “Энд хэвтэж эмчлүүлээд явъя” гэтэл ор олддоггүй. Хү- мүүс хоёр гурван сар хүлээж байж хэвтдэг. “Тэгснээс орон нутгийнхаа эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүл. Манай эмнэлгийн дарга нар хөл дээрээ явж байгаа хүнд битгий хэвтэх бичиг хийгээд бай. Үхлүүд хүнийг л хэвтүүлнэ” гэж дээрээс загнаад байгаа хэмээн эмч зовлонгоо ярьсныг эхнэр нь хэлж байна. “Би уг нь хавдрын эмнэлэгт үзүүлье гэж бодсон. Бас л энэ эмнэлэг шиг оочир ихтэй юм байна, үзүүлэлгүй буцахаас” гэж тэр ярив.

Өглөө цагтаа ирэхгүй хүлээлгэнэ, үдээс хойш ажлын цагаасаа өмнө хаалгаа тас саваад алга болно. Ирснээсээ хойш үйлчлүүлэгчдээ ялгаварлан дугаарлаж, ялтантай харьцаж байгаа мэт хахир хатуу, хүйтэн авир гаргах нь энгийн үзэгдэл. Өвчтөнийг бие бие рүүгээ явуулна. Нэгнийхээ бичээд өгсөн эм чилгээг нөгөө нь үгүйсгэнэ.

Дунд сургуулийн үнэлгээгээр эмнэлгийн үйлчилгээнд адаглаад л “D” тавих арга алга. Улсдаа хам гийн нарийн мэргэжлийн тусламж үзүүлдэг, бүх талаараа “number one” байх ёстой эмнэлгүүдийн царай энэ. Эмнэлгийн гаднах маши ны давчуу зогсоолыг эмч нар том том жийпнүүдээ та виад дүүргэчихнэ. Ядарсан өвчтө нүү дэд эм нэлгийн үүдэнд таксинаас ч буух талбай бараг олдохгүй.

Эмч нар даварч байна. Эрүүл мэн дийн сал барын санхүүжилт нэмэгдэж, эмнэлгийн тоног төхөө рөмж сай жирч байгаа. Тэгс эн ч хүнд суртал, өнгө мөн гөнд шунасан эмч нар нь ху вийн амбиц, эдийн засгийн со нирхолдоо хөтлөгдөн ажлаа умартан гудамжинд тэмцэлд гарах юм гэнэ. Ачаалал их байхад эмнэлгийнхээ бай шинг томруулах нь эмч нарын асуудал биш. Даварсан эмч нар, дампуурсан эмнэлгийн үйл чил гээгээ сайжруулах нь харин С.Лам баа сайдын асуудал мөн билээ.

Э.Энхмаа

onoodor