Өмнөх түүхээс үзэхэд Эрүүгийн хуульд 20-оод жил болж байж нэг өөрчлөлт оруулдаг байсан бол сүүлийн 10-аад жилд хэд хэдэн удаа өөрчлөлт оруулжээ. Хэдийгээр өөрчлөлт оруулахаас өөр аргагүй нөхцөл үүсч байсан, түүнчлэн зарим өөрчлөлт урьдахаасаа дор болсон гэсэн шүүмжлэл байгаа зэрэг шалтгаанаас болж Эрүүгийн болон Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг боловсронгуй болгох шаардлага үүсч байгаа ч тун нухацтай, ул суурьтай, судалгаа тооцоотой өөрчлөлт оруулах хэрэгтэй гэж салбарын удирдлага, мэргэжилтнүүд үзэж байна.
Энэ талаар өчигдөр Төрийн ордонд эхэлсэн «Эрүүгийн болон Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг боловсронгуй болгох нь» сэдэвт олон улсын симпозиумаар хэлэлцэж байна.
УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хороо, ХЗДХЯ хамтран зохион байгуулж байгаа энэ симпозиумд УИХ-ын гишүүд, салбарын удирдлага, мэргэжилтнүүд, эрдэмтэн судлаачдаас гадна ХБНГУ-ын Мюнхений их сургуулийн Эрүүгийн эрх зүйн хүрээлэнгийн захирал, доктор, профессор Б.Шюнеманн, Испани Улсын Мадридын Complutense-ийн их сургуулийн хуулийн сургуулийн багш профессор Бахмайер Лорена Винтер, ОХУ-ын В.М.Ломоносовын нэрэмжит Москвагийн их сургуулийн Хууль зүйн факультетын профессор, доктор Л.В.Головко зэрэг төлөөлөгчид оролцож дээрх асуудлаар санал бодлоо солилцож байна.

Сонгууль, тендер зэрэг хэд хэдэн асуудлаар Эрүүгийн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай зургаан ч хуулийн төслийг УИХ-ын нэр бүхий гишүүд өргөн бариад байгаа ажээ. Харин салбарын зарим мэргэжилтнүүд Эрүүгийн болон Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг УИХ-ын гишүүд санаачлах нь зохимжтой бус гэж үзэж байна. ХЗДХЯ нь буюу салбарын мэргэжлийн хүмүүс, хариуцсан яам, цагдаа, шүүх, прокурорын байгууллага зэрэг мэргэжлийн байгууллагын төлөөлөл оролцсон ажлын хэсэг байгуулж асуудлыг нарийвчлан судалсны үндсэн дээр шийдэх шаардлагатай гэсэн саналыг хэлж байлаа. Түүнчлэн дээрх асуудлуудаар тус тусад нь хэлэлцэх шаардлагагүй, нэгтгэж ажлын хэсэг ажиллан хэлэлцэх хэрэгтэй гэсэн байр суурийг ч хэлж байна. Түүнчлэн 2002 онд шинэчлэн баталсан Эрүүгийн хууль хэтэрхий хатуу, зарим талаар амьдралд нийцэхгүй байна гэсэн шүүмжлэл байдаг. Энэ тухай МУИС-ын Хууль зүйн сургуулийн захирал, академич С.Нарангэрэл энд тавьсан илтгэлдээ нэлээн тодорхой дурдлаа. Түүний хэлж байгаагаар, 2002 оны Эрүүгийн энэ хуулийн хамгийн ноцтой сул тал бол Монголын эрүүгийн эрх зүйд байхгүй болсон хуулийн тодорхой санкцийг дахин сэргээж, шүүх ялыг ялгавартай оноох боломжийг алдагдуулсан явдал гэнэ. 1930-аад оны хэлмэгдүүлэлтийн үед Эрүүгийн хуульд байсан тодорхой санкцуудыг 1960-70-аад онд байхгүй болгосон атал 2002 оны Эрүүгийн хуулиар дахин сэргээсэн байна. Энэ нь Монголын нийгмийг шоронжуулах явдлыг идэвхжүүлсэн гэж үзэж байгаагаа өмгөөлөгч С.Нарангэрэл хэлж байлаа. Тэгвэл өөр нэг сул тал нь гэмт хэргийг гэм буруугийн хэлбэрээр биш ялын хэлбэрээр ангилах болсон явдал ажээ. Үүнээс болж байдал төвөгтэй болж, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг хэрэглэхэд бэрхшээл үүссэн байна. С.Нарангэрэл академичийн хэлснээр, олон улсын нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн Эрүүгийн эрх зүйн зарчимд Эрүүгийн хуулийг нийцүүлэх явдал чухал ажээ. Энэ тал дээр манай эрүүгийн хууль маш их дутагдалтай байгаа гэнэ. 1990 онд гарсан НҮБ-ын журамд НҮБ-ын гишүүн орнууд үндэсний Эрүүгийн хуульд насанд хүрээгүй хүүхдийн бие мах бод, сэтгэл зүйн онцлогт тохирсан ялын төрөл, ял ногдуулах тусгай дүрмийг батлуулах үүрэгтэй. Гэтэл манайх энэ үүргийг биелүүлээгүй яваа ажээ. Үүнээс болоод насанд хүрэгчидтэй адилхан ял ногдуулдаг, ял ногдуулах зарчим нь насанд хүрэгчидтэй ижил байгаа юм байна. Энэ байдлаас болж Монгол Улсад гэмт хэрэгтнүүдийн залгамж халааг бэлтгэгдэх, гэмт хэргийг мэргэшсэн болгох байдал руу оруулахад хүргэж болзошгүй гэдгийг академич С.Нарангэрэл анхааруулж байлаа.

2002 оны хуулийн өөр нэгэн сөрөг тал бол гэмт хэргийг зүйлчлэхэд бэрхшээл учирч, ойролцоо төрлийн гэмт хэргийг ялгах онцлог шинжийг зарим талаар үгүй хийсэн явдал. Харин энэ байдлыг 2008 оны нэмэлт өөрчлөлтөөр засах гэж оролдсон ч « Нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохлов» гээч болсон гэнэ. Түүний хэлж байгаагаар 2008 онд Эрүүгийн хуулийн танхайн хэргийг захиргааны зөрчил, жижиг танхайгаас ялгах боломжийг нь алдагдуулж, юу л хэрэглэнэ бүгдийг зэвсэг хэрэглэсэн гэж үзэх болсон нь чулуугаар цонх хагалсан хүн ч 5-аас дээш жилтэй танхайн хэргээр яллагдах нөхцөл үүсээд байгаа аж. Энэ мэт засч залруулах асуудал цөөнгүй байгааг дурдсан юм.
Симпозиумын үеэр ХЗДХЯ-ны

Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Баясгалангаас дээрх асуудлуудаар тодруулга авсан юм.
Тэрбээр, 2002 онд эрүүгийн хууль тогтоомжийг цоо шинэ маягаар өөрчилсөн. Өнгөрсөн хугацаанд хэд хэдэн удаа нэмэлт өөрчлөлт оруулсан. Эрүүгийн хууль тогтоомж харьцангуй тогтвортой мөрдөж байх ёстой. Сүүлийн 10-аад жилд 4-5 удаа янз бүрийн өөрчлөлт оруулсан. Тийм учраас энэ удаагийн өөрчлөлтийг нэлээн ултай суурьтай хийхээр шийдсэн. Тиймээс ч гадаадын хөгжилтэй орнуудын эрдэмтдийг урьж ярилцаж байна. Энэ хэлэлцүүлгээр Эрүүгийн хууль тогтоомжоо шинэчлэх гол асуудлуудаар нэгдсэн саналд хүрнэ гэж үзэж байна. Хуулиа бүхэлд нь нэг эргэж хянаж үзье гэж бодож байгаа. Янз бүрийн өөрчлөлт орсон болохоор нэгдмэл үзэл баримтлалтай биш, хоорондоо зөрчилтэй, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуультайгаа уялдаагүй ч юмуу одоогийн гэмт хэргийн нөхцөл байдалтай таарахгүй зүйл цөөнгүй байгаа. Тийм учраас бүхэлд нь хянаж үзээд хуульдаа өөрчлөлт оруулах бодолтой байна. Тухайлбал, эрүүгийн хуульд тодорхой өөрчлөлт орно. Үүнтэй холбогдуулан гэмт хэргийг шалгаж мөрддөг, шийддэг байгууллагууд болох цагдаа прокурор, шүүхийн байгууллагуудын тогтолцоо, чиг үүрэг, эрх хэмжээнд томоохон өөрчлөлт орно гэлээ.
Гэмт хэргийн ангиллын тухайд Төрийн нарийн бичгийн дарга хэлэхдээ, гэмт хэргийг ногдуулж болох ялын хэмжээгээр ангилж байгаа. Гэм буруугийн хэлбэр буюу санаатай юу, болгоомжгүй юу гэдгийг харж үзэх ёстой. Эрүүгийн хуулийг хатуу заалттай гэдэг шүүмжлэл байдаг. Үүнийг хоёр талтай авч үзэх ёстой. Судлаачид, тодорхой хэрэгт ногдуулах ял туйлын тодорхой байна. Энэ дээр сонголттой байх ёстой гэж байна. Нөгөө талдаа хуулийг хэрэглэх үйл ажиллагаанд дэвшил хийх хэрэгтэй байна. Шүүх прокурорынхон бүтээлчээр хандах ёстой. Түрүүний ярьсан цөөн төгрөгийн хохиролтой хэрэгт өндөр ял өглөө гэдэг хэрэгт хууль хэрэглэх боломжийг нь аваад үзэхэд шүүх ял шийтгэлээс чөлөөлөх боломж байсан. Гэтэл эрүүгийн хуулийг тусгай ангийг ерөнхий ангитай уялдуулалгүй хэрэглэсэн байна билээ. Гэхдээ үүгээрээ хуулийг боловсронгуй болгох шаардлагагүй гэж байгаа юм биш. Ер нь боловсронгуй болгох шаардлагатай. Зарим хэрэгт ялыг хөнгөрүүлж үзэх ёстой гэдэг ч зарим төрөлд хатуу чанга ял байх хэрэгтэй гэсэн нийгмийн үзэл бодол ч байгаа. Тиймээс энэ олон зүйлийг тал бүрээс нь авч үзэх ёстой гэсэн юм.

Насанд хүрээгүй хүмүүсийн байцаан шийтгэх, ял шийтгэл ногдуулах асуудлыг тусгайлсан бүлгийг Эрүүгийн хуульд оруулах нь зүйтэй мэрэгжлийн хүмүүс нь үэзж байгаа аж. Манайд насанд хүрээгүй хүмүүсийн сургалт хүмүүжлийн байгууллага байх ёстой гэсэн хуулийн зохицуулалт байдаг ч өнөөдрийг хүртэл тийм байгууллага байгуулагдаагүй байгаа юм байна. Гэхдээ ийм байгууллага заавал шинээр байгуулах шаардлагагүй, янз бүрийн төслийн шугамаар бий болсон байгууллагуудыг ийм зориулалтаар ашиглаж болно гэсэн бодолтой байгаагаа Төрийн нарийн бичгийн дарга хэлсэн юм.
Энэ мэт асуудлаар симпозиумд оролцогчид санал бодлоо солилцож байна. Симпозиумын өнөөдрийн хэлэлцүүлгээр Монгол Улсын Эрүүгийн байцаан шийтгэх эрх зүйн шинэтгэл хүрсэн амжилт, амжилтыг бататгах алхмууд, Монгол Улсын Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд бодит үнэнийг тогтоох болон мэтгэлцэх зарчмыг хуульчлан тусгасан байдал, Эрүүгийн байцаан шийтгэх ажиллагааны социалист загвараас орчин үеийн загварт шилжих үеийн тулгамдаж буй техникийн асуудлууд зэрэг сэдвээр ярилцана. Харин маргааш Монгол Улсын эрх зүйн хөгжлийн асуудлуудаар эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгуулах юм.
Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгалын 100 жил, Хууль зүй, дотоод хэргийн албаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан Хууль зүй, дотоод хэргийн яам дээрх цуврал арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулж байгаа ажээ.