найз нөхөд бололцох, хичээл сургалтад хамрагдах зэрэг олон талын ач холбогдолтой боловч PC гэж нэрлээд байгаа компьютер тоглоомыг тоглож байгаа хүүхдүүд хараахан ийм байдлаар ашиглахгүй байна. Тэрхүү PC тоглоом гэгч нь хүүхдийн оюун тархины эрүүл сэтгэмжийг үхүүлэн, энгийн байдлаас нь гаргаж, донтолтын хэмжээнд хүргэдэг. Мөн хүүхдийг уур уцаартай догшин, араатанлаг шинжтэй болгож, уян зөөлөн сэтгэлийг нь мөхөөдөг зүйл юм.

Нэг л тоглоод эхэлвэл өөрийгөө алдчихдаг хүүхдүүдийн оюун тархийг хятад хүний ёжилсон хүйтэн инээд олзлоод байгааг хэн ч мэдэхгүй, мэдсэн ч тоохгүй байгаа нь харуусмаар. Энд харь орны бодлогын чанартай асуудал яваад байгааг үгүйсгэх аргагүй. Тоглох тусам улам үхэн шуналтах “сэтгэлгээний дайн”-ыг ямар улс орнууд бүтээж байдгийг бодохоор, ядуу буурай зарим нэг орны ирээдүй бүрхэг харагдах авай. Мөнгө л олж байвал үзэшгүй муухай орчинд үйл ажиллагаа явуулах хүмүүсийн зэвэрсэн сэтгэлгээ орог цагийг даллах мэт.

Аливаа юм хоёр талтай байдаг ч арай л бараан нь илүү давамгайлаад байна уу даа. Үүнийг өөрчилж болох уу. Болно гэж хэн ч хэлж чадна. Харин болгохын төлөө хэн чиглүүлж чадах вэ. Мэдээж удирдагч нар, төр улсаа гэсэн сэтгэлтэй ухаант монгол хүн бүр, өөр хэн ч биш. Ийнхүү оршил бичихийн учир нь бидний үр удам улс гүрний ирээдүй болдог учраас эрүүл монгол ухааны үнэ цэнийн бахархал болсон хүүхдийн асуудлыг энд хөндөж байгаа хэрэг юм. Тэгвэл өнөөдөр дэлхий глобалчлалагдахын хэрээр ирээдүй үеийн маань оюуны хөгжил доройтож байгаа нь дэндүү харамсалтай.

Манай аймгийн хэмжээнд PC тоглоомын газар цөөнгүй байдгийг ул тавгаа эргэтэл гүйснийх мэдэж авлаа. Улайм цайм өөрийнхөө хүүхдийг улайран тоглож байхыг ч нүдээрээ харлаа. Хэн ч хараад толгой сэгсэрмээр хэцүү орчиндхууль бус үйл ажиллагаа явуулж, хэдэн халтар төгрөг халаасалж суугаа нэгэнд хэл амаар дайруулж ч үзлээ. Тэр хүний хэлснээр хувийн өс хонзонгоор “хувьсал” хийхийг хүссэнгүй. Сэтгүүлчийн үзгээр, чин сэтгэлийн гүнээс, монголын ирээдүй хүүхэд залуусыг хаашаа алхаж буйд бусдын анхаарлыг хандуулахыг зорьсон юм. Ганцхан манай аймаг гэлтгүй Монгол Улсын хэмжээнд PC тоглоомын газрууд асуудал үүсгэсээр байгаа.

Аймгийн засаг дарга Ч.Эрдэнэбаатар 2009 оны арванхоёрдугаар сарын 22-нд 322 тоот захирамж гаргаж, журам батлажээ. Гаргасан захирамж, баталсан журам, Мэргэжлийн хяналтын газраас телевизтэй хамтран хийсэн үзлэг шалгалт, цагдаагийн газраас мэдээлсэн баримтыг сөхөж үзлээ. Энэ бүхнээс харахад хэнд ашиг тусаа өгдөг нь ойлгомжгүй хуулийн заалтууд байгаа нь харагдлаа. Шалгалтаар тоглоомын газруудад нийтлэг эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй, батлагдсан журмын дагуу үйл ажиллагаа явуулаагүй зэрэг зөрчил дутагдал илэрсэн гэсэн боловч “Ариун цэврийн тухай” хуулийн 9.1-д зааснаар сургалтын орчин, хэрэглэгчийн эрүүл мэнд, хөдөлмөриин чадварт сөрөг нөлөөгүй, ариун цэвэр, аюулгүй ажиллагааны стандарт, төлөвлөлтийн хэмжээнд тохирсон гэдэг үндэслэлээр дүгнэж үйл ажиллагаа явуулахыг зөвшөөрсөн байна.

Гэвч МХГ-аас 322 тоот захирамжаар батлагдсан журмын 2.2, 2.3, 2.4.1, 2.4.3, 2.5.1, 2.5.5 дугаар заалтуудыг зөрчиж байна гэж тогтоосон байх юм. Эдгээрийн ихэнх нь орчны ариун цэврийн нөхцөл шаардлага хангахгүй байгааг харуулсан журмууд байв. Ийнхүү хууль нь журамтайгаа зөрчилдөн хүүхдүүд хохирсоор л…
Шалгалтын явцад илэрсэн зөрчлүүдийг арилгуулах зорилгоор компьютер тоглоомын газруудын холбогдох ажилтнуудад мэргэжлийн зөвлөгөө өгч, 19 заалт бүхий гурван албан шаардлага тавьсан баримт цаасан дээр байв.

Мөн орон сууцны подвалд байрласан стандартын шаардлага хангахгүй компьютер тоглоомын газрын үйл ажиллагааг бүрэн зогсоосон ч гэж байна. Гэтэл цагдаагийн газраас өгсөн мэдээллийн дагуу дээрх газарт очиход үйл ажиллагаа явуулсаар л. Уг тоглоомын газар нь 48 айлын орон сууцны харанхуй, бохир хонгилд байрладаг болохоор гаднаас нь харсан хэнд ч анзаарагдахгүй. Гагцхүү тоглодог хүүхдүүд сайн мэдэх учраас бусдыгаа уриалан дуудаж цуглардаг бололтой.

Тоос шороотой орчинд бүрээс нь салбарсан сандал дээр хазгай хэлтгий сууж улайран тоглох хүүхдүүдэд гаднаас хүн орж ирснийг ч анзаарах сөхөө алга. Хариуцдаг хүнийг нь хайвал хажуу өрөөнд нь оёдол хийдэг эмэгтэй “Би сайн мэдэхгүй, манай эгч ажиллуулдаг. Эгч захиргаанд ажилладаг, тэр хүнээс асуу. Манайх саяхан засвар хийгээд, МХГ-аас зөвшөөрөл аваад ажиллуулж байгаа” гэсэн ч үйл ажиллагааг нь зөвшөөрсөн баримт харагдсангүй.

Энэ тухай Эрүүл ахуй, халдвар судлалын хяналтын улсын байцаач Б.Энхболороос тодруулахад, ажиллуулж байгааг нь мэдээгүй байв. Цагдаагийн газраас удаа дараа шаардаж хаалгаж байсан боловч эргээд л ажиллуулаад байдаг гэсэн нь оргүй биш аж.

Үүнээс гадна хэд хэдэн тоглоомын газарт хяналт шалгалт хийгдээгүй үлдсэн байв. Аймгийн ЗДТГ-ын үүд хаалга баруун талдаа байрлаж төр түшсэн эрхмүүд аймаг орны хөгжлийн чиг хандлагыг атгаж суудаг. Тэгвэл ард талд нь буюу зүүн талд нь “алдарт” PC тоглоомын бизнес эрхэлж, ард иргэдийн хүүхдийн халаасыг сэгсэрч суудаг эрх дархтай нэгэн хүн байдаг ажээ. Хяналт шалгалт түүнийг тойрч, хэдэр ааштай, хэцүү үгтэй болгосныг бодоход хэн нэгэн “том” хүн ард нь байна уу гэсэн хардлага төрүүллээ.

Хүүхэд тоглуулж байгаа орчны нөхцөл нь батлагдсан журамтай огт нийцэхгүй байхад, барин тавин худал ярьж, байцаагч шиг сэтгүүлчээс хийсэн ажил, бичиг баримтаа шалгуулахыг шаарддаг “ховор” монгол хүн салан задгай сууж, хүүхдүүдийн тархийг хэнэг ч үгүй “мөлжиж” байгааг юу гэж ойлгох вэ.
Ерөнхийдөө бусад тоглоомын газруудтай танилцаж байхад батлагдсан журамтай нийцэхгүй байдал нийтлэг харагдаж байсан ч дээрх газруудыг бодвол харьцангуй гайгүй байлаа.

Харыг цагаан нь сүлдэг жамыг дагавал хэрэг төвөгт холбогдоод, эрүүл ухаан нь хордоод байгаа хүүхдүүдээ аврах боломж нээгдэнэ байх. Цагдаагийн газраас өгсөн мэдээлэлд PC тоглоомтой холбогдон хулгайн гэмт хэрэг үйлдсэн 10 гаруй, эмчилгээ хийлгэсэн хоёр хүүхэд байдгийг дурьдсан. Интернэт кафед сууж байгаа хүүхдүүд ихэвчлэн дайн байлдаан алаан хядаантай тоглоомоор тоглож байв. Үүнээс үзэхэд хүүхдүүд хэрэгтэй мэдээлэл олж авахаас илүүтэй тоглоомонд донтон хичээлээ тасалж, хэдэн цагаар ч хамаагуй суудаг.

РС-ний газрууд хүүхдүүдийг хонуут өнжүүт буюу тогтоосон цагаас хэтрүүлэн тоглуулах нь хэвийн үзэгдэл болсныг хууль хяналтын байгууллага мэдээлж байна.

Эдээс эцэг, эхийн хүүхдүүддээ тавих хараа хяналт маш сул байгаа нь харагдана. Өглөө хичээлдээ явахаар гарсан хүүхэд 16 цагийн үед цүнхээ үүрчихсэн тоглоомын газар явж байдаг. Хүүхэд нь цүнхэндээ номныхоо оронд гадуур хувцасаа чихээд тоглоомын газар очдог. Хоёр, гурав хоногоор хичээлээ тасладаг, худал хэлж аав, ээж, найз нөхөд, ах дүүгээсээ мөнгө авдаг, хулгай хийдэг зэрэг олон асуудал гарч байгаад хэн буруутай вэ. Асуудлыг даамжирсан хойно анхаарал хандуулдаг байдал аав, ээжүүдийн дунд нийтлэг байдаг.

Үүнийгээ ядуу нийгэмтэй холбож ярьсаар байгаад улиг болжээ. Хувь хүн өөрөө л хичээхгүй бол хувхайрсан модноос ялгаа юун. Аав ээжүүд л үр хүүхдийнхээ ирээдүйг залж чиглүүлэхгүй юм бол хүүхэд төрүүлсний ач гавьяа юунд байхсан билээ.

Саяхан “Эх үрсийн баяр” болоод удаагүй байна. Ижий аавтайгаа, эгч ахтайгаа талбай дүүртэл цугласан хүүхдүүдэд РС-нээс өөр тоглох газар даанч байсангүй. Хүүхдүүд дэлгэр зуны цагт чийгтэй байранд суугаад байх сонирхолгүй нь мэдээж. Тэгээд ч тоглоомын газруудад ихэвчлэн 3-11 дүгээр ангийн эрэгтэй хүүхдүүд тоглож байна. Харин эмэгтэй хүүхдүүд хаана чөлөөт цагаа өнгөрөөж байгааг анзаарахад зарим ахлах ангийн охидууд диско бааранд шөнө оройн цагаар цуглардаг нь нууц биш болжээ.

Өндөрхаан хотын өмнөд, хойд хэсэгт байрлах усан оргилуур тоглоомын талбайг болдогсон бол нүүлгэх хүсэл хүүхэд бүхэнд төрсөн байхыг үгүйсгэх аргагүй. Төв газрын цэцэрлэгт хүрээлэнд хүүхдийн тоглоомын газар байсан бол гэсэн бодол ч сурвалжлга хийх явцад төрж байсан. Бүр цаашлаад Хүүхдийн ордонтой болвол гэсэн “даварсан” бодолтой минь хамт хүүхдийн баярын үйл ажиллагаа өндөрлөсөн юм.

ЗДТТ-ын гадаах талбай дээр хуран цугласан хүүхдүүд таран одоход хуйларсан зайрмагны цаас л ийш тийш бөмбөгнөн хоцорлоо. Хүүхдүүдэд гарын бэлэг барьсан ч, сэтгэл, оюуны бэлгээ дутуу барьсан эрхэм хүмүүс нэгийг бодоосой.

Түүнчлэн Хүүхдийн төлөө хэлтэст, улсын төсвөөс монголын ирээдүй болсон бяцхан иргэдийнхээ хөгжилд зориулан, сард ердөө л 90 мянган төгрөгийн төсөв баталдаг гээд бодохоор энэ “том” нэртэй “жижиг” байгууллага хойд хормойгоо авч урд хормойгоо нөхөж суудаг нь илт. Хамгийн бага төсөвтэй мөртлөө хүүхдийн төлөө хамгийн их ажилладаг цөөхөн боловсон хүчинтэй салбарын нэг.

Хэн хүнгүй “Хүүхдийн төлөө за гэж хэлцгээе” хэмээн дуулсаар, дуулахыг сонссоор байдаг хэрнээ, нэдэр дээрээ гар сэтгэл нь татсаар байх болов. Үйл хөдлөлөөрөө хүүхдүүддээ “үгүй” гэж хэлээд байгаа дүр зураг өнөөгийн нийгэмд нүдний өмнө ил байна. Нөлөө бүхий төрийн түшээ эрхэм гишүүдийн “мэлмий, сонор” нь хурц байдаг бол өнөөдөр монголын хүүхдүүд ийм байдалд хүрэхгүйсэн. Хүүхдийн төлөө байгууллагыг нэг нүдээрээ харах нь бүү хэл дотор нь хүмүүс ажилладгийг мартсан гэхэд хилсдэхгүй бололтой.

Модод хүртэл үндсээрээ дэлгэрч үр жимсээ олонд түгээж нэр нь мөнхөрдөг байхад, Монгол хүмүүс үр хүүхдүүдээ тоохгүй байж дэлхийд танигдаж чадна гэж үү. Үндэстэй бүхэн дэлгэрдэг, үртэй бүхэн жаргадаг гэдэг хоосон үг биш байлтай. Төр нь мөнх тэнгэр шиг, түмэн нь алтан газар шиг байх болтугай.

Ш.Одонтуяа /Хэнтий/
Эх сурвалж: “Нийгмийн толь”