зууны манлай дуучин, поп хатагтай Б.Сарантуяаг урилаа. “Гавьяат сурвалжлагч” маань реппэр Т.Мөнх-Эрдэнэ буюу Жийтэй ярилцахыг хүссэн юм. Жий кинонд тоглоод завгүй байсан ч Сараа эгчийн урилгаас татгалзаагүй.

-“Жий” гэдэг өвөрмөц со нин нэр шүү. Ямар нэгэн үгийн товч лол уу. Хоёу лаа чи ний уран бү тээлийн нэрнээс чинь яриа гаа эхлэх үү?

-Бололгүй яахав. Юуны өмнө ярилцлагад урьсанд талархал илэр хийлье. Уран бүтээлийн нэр гэхээсээ илүү хоч юм даа. Америкт олон жил амьдарсан найз маань миний нэг дууг сонсоод “жий” гээд уулга алдчихсан. Тэр үед хамт байсан найзууд маань “Yes, Jee” гээд л ийм нэртэй болчихсон.

-Хүмүүс надаас байнга л асууж, би хариулдаг байсан бол өнөөдөр хүнээс асууж, мэргэжлээ солиход их сонин байна шүү?

-Тийм байх аа. Би ч бас сэтгүүлч мэргэжилтэй шүү дээ, уг нь.

-Тийм үү, аль сургууль төгссөн юм бэ. Оюутан на саа дурсаач. Чи хэр оюутан байв даа?

-Би Радио телевизийн дээд сур гууль төгссөн. Ангийн багш Янжмаагаа хүндэлж явдаг. “Оn and off“-ын Ононбат бил үү, хэн билээ тэр хүний ээж. Би урлаг соёлынхныгоо сайн мэддэггүй (инээв). Би сурахын хажуугаар телевизэд ажил ладаг байсан юм. Хичээлд бараг суух завгүй л гүйдэг байлаа.

-Сак байсан юм байна шүү дээ. Хи чээлдээ суудаггүй байсан юм бол дүнгээ бараг шууд тавиулчихсан юм биш үү?

-Цалин, мөнгө гэхээсээ илүү юм сурах нь надад хэ рэгтэй байсан болохоор ажил хийсэн хэрэг л дээ. Ах, эгч нарын цайг зөөхөөс эхлээд л хийгээгүй ажил байхгүй. Компьютер дээр дүрс өрөөд л суудаг даа. Тийм ажил дагнан хийдэг байлаа. Шалгалтаа өө рөө өгсөн, заримыг нь багш нараасаа гуйж байгаад тавиулсан.

-Хэдэн уран бүтээлтэй болов, клип цөөнгүй байгаа байх?

-Клипээ тоолж үзээгүй. За байз, бодоодохъё. Арваад юм байна. Гурван жилд гурван цомог гаргажээ.

-Хамгийн супер клип чинь аль нь вэ?

-За би хэлж мэдэхгүй юм байна.

-Найзууд болон танил хүмүүс чинь энэ үнэхээр сайн клип, дуу болж гэхгүй байна уу?

-Найзууд бол найзууд шүү дээ. Хэзээ ч миний хий сэн зүйлийг ирээд надад муулдаггүй. Миний найзын буруу байсан ч би найзыгаа л өмөөрнө. Тэрэнтэй адил шүү дээ. Манай бүлгийн дүү нар сүүлд хийсэн “Хужаа” гэдэг дууг сак болж л гэдэг. Би ер нь хийх ёстой зүйлээ л хийж байгаа болохоор хэн юу гэх бол, хийснийхээ дараа ч хүмүүс юу гэж байгаа бол гэж огт сонирхдоггүй.

-Өөрийн зохиосон дуугаа уран бүтээл гэж хэлэхээс ичдэг гэсэн яриаг би сонслоо. Яагаад тэр вэ?

-Би зүгээр л реп дуу зохиодог, дуулдаг. Реп бол гудамжны урлаг шүү дээ. Хүн хэлэх үгээ чөлөөтэй хэлж, дуулдаг урлаг. Зарим нэг хүн хэдэн үг холбож бичээд, интернэтээс бэлэн ая аваад гэрийнхээ студид дуулж тараачихаад уран бүтээл хийсэн гэх юм. Би ичиж байна. Уран бүтээл гэдэг үгийг хэлэхээс айх хэрэгтэй гэж боддог.

-Чи анзаарч байна уу. Сүүлийн үед хүмүүс бие биедээ урам хайрлахаа больчихож. Найз чинь гоё машин авчихсан байвал “Наадах чинь тасархай машин байна. Чи ёстой сак харагдаж байна шүү” гээд хэлж яагаад болохгүй гэж?

-Тийм шүү, ховор болж. Хар энергитэй үг хэлж байж магадгүй. Хүний сайн талыг өөрт нь хэлчихээр нөгөө хүнийхээ дор орчихно гэж боддог хүн олширсон юм шиг. Миний анзаарснаар шүү.

-Сонирхолтой ухагдахуун байна шүү. Жий нэ рээрээ анх хэзээ тайзан дээр гарч байв?

-Оюутан байхдаа анх зурагтаар гарч байлаа. Үн дэсний телевизийн “Богино холбоо” гэдэг нэвтр үүлэг байсан даа. Тэр нэвтрүүлэгт амжилттай оролцсон. Анх зурагтаар гарсан нь тэр байх. Манай өвөө шүлэг бичдэг Ц.Шагдар гэдэг хүн байсан. Гэхдээ энэ тухай хэлж болох эсэхийг сайн мэдэхгүй байна.

-Яагаад хэлж болохгүй гэж. Аль нутгийн, ямар ажил алба эрхэлж байсан хүн юм бэ. До яаманд ажиллаж байсан юм уу?(инээв)

-До яаманд ажилладаг хүмүүс өвөөг маань гадуурхдаг байсан юм шиг байна лээ. Намайг бага байхад бурхан болчихсон болохоор би сайн мэддэгг үй юм. Аав, өвөөгийн нутаг усыг судлахаар Өвөрхангай болчихдог. Цаашлахаараа Архангай, дахиад нэг үе дээшлэхээр баруун аймгууд руу орчихдог юм. Ээжийнхээ талын Жагар овгийг авсан ч би өөрийн гэсэн удамтай, овог маань ч өөр юм билээ. Дараа солиулах боломж гарах байх.

-Чи амьдралдаа сэтгэл хангалуун байж ча даж байна уу?

-Хүн өөрөө сэтгэл хангалуун байдлыг бий болгож, олж харахгүй бол хэцүү шүү дээ. Бухимдах зүйл гаралгүй л яахав.

-Яг юунаас болж бухимдаж байна. Таван зүйл хэлчих?

-Хамгийн түрүүнд хүмүүсийн харьцаа намайг их бухимдуулдаг. Ялангуяа хүнийг ялгаж харьцахыг тэвчиж чаддаггүй. Шатахууны үнэ нэмэгдчихээр над шиг хүмүүст шууд нөлөөлж, мэд рэгдэж эхэлсэн. Литр тутамдаа 100 төгрөг нэ мэгдсэн. Нэг удаа бензин авахад зургаан өдрийн талхаа өгчихөж байгаа юм.

-Студиуд хүртэл шатахууны үнэ нэмлээ гээд тарифаа өөрчилж байна лээ. Студийн техник хэрэгслээ аль эрт авсан байж үнээ нэмж байгааг ойлгохгүй юм. “Манай ажилтнууд ажил даа машинаар ирдэг болохоор нэмлээ” гэж тайлбарлаж байна лээ.

-Инээдтэй л юм. Дараагийн бухимддаг асуудал нь байгаль орчин, утаа, боловсролын асуудал байна. Улстөрчдийн арчаагүй үйлдлийг хараад бухимддаг байснаа хаясан. Тэр хүмүүсийг зурагтаар ярьж байвал бушуухан сувгаа солиод хүүхэлдэйн кино үзэх жишээтэй.

-Бухимддаг зүйлээс чинь нэгийг ярих боломж өөрт чинь олгож байна?

-Ганцхан уу, тэгвэл боловсролын асуудлыг ярина аа би. Бидэнд хамгийн чухал нь алт биш, хүнээ хөгжүүлэх гэж боддог. Ард иргэд нь өндөр боловс ролтой байвал ямар сайхан байх бол. Хүнээ хөгжүүлж байж л улс орон хөгждөг гэж би боддог. Үүнд л хамаг мөнгөө хайр найргүй цацах ёстой шүү дээ, уг нь.

Нэг зүйл нэмээд ярьчих уу. Би төв замаар машинтайгаа явж байлаа л даа. Гэтэл миний аав шиг хүнийг 14 настай байх хоёр банди “П.... минь” гээд зодож байгаа юм даа. Хараад уур хүрээд “Та муу хоёр яаж байна аа” гэсэн чинь “Уучлаарай Жий ах аа” гэсэн. Яаж тэгж чадаж байна аа. Тэднийг хараад үнэхээр бухимдсан. Шил, лааз түүдэг хөөрхий тэр ахмад настныг яагаад өрөвдөхгүй, хайр найргүй зодож чадаж байна аа.

Хүн хүнээ хайрлах, ахмад настнаа хүндлэх хамгийн наад захын ойлголтгүй байгаа нь харамсалтай. Тэр хүүхдүүд өөрсдөө тийм болоогүй байх, орчин нь ингэж эвдэж байна.

-Манай аав үйлдвэрийн дарга байсан юм. Цэвэрлэгч эгч нар бохир, хүйтэн усанд гараа дү рээд л шал угааж байхыг харахад надад таагүй санагддаг байлаа. Харин аав маань “Цэвэрлэгч ч гэсэн хүн шүү. Мэндэлж байгаарай” гэв. Намайг мэндлээд эхэлсэн чинь эгч нар өрөөндөө оруулаад өдрийн цайгаараа идэх масло талхнаасаа өгтөл би идээгүй. Гэтэл аав маань давстай хар цайнаас нь уугаад л яваад өгч билээ. Бидний үед хүнийг ялгаварлан гадуурхах үзэл байгаагүй гэхэд бараг хилсдэхгүй. Ардчилсан нийгэм өөрөө ялгаварлах үзлийг өдөөгөөд байгаа юм биш үү?

-Миний бодлоор ардчилсан нийгэм бидэнд эрх чөлөө авчирсан. Сайн, муу тал байгаа ч бид сайн сайхныг нь дэмжиж, хөгжүүлэх ёстой. Та энэ ярилцлагад намайг яагаад сонгосон юм бэ. Надад их сайхан байгаа учраас асууж байгаа юм шүү.

-Би Жий гэдэг хүний талаар олонд таниулж, уншигчдын мэдэхгүй зүйлийг нь мэдүүлчих юмсан гэж бодсоных. Гэхдээ би чиний бүх зүй лийг олонд дэлгэе гэж бодоогүй л дээ?

-Надад бусдаас нуугаад байх зүйл байхгүй. Миний бүх зүйл нээлттэй, ил тод л байдаг.

-Чиний дууг би сонссон. Бусад реппэрээс арай өөр дуугардаг юм. Танайхан чинь бие бие рүүгээ дайраад, доромжилчихдог юм би лээ. Ямар өндөр үнээр хэрэлдэж байна аа, тийм ээ. Яагаад тэгдэг юм болоо?

-Репэд Diss гэж нэг салбар байна аа. Менеж ментээр Diss хийх бас нэг урсгал юм. Олны танил бол сон хүний нэрийг ашиглаж дуулах нь элбэг.

-Хэлүүлж байгаа хүн нь яах вэ. Чамайг бас дуун даа оруулаад дуулж байна уу. Олонд уран бү тээлээ хүргэхэд FM радио чухал нөлөөлдөг шүү?

-Дуулна шүү дээ. Миний тухай дуулсан хүнтэй “Би чамд ямар муу зүйл хийсэн юм бэ” гээд л очоод шууд уулзчихдаг юм. Олон юм ярьж байхаар сайн цохиод авсан нь бараг дээр. Урьд нь намайг цомгоо бариад орохоор FM радиогийнхон шоолоод, бараг хөөгөөд гаргадаг бай сан. Одоо бол өөр.

-Тийм муухай ааштай байдаг юм уу?

-Энэ хойно байдаг чинь FM 98.1 байх аа, намайг ороход элэг доог болгоод гаргаж байсан удаатай. Саяхан намайг ярилцлагад урихад нь би тэр тухай ярьсан.

-Хэр мөнгө олж байна даа. Рекламд тог лож байна уу?

-Шалихгүй дээ. Заримдаа рекламд тоглоно оо. Би ер нь мөнгө төлж клип, дуу бичүүлсэн тохиолдол барах байхгүй . Найз нөхөд, дэмжиж ажилладаг Мобикомын be брэнд байна. Тэд маань тусалдаг.

-Би реппэрүүдтэй хамтарч дуулдаг. “Хоёр хүү”-тэй, Манлайтай дуулсан. Нэг мэдсэн чинь Баабарын төрсөн өдөрт оччихсон. Баабар “Эгч ээ, эгч ээ” гэсээр байгаад нэг мэдэх нь ээ баахан реппэрүүдийн дунд суулгачихсан байсан.

-Тийм үү, сайхан л байгаа биз дээ.

-Даж гүй ээ. Та нарт хэн дуу зохиож өгдөг вэ?

-Репийн нэг онцлог нь энэ. Реппэр өөрөө л үгээ бич дэг байх ёстой. Хүний бичсэн үгийг дуулна гэвэл би зүгээр микрофон л болчихно.

-Гэр бүлийнхэн чинь хэр зэрэг хүлээж авч байна. Нас ахиад ирэхээр стиль имижээ өөрчлөх үү?

-Монголчууд ийм асуулт их тавьдаг. Хөгшин хүн реп дуулна гэж юу байдаг юм бэ гэх жишээний. Яагаад болохгүй гэж. Барууны орнуудад Доктор Терри 50 гарчихсан хэрнээ дуулаад л байгаа шүү дээ. Тэр хүний толгой ажиллаж байна, элэг, бөөр, зүрх нь бүгд хэвийн. Тийм байхад дуугаа хийх л болно. Манай ээж миний дууг сайн сонсдог. Санал бодлоо хэлнэ, шүүмжилнэ. Миний амьдралд стиль имиж огт хамаагүй. Тиймээс өөрчлөхгүй. Би сайн хүү, ханьдаа халамжтай сайн хань, хүүхдэдээ хайртай сайн аав. Тэгээд л болоо.

-Чиний шүтэн бишрэгчид сюрприз барьж байна уу?

-Би шүтэн бишрэгч гэж хэлэх дургүй, тэд намайг сонсдог л хүмүүс. Гэнэтийн бэлэг барьж байсан тохиолдол бий. Би төрсөн өдрөө мартчихсан явж байтал нэг хүү гудамжинд “Төрсөн өдрийн мэнд хүргэе” гээд бэлэг өгч л байсан.

-Чиний дуу хүүхдүүдэд ямар хүмүүжил олгодог талаар бодож байв уу. Би Эрхэмээдээ хүүхдийн баяраар Ipod аваад өгчихлөө. Гэтэл нэг өдөр Жийгийн баахан дуу бичүүлчихэж. Тэр дунд ай маар үгтэй нэг дуу байна аа. Сонсъё гэсэн чинь “Ээж ээ, аймаар дуу” гээд сонсгодогг үй. Тэгэхээр нь бүгдийг нь устгуулсан. Эмэгтэй хүнийг үзэн ядсан нэг дуу байна лээ. Тэр дууг сонсоод “Гөлөг минь...” юу юу гэнэв ээ дуурайгаад дуулж, дүүгээ өшиг лөсөн удаатай. Жийгийн мянга мянган сонсогч хүүхдүүдийн аав, ээжийн өмнөөс асууя. Яагаад эмэгтэй хүнд хүндэтгэлгүй хандаж байна аа?

-Би одоо ч гэсэн тэр дуундаа үнэнч. “Мож” гэдэг дууны талаар яриад байна. Би эсрэг хүйстэндээ зориулж энэ дууг зохиогоогүй. Монгол эмэгтэй хүний нэр хүндийг унагаад байгаа нэг хэсэг хүмүүсийн тухай дуулж, бусдад жигшин зэвүүцүүлэх үүднээс энэ дууг хийсэн. Гадаадынхан “Монгол секс жуулчлал хамгийн хямдхан, сайхан” гэж ярьж байна. Ийм ойлголт өгөөд байгаа эмэгтэйчүүдэд зориулсан. Энэ дууг өсвөр насны охид сонсоод жигшин зэвүүцэг л дээ.

-Шалтгааныг нь яагаад олохгүй байна аа. Тэр охид ын буруу юу. Аваад байгаа хүмүүсийнх нь та лаар яагаад дуулж болохгүй гэж тэгвэл?

-Биеэ үнэлдэг охидтой уулзсан. Биеэ үнэлсэн шалт гааныг нь асуухад “Манай эрчүүд арчаагүй, архичин. Биднийг зоддог, сайхан авч явж чаддаггүй” гэж байгаа юм. Ямар өчүүхэн сэтгэж байна аа. Эмэгтэй хүн яагаад заавал эр хүний хараат байх учиртай юм бэ. Өөрөө өөрийгөө аваад явж болно биз дээ.

-Өөрийн чинь нэрийг оруулаад дуулсан дууг би сонсож байсан юм байна?

-Байна байна. Толгойтын, гэр хорооллын, бакал өмсдөг гээд л доромжилж дуулсаар бүтэн CD гаргаж байвал яах вэ. Инээдтэй байгаа биз дээ. Би түүнд ямар муу зүйл хийснээ мэддэггүй. Бакал өмссөн хүнийг хэн муу хүн гээд байгаа юм бэ, адилхан л хүн шүү дээ. Тэр хүнтэй би уулзаагүй, гадаадад байдаг юм билээ. Гэхдээ би түүнийг уучилсан.

-Зөв алхам байна. Баяр хүргэе.

-Би өөрийн зөв гэсэн зүйлээ хийдэг бол тэр хүн ч мөн адил зөв гэж бодсоноо хийсэн байх. Миний амьдралын шугам түүнийхтэй огтлолцсон юм байлгүй.

-Архи, тамхи шинэ үеийн сонголт биш. Санал нэгдэж байна уу?

-Нэгдэлгүй яахав. Би архи уудаг байсан үе бий. Хэрэглэхээ больсон чинь миний амьдрал өөр болж, маш сайхан мэдрэмжийг авсан. Одоо архи огт амсдаггүй.

-Чиний зүүж байгаа зүйлийн талаар сонирхож болох уу. Бөө, удган нарын хэрэглэдэг толь байх шиг. Чиний баруун гарын шуун дээрх чинь хэн бэ?

-Бололгүй яахав. Би тэнгэр, газраа шүтдэг хүн. Бөөгийн хэрэглэл янз бүрийн зүйл л байна. Шивээс бол олон зүйл багтаасан. Энэ хүнийг “2 Рac” гэдэг, Америкийн Калифорнид амьдарч байсан. Репэд маш их зүйл хийсэн. Түүний үзэл бодол, дуу нь надад таалагддаг. 1996 онд буудуулсан ч, миний гаран дээр амьд байгаа. Би реппэр ч гэсэн таны нэг дууг сонсох дуртай.

-Ямар дуу вэ?

-“Гоолингоо”, үнэхээр сак дуу шүү. Би хүүхдээ бүүвэйлж байхдаа нэг л мэдэхэд “Гоолингоо”-г аялчихсан байдаг юм.

-Ичинхорлоо гуайн дуулсан анхны хувилбар нь их айхтар үгтэй. Түүний нөхөр Ядамсүрэн гуайг хэлмэгдүүлээд буудчихсан юм. Ичин хорлоо гуай энэ дуугаа зохиогоод төрийн концерт дээр анх удаа дуулахдаа нөмгөн дээл тэй, үсээ зориуд арзайлгаад гарсан гэдэг. Х.Чой балсан гуай тэр дууг нь сонсоод “Ихогоо арай ч хэтр үүлчихэж дээ” гэж байсан юм билээ. Энэ дууны түүх нэг иймэрхүү. Жийгийн гадаад харилцаа хэр зэрэг вэ. Олон улсын Реппэрүүдийн холбоо гэж байна уу?

-Холбоо харилцаа алга л байна. Саяхан гол ландууд ир сэн юм. Миний нэг дууг кинонд ашиг лахдаа надаас зөвшөөрөл авч, ямар хэсгийг нь ашиглах талаар гэрээ хийсэн. Тэд явахдаа “Танай монгол хэл реп дуунд зохимжтой” гэж байна лээ. Тийм тал байдаг бололтой.

-Миний урилгыг хүлээн авч, “Уучлаарай би хариулахгүй байж болох уу” гэж асуугаагүйд талар хаж байна. Баярлалаа.

Тэмдэглэсэн Х.Оюунсүрэн

"Өнөөдөр"