Монголын Бүх Ард Түмний Их Хурилдайгаас “Монголын толгой 15 олигархи”-ийг нэрлэсний дотор Хууль зүй, дотоод

хэргийн сайд Ц.Нямдорж багтсан юм. Түүнийг үнэхээр олигархи мөн, эсэхийг дэнслэхийн тулд олон нийтийн ХМХ-дээр түүний талаар гарсан материал, мэдээллүүд дээр судалгаа хийсэн юм.
МАН-АН улс төрбизнесийн бүлэглэлийн ашиг сонирхлыг амиа тавих шахам хамгаалж, “хоточ нохойн” үүргийг гүйцэтгэж байгаа Хууль зүйн сайд Ц.Нямдорж нь өөртөө тохирсон аалзны торон сүлжээтэй олигархиудын нэгэн.
Тэрбээр жалга довны үзлийг шүтдэгээс Увсчуудын гэх бүхэл бүтэн фракци-бүлэглэлийг Монголын улс төрд бий болгож чадсан бөгөөд энэ бүлэглэлд хамаардаг улстөрчид нь АН-д ч, МАН-д ч, “Алтан гадас” фракцид ч байгаа. Тиймээс түүнийг нам дамнасан төдийгүй фракци дамнасан олигархиудын бүлэглэлийн нөлөө бүхий лидерүүдийн нэг гэж үзэх хүн ч бий. Түүний нөлөө, нөмөр нөөлөгт оршдог, зорилгыг нь хамтран хэрэгжүүлэгсдийн дотор Тэргүүн шадар сайд, АН-ын Н.Алтанхуяагаас эхлээд Монгол банкны Ерөнхийлөгч хийж байсан А.Бат-сүх, одоогийн Ерөнхий прокурор Д.Дорлигжав /ЗГХЭГ-ын дарга Хүрэлбаатар гээд нэр нөлөө бүхий МАНАН-гийн олон гишүүн, АН-ын Лу.Гантөмөр, “Симба” Батаа, МАН-ын Н.Баяртсайхан, Б.Эрдэнэсүрэн, мөн Х.Баянмөнх аварга тэргүүтэй бөхчүүд, “Глоб”-ын Мэндбаяр нарын бизнесийнхэн ч жагсдаг гэдэг.
Ц.Нямдорж нь Увсын бүлэглэлийнхнийгээ өндөр албан тушаалд байршуулж, өөрийн нэр нөлөө, байр суурийг бэхжүүлэхдээ гаршсан этгээд. Тухайлбал, 2004 онд Н.Алтанхуягийг Сангийн сайд болгож, “Алтангадас”-ынхныг боломжийг местэнд тавихад МАХН-ын зүгээс гол дэмжигч нь болсон. Энэ зүтгэл нь давхар зорилго агуулж байсан гэдэг. Нэгд, Н.Алтанхуягийг Сангийн сайд болгосноор “Эх орон-Ардчилал” эвслийнхнийг санхүүгийн ямар ч эрх мэдэлгүй болгох, хоёрт, өөрийн орооцолдсон тагнуулын хэргийг замруулахад тус дэмжлэгийг нь авах гэсэн зорилго л түүнийг хөдөлгөж байв.
У.Хүрэлсүхийг ОБЕГ-ыг байгуулахад Ц.Нямдоржийн ангийн хүүхэд Ганболд тус газрын дэд даргаар томилогдож байсан бол Дорлигжавыг Мэргэжлийн хяналтын сайд болоход ч нөлөөлж байсан удаатай. Ц.Нямдоржийг намынхан нь “шударга яриад шударга бусыг хийдэг сайд” гэж өвөр хоорондоо хэлэлцдэг гэнэ. Үцэндээ Ц.Нямдорж гэдэг хүний улс төрийн карьер хийсэн зам мөр, холбоо сүлбээг нь нягталж, олны явган яриаг шүүж үзэхэд зөв тодорхойлолт шиг санагдсаныг нуух юун.
Тэрбээр Монголын их улстөр дэх гараагаа 1990 онд Хууль зүйн дэд сайдаар томилогдсоноор эхлүүлжээ. Харин ажил амьдралын гараа нь бол 1981 онд ОХУ-ын Ленинград хотын Улсын Их сургуулийг хуульч мэргэжлээр төгсөөд, Улсын ерөнхий прокурорын газраас эхлүүлсэн байдаг. 1992 оноос эхлээд өнөөг хүтэл Монгол Улсын Их Хурлын гишүүнээр тасралтгүй сонгогдсоор ирсэн.
Хашиж байсан төрийн өндөр албан тушаалууд гэвэл 1990-1992 онд Хууль зүйн дэд сайд, 2000-2005 онд Хуульзүй, дотоод хэргийн сайд, 2005-2007 онд УИХ-ын дарга, 2008 оноос өнөөг хүтэл Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд хийж байгаа.
Насаараа шахам сайд, дарга хийсээр ирсэн энэ зуунгид шазруун эрийг Монголын олон нийт анхандаа их шударга сайн хүн хэмээн дүгнэж байсан ч түүний “зэсийг цухуйлгасан” хэд хэдэн хэрэг явдал болсон юм. Хэвлэлийн шарласан хуудаснаа түүх болон үлдсэн Ц.Нямдоржийн намтарт хамаарах мэдээллүүдийг авч үзэхэд, тэрбээр тийм ч цэвэрхэн, шударга нэгэн биш бололтой. Олны дунд хамгийн их дуулиан тарьсан хэргүүд нь Хятадын тусгай албадтай холбоотой гэх хэрэг, мөн “орон дотроо” хууль засч, УИХ-ын даргын суудлаасаа буусан явдал байлаа.
2003 онд УИХ-ын гишүүн Л.Гүндалай Ц.Нямдоржийг Хятадын тагнуул болох тухай илчилсэн 45 хуудас материалыг олонд дэлгэж шуугиулав. Түүнийх нь хариуд Ц.Нямдорж “Чиний архи спиртийн хэргийг дэлгэнэ” гэж занасан. Уг нь үнэхээр шударга түшээ, сайд шиг сайд байсан бол аминд нь тулахаар л бусдын баримт фактыг дэлгэнэ гэж даналзахын оронд шударга ёсны гажуудал бүхэнтэй, хууль зөрчсөн үйлдэл болгонтой хувийн хандлага, ашиг сонирхлоос үл хамааран тэмцэж байх ёстойсон.
Энэ дуулиантай холбоотой хэвлэлээр гарсан материалууд, ТЕГ-ын дарга байсан Ж.Баатар генералын ярилцлагуудаас үзэхэд, дээрх 45 хуудас материал үнэхээр “маш нууц” зэрэглэлтэй, ихээхэн хүч хөдөлмөр гарган байж нотолсон, үнэн баримт байсан бололтой. Үүнийг 2000 оноос өмнө зарим сониноор гарсан мэдээлүүд ч нотолж байдаг. Учир нь Ц.Нямдоржийг 1990-1992 онд Хууль зүйн дэд сайд байхдаа толины бизнесээр эхэлсэн Хятадтай харьцах харьцаа нь хэтэрхий гүнзгийрсэнээс томоохон асуудал босч, албан тушаалаа алдах шахаж байсан гэх.
Тэр үед Нямдорж намынхныхаа хамгаалалтаар л тогтож үлдсэн аж. Хэрэг ид шуугиулж байх үед Ц.Нямдорж “Гүндалай бид хоёрын хэн нэг нь эх орноосоо урвасан хэрэгт ял шийтгүүлэх нь тодорхой боллоо” гэж мэдэгдэж байсан ч энэ хэрэг тэгсгээд замхарч, асуудлыг ажил үүргийнхээ дагуу ҮАБЗ-д оруулж байсан ТЕГ-ын дарга асан Ж.Баатар генерал ял эдэлсэн билээ.
Ц.Нямдорж энэ хэргээс яаж мултарсан бэ? “Нохой хамартаа хүрэхээр усч” гэдгийн үлгэрээр гарцаагүй байдалд орсоноо мэдэрсэн Ц.Нямдорж 45 хуудас материапын гол гэрч болж байсан Тао Шин Цайг барьж аваад “Хэрэв миний өгсөн мэдээлэл огт үндэсгүй гэсэн тодорхойлолтыг ТЕГ-т гаргаж өгөхгүй бол чамайг нутаг буцаана” гэж дарамтлаад хэргээсээ мултарсан гэх. Мэдээж манай тагнуулд бүх мэдээллийг өгч, Ц.Нямдоржийг эх орноо худалдсан гэдгийг илчилсэн Тао нутаг буцахыг хүсэхгүй байсан нь тодорхой.
ХЗДХ-ийн сайдын албан тушаал, эрх мэдлээрээ далайлган цагдаа хүчний байгууллагыг хөдөлгөж, шүүхийнхнийг дарамталж, нөлөөлж байгаад Ж.Баатар генералыг буруутан болгосон гэж Ж.Баатарын өмгөөлөгчөөр шүүх хуралд оролцсон А.Сьезд ярьсан байдаг. Ц.Нямдоржийн балаг үүгээр дуусахгүй. Түүний хууль зүйн сайд байхдаа зассан биш, автор нь болсон Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийг “Нямдоржийн хар хууль” гэдэг. Учир нь энэ хуулийн үрээр арван мянгыг хулгайлсан өнчин хүүхэд, төрөөс тэрбум тэрбумаар нь идсэн луйварчин хоёр адил хэмжээний ял хүлээх болсон билээ.
Гэвч өөрийгөө Монголын номер нэг хуульч гэж итгэсэн Ц.Нямдорж “Даварсаар даварсаар Дагвын оронд” гэгч болж, УИХ-ын дарга болмогцоо Үндсэн хуулийг уландаа гишгэн, УИХ-ын бүрэн эрхэд халдсан юм. Тэрбээр хуулийг “орон дотроо ч, онгоцонд ч” дураараа засч байгаад баригдаж, хөгөө хөлдөө чирч, албан тушаалаасаа буусан. Хүн чанар, ёс зүйгүй эр гэдгээ Ц.Нямдорж нэг бус удаа харуулсан. Тэрбээр 2001 онд Увс аймгийн Малчин сумын нутагт УИХ-ын гишүүн Ш.Отгонбилэг агсны сууж явсан онгоц осолдоход энэ осолтой холбогдуулан “Улаанбаатар” зочид буудалд яаран сандран хэвлэлийн бага хурал зарласан.
Тэрбээр “Би энэ хэрэгт онцгой ач холбогдол өгөхгүй байгаа. Яагаад гэвэл намайг сонирхоод байвал хүмүүс хардаж магадгүй” гэсэн учир битүүлэг тайлбар хийлээ. Уг нь Хууль зүйн сайдын амнаас гарах үг энэ биш л байлтай. Ослоос амьд үлдсэн хятадын сэтгүүлчийг хэнтэй ч уулзуулалгүй тусгаарлаж байгаад нутаг руу нь буцаачихсан гэдэг яриа байдаг нь ч нэгийг өгүүлнэ.
Мөн түүнчилэн 2001 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар Н.Багабандийг нэр дэвшүүлэхгүй гэж үзээд, нэр дэвшичихээр нь өрсөлдөгч нь болох Р.Гончигдоржийг дэмж гэсэн бичгийг аймгийнхаа намын байгууллагад явуулаад баригдаж байжээ. Н.Багабандийг ҮАБЗ-ийн дарга байх үед буюу 2000 онд Ц.Нямдоржийг БНХАУ-ын тагнуулын байгууллагатай холбоотой байж магадгүй болох тухай мэдээлэл ирэхэд Н.Багабанди түүнийг өөрийг нь дуудаад “Чи нэг асуудалтай юм билээ, түүнийгээ нэг тийш нь болгоорой” гэж хэлсэн нь өс санах шалтгаан нь болсон гэж улс төрийн хүрээнийхэн ярьдаг.
Нямдорж сайд бусдыг алдаа оноон дээр түшиглэн дарамталж, өөртөө ашигтай шийдвэр гаргуулахдаа гарамгай. Бусдын баримт факт, “но”-г цуглуулах хообийтой тэрбээр шударга ёсыг тогтоохын төлөө, алдааг нь засуулахын тулд бус харин хэрэгтэй цагтаа өөрийн зорилгод л ашиглахаар мэрийдэг. Намынхнаа “Та нарын бүх булхайг дэлгэнэ” гэж дарамталдаг тухай хэвлэлээр нэг бус удаа бичигдэж байсан. Ц.Нямдожийн “орондоо ч хууль зассан” хэрэг ид шуугиулж, УИХ-ын даргаас нь огцруулах болчихоод байхад “Хадгаламж”-ийн хэрэгт холбогдсон намын гишүүдтэйгээ уулзаж.
“Та нар намайг хамгаал, би та нарыг хамгаалъя” гэж тохирохыг оролдож байсан гэсэн мэдээлэл нэгэн өдөр тутмын сонинд гарч байлаа. М.Энхболдыг 2006 оны хаврын чуулганы өмнө “гудамжны асуудлаа шийдэж чадахгүй бол огцор, ажлаа өг” гэж давшилж байснаа өөрийнх нь суудлын асуудал яригдаад эхэлмэгц “Би Энхболдын Засгийн газрыг огцруулахгүй бодолтой байгаа” гэж “хайр зарлаад” амжсан ийм л жудаггүй эр.
Түүний бизнесийнхэнтэй сүлбэлдэн олигархижих нь 2000 оны сонгуулиас ч өмнө эхэлсэн гэдэг. Улс төрийн хүрээнийхний яриагаар бол Нямтайширын “Монголын алт” буюу МАК-ынхан түүний унааг сольж, “Бенз-230″ болгож өгсөн төдийгүй сонгуульд зарцуулах мөнгийг нь ч өгч байсан гэдэг. Ц.Нямдорж үүнийх нь хариуд МАК-д ажиллаж байсан Увсын бүлэглэлийнхнийг гааль, цагдаа, тагнуул гээд төрийн өндөр албанд байршуулах ажлыг хийжээ. Замын цагдаагийн Амгаланбаяртай түншилсэн нь бас түүхтэй.
Ц.Нямдорж Дарханы замд “Ланд”-аа онхолдуулчихаад, хэргээ Амгаланбаяраар даруулж, уг онхолдсон машиныг албандаа өгчээ. Үүнийхээ хариуд Амгаланбаярыг ЦЕГ-ын дарга болгохоор нэг бус удаа оролдож байсан гэдэг. Тэрбээр өөрийн хэргийг ийн дараад зогсохгүй улс төрийн ашиг хонжоо харж, хэрэг наймаалцдаг ч байж болзошгүй.
Тухайлбал, САПУ-гийн гэх хэрэгт холбогдоод байсан Г.Алтангийн хэргийг нааштай шийдвэрлэхэд нөлөөлж, хөлсөнд нь одоо амьдарч буй Зайсан дахь нэг сая ам доллараар үнэлэгдэх, тансаг байраа авсан гэх яриа олны дунд явж байна. САПУ-гийн хохирогчид энэ сэжүүрийг мөшгөвөл хэргийн үнэн тодрох л байх. Мөн түүнийг Тавантолгойг там болтол нь нүүрс зөөж байгаа хууль бус бизнест ч гар хуруугаа дүрсэн гэх дам яриа өмнөговьчуудын дунд нэгэнт тархжээ.
Гэтэл Ц.Нямдорж саяхан өгсөн ярилцлагадаа “хөлсний байр” хэсч амьдарч байгаа гэж яриад, олны элэг доог болж, сэтгүүлчдийн овоо хараанд өртсөн. Ямартай ч “Өглөөний сонин” түүний сууц, орон байрын талаар тодорхой мэдээллүүдииг гаргаж ирж тавьсаныг уншигч олон санаж байгаа биз ээ.
Түүний бизнес самбаа ганхцан байр сууцаар хэмжигддэггүй бололтой.
“2008 оны 8 дугаар сарын 8-ны өдрийн 8 цагт нээлтээ хийнэ” хэмээн хошгируулж байж, баригдаагүй захынхаа лангууг баахан хүмүүст урьдчилан зарж, түрээслүүлсэн Дүнжингарав захын эзэн хувь нийлүүлэгчдийн нэг нь Ц.Нямдорж гэх. Тэрбээр увс фракцийнхаа итгэлтэй түнш болох Алтангаар дамжуулан, “Мон-Уран”-ы Наранхүүгээр хаяглагддаг энэхүү захад хувь нийлүүлжээ. Ингээд иргэдээс баахан мөнгө урьдчилаад авчихсан чинь зах нь ч баригддаггүй, иргэд ч мөнгөө нэхээд эхэлжээ.
Аргаа барахдаа эрхэм сайд “Ажнайн” А.Бат-Эрдэнийг Тавантолгойн уурхайгаас улсад төлөх ёстой байсан олон тэрбумын татвараас нь чөлөөлүүлж өгөөд, үүнийхээ хариуд Дүнжингарав захаа 60 сая ам доллараар А.Бат-Эрдэнэд шахжээ. Шахах ч гэж дээ олны яриагаар бол “Ажнайн” Бат-Эрдэнийг дарамталсаар байгаад мөнгийг нь авчихсан гэх. Ингээд лангууны мөнгөө төлөөд ажиллуулж чадаагүй, нэхэл дагал болсон иргэдийн өр төлбөрийг эхнээс нь барагдуулж байгаа боловч дуустал хаа ч байсан юм гэж ярих ч хүн байна.
Мөн нутгийн дүү Д.Дорлигжаваар дамжуулан “Алтан Дорнод Монгол”-ын С.В.Паушокийн хэргийг Улсын Ерөнхий Прокуророос хэрэгсэхгүй болгуулж, С.В.Паушоктой тохиролцон, “Алтан Дорнод Монгол”-ын захирлаар мөн л Увсын гаралтай, АН-ын гишүүн С.Бямбааг тавиулахад ч гар хуруу оролцсон гэнэ.
Хууль дүрэм гэж ярих дуртай атлаа 2008 оны сонгуулийн булхай луйваар байгуулагдсан УИХ, Үндсэн хууль зөрчин байгуулагдсан Засгийн газрыг хаацайлан сууж, албан тушаалтны гэм буруугаар амиа алдаж хохирсон иргэдээ үл тоомсорлож байгаа нь МАНАН олигархи бүлэглэлд хамаарагч гэдгийг харуулсан энгийн нотолгоо.
Үнэн байдал ийм байтал Ц.Нямдорж нь Монголын Бүх Ард Түмний Их Хурилдайгаас өөрийг нь “толгой 15 олигархи”-ийн тоонд багтаасанд ихэд зэвүүцэж байгаа гэх. Намын жигүүрийнхнээ “буудчихмаар” гэж айлгаж, өөртэй нь үг зөрсөн УИХ-ын гишүүнийг шанаадаж, МАХН-ыг бүртгүүлэхгүй гэж Дээд шүүхийн зөвлөлийн гишүүний хувьд багагүй “хор найруулсан”, шударга бус үйлдлийг дэвргэгч Нямдоржийг олигархи гэхгүй бол өөр хэнийг олигархи гэх юм бэ?
Олигархид улс оронд ардчилал нь байна уу, дарангуйлал нь байна уу огт падгүй хэрэг, харин мөнхийн эрх ашгаа хамгаалж, нийгмийг бүхэлд нь хүссэнээрээ хянаж хөдөлгөх нь л чухал байдаг. Үүнийг биеэр үлгэрлэн буй этгээд нь яахын аргагүй Ц.Нямдорж юм. Тэрбээр Хууль зүйн сайд хүнд баймгүй авир гаргаж, Үндсэн хуулиар олгогдсон үгээ хэлэх, жагсах цуглах эрхээ эдэлж буй ард иргэд рүүгээ цагдаа хүчнийхнийг турхирч байгаа нь өнөөдөр нэгэнт нууц биш болжээ.
Шударга дүр эсгэчихээд, шударга бусыг хаацайлдаг хүмүүсийн жинхэнэ төрх, бусармаг үйлдлүүд олон түмний хурц хараанаас мултардаггүй юм шүү гэж эцэст нь сануулъя.

Хөх толбо