Сонгуулийн хуулийг өөрсдөдөө ашигтайгаар эргүүлэхээр зөр өлдсөн УИХ дахь Ардын нам, Ардчилсан намын бүлэг сар шахам төрийн машиныг гацааж, эцэст нь ганц хоног хуралдахдаа дутуу дулимаг гэлтгүй хуулиудыг бөөндөж гарав. Хаврын чуулган эхлэх үеэр хэлэлцэх асуудлын жагсаалт гаргаж, улс орны эрх ашгийн үүднээс яаралтай батлах шаардлагатай хуулиуд хэмээн ажил хэрэгч эрхмүүдийн дүр үзүүлж байсан төрийн түшээд чуулганы төгсгөлд яаж гурилддагийг ёстой нэг харууллаа. Наадам хэсч аяга тагш юм эргүүлэнгээ сонгуулийн хороо найруулахаар алга болж өглөө. Уг нь Хөдөлмөр эрхлэлт, Төсөв, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр болон Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2010 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийн биелэлтийн тухай, Монгол Улсын 2010 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2012 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл батлах, Компанийн тухай хуулийн төсөл болон Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, Иргэний эрүүл мэндийн даатгал, Ашигт малтмал, Төрийн албан дахь ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, Сонгуулийн тухай, Орон нутгийн сонгуулийн тухай зэрэг 22 хууль, тогтоолын төслийг хэлэлцэхээр төлөвлөсөн.

Гэтэл гурван сар бүтэн хуралдаж, эцэст нь чуулган сунжруулаад авсан ч хийсэн бүтээсэн нь тун тааруу. Хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа, түүхий эдийн бирж, Жендерийн эрх тэгш байдлыг хангах, Эрүүл мэнд, Жолоочийн хариуцлагын даатгал, Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл, Мэдээллийн ил тод байдал, мэдээлэл авах эрх чөлөө болон 2010 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2012 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл батлах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг л хагас дутуу амжуулсан гэхэд болно. Харин олон жил сунжирсан хамгийн чухал хууль болох Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, Нийгмийн халамжийн багц хуулийн төсөл, Хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийн төслийг ирэх намрын чуулган хүртэл хойшлуулчихав. Угтаа бол оюутнуудад цалин тэтгэлэг олгохоосоо илүү Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хуулийг батлах нэн тэргүүний шаардлага байсан ч хөдөлсөнгүй. Энэ оныг хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил болгосон атлаа хуулийг нь батлахгүй байсаар дараагийн УИХ-ын нүүр үзэж мэдэх янзтай. Мөн Нийгмийн халамжийн тухай хууль С.Эрдэнэ гишүүнд “чөдөрлүүлчихсэн”. Байнгын хороогоор хэлэлцэх гэхээр байнга завсарлага нэхсээр хаврын чуулганыг хаалгаад одсон.

Түүнчлэн энэ чуулганы амин чухал хэлэлцэх асуудлын нэг болсон Сонгуулийн тухай хуулийг хэлэлцэж бараг батлахад бэлэн боллоо гэсэн ч Ардчилсан намын бүлэг бас л дэгээ тавиад унагаж орхив. Чуулганы завсарлагаанаар хоёр намын бүлэг тохиролцож санал нэгдээд намрын чуулган эхлэнгүүт Сонгуулийн тухай хуулийг батлахаар ам шүдээ өгсөн юм байх. МАН-ын бүлгийн дарга асан Д.Лүндээжанцанг суудлаасаа огцортол зөрчилдүүлсэн сонгуулийн тогтолцооны асуудлаар хоёр намын бүлэг тохиролцож чадахгүй дахин хоёр тийшээ хараад суучихвал одоогийн мөрдөж байгаа хуулиар 2012 оны сонгуулийг явуулахааас аргагүй. Тэгээд ч Төрийн болон нийтийн албанд ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай зэрэг улс төрийн шийдэл хүлээсэн гол асуудлуудаа УИХ хэлэлцэн шийдвэрлэж чадаагүй. Энэ нь нөгөөх л улс төрийн намууд, УИХ-ын гишүүдийн өөрсдөдөө ашигтай хувилбарыг хүссэн хувийн явцуу сонирхлоос нь үүдээд сураг алдарсан юм. Энэ бүхнээс дүгнэхэд УИХ хууль тогтоогчдын жүжгийн тайз болсон гэхэд хилсдэхгүй. Байдал иймэрхүү янзтай байгаа гэхээр хаврын чуулганы биелэлт мөн л хангалтгүй төдийгүй “Дунд” дүн тавихад ч ихэдмээр. Харин эрхэм спикерийн чуулганы хаалтаар 81.2 хувийн биелэлттэй “В” гэж дүгнэснийг хөөрөгдөл гэхээс аргагүй. Ажлаа хийгээгүй гишүүдээ аргадаж УИХ-ын дарга Д.Дэмбэрэл ээлжит бус чуулган зарлаж магадгүйг сануулаад тарааж байх вэ. Гурван сар хуралдахдаа нэг сард нь завсарлага нэрээр зугаалсан эрхмүүд хийх ажлаа намрын чуулган руу хойш тавьж амаараа ажил хийгээд зуны олон даншиг, аймаг, аймгийн наадам хэсэхээр сураггүй алга болов. Гоё дээлээрээ гангарч, үнэтэй машинаараа чамирхаж яваа тэд уул, овоо эргэж хаана л баяр наадам болно, тэнд мөнгөн гацуурын ганган чимэглэл аятай гялтайж, өвгөд хөгшдийн ая тал харж яваа. Аль хэдийнэ сонгуулийн пиараа амжуулж бэлэг сэлтхэнээр хэрэгтэй хүмүүсийнхээ гарыг хүндрүүлж явахын оронд ардаа ацаглаж орхисон ажилдаа санаа тавиасай билээ.

Хэрвээ Сонгуулийн тухай хуулийг баталъя гэвэл бүх нийтийн санал асуулга явуулах эсэхийг дахин ярилцах учиртай. Тиймээс ирэх сард ээлжит бус чуулган зарлах нь лавтай. Сонгууль хаяанд ирж тойрогтоо үзэгдэж эхэлсэн гишүүд ч үүнийг мэдэж, амралт, ажлаа шуурхайлж явна. Сонгуулийн хуулийг өөрчлөхөөр тохиролцож ураг барилдсан хоёр нам амлалт нь популист бишийг харуулахын тулд нэлээд зүдрэх төлөвтэй. “ЖҮжигЧид” сарын дараа тайзнаа цуглана Өргөн хүрээнд хамтарч ажиллахаар иржээ ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Медведев Германд хийх хоёр өдрийн айлчлалаа өчигдөр эхлүүллээ. Тэрбээр 20 гаруй сайд, төлөөлөгчийн хамт тус улсад очсон бөгөөд айлчлалынхаа үеэр хоёр улсын харилцаа, Засгийн газар хоорондын хамтын ажиллагааны талаар ярилцаж “Петербургийн Диалоги” хэмээх Герман, ОХУын хамтарсан форумд оролцож, бизнес эрхлэгчидтэй уулзах аж. Айлчлалын гол зорилго нь дэлхий нийтийн өмнө тулгараад байгаа эрчим хүчний асуудал ажээ. -АН-д чөдөрлүүлсэн хаврын чуулганд “Дунд”-аас дээш дүн тавих аргагүйД. Медведев Германд айлчиллаа Ерөнхийлөгчийн санаачилсан Оюутнуудад тэтгэлэг олгох хуулийн төсөл НББХ-ны дарга Д.Очирбат, УИХын гишүүн С.Эрдэнэ нарыг ана мана үзэлцүүлж, нохой гахайд нь хүргэсэн гэнэ. Хуулийн төслийг Байнгын хороогоор хэлэлцэх үеэр шаардлагатай санхүүжилтийн асуудал хөндөгдөхөд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ч.Хүрэлбаатар судлах хэрэгтэй гэхэд Сангийн сайд С.Баярцогт шийдэх бүрэн боломжтой хэмээн зөрүүтэй байр суурь илэрхийлж. Гэтэл Д.Очирбат дарга санал хураалгах эсэхээ мэдэхгүй баахан будилахад угаасаа түүнд харшилтай С.Эрдэнэ гишүүн бухимдаж “Байнгын хорооны дарга хийж чадахгүй нөхөр” хэмээж орхисон нь Д.Очирбатыг уурлуулж “Битгий солиор” гэхэд хүргэжээ. “Балайраад байгаарай. Засгийн газар биш УИХ хууль баталдаг шүү” хэмээн С.Эрдэнэ гишүүн хариу барьсан. Оюутнуудад 70 мянган төгрөг халааслуулах гэж төрийн түшээд энэ мэтээр багагүй муудалцжээ. Үзэлцэв Гоё дээлээрээ гангарч, үнэтэй машинаараа чамирхаж яваа тэд уул, овоо эргэж хаана л баяр наадам болно, тэнд мөнгөн гацуурын ганган чимэглэл аятай гялтайж, өвгөд хөгшдийн ая тал харж яваа ураг барилдсан хоЁр нам амлалт нь популист бишийг харуулахын тулд нэлээд зүдрэх төлөвтэй.

Н.Анир

noyon