Харц ардуудаа өшиглөсөн “ХААН” банк

2011-07-22

Цагаачийг цагаа хатгаж, цагаан морийг ногоо хатгах цаг болоогүй хэмээн Монголчууд дургүй хүнээ егөөдөж

хэлдэгсэн. Энэ үгийн ХААН банкны удирдлагуудад хандаж хэлмээр санагдчихлаа. Цагаачийг цагаа хатгах цаг болоогүй гэж.
Соц нийгмийн үед байсан Хөдөө аж ахуйн банкыг 1990-ээд оны эхээр ХААН банк болгосон нь өдгөө Монголд ёстой л “ХААН” банк болж чадсан. Гэхдээ тус банкны эрийн сайных биш. Зөвхөн хундаам буюу суурь нь л сайн байсан хэрэг. Өөрөөр хэлбэл соц нийгмийн үед байгуулсан Хөдөө аж ахуйн банк нь Монголын өнцөг булан бүрт, бүр багт үйл ажиллагаа явуулдаг үндэсний монополь банк байсан юм. Үүний хүчин дээр Монголын ард түмэн хүчээ нэмж байж эдүгээ цагийн ХААН банкыг хөл дээр нь босгосон гэдгийг Монголын ард түмэн андахгүй. Нэг үгээр хэлбэл одоогийн ХААН банкны суурийг Монголчууд бид бүгдээрээ тавьж, дараа нь дэмжиж эрийн цээнд хүргэсэн гэсэн үг юм.
Гэтэл ишиг эврээ ургахаар эхийгээ мөргөнө гэгчийн үлгэрийг ХААН банк жинхэнэ утгаар нь харуулж багаа хуулж эхлээд байна. Энэ нь ойрын үед нийгмийг бухимдуулж, олон хүний аазгайг хөдөлгөсөн мэдээлэл буюу “Хаан банк эх орны хишгийг тараахгүй” гэх асуудал. Ёстой л тусыг усаар гэгч болов.
Эх орны хишиг тараасныхаа ачаар ХААН банк цөөнгүй үйлчлүүлэгчдийг өөр дээрээ татаж, харилцагчдынхаа тоог нэмэгдүүлсэн нь туйлын үнэн. Дээр нь эх орны хувь хишгийг картаар тараана хэмээн хэдэн зуун хүнийг картжуулав. Энэ нь өөрийнхөө харилцагчийг “урвуулахгүй” гэсэн тактик болж таарлаа. Ямар нэгэн үнэ төлбөргүйгээр өөрөө гүйгээд ороод ирсэн картыг үнэгүй зүйлд нугасгүй, хээгүй, хэнэггүй Монголчууд маань хэрэглэж л таараа. Энэ мэтчилэнгээр арга хэрэглэж харилцагчдынхаа тоог нэмж, өнгөрсөн хугацаанд тараагдсан эх орны хувь хишгээс чамгүй ашиг олж хувь хүрсэн ХААН банк энэ сараас эхлэн эх орны хувь хишгийг тараахгүй хэмээн мэдэгдлээ. Энэ нь харц ардуудаа өшиглөсөн хэрэг мөнөөс мөн. Ингэж хэлэх ч учир шалтгаан бий.
2008 оны сонгуулийн шоуны гол судас болсон эх орны хишиг тарааж бэлэн мөнгө өгнө гэсэн асуудал нийгмийн нэг хэсгийг бухимдуулж, нөгөө хэсгийг баярлуулсан. Баярласан хэсэг нь харц ардууд. Тэд баярлахаас ч аргагүй. Өнөөгийн нийгэм, бүр тодруулбал төр засаг тэднийг тийм болгочихсон юм чинь. Ажилгүйдэл, ядуурал газар авсан энэ бүлгийнхэн үнэнийг хэлэхэд эх орны хувь хишгийн 21 мянган төгрөгөөр өрхийн сарын орлогоо болгож, амь зууж байгаа гэхэд хилсдэхгүй. Үүний хажуугаар хөгшдөд нь тэтгэвэр тэтгэмж, халамжийн мөнгө хамжаарга болдог.
Гэтэл түшээд маань амьдрал nice байна хэмээн цээжээ дэлдэж, ажлынхаа тайлан дээр ”Ажилгүйдэл ядуурал буурлаа, төсөв хэдэн тэрбумаар ашигтай гарлаа, татварын газар сайн ажиллав, гадаадаас тэдэн тэрбумын буцалтгүй тусламж орж ирлээ, эмзэг бүлгийхэнд хувцас, хоол хүнс, хичээлийн хэрэгсэл бэлэглэв” хэмээн чихэнд чимэгтэй олон зүйлс бичдэг ч үнэндээ энэ нь бодит байдалтай огтхон ч нийцдэггүй. 21 мянган төгрөгийн орлоготой эмзэг бүлгийнхэнд бага сага зүйл очдог ч амьдралынх нь баталгаа болох зүйл биш учраас хэдэн хоногийн дараа дахиад л үгүйрэхийн зовлонд нэрвэгддэг. Энэ төрийн бодлогын буруу. Түшээдийн буруу. Гэхдээ 100 хувь гэж хэлэхгүй. Иргэдийн өөрсдийнх нь ч буруу бий. Гэхдээ төр зоригтой шийдмэг, эх оронч сэтгэл гаргаж эдгээр хүмүүстээ дорвитой, ирээдүйтэй тусламж үзүүлбэл амьдрал дээрдэнэ. Дээрх хувцас хунар, идэх уух зүйлсийн оронд оронд ажлын байр, газар тариалан эрхлэх боломж олгож газар, үр өгвөл амьдралын баталгаа болж мэдэх юм.
Гэхдээ зарим иргэдийн хувьд өндөр насны тэтгэвэртээ гарчихсан, ямар нэгэн хөдөлмөр эрхлэх боломжгүй, харж хандах хүнгүй учраас 21 мянган төгрөгийн дараалалд зогсохоос өөр аргагүй байдал бий. Эмзэг бүлгийнхэн дотор ажил хийх чадвартай хүн байдаг хэдий ч ажил олгогч эздүүд тоож ажилд авдаггүй. Тэд өндөр нуруутай, зөв төрхтэй, сайхан галбиртай, 30-аас доош насны хүмүүсийг ажилд авна хэмээн “боломжгүй” шаардлага тавьдаг. Харин барилга болон бусад хар ажилд “Манайд хийж чадах мэргэжилтэн байхгүй” хэмээн гаднаас, тодруулбал Хятадаас ажилчид авдаг. Үүнд, уг нь нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам хяналт тавибал ажлын байраар хангагдах иргэд олон байгаа нь эргэлзээгүй.
Ийм байдал нийгэмд газар авчихсан учраас хар ажилд ёстой л “амьтан” мэт зүтгэдэг ажилсаг хүмүүс өнөөдөр гуйлга гуйх нь холгүй амьдарч байна.

Бодит амьдрал ийм л байгаа учраас эх орны хувь хишгийн 21 мянган төгрөгийг хамгийн түрүүнд эмзэг бүлгийнхэн авдаг. Тэднийг хуучны нэрээр нэрлэвэл харц ардууд л гэж хэлнэ. Тиймээс ХААН банк харц ардуудаа өшиглөв. Яагаад гэдэг асуултын хариулт тун энгийн. ХААН банк эхорны хувь хишиг тараах үеэр банкны гаднах очер дараалал, ачаалал ихсэж, бусад харилцагчдаас орж ирэх орлого үгүй болдог гэх.
Монгол улсын Үндсэн хуулийн 14.2. дахь хэсэгт “Хүнийг үндэс, угсаа, хэл, арьсны өнгө, нас хүйс, нийгмийн гарал, байдал, хөрөнгө чинээ, эрхэлсэн ажил, албан тушаал, шашин шүтлэг, үзэл бодол, боловсролоор нь ялгаварлан гадуурхаж үл болно” хэмээн заасан байдаг.
Түүнчлэн ХААН банкны “Эрхэм зорилго”-д “ХААН Банк нь хүмүүсийн амьдралыг бодитой өөрчилж, нийгмийн сайн сайханд хувь нэмэр оруулах санхүүгийн шинэлэг бүтээгдэхүүнийг нэвтрүүлдэг үндэсний хэмжээний тэргүүлэгч банк юм. Бид шударга ёс, ил тод байдлыг эрхэмлэн, харилцагчийн үйлчилгээг монголдоо хамгийн өндөр төвшинд хүргэхийг эрмэлзэнэ” хэмээсэн байдаг төдийгүй харилцагчийн өмнө хүлээх үүрэгтээ “ХААН Банк түүний салбар, тооцооны төвийн ажилтнууд харилцагчдыг нас, хүйс, арьс өнгө, ажил, албан тушаал, хөрөнгө чинээ, шашин шүтлэг, намын харьяaллаар үл ялгаварлан ил тод, ижил тэгш үйлчлэх үүрэгтэй” гэсэн байдаг ч өнөөдөр өөрийнэрх ашгийнхаа төдөө энэ бүхнийг умартжээ.
Монгол улсын иргэн л бол иргэн. Тэднийг, ялангуяа нас, хүйс, хөрөнгө чинээ, шашин шүтлэгээр ялгаварлан гадуурхаж болохгүй, нийгмийн өмнө хүлээсэн хариуцлагаа үүрэх л ёстой. Харц ардуудаа өшиглөсөн ХААН банк энэ мэтчилэнгээр Монголын ард түмнийг хоёр хувааж, ялгаварлах үзэл гаргаад байвал цаашид “дээд зиндаа”-ны гэх хадгаламж эзэмшигчид ХААН банкинд мөнгөө хадгалуулах хэрэг байна уу. Монголчууд бид эвтэй байхдаа л хүчтэй шүү дээ.

Ж.Хулан

"Яанаа"