Та бүхэндээ Засгийн газрын өмнөөс болон хувиасаа чин сэтгэлийн мэндчилгээ дэвшүүлж байна. Өнөөдрийн энэхүү зөвлөлгөөн нь цаг үеийн шаардлага, нийгмийн хөгжлийн хэрэгцээ, монголчуудын маань язгуур эрх ашгаас үүдэлтэйг нэн түрүүнд цохон тэмдэглэж хэлье.

Эдүгээ Монголын эрдэс баялаг, түүхий эдийн талаархи тив, дэлхийн томоохон хөрөнгө оруулагчдын чуулга уулзалт, зөвлөлгөөн ар араасаа болж байна. Энэ нь цаг үеийн маань өнгө төрх, хэрэгцээ, бодит шаардлагаас урган гарч байгаа юм. Тиймээс ч Монгол Улс дэлхий дахины анхаарлыг татаж байна. Хөрөнгийн урсгал уул уурхай, аж үйлдвэрлэл рүү чиглэлээ. Үүнийг дагаад ажиллах хүч хийгээд хүн амын шилжилт хөдөлгөөн энэ зүг хошуурах боллоо. Энэ буруу зүйл биш ээ.

Гэхдээ бид ганцхан уул уурхай гээд уламжлалт эдийн засгийн үндэс суурь болсон мал аж ахуйн бодлогоо орхигдуулж, цалгардуулж болохгүй ээ. Ингэвэл “Уулын буга хараад унасан морио мартав” гэгчээр эцэстээ буга ч үгүй, морь ч үгүй болж хоосроно. Ийм байдалд орохгүйн тулд байгалийн баялагаасаа ч, мал аж ахуйгаасаа ч ашиг олж, дэлхий дахины эдийн засгийн өрсөлдөөнд хос морьтой явах боломж бидэнд байна. Өнөөдрийн энэ зөвлөлгөөн ийм боломжийн нэгийг онцлон хэлэлцэж, мал аж ахуйн салбараа хөгжүүлэх ач холбогдол, арга замын тухай ярилцахад оршино. “Мал, хэл, хил гуравтайгаа байхад хэн баян, Монгол баян” гэсэн монгол найрагчийн омгорхол, бахархал, анхааруулга, сануулга, уриалга, дуудлага нь энэ чуулганы зорилго чиглэл, үзэл санааг товчоор илэрхийлнэ.

Олон зуун жилийн байгалийн шалгарлыг даван туулсан манай мал сүрэг нь эдийн засгийн суурь, ард түмний амьжиргааны гол эх үүсвэр, баталгаа нь болж ирсэн. Мөн улс орны Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн, хөдөлмөр эрхлэлт, экспортын орлогод тодорхой байр суурийг эзэлдэг билээ. Тийм ч учраас бид мал сүргээ эх орны шавхагдашгүй баялаг, “Таван эрдэнэ” хэмээн тодотгож байна. Үндэсний баялаг болсон мал сүрэгтээ онцгой анхаарч, мал аж ахуйн үйлдвэрлэлээ эдийн засгийн үр ашигтай, өрсөлдөх чадвартай салбар болгоход нь төрийн төдийгүй та бүхний үүрэг, оролцоо ихээхэн үүрэг гүйцэтгэнэ гэж бодож байна.  

Мал аж ахуйг хөгжүүлж, улс орныхоо эдийн засгийн голлох салбар болгох бодлогыг манай улс тууштай хэрэгжүүлэх ёстой. Энэ нь стратегийн орд газруудыг ашиглахаас дутуугүй ач холбогдолтой, алсыг харсан шийдвэр юм. Стратегийн ач холбогдолтой салбар чиглэл гэдгийг төр, засаг нь бодлогодоо тусгаж, түмэн олон нь ойлгон дэмжиж ажиллах цаг ирсэн. 

Энэ зорилгоор манай Засгийн газар эдийн засгийг олон тулгуурт салбараар хөгжүүлэх бодлого баримталж байгаагийн дотор хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрлэлийн өсөлтийг дэмжсэн олон чухал арга хэмжээг хэрэгжүүлж ирлээ. Үүний нэг илрэл нь “Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлого”, “Монгол мал” үндэсний хөтөлбөрийг УИХ-аар батлан гаргаж, мал аж ахуйн салбарт зарцуулах төсвийн хөрөнгийг энэ оноос эхлэн хоёрдахин нэмэгдүүллээ. Мөн бүх суманд Мал эмнэлэг, үржлийн тасгийг байгуулж, тэдгээрийг шаардлагатай багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжөөр хангах, мал аж ахуйн мэргэжилтнүүдийг давтан сургах, мэдлэг чадварыг нь дээшлүүлэх ажлуудыг эхлэн хэрэгжүүлж байна.

Мөн энэхүү зөвлөлгөөний үеэр сумдын Мал эмнэлэг, үржлийн тасгийн албан хэрэгцээнд хэрэглэх унаа машины эхний ээлжийг хүлээлгэн өгөх ажил давхцаж буйг мэдэгдэхэд таатай байна. Мал сүргийн чанарыг сайжруулах, эрүүлжүүлэх хариуцлагатай үүргийг төр, засгийнхаа өмнө Та бүхэн хүлээсэн. “Хүний эмч бол хүнийг эмчилдэг. Харин малын эмч бол хүн төрөлхтний эмч байдаг” гэсэн ухаантны үгийг би санаж байна. Учир нь мал аж ахуйн салбарын хөгжлийн тулгуур болсон мал аж ахуйн мэргэжилтэнүүдээс хүнсний хангамж, түүний аюулгүй байдал, нийгмийн эрүүл мэндийн хувь заяа, цаашилбал үндэсний боловсруулах үйлдвэрүүдийн ирээдүй шууд хамааралтайг мартаж болохгүй.

Мал эмнэлгийн ажилтнууд Та бүхний ажил үүрэг зөвхөн мал, амьтны эрүүл мэндийг хамгаалах, малын өвчин эмгэгтэй тэмцэх, эмчлэхээр хязгаарлагдахгүй. Хүн ам, нийгмийн эрүүл мэндийг хамгаалах, хүнсний аюулгүй байдлыг бэхжүүлэх, гадаад худалдааны чөлөөт байдлыг баталгаажуулах талаар ч гэсэн үүрэг хариуцлага хүлээх учиртай. Миний бие малын эмч, мэргэжилтэн Та бүхнийг эрсдэлтэй хүнд хэцүү нөхцөлд ажилладаг гэж боддог. Та бүхэн маань хөдөөгийн хүнд хэцүү нөхцөлд, дөрвөн цагийн эргэлтэнд малыг эрүүлжүүлэх, өвчлөлийг нь бууруулах, сэргийлэх чиглэлээр ажилладаг. Энэхүү нөхцөл нь малаасаа өвчин эмгэг авахад нөлөөлж байна. Тиймээс малын эмч нарыг хүнд хөдөлмөр эрхэлдэг гэсэн ангилалд оруулах талаар тодорхой арга хэмжээ авна гэдгээ дуулгая.

Улс хоорондын хүн, малын шилжилт хөдөлгөөн, байгаль экологийн өөрчлөлттэй уялдан сүүлийн жилүүдэд бүс нутагт хил дамжин халдварладаг гоц халдварт өвчний дэгдэлт шинээр болон дахин сэргэх, малаас хүнд дамжин халдварладаг зарим өвчний тархалт тэлэх, хүн, малын өвчлөл нэмэгдэх хандлагатай байна. Тиймээс эдгээр эрсдэлийг бууруулах олон талт арга хэмжээг хэрэгжүүлэх шаардлагатай тулгарлаа. Малын өвчлөл нь малчдын амьдрал, улс орны эдийн засаг, гадаад нэр хүндэд ямар хэмжээний хохирол учруулдгийг 2010 онд зүүн аймгуудад гарсан гоц халдварт шүлхий өвчний сургамж Та бидэнд олон зүйлийг ойлгуулж өгсөн. Одоо бид ниргэсэн хойно нь хашгирах биш, ниргүүлэхгүй байх бүх нөхцөлийг бүрдүүлэх бодлого чиглэл барьж ажиллах хэрэгтэй.

Монгол Улс хамгийн сүүлд 2004, 2005 онд Дэлхийн мал, амьтны эрүүл мэндийн байгууллагаас үхрийн мялзан өвчин болон түүний халдвараас ангид эрүүл улс орны статусыг албан ёсоор тогтоолгосон. Үүнээс хойш зарим бүс нутгийг малын шүлхий өвчнөөс эрүүл статусыг тогтоож мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний экспортыг тууштай нэмэгдүүлэх  бодлого чиглэл барьж байна. Малын эрүүл мэндийн бодлогын хүрээнд баруун бүс нутагт хяналтын цэгүүдийг байгуулах журмыг саяхан Засгийн газрын тогтоолоор баталсан. Тиймээс баруун бүс нутгийг малын гоц халдварт шүлхий өвчнөөр өвчлөөгүй, вакцин хэрэглээгүй тайван статуст хамруулж,олон улсын түвшинд зарлах хүсэлтийг Дэлхийн мал, амьтны эрүүл мэндийн байгууллагад тавиад байна.

Мөн зүүн бүсдэх малын шүлхийнөвчинтэй тэмцэхийн тулд урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнд мал сүргийг жил бүр хамруулах, зарим нэр төрлийн вакциныг дотооддоо үйлдвэрлэхтехник, эдийн засгийн чадавхи бий болгохоор ажиллаж байна. Тухайлбал Бүгд Найрамдах Унгар Улсын Засгийн газрын урт хугацааны 25.0 сая ам.долларын хөнгөлөлтэй зээлээр “Биокомбинат” төрийн өмчийн үйлдвэрт техник, технологийн шинэчлэл хийж, мал эмнэлгийн ажил, үйлчилгээнд хэрэглэх эм, био бэлдмэлийн чанар, баталгаат байдлыголон улсын стандартын түвшинд  хүргэх ажлыг 2012 оноос эхлэн хэрэгжүүлэхээр болсон.

Засгийн газар хөдөө аж ахуйн салбартаа ихээхэн анхаарч ирсний нэг илрэл нь өнөөдрөөс хэрэгжүүлж эхлүүлэх “Таван Эрдэнэ” арга хэмжээ юм. Энэхүү “Таван эрдэнэ” бодлогын хүрээнд гурван жил дараалан нийт мал сүрэгт вакцинжуулалт, угаалга, туулгалтын үнэ төлбөргүй арга хэмжээг төрөөс хариуцан хэрэгжүүлэх шийдвэрийг гаргалаа. Энэ нь “Мал сүрэг төрийн хамгаалалтад байна” гэсэн Үндсэн хуулийн заалтыг амьдралд хэрэгжүүлж байгаагийн нэгэн илрэл юм. Мөн “Малын удмын сан, эрүүл мэндийг хамгаалах тухай хууль”-д заасан малын цусны шимэгчээс үүсдэг өвчин, хамуу, шимэгч хорхойтох өвчнөөс сэргийлэх зардлыг улсын төсвөөс хариуцан санхүүжүүлнэ гэсэн заалт бодит байдлаараа хэрэгжих эх суурь болж байгаа юм.

Сүүлийн жилүүдэд энэ арга хэмжээг иргэд, малчдын нуруун дээр тохож, зөнд нь орхигдуулснаар малчдын эдийн засаг, үндэсний үйлдвэрүүдийн түүхий эд, бүтээгдэхүүний чанар, улс орны гадаад нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлж, мал аж ахуйн салбараас олох орлого, боломжийг хязгаарлаж байсан. Нэг үгээр хэлбэл, эдийн засгийн утгаараа ихээхэн алдагдал хүлээсэн. Малыг эрүүлжүүлэх ажиллагаа нь зөвхөн малд зориулсан, малчдад өгөөжтэй арга хэмжээ биш юм. Энэ бол нийт ард иргэдэд үр өгөөжөө өгөх, улс орны эдийн засгийг тэтгэх өргөн хүрээтэй бодлого шийдвэр билээ. Мал эрүүл байж хүнс эрүүл байна. Хүнс эрүүл байж хүн ам маань эрүүл байх учиртай.

Малчид бол та бүхний ойрын туслагч, хамтрагч мөн. Малчид мэргэжилтний гар, сэтгэл нийлсэн хамтын хүчин чармайлтын үр дүнд энэ том зорилт хэрэгжиж үр дүнгээ өгнө. Бид малчин өрхийг үйлдвэрлэл эрхэлдэг нэгж, малчдыг мэргэжилтэн хэмээн хүлээн зөвшөөрч баталгаажуулж байна. Мөн энэ оноос эхлэн төрөөс мал, түүний гаралтай түүхий эд, бүтээгдэхүүний гарал үүслийг тодорхой болгохын тулд мал сүргийг байршлаар нь дахин давтагдахгүй хувийн дугаараар ялган тэмдэглэх, мэдээллийн нэгдсэн санд бүртгэх ажлыг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх гэж байна.

Энэ ажлын эхлэл болгон өнөөдөр бид 4,5 сая малд ялган тэмдэглэгээ хийх иж бүрдэл хэрэгсэл, хуурамчаар хэвлэх боломжгүй үнэт цаас бүхий малын бүртгэлийн гэрчилгээг бүх аймаг, сум, багт хүргүүлж байна. Ингэснээр гадаад, дотоодын зах зээлд гарал үүсэл нь тодорхой малын түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг нийлүүлэхнөхцөлийг бүрдүүлж байгаа билээ.Уг ажлыг орон нутагт шат шатны байгууллага хариуцлагатай зохион байгуулж, бүртгэлээр дамжуулан хяналт тогтоох замаар мал, түүний гаралтай бүтээгдэхүүний аюулгүй байдлыг баталгаажуулахүүрэгтэйг зориуд анхааруулан хэлэхэд илүүдэхгүй. 

Тиймээс Улсын Их Хурал, Засгийн газраас мал ахуйнаж ахуйн салбарт хэрэгжүүлж байгаа бодлого, шийдвэрийг анхан, дунд шатанд ойлгож хэрэгжүүлэх, бүх шатны Засаг дарга, малын эмч мэргэжилтнүүданхаарч ажиллахыг даалгаж байна. Монгол малаас гарал үүсэл нь баталгаатай органик мах, сүү, чанартай ноос, ноолуур, арьс шир бэлтгэн эдийн засгийн эргэлтэд оруулах нь мал аж ахуйн салбарын тэргүүлэх зорилго байх ёстой. Засгийн газраас цаашид ч мал аж ахуйн салбарын бүтээмжийг нэмэгдүүлэх, малчдын амьжиргааг дээшлүүлэх, хөдөө аж ахуйн хөгжлийг шинэ шатанд гаргах бодлогуудыг хэрэгжүүлэх болно. 

Эдгээрийг хийж хэрэгжүүлэхэд, ажил хэрэг болгоход, малчин түмэндээ ойлгуулахад малын эмч мэргэжилтнүүд Та бүхнийг гол үүрэг гүйцэтгэнэ гэж бодож өнөөдрийн энэ зөвлөлгөөнийг миний бие санаачлан хийлгэж байна. Зөвлөлгөөнөөр хэлэлцэх асуудлаар Та бүхэн санал бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж, бодлого шийдвэр тусгуулж, түүнийгээ хэрэгжүүлэхийн төлөө хичээн ажиллана гэдэгт итгэж байна. Та бүхний хичээл зүтгэлээс Монголын шинэ хөдөөгийн хөгжил шууд шалтгаалах болно гэдгийг мартаж болохгүй.  

Эрдэнэт сүрэг минь өсөн үржиж, ашиг шим нь арвижин дэлгэрч, ард түмэн улс орны маань амьдрал ахуй дэвжин дээшилнэ гэдэгт итгэж байна.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

2011оны 09 дугаар сарын 17           Улаанбаатар хот