нэрвэгдсэн 600 мянга гаруйхан нүүдэлчид гэж манай орноор зорчсон гадаадынхан хэлж байсныг түүх өгүүлнэ. Харин 90 жил буюу бараг нэгэн зуун өнгөрөхөд Монгол Улс, монголчууд төрөл арилжсан гэж болно. Энэ бол хийморьтой, тэнгэр заяат манай ард түмний буян заяа гэхээс өөр юу гэхэв.

Монгол оронд туссан октябрийн хувьсгалын гэрэл, сүүдэр монголчуудад сайн, муу олон үр дагавар учруулж, мартахын аргагүй тамга тэмдгийг дарсан билээ.Энэ бүхнээс хамгийн том ололт, амжилтыг авчирсан нь боловсролын салбарт хийсэн өөрчлөлт гэдэгтэй хэн ч маргахгүй. Уудам цэлгэр газар нутаг шигээ уудам, задгай сэтгэлгээтэй монголчууд төрөлх авьяас билэг, уламжлагдаж ирсэн соёл, боловсролын арвин сан хөмрөгтэй. Энэ ч утгаараа шинэ үеийн шинжлэх ухаан, боловсрол, соёлд дасан зохицож, мэдлэг, мэдээллийг олж авах монгол хүний төрөлх авьяас, чадвар нь богино хугацаанд дэвшил авчирсан гэж болно. Монголчууд хүн төрөлхтөний түүхэнд мөрөө үлдээсэн ард түмэн. Тиймээ, нэгэн зууны турш дэлхийг жолоодож, өөрийн ноёрхлоо тогтоож анагаах ухаан, түүх, соёл, нийгмийн зэрэг эрдэм ухаанаар соён г эгээрсэн дайчин, тэнгэр заяат Чингисийн Монгол байсныг түүхийн олон эх сурвалж, баримт нотолно. Манай ард түмний бахархал нь болсон Монгол гэсэн тодотголтой олон зуун эрдэм чадалтай түүхэн хүмүүс, хутагт, хувилгаад ч үүнийг батлан харуулдаг.

Тиймээ, тэнгэр заяат ард түмний үр сад монголчууд бид дэлхийн бусад орнуудтай харьцуулахад цөөхүүлээ хэдий ч ямар их оюун санааны өв, нөөц чадамжтай болохыг түүх гэрчилнэ. Нийгмийн хөгжлийн өөрчлөлт, шинэчлэлтийн гэрэл, сүүдрийн аль аль нь Монголд туссан байдаг. Харин 1921-1990 он хүртэл монголчууд нэг нам, социалист системийн дарангуйлал дор байж гадаад ертөнцтэй хязгаарлагдмал хүрээнд харилцаж байсан хэдий ч боловсролын салбарт хамгийн том дэвшлийг хийж чадсан. Гэхдээ бидэнд алдаж оносон зүйл олон бий. Өргөн уудам газар нутагтай, цөөн хүн амтай, буурай хөгжилтэй хэдий ч монголчуудын алс хэт ирээдүйгээ харж чаддаг уламжлалт оюуны чадамж , боловсрол мэдлэг, сийрэг ухаан нь ардчилалын салхийг сэвэлзүүлэхэд онцгой нөлөөлсөн. Энэ түүхэн гавьяаны эзэд нь бидний аав, ээж, ах эгч цаашлаад өвөг дээдэс минь билээ. Монгол улсад орчин цагийн боловсролын салбар үүсч хөгжиж ирсэн 90 жилд бид алдаж, онож бусад улс орны жишгээр л бартаатай замыг туулсан. Харин бид энэ бүхний өмнө сөхөрч сөгдөлгүй ямагт хүсэл, мөрөөдлөөр дүүрэн байсныг түүх гэрчилнэ! . Монгол хүний хүсэл, бахархал нь бусдаас хавьгүй илүү төдийгүй монгол хүнд л заяасан өвөрмөц, содон сэтгэлгээнд нь оршино. Монгол хүн, өргөн уудам тал нутаг шигээ оюун ухааны задгай сэтгэлгээтэй. Оюун сэтгэлгээний энэ өвөрмөц чадамжийнхаа хүчээр дэлхий дахинд хүлээн зөвшөөрөгдсөн амжилтанд хүрсэн олон жишээ бий. Монголчууд одоогоос 40 шахам жилийн өмнө нийтээрээ бичиг үсэгтэн болсон амжтилтаараа НҮБ-ын ЮНЕСКО-д бүртгэгдэн, дэлхийд гайхагдаж байсан. 1950-1990 он хүртэл социалист хэмээгдэж байсан улс орнуудад ялангуяа хуучин ЗХУ-д тухайн үеийн залуус олон зуугаараа өндөр боловсрол, мэргэжил эзэмшиж, улс орноо хөгжлийн шинэ шатанд гаргасан түүчээ нь болсныг! бид мэднэ. Монгол Улсад 1921-1991 он хүртэл боловсрол эзэмшсэн үе үеийн монголчуудын их үйлс, бүтээлээр өнөө үеийнхэн бахархах ёстой. Энэ 70 жилд монгол түмнээ соён гэгээрүүлсэн үе үеийн ачит багш нар, боловсролын салбарынханы гавьяа, зүтгэлийг үнэлж баршгүй билээ. Ардчилал, зах зээлийн нийгэмд шилжсэн сүүлийн 20 жилд монголчууд бид дэлхийн жишигт хүрсэн боловсролыг эрэлхийлж, туршиж, хэрэгжүүлэх гэж зорьж байгаа билээ. Өнөөдөр манай улсын боловсролын чанар, стандарт нь дэлхийн жишигт хүрсэн шаардлагыг хангахгүй байгаа төдийгүй бага, дунд, дээд болон мэргэжлийн боловсролд нэгдсэн бодлого үгүйлэгдсээр байна. Мөн багшлах боловсон хүчний мэдлэг ур чадвар сул, сургалтын гарын авлага сурах бичиг нь нэгдсэн стандарт, төлөвлөлт байхгүй, байнга өөрчлөгдөн солигддог нь Монголын Улсын боловсролын салбарын хөгжлийг доош нь чангааж байгаа гол шалтгаан гэж болно. Өнгөрсөн 20 жилийн хугацаанд монгол залуус өмнө нь хэзээ ч хөл тавьж байгаагүй АНУ, Япон, БНСУ зэрэг хөрөнгөтөн орон гэгдэж байсан улс орны дэлхийд сургалт, арга зүйгээрээ гайхагддаг их дээд сургуулиудад суралцаж боловсрол эзэмших болсон билээ. Өнөөдөр цөөнгүй залуус дэлхийн боловсрол, мэргэжлийн жишгийг тодорхойлж байгаа нэр хүндтэй их дээд сургуулиудад суралцаж, өндөр мэргэжил эзэмшиж эх орондоо төдийгүй дэлхийн нэр хүндтэй том компани, корпорацид үр бүтээлтэй, амжилттай ажиллаж байгаа олон жишээг дурдаж болно. Сүүлийн жилүүдэд тэд ганц нэгээрээ юу сурч мэдсэнээ эрхэлж буй ажил үйлсээрээ дэлхий дахинд таниулан харуулж Монгол Улсынхаа нэрийг дуурсгаж байна. Харин одоо хамтдаа дэлхий дахиныг өндөр боловсрол, мэдлэг, мэргэжлийн чадамжаараа байлдан дагуулах цаг ирээд байна...

Дэлхий дахинаараа 2011 оны менежментийн хамгийн чухал зэвсэг, зорилт нь сайжруулж төгөлдөржүүлэх менежмент буюу Release мanagement гэдгийг хүлээн зөвшөөрөөд байгаа юм. Тэгвэл монголчуудын уламжлалт арга барил энэ жилийн өрсөлдөөний гол зэвсэг хэрэглүүр болж чадах нь эргэлзээгүй байна. Монголчлох сэтгэлгээ нь монгол хүний суралцах авьяас чадварыг нээж аливаа арга технологи, техникийг илүү амар хялбар болгодог. Тиймээс ч монгол хүний аливааг хөгжүүлэх арга хэлбэр, боломжийг олж харах энэ чадамжаа амьдралд хэрэгжүүлэх цаг болсныг харуулж байна. Монгол хүний дасан зохицох чадвар, уран сэтгэмж, арга барил үнэхээр гайхалтай. Гадаад хэлийг өөрийн унаган хэл шигээ сурч чаддаг нь бас л нэг давуу чанар. Гадаадын олон оронд суралцаж, ажиллаж байгаа монголчууд тухайн улс орныхоо хүмүүсээс илүү өндөр чадамжтай байдаг. Энэ бол монгол хүний төрөлхийн суралцах авъяас, аливааг хурдан түргэн сурах аргачлалд оршдог. Ийм жишээг бид Apple, Microsoft, Yahoo-д төдийгүй спорт, урлагийн талбарт олон олон баримт нотлон харуулсаар байгаа билээ. Тухайлбал, Японы сүмо бөхийн жижиг талбайд олон улс орны бө! хчүүд хүчээ сорьж байгаа ч япон мэ! хийг монголчилсон нь зөвхөн манай сүмочид. Бид бусадтай адилхан аргаар суралцахаас гадна өөрийн онцлогийг ашигладаг нь эндээс харагддаг. Мөн ой тогтоолт, сэтгэлгээний онцлог бусдаас өөр л байгаагийн илрэл.

Монгол хүн та маш хурдан, чанартай, хөнгөхөн суралцдаг нь таны бас нэгэн зэвсэг болохыг үргэлж санаарай. Тэгэхээр та өөрийгөө хөгжүүлж суралцахын төлөө тэмцээд үз. Танд өргөн боломж, нөөц байна! Та зарим хүний нэг жилд сурах зүйлийг хэдхэн сард хангалттай сурч чадна. Эхлээд хүнлэг ёс суртахуун, дараа нь боловсрол Өнөөгийн өсвөр, залуу үеийнхэн эх орныхоо төлөө юу хийж чадах вэ гэдгээ эргэн харах цаг ирлээ. Дор бүрнээ эргэцүүлж бодоод нэг үзээрэй. Цөөнгүй залуучууд хувиа хичээн зугаа цэнгэлээр хөөцөлдөн эмгэнэлтэй амьдарч байгааг бидний эргэн тойрноос харагдаж байгаа гэвэл хэн ч маргахгүй бизээ. Хөвгүүд, охид минь ийм сул дорой, идэвхгүй амьдрал биднийг улам бүр гундаах болно гэдгийг бүү март. Үүнд залуус өөрсдөө л хамгийн түрүүнд буруутай. Залхуу гэдэг өвчин таныг ямагт сүүдэр мэт дагаж байдгийг санаарай.

Гэхдээ төрөөс залууст мэргэжил олгоход дэмжлэг туслалцаа үзүүлэхэд хойрго хандаж байгааг үгүйсгэх аргагүй. Монгол залуус хилийн чанадад очоод ямар ч ажлыг хэнээс ч дутахгүй сайн хийж алс нутгаас ар гэрээ тэжээж байгааг бид мэднэ. Монгол хүний оюуны чадамж ямар өндөр түвшинд байгааг дэлхийн нэртэй пүүс, компанид амжилттай ажиллаж "Монгол" гэсэн нэрийг дуурсгаж яваа монгол залуусын ажил үйлс нотолно. Тэгвэл эх орондоо 3-6 сарын мэргэжлийн дамжаанд суралцаад тэр гадныханд өгөөд байгаа ажлыг нь хийж, авах ёстой цалинг нь авч сайхан амьд! арч яагаад болохгүй билээ. Өнөөдөр мэргэжил боловсрол эзэмшъе, хийж бүтээе гэсэн олон залуу хүн эх орондоо төдийгүй өндөр хөгжилтэй улс орнуудад сурсан мэдлэг мэргэжлээрээ амжилттай ажиллаж байна. Цаана нь ийм хүсэл эрмэлзэлтэй олон мянган охид хөвгүүд бий. Төр засаг минь тэдэнд боломж олгооч. Тэдэнд тэтгэмж хэрэггүй. Харин төрөөс мэргэжил эзэмших сургалтын бааз байгуулж, суралцахад нь санхүүгийн дэмжлэг өгөхөд л хангалттай. Цаг хугацаа өнгөрөх тусам бидний ажил, мэргэжилгүй байгаа хойч үеийнхэний маань бие, сэтгэл гандаж, гундан амьдралд сөхөрч, ирээдүй нь бүрхэг болох нь мэдээж. Үүний хариуцлагыг өнгөрсөн 20 жилд Монгол Улсын хууль, тогтоол, журмыг боловсруулан гаргасан үе үеийн нам, төр засгийн түшээд, эрх мэдэлтнүүд үүрэх ёстой ч өнөөдөр хэн нэгнийг буруутгаад цаг хугацаа эргэн ирэхгүй. Харин жирийн иргэд л хохирч үлдсэн нь гашуун үнэн. Үүнийг монголчууд бид зүрх сэтгэлээрээ мэдэрсэн.

Монгол Улс оршин тогтнож байхын үндэс нь монгол хүн. Тиймээс ч энэ алдааг өнөөдөр л засахгүй бол бид хойч ирээдүйдээ нөхөж баршгүй гай түйтгэрийг нөмрүүлсэн хүмүүс болж үлдэх нь тодорхой төдийгүй улс орны ирээдүй ч бүрхэг болно. Харин олон зуун жилийн түүх, уламжлалт өв соёл, зан үйлээс эхлээд бахархах олон юмтай монголчууд бид хойч үедээ энэ бүхнээ өвлүүлэх нь өнөөдрийн төрийн бодлогын эрхэм бөгөөд залгамж чанар байх ёстой. Энэ л бидний хөгжлийн зөв гарц болов уу. Үндэсний бахархалтай, хүнээ дээдэлсэн улс орон хэрхэн яаж хөгжин дэвжиж болдгийн жишээг өмнөд хөрш БНХАУ харуулж байна. Энэ улс 20 гаруй жилийн өмнө ямар байсныг бид мэднэ. Одоо дэлхийн хүчирхэг гүрэн. Энэ том гүрэнтэй Монголоо яаж жиших юм гэх хүн ч байгаа. Гэхдээ бас бидэнд тэднээс давуутай талууд бий. Энэ давуу байдлаа ашиглаж чадвал хүн бүхэн элбэг хангалуун, аз жаргалтай амьдарч болно. Хамгийн гол нь хөдөлмөрийн насны хүн бүхнээ ажилтай болгоё!

Өндөр ур чадвартай мэргэжлийн ажилчин бэлтгэе. Тухайлбал гагнуурчин, цахилгаанчин, сувилагч, засварчин, сантехникч, өрөмдөгч, уул уурхайн болон барилгын төрөл бүрийн мэргэжлээс эхлээд өнөөдөр эрэлт хэрэгцээтэй байгаа ажил, мэргэжлийг эзэмшүүлдэг сургуулийг байгуулмаар байна. Ажлын хөлс, цалин пүнлүүг дэлхийн жишигт хүргэж нэмэгдүүлъе. Хүн ямар ч ажил эрхэлж болно, харин энэ ажил мэргэжилдээ чадварлаг, мэргэшсэн байх нь хамгийн чухал гэдгийг өнөөгийн хүүхэд, залууст ойлгуулж мэдрүүлэх нь төрийн бодлогоор хэрэгжүүлэх эн тэргүүний ажил байх ёстой. Өнөөдөр Монгол Улсын Боловсролын салбарт чамгүй ахиц дэвшил гарч байгааг үгүйсгэх аргагүй. Тухайлбал, ерөнхий боловсролын сургалтыг 12 жилийн тогтолцоонд шилжүүлэх ажил ид үргэлжилж байна. Өсвөр үеийнхний хүнлэг ёс суртахуун, эх орон, түүх, соёлоороо бахархах хүмүүжлийн асуудлыг эн тэргүүнд анхаарах хэрэгтэй байгааг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөсөө эхлэн анхаарлын төвдөө оруулж байгаа нь бас нэг томоохон дэвшил. Дунд сургуулиудад хэрэгжүүлж ирсэн "Үдийн цай", "Үдийн хоол" хөтөлбөрийг цаашид өргөжүүлэх бодлого баримталж байгаа. Сургуултын хөтөлбөрийг шинэчилж, хүүхдийн хамгийн дотны зөвлөгч сурах бичгийн үнийг бууруулан агуулга, чанарыг сайжруулахад ч анхаарч байна.

Мөн бүх багшийг компьютертэй болгох хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэн. Их дээд болон мэргэжлийн сургалтын төвүүдийг хотхоноор байгуулж, эмх журамд оруулж жинхэнэ утгаар нь хөгжүүлэх зорилт дэвшүүлж, ажил хэрэг болгохоор хэрэгжүүлж эхлээд байгаа билээ. Энэ хичээлийн жилийн нэг том зорилт бол Кембрижийн стандартыг хэрэгжүүлж эхэлж байна. Энэ нь боловсролын салбарт хийж буй томоохон шинэчлэл гэж болно. Уг стандартыг мөрдсөнөөр англи, монгол хос хэл эзэмшсэн төгсөгчид нь дэлхийн хэмжээний нэр хүндтэй сургуульд элсэн суралцах эрхтэй болж, Монголын боловсролын тогтолцоо олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөх юм.

Д.Өлзийсайхан