УИХ-ын гишvvн Д.Тэрбишдагватай 2008 оны сонгуулийн амлалтынх нь биелэлтийн талаар ярилцлаа.

-Танай тойргийн иргэдтэй уулзахад сонгуульд єрсєлдєхдєє амласан амлалтаа биелvvлээгvй гээд гомдолтой байна. Та энэ тал дээр ямар хариулт єгєх вэ?
-2008 оны сонгуульд МАН /тухайн vеийн МАХН/-аас нэр дэвшсэн. Тэр vед намынхаа мєрийн хєтєлбєрийг иргэд сонгогчидтой уул­залт хийхдээ тайлбарлаад ярьж явсан. Аливаа улстєрийн хvчин ирэх дєрвєн жилийн хугацаанд ямар бодлого баримтлах, улс орныг хэрхэн хєгжvvлэх гээд асууд­лыг єргєн хvрээтэй харж, мєрийн хєтєлбєрєє боловсруулж, сонгуульд оролцдог. Сонгогчид ч намуудын мєрийн хєтєлбєрийг харьцуулж сонголтоо хийдэг. Ту­хайн нам ялалт байгуулж, пар­ламентад олонх болсноор сонгуулийн мєрийн хєтєлбєрєє хэрэг­жvvлэх боломж бvрдэнэ. Энэ ч утгаараа нэр дэвшигч намынхаа мєрийн хєтєлбєрийг олон нийтэд тайлбарлан таниулж, сурталчлах ёстой гэж боддог. Надад хувийн мєрийн хєтєлбєр байгаагvй ээ. Намынхаа мєрийн хєтєлбєрєєс давж амласан зvйл ч байхгvй. Тойргийнхоо сонгогчид, иргэдтэй байнга уулзалт хийдэг.

-Уулзалт хийх vеэр иргэд ямар асуудлыг голчлон тавих юм?
-Иргэд сонгуулиар амласан 1.5 сая тєгрєгийг хэзээ олгох вэ, цалин, тэтгэвэр нэмэх vv, зам харгуйг засах, цахилгааны шугам татаж гэрэлтэй болгох, цэцэр­лэг, сургууль шинээр барих асууд­лыг яаж шийдэх вэ гээд санал, хvсэлт гаргадаг. Улс орны хєг­жилтэй холбоотой сайхан саналууд ч хэлдэг. Мєн гэр олгоно уу, цахилгаангvй хэцvv байна гэх зэргээр иргэд зовлон, жаргалаа тоо­чих нь олонтаа. Тухайн тойргоос сонгогдсон УИХ-ын гишvvний хувьд иргэдийн санаа бод­лыг тєрийн бодлого, шийдвэрт тус­гах, тулгамдаж буй асуудлыг нь шийдвэрлэхээр тєсєвт хєрєнгє суулгуулах, хууль, тогтоолын тєсєл санаачлах, дvvрэг, хотын захиргаа, яам, Тамгын газарт асууд­лыг уламжлах нь vvрэг юм.

-Тэгвэл та єнгєрсєн хугацаанд ямар ажил хийснээ иргэдэд юу гэж тайлбарладаг бэ?
-2008 оноос хойш хийсэн бvх ажлаа удахгvй иргэддээ тай­лаг­нахаар тєлєвлєж байгаа. Одоогийн байдлаар 330 гаруй єрхєд гэр олгосон. Сонгинохайрхан дvvрэгт 2011 онд 36 тэрбум тєгрєгийн хєрєнгє оруулалтын ажил хийгд­лээ. Тухайлбал найман зам, гур­ван сургууль, гурван цэцэрлэг бариг­даж жилээс жилд хєрєнгє оруулалт нэмэгдэж байна. Ер нь сонгуулиар ард тvмнээ хуурч, худлаа амлаж болохгvй. Мєрийн хєтєлбєртєє тусгасан 1.5 сая тєгрєгєє олгох, тэтгэвэр, тэт­гэм­жийг нэмэх, ажилгvйдэл, ядуурлыг бууруулах зорилтоо хэрэг­жvvлэх ёстой гэж УИХ-ын чуулган, байнгын хорооны хурал­даан дээр хатуу vг хэлж, ажлаа эрчимжvvлэхийг гvй­цэт­гэх засаглалынханд тулгаж, шаард­даг.

-УИХ-ын гишvvнээр ажиллаж байгаа хугацаандаа хийж хэрэгжvvлсэн томоохон ажлаасаа дурдаач?
-Хууль, тогтоолын тєсєл боловсруулах, батлах, хэрэг­жvvлэхэд хяналт тавих нь УИХ-ын гишvvний vндсэн ажил юм. 2008 онд парламентын гишvvнээр сон­гогдсоноос хойших хугацаанд 17 хуулийг єєрєє болон бусадтай хамтран санаачлан боловсруулж, УИХ-д єргєн барьж, 34 ажлын хэсэгт орж ажилласан. Ажлын хэс­гийг УИХ-ын даргын захирам­жаар эсвэл тухайн байнгын хорооноос томилдог. Тухайн асууд­лыг судлаад дvгнэлт гаргаж танил­цуулах, хууль тогтоолын тєсєл боловсруулах гээд ажлын хэс­гийн vvрэг их. Малын хул­гайтай тэмцэх, Агаарын бохирдлыг бууруулах, Шинэ бvтээн бай­гуулалт, Хvнсний аюулгvй байдлын тухай хууль боловсруу­лах, Зээлийн хvvг бууруулах, “Монгол мал” хєтєлбєрийг бат­лах, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн тал­аар суд­лах зэрэг 10-аад ажлын хэс­гийг ахалж ажиллан, дvг­нэл­тийг УИХ-д танилцуулж, тодор­хой шийдвэр гаргууллаа.

-Єєр ямар ажил амжуулав?
-УИХ-ын гишvvн улс орны хєгжлийн бодлогыг тодор­хой­лохоос гадна тухайн сон­гогдсон той­рогтоо анхаарлаа хан­дуулж ажиллах ёстой. Миний сон­гогдсон 26 дугаар тойргийн Сонгинохайрхан дvvрэг 32 хороотой, 270 мянга гаруй хvн амтай, Монгол Улсын иргэдийн 10 хувь нь оршин суудаг нийслэлийн хамгийн том засаг захиргааны нэгж. Энэ бvхэнд хvрч ажиллах, иргэдийн санаа бодлыг сонсох vvднээс сонгогчидтойгоо 375 удаа уулзалт хийсэн. Зарим хvн ийм олон удаа уулзсан гэж vv гээд гайхаад бай­даг юм. Чуулганы завсарлага бол­гоноор бvх хороодод очиж сон­гогчидтой уулзалт хийнэ. Дvvр­гийнхээ 21 сургууль, 50 гаруй цэцэрлэгийн багш, ажилтан­тай, тєр захиргааны байгуул­лагынхан, ажил хэрэгч хvмvvс, ахмадуудтай уулзсанаа тооцохоор 375 болж байна лээ. Нийт 9400 гаруй иргэн давхардсан тоо­гоор 50 мянга гаруй санал, хvсэлт гаргасан байна.

-Уг нь таны амнаас сонсоход их л ажил амжуулсан шиг санаг­дана. Гэтэл иргэд єєр бодолтой бай­на. Тухайлбал та сонгуульд нэр дэвших vедээ дотрын тєрєлжсєн эмнэлэг байгуулна гэж амласан. Энэ эмнэлэг баригдах бай­тугай суурь нь тавигдаагvй юм биш vv?
-Би тvрvvн Д.Тэрбишдагвын гэсэн тусгай мєрийн хєтєлбєр байхгvй ээ гэж хэлсэн дээ. Сонгинохайрхан дvvрэгт эмнэлэг, сур­гуулийн хvрэлцээ тааруу байдаг. Эрvvл мэндийн яамыг энэ асуудалд анхаарч ажиллаач ээ гэж олон удаа сануулж, хэлж бай­гаа.

УИХ-ын гишvvний хувьд Ах­мадын эмнэлэг, Тєрєх эм­нэлэг бариулах хєрєнгийг хєєцєлдєж, улсын тєсєвт суулгуулсан. УИХ асууд­лыг шийдэж, тєсвийг батал­сан бол Засгийн газар, яамд, хот, дvvргийн захиргаа хэрэгжvvлэх vvрэгтэй. Гэтэл Сонгинохайрхан дvvрэгт газар байхгvй гэдэг шалтгаа­наар тєрєх эмнэлгийг Хан-Уул дvvрэгт барихаар болсон. Ор­шин суугчдын ихэнх нь гэр хороололд байдаг энэ дvvрэгт эмнэлгийн vйлчил­гээг ойртуулах, хvртээм­жийг нэмэгдvvлэх ёстой гэж Эрvvл мэндийн яам, дvvргээс сонгогдсон гишvvдтэйгээ хамтран ажиллаж, 2011 онд Азийн хєгжлийн банкны 12,0 сая ам.долларын сан­хvvжилтээр иж бvрэн клиникийн эмнэлгийг бариу­лахаар боллоо.


-Та хувийн мєрийн хєтєлбєр байхгvй гэлээ. Тэгвэл танай намын мєрийн хєтєлбєрт Сонгинохайрхан дvvргийн IV, XII, XXIII зэрэг хороодод цэцэрлэг барихаар тусгасан хэрэг vv?
-Сонгинохайрхан дvvр­гийн сур­гууль болон сур­гуулийн єм­нєх боловсролд хамрагдах ёстой хvvх­дvvдийн 46 хувь нь орон тоо хvрэлцэхгvйгээс хамрагдаж чадахгvй байгаа, жил бvр 4-5 сумын иргэн хєдєєнєєс нvvж ирж суурь­шиж байна гэж ярьсаар бараг амны уншлага болсон.

Тєсєвт сургууль, цэцэрлэг шинээр барих хєрєнгийг тусгах хэрэгтэй гэж бvлгийн хурал, байнгын хорооны хуралдаан, УИХ-ын чуулган дээр байнга хэлдэг. Нэг vеэ бодвол хєрєнгє оруулалт эрс нэмэгдэж байгаа. Цэцэр­лэгийн хvvхдийн хоолны мєн­гє хvрэлцэхгvй байна гээд нэмэх саналыг харъяа яаманд хvргvvлсэн. Энэ асууд­лыг хvлээж авч, хоолны мєнгийг нэмж тусгасан. Цэцэрлэггvй байсан 24, 25, дол­дугаар хороодод шинээр цэцэр­лэг барьж ашиглалтад оруулсан.

-Жил бvр 60 мянган иргэн ажлын байраар хан­гаг­дах нь хэзээнээс юм бол. Таны УИХ-ын гишvvний бvрэн эрхийн хугацаа тун бага vлдсэн биз дээ?
-Хувь хvн, УИХ-ын гишvvнийхээ хувьд иргэдийг ажлын байртай, орлоготой болгоход дэм тус болох vvднээс “Танд боломж байна” гэдэг арга хэм­жээг Сонгинохайрхан дvvрэгт олон удаа зохион байгуулж бай­на даа. Энэ арга хэмжээндээ Сонгинохайрхан дvvрэгт vйл ажиллагаа явуулж байгаа бvх аж ахуй нэгж, компанийг, дvvргийнхээ ажил хайж байгаа иргэдийн хамт оролцуулдаг.

-Тахилт, Эмээлт, Мал бор­дох, Нарангийн гол, Баруун­салаа, Зvvнсалаа зэрэг газар цахил­гаангvй, хvчдэл муу хэвээрээ л байна. Уг нь та vvнийг шийднэ гэсэн биз дээ?
-Єєрєє намайг юу ч хий­дэггvй гэж харуулахаар асуул­таа бэлдсэн бололтой. Тийм vv? /инээв. сурв/. УИХ-аас бодлогыг нь тодорхойлоод, хєрєнгийг нь тєсєвлєєд єгсєн ч хэрэгжvvлэх тvв­шинд ажил удааширч, санаа­чилгагvй, хариуцлагагvй байгаа зvйл ч бий.

-Тэгэхээр таны буруу биш болж таарч байна аа даа?
-УИХ-ын нэг гишvvн бvг­дийг шийдэх боломжгvй. Хот, дvvргийн тvвшинд ший­дэх зvй­лийг УИХ-ын гишvvнээс нэхээд байж бас болохгvй байх аа. Сонгинохайрхан дvvрэгт хєдєє орон нутгаас маш олон иргэн ирж суурьшдаг. Зєв­шєєрєлгvй газар, єндєр хvч­дэлийн дор, vерийн аман дээр буусан айлуудыг цахилгаантай болгоно гэдэг хvндрэлтэй юм билээ. Харин vvнээс бусад газрын цахилгааны асуудлыг 2011, 2012 онд бvрэн шийдэх боломжтой. Тєсєвт хєрєнгийг нь суулгасан болохоор хот, дvvрэг л ажлаа хийж цахилгааны шугам сvлжээг татаж гэрэлтэй болгох ёстой.

-Зєвхєн УИХ-ын гишvvнээс бvх зvйл хамаарахгvй гэдэгтэй санал нийлж байна. Ер нь Сонгинохайрхан дvvргийнхний амьдрал хvнд байдаг шvv дээ. Та сайн мэдэх байх?
-Сонгинохайрхан дvvр­гийн тєр захиргааны байгууллагаар жил бvр судалгаа хийлгэдэг. Зам нь ямар байна, сургууль цэцэр­лэг, эмнэлэг, эрчим хvч­ний хvрэл­цээ хэр байна, хог хаягдал, утааны асуудал ямар байгаа вэ гээд чиглэл бvрээр нь судлуулдаг. Ингээд vзэхээр Сонгинохайрхан бусад дvvргээс хамгийн хvнд хэцvv нєхцєлтэй. Худаг ус, цахил­гааны асуудлаа шийдэж чадаагvй олон айл бий.
Уулын орой дээр амьдарч байгаа айлууд бараг км-ийн цаанаас усаа гараар, тэргээр зєєж байх жишээтэй. 2009 онд Улсын тєсвийн тодотгол хэлэлцэх vеэр Эрчим хvчний асуудлыг хєндєж, Улаанбаатар хотоос сонгогдсон бусад гишvvдээ уриалж байж найман тэрбум тєгрєг суулгуулсан. Энэ хєрєнгийн 50 хувь буюу дєрвєн тэрбум тєгрєгийг Сонгинохайрхан дvvрэгт оруулах саналыг тавьсан. “Єнєєдєр 21 дvгээр зуунд нийслэл хотод гэрэл цахил­гаангvй айл байна. Сайд дарга нар аа, та нар гэрэлгvй нэг єдєр байж чадах уу?” хэмээн сайн, муугаар хэлvvлж байж УИХ-аар батлуулсан. Энэ ажлаа vр дvнтэй болгохын тулд Тахилт, Эмээлт, Толгойт, Баянхошууны Баруун, Зvvн салаа зэрэг газраар очиж, иргэдтэй уулзан, тэдний нvдэн дээр гvйцэтгэгч байгууллагуудын ажлын явцыг шалгасан. Ингэж Сонгинохайрхан дvvргийн 11800 гаруй айл єрхийн эрчим хvчний асуудлыг шийдвэрлэсэн.

-Дунд сургуулийн багш нарыг компьютержvvлнэ гэсэн амлалтыг тань боловсролын салбарынхан мар­таагvй байна. Тэдэнд ямар хариулт єгєх вэ?
-Манай Сонгинохайрхан дvvрэг 21 сургуультай. Сургууль, цэцэрлэг, эмнэл­гvvдийн багш, эмч, ажилчид, сурагчдын дунд тэмцээн, уралдаан зохион байгуул­даг. Жил бvр “11 дэх хавраа vдье” аян зохион байгуулж, 1000 хvvхдийг Тєрийн ордонтой танилцуулж, эрдэмтэн мэргэдээр лекц уншуулж, эссэ бичлэг, математикийн уралдааныг явуулж тэргvvн байрт шалгарсан хvvх­дvvдэд дэмжлэг vзvvлдэг. Сургууль бvрт 15 зєєврийн компьютер, 10 сурагчийн зєєврийн компьютер олгосон. Сургуулиудаас ирvvл­сэн хvсэлтvvдийг БСШУЯ-нд уламж­лан, араас нь хєєцєлдсєний vр дvнд 105, 106, 76, 62-р сургууль иж бvрэн мэдээлэл зvйн кабинет, “Багш хєгжлийн тєв”-тэй болсон.

Дашнамжилын Баяржаргал
сурвалжлагч