чанамал хийх аргаас сонирхуулъя. Чанамал бол жимс, жимсгэнийг чихэрлэг шүүсэнд ханатал чанаж бэлтгэдэг өндөр чанартай бүтээгдэхүүн. Чанамал бэлтгэх ажиллагаа нь жимсээ бэлдэх, шүүслэгээ чанах, үр жимсээ шүүслэгэнд хийх, чанах, хэмжиж савлах гэсэн ажиллагаанаас бүрддэг. Юуны өмнө жимс, жимсгэний иддэггүй хэсгүүдийг авч, сайтар угааж цэвэрлэх хэрэгтэй. Ямар жимсээр чанамал хийж байгаагаас хамааран чихэрлэг шүүсийг янз бүрийн концентрацтай бэлтгэдэг.

Чанамал бэлтгэх явцад жимс, жимсгэний бүрэн бүтэн байдлыг хадгалахын тулд олон удаа чанах эсвэл халуун чихэрлэг шүүслэгт хийж байлгаад тусгаарлаж дахин шүүслэгийг чанаж хийх дараалсан ажиллагааг явуулна. Ингэснээр бүрэн бүтэн байдлаа хадгалж, хорчийхгүйгээс гадна чихрийн нэвчилт жигд явагдана.

Чаналт дууссаныг дараах шинж тэмдгүүдээр мэдэж болно. Хөөс нь чанаж байгаа савны төв рүү бөөгнөрөх, жимс, жимсгэнүүд тунгалаг, хагас тунгалаг болох, гадаргууд хөвөхөө больж шүүслэгэнд жигд хуваарилагдах, чанамалын температур чаналтын төгсгөлд 104 хэмд хүрэх, өөрөөр хэлбэл чихэрлэг шүүслэгийн өтгөрөлт 65-67 хувь болсонтой тэнцвэл чаналт дууссан гэсэн үг. Өөр нэг арга бий. Чанамалаасаа амны халбагаар хутгаж аваад хөргөсний дараа хумсны толионд дусаахад амархан гоожиж урсах ёстой. Болсон чанамалыг халуунаар нь халаасан хуурай шилэн саванд хэмжиж хийгээд таглагчаар таглаж агаарт хөргөнө. Мөн болсон чанамалыг халуунаар нь халаасан хуурай шилэн саванд хийж, бэлтгэсэн хуурай тагаар сулхан таглаад 70 хэмийн халуун устай хоолны саван дотор тавьж, 90 хэмийн температурт ариутгана. Ингэхдээ 0,5 литрийн багтаамжтай шилэн саванд хийсэн бол 10 минут, нэг литрийнх бол 14 минут ариутгах ёстой. Ариутгах устай савны усны хэмжээ нь жимстэй шилний амсраас гурван см доош байх хэрэгтэй бөгөөд тагийг нь тавина.

Гүзээлзгэний чанамал

Шинэхэн түүсэн гүзээлзгэнийг хэмжээгээр нь ялгаж гэмтсэн, гүйцэд боловсроогүй эсвэл хэт боловсорсон жимсийг түүж хаяна. Ялгасан жимсээ шүүрэнд хийж, хувинтай усанд гурван удаа булхуулан угааж гоожуулна. Цомирлогийн навчнаас салгаад саванд хийгээд дээрээс нь халуун чихрийн шүүс /Нэг кг элсэн чихэр 300 мл усаар бэлтгэсэн/ нэмж дөрвөн цагийн турш дарсны дараа зөөлөн галаар гурван удаа чанана. Эхний чаналт 30 минут, хоёр цагийн дараа дахин 30 минут чанаж хоёр цаг байлгаад гурав дахь чаналтаар бэлэн болгоно.

Аньсны чанамал

Аньсыг угааж цэвэрлэж бэлтгээд нэг литр усанд 2,3 кг элсэн чихэр уусгаж бэлтгэсэн чихрийн халуун шүүсийг 1,8 кг аньстай саванд хийж хоёр удаа чанана. Эхний удаа 20 минут зөөлөн буцалгаж хөргөөд 10 цаг байлгана. Хоёр дахь чаналтаар гүйцэд болгоно. Ариутгаж хатаасан шилэн савыг халаагаад чанамалыг шууд савлаж битүү таглана. Тасалгааны температурт савны тагийг доош харуулан тавьж хөргөнө.

Үхрийн нүдний чанамал. Цоморлогийн навч, шилбэнээс салгаж угаагаад 2-3 минут буцалсан усанд дүрж усыг гоожуулна. Чанах саванд хийсэн нэг кг жимсэн дээр 325 мл усанд 1,2 кг элсэн чихэр уусгаж бэлтгэсэн чихрийн халуун шүүс нэмж 3-4 цаг байлгасны дараа зөөлөн галаар бэлэн болтол чанана. Халуун чанамалыг халаасан, хуурай шилэн саванд хийж таглаад хөргөнө.

Чацарганы чанамал

Чацарганаар чанамал хийхдээ бусад жимсний адил хийх боловч хүчиллэгийг нь саармагжуулахын тулд нэг кг нухаш тутамд 10-17 гр бикарбонат натри хольж өгдөг.

Тошлойн чанамал

Шинэхэн түүсэн дутуу болцтой тошлойг шилбэ, сахал, үрнээс нь цэвэрлэж хүйтэн усанд 20-30 минут байлгаад түүнийгээ шүүж найруулах сав руугаа хийнэ. Дээр нь элсэн чихрийн уусгаж бэлтгэсэн халуун шүүс нэмж 2-3 цаг болсны дараа зөөлөн гал дээр бэлэн болтол нь буцалгана. Бэлэн болсон чанамал дээрээ бага зэрэг ванилин нэмж хутгаад түүнийгээ огцом хөргөнө. Үүний тулд хадгалах шилэн савуудаа савлаж сэрүүн газарт тавина. Тошлойн чанамал хийхэд тошлой нэг кг, элсэн чихэр 1,5 кг, ус 200 мл орно. Мөн дээрх хэмжээгээр элсэн чихэр, усыг хольж элсэн чихрийн халуун шүүс бэлтгэнэ.

Нэрсний чанамал

Хагараагүй жимсийг буцалсан хүйтэн усаар зайлж цэвэрлэсний дараа чанах саванд хийсэн нэг кг жимсэн дээрээ 200 мл усанд 1,5 кг элсэн чихэр уусгаж бэлтгэсэн чихрийн халуун шүүс нэмж 2-3 цаг байлгасны дараа зөөлөн гал дээр чанаж бэлэн болгоод бусад чанамалын нэгэн адил аргаар савлаж хадгална. Нэрс их хэмжээтэй ургадаг газарт нэрсний чанамалыг сэрүүн байранд паалантай том саванд хийж тагийг нь сайтар таглан хадгалж болно.

Алимны чанамал

Хальс, үрнээс нь цэвэрлэсэн алимыг 15-20 мм зузаантай хэсэг болгон хэрчээд буцалмал усанд 3-5 минут угааж цэвэрлээд дараа нь хүйтэн ус хийж хөргөнө. Хөрсний дараа уснаас гарган тавьж дээр нь элсэн чихрийн халуун шүүс нэмж 2-3 цаг байлгана. Ингэж байлгахад элсэн чихэр алиманд шингэнэ. Дараа нь зөөлөн гал дээр бэлэн болтол нь чанана. Чанах явцад чанамалын дээд хэсэгт алимны өнгөтэй тунгалаг хөөсөн бөмбөлөгүүд үүсч эхлэнгүүт чаналтыг зогсоож хадгалах савуудад савлан хөргөж хадгална. Алимны төрөл, сортоос хамаарч чанамалд орох элсэн чихрийн хэмжээ өөрчлөгдөх боловч ерөнхийдөө нэг кг жимс, нэг кг элсэн чихэр, 100 мл ус орно.

Шар луувангийн чанамал

Шинэхэн хураасан шар луувангаа угааж цэвэрлээд, хэсэгчлэн хэрчиж халуун усанд хийж 5-8 минут чанана. Усыг гоожуулсны дараа элсэн чихрийн халуун шүүс нэмж 4-5 цаг байлгаад зөөлөн гал дээр тавьж болтол нь буцалгаад амт оруулах зорилгоор ванилин эсвэл нимбэгний хүчил нэмж сайтар хутгаад савлаж хөргөнө. Энэхүү чанамалыг хаврын цагт чацарганы шүүстэй хутгаж хүүхэд, эхчүүд, өндөр настанд өгөхөд витамины дутагдлыг хялбархан нөхөж чадна. Шар луувангийн чанамал хийхэд нэг кг шар лууван, 1,5 кг элсэн чихэр, нэг литр ус орно.

Тарвасны чанамал

Шинэхэн хураасан дутуу болсон тарвасны гадна талын хатуу хальсыг хутгаар огтлон хуулж цэвэрлэсний дараа жижиглэн хэрчинэ. Гал дээр зөөлөн болтол нь чанаж дээр нь элсэн чихрийн шүүс нэмж хийгээд хутгана. Хутгах явцдаа гал дээр байлган бага зэрэг буцалгаад бэлэн болсны дараа нимбэгний хүчил юм уу ванилин нэмж савлан хөргөнө. Тарвасны чанамал хийхэд нэг кг цэвэрлэсэн тарвас, 1,5 кг элсэн чихэр, 400 мл ус орно.

Амтат гуаны чанамал

Бүрэн боловсорч гүйцээгүй амтат гуаг дундуур нь хэрчин хоёр хэсэгт хуваагаад үр, хальсыг нь цэвэрлээд жижиг дөрвөлжин хэсгүүд болгон хуваана. Дээр нь элсэн чихрийнхээ хагасыг цацаад хөргөгчинд 2-2,5 цаг байлгасны дараа үлдсэн элсэн чихэр, усыг хольж бэлтгэсэн чихрийнхээ шүүсийг нэмж 6-8 цаг байлгана. Дараа нь чихрийнхээ шүүсийг ялган авч буцалгаад амтат гуаны хэрчсэн хэсэг рүү хийж хутгаад зөөлөн гал дээр бэлэн болтол нь чанана. Гал дээрээс авахын өмнө нимбэг , эсхүл ванилины шүүс хийж амт оруулаад савлана. чанамал хийхэд цэвэрлэсэн амтат гуа 1 кг, элсэн чихэр 1,5 кг, ус 400 мл орно.