уран бvтээлийнхээ тухай хvvрнэсэн чин сэтгэлийн яриаг та бvхэндээ хvргэж байна. Жил бvр vзэгч, сонсогч тvмэнтэйгээ уулздаг “Миний дуу-нууд” уран бvтээлийн тайлан тоглолтоо удахгvй сонирхуулах уран бvтээлч захирал маань ойрдоо тун ч их ажилтай байгаа бололтой. Цаг завгvй их ажлынхаа завсар чєлєєгєєр биднийг уриалгахан хvлээн авч уулзан илэн далангvй хєєрєлдсєн юм.

-За та сайхан намаржиж байна уу?
-Сайхан намаржиж байна аа. Энэ жил налайсан урт сайхан намар болж байна. Ийм л сайхан намрын налгар шар єдрvvдэд уран бvтээлч хvмvvсийн сэтгэл сэргэж онгод хєглєгддєг юм.
-Жил бvр vзэгч тvмэндээ хvргэдэг тайлан тоглолтдоо бэлтгээд зав муутайхан л яваад байна уу?
-Ажил ундраад л байна шvv.13 дахь удаагийн “Миний дуунууд” тайлан тоглолтоо хийх гэж байна. 1999 онд анхныхаа тоглолтыг хийж байлаа. Саяхан л юм шиг санагдавч 12 жил єнгєрєєд нэг vе мултарсан байна шvv. “Миний дуунууд 2011”-ийн минь бэлтгэл ажлууд vндсэндээ шувтарч байгаа.

Єнгєрсєн 12 удаагийн тайлан тоглолтоо эргээд дурсахад голдуу тэр жилдээ зохиосон дуунуудаараа тоглолтоо хийж байв уу?
-Ер нь, 60-аас дээш хувьд нь тэр жилдээ зохиосон дуунуудаа тоглолтдоо оруулж ирсэн. Гэхдээ vзэгч-дийн олонхи нь дандаа шинэ зохиосон дуу сонсоод байх сонирхолгvй байдаг юм. Хуучин дуунуудыг сэргээн сонсох хvсэлтэй vзэгч тvмнээ хvндэтгээд ємнєх жилvvдэд зохиож хvмvvсийн таашаал сонир-холд нийцсэн дуунуудаа оруулдгаараа бас онцлогтой л доо.

-Би дэндvv олон тоглолт хийгээд байна.Vзэгчид уйдаж магадгvй, арай жаахан шинэлэг юм хийе гэсэн бодол тєрєх юм уу?
-Тєрєлгvй яах вэ. Аль болох ємнєх тоглолтоо давтахгvйн тулд дууныхаа тєрєл жанр дээр их анхаардаг. Энэ жил vндэсний хэлбэртэй дуу зонхилсон бол дараа жил нь арай илvv сонгодог хэлбэртэй болгох гэдэг ч юм уу ямар vед нь зохиолын дуучдыг тvлхvv оруулаад хэдийд нь сонгодог урлагийн дуучдыг гол болгох вэ гээд болж л єгвєл их євєрмєцєєр тоглолтоо найруулахыг хичээж ирлээ. Нэг жилдээ гадаадын дуучдыг олноор оролцуулна, тvvнийхээ дараа жил симфони оркестрыг бvрэн бvрэлдэхvvнээр нь дайчилна, дараа нь дан vндэсний хєгжмєєр концертоо дэглэнэ гээд тєрєл тєрлєєр нь єєрчлєхийг хичээж байгаа. Гэхдээ тухайн хєгжмийн зохиолчийн юм уу, яруу найрагчийн єєрийн гэсэн єнгє аяс заавал байх ёстой. Тvvнийг одоогийн vзэгч, сонсогчид маань ялгаж салгаж чаддаг учраас л жил болгон гурван єдєр тоглолт хийхэд “Улаанбаатар палас” vзэгчээр дvvрэн байгаад байгаа юм. Урлагийн бидэнд vvнээс илvv урам зориг хайрласан vнэлэлт дvгнэлт, шагнал гэж байхгvй шvv дээ. Энэ жилийн тоглолтоо яавал илvv шинэлэг болгож vзэгчдийн таашаалд 100 хувь хvргэх вэ гэж оны эхний єдрєєс л хамтран ажиллагсадтайгаа ярилцаж эхэлдэг л дээ.

-Л.Балхжавын тоглолт гэхээр єєрєєс тань гадна хамгийн тvрvvнд яруу найрагч Ш.Гvрбазар санаанд ордог. Та хоёр ч бараг л харцаараа ойлголцдог байх. Єєр яруу найрагч таны толгойд орж ирдэггvй хэрэг vv?
-Єєрсдєє ч мэддэггvй их нандин холбоо биднийг холбож байдаг юм. Уулзахгvй жаахан удвал нэг нэгнийгээ санана. Гэр бvлээрээ маш сайхан найзууд л даа. Идэр залуугаасаа л телевизэд хамт ажиллаж ирлээ. Яах аргагvй ижил дасал болсон хоёр л доо. Тvvнээс гадна дуучид, дууны захиалга єгч байгаа хvмvvс “Гvрээ, Балхаа хоёроор л зохиолгоно” гээд захиалгаа єгчихдєг болохоор яалт ч vгvй бид хийх л хэрэгтэй болдог. Гvрээгээсээ гадна Д.Пvрэвдорж, Б.Лхагвасvрэн, П.Бадарч, V.Хvрэлбаатар, Ц.Хулан, Булган, Эмvжин, Оюунчимэг гээд олон сайхан найрагчтай хамтарч ажиллаж байлаа. Хамгийн гол нь одоо бол бид хоёр хэн нэгнийхээ нvдний харцнаас бодол санаагаа бараг л ойлголцоно шvv.

-Аль ч мэргэжлийн хvнд ажил нь гарт нь орохоор бяр амтагддаг гэдэг. Та удахгvй 13 дахь тайлан тоглолтоо хийх гэж байна. Одоо танд хєгжмийн зохиолчийн хувьд бяр амтагдаж байна уу?
-Бєх хvнд бяр амтагдах гэж байдаг юм гэсэн. Харин шоу бизнес, орчин vеийн хєгжмийн урлаг гэдэг хамтын бvтээл учраас 13 жил хамтран ажилласан уран бvтээлчид бие биедээ их итгэлтэй болсон байдаг.

Миний уран бvтээл гэдэг энэ олон хvний хамтын бvтээл болохоор энэ талдаа бяр амтагдаж болох юм. Миний тоглолтод симфони оркестр, VДБЭЧ, морин хуурын чуулгын уран бvтээлчид бvрэн бvрэлдэхvvнээрээ оролцож байгаа. Рок, попын бvх л гавьяат , дээрээс нь ОХУ-аас Б.Амархvv, Євєр -монголоос бас дуучид ирж оролцож байгаа болохоор би ганцаараа бяр амтлах биш энэ тоглолтод оролцож байгаа бvх л уран бvтээлч хамтдаа бяр хvчээ нэгтгэж байж сая vзэгч тvмэндээ жинхэнэ сэтгэлийн цэнгэл эдлvvлж чадна гэж бодож байна. Нєгєє талаар ийм олон сайхан уран бvтээлчийг нэгэн дор зангидаж чадаж байгаагаараа би бяр сууж байж болох л юм.
-13 дахь удаагийн тайлан тоглолтоо vзэгч, сонсогч тvмэндээ хvргэж байгаагийн хувьд єнєєдєр та єєрийгєє ая зохиогч гэж vзэх vv, хєгжмийн зохиолч гэж vзэж байна уу?

- Уг нь, би телевизийн найруулагч мэргэжилтэй хvн. Гэхдээ би єнєєдєр єєрийгєє мэргэжлийн хєгжмийн зохиолч хvн гэж vзнэ. Одоогоос долоон жилийн ємнє буюу 2004 онд бол єєрийгєє ая зохиогч гэж бодож явдаг байлаа. Тэгсэн чинь Монголын хєгжмийн зохиолчдын холбооноос нэг л єдєр Халиун, Чинбаа бид гурвыг албан ёсоор урьж, хvлээн авч уулзаад “Хєгжмийн зохиолч” гэсэн цол, тэмдэг, vнэмлэх бичгийг олгож эгнээндээ элсvvлэн авсан. Нэгэнт л холбоонд нь элсч vнэмлэх, цол, тэмдгийг нь албан ёсоор авсан болохоор єєрийгєє мэргэжлийн хєгжмийн зохиолч гэж бодож явдаг. Энэ жил Монголын хєгжмийн зохиолчдын эвлэл дээд шагналаараа шагнасанд маш их урамшиж эрч хvч авсан.

-Таны зохиосон “Амин нутаг”, “Талын Монгол айл”,”Єглєє шиг эх орон” гээд аргагvй л аялгуулаг сайхан дуу олон бий. Дууны уран бvтээлийн хувьд та яах аргагvй хvчтэй тєлєєлєгч. Хойшдоо дан хєгжмийн бvтээл ч юм уу, жижгэвтэр симфони удиртгал гээд ер нь хєгжимд зориулсан бvтээл туурвих болов уу?

-Мэргэжлийн хєгжмийн зохиолчид дуурь, симфони, бvжгэн жvжиг, дан хєгжмийн зохиол гээд маш олон тєрлєєр уран бvтээлээ туурвицгаадаг. Миний хувьд дууны уран бvтээл дээр л ажилласаар ирлээ. Хойшдоо ч энэ чиглэлээрээ л явах байх. Харин зvгээр миний дуунуудын ая эгшгийг янз бvрийн хєгжимд зориулаад найруулан тоглож байгаа зvйл бол байгаа. ОХУ-ын саксфончин Дима гээд залуу миний дуунуудыг хєгжмийн найруулга болгоод тоглож байна. Манай Єєжгий, Болоож хоёр хvртэл гитар хєгжимд зориулан найруулаад тоглож л байна.

Симфони оркестр миний дууг найруулаад тоглож байгаа. Бас нэг морин хийлч охин єєрєє найруулга хийгээд миний дууг тоглож байна. Хамгийн сvvлд Чинбаа “Амин хайрын эх орон”, “Єглєє шиг эх орон” зэрэг дєрєв, таван дууг минь нэгтгээд нэг найруулга болгоод тоглолоо. Миний бяцхан авьяасаар бvтсэн аялгуунуудыг минь єєр олон сайхан уран бvтээлч баяжуулаад бvхэл бvтэн хєгжмийн найруулга болгоод тоглож байгаа нь надад сайхан л санагддаг. Том хэмжээний бvтээл туурвиж байгаа Жанцанноров гуай, Шарав, талийгаач Билэгжаргал нарыг vнэхээр их хvндэтгэн биширч явдаг. Хэдийгээр ном эрдмийг нь сурсан ч гэсэн тэд бол дахин давтагдахгvй, ёстой л тєрчихсєн хvмvvс байхгvй юу. Миний дуунууд бол хєгжмийн бvтээл болгоод баяжуулан єєрчилж болохуйц ая дантай байдгаараа л бусдаас ялгардаг гэж боддог.
-Сvvлийн vед З.Хангалын “Аяны шувууд” ч юм уу, Ч.Чинзоригийн “Ус мєрєн олон чиг”, Х.Билэгжаргалын “Цахилж яваа гєрєєс” киноны дуу шиг дахин давтагдашгvй, аялгуулаг сайхан дуу тєрєхєє больжээ. Энэ юутай холбоотой вэ?
-Єєрийн тань нэрлэсэн тунгаамал алт шиг гэгээн сайхан авьяастай хvмvvс сургуулиар бэлтгэгдэж гардаггvй юм аа. Ийм хvмvvс чинь тєрдєг л байхгvй юу даа. Гэхдээ 1000-д нэг ч гэдэг юм уу тун ховор тєрдєг онцлогтой. Тvмэн олноос тодорсон онцгой авьяастай хvмvvс цоорч, сондгойрч тєрдєг жамтай. Хангал багш, Чинзориг, Билэгжаргал, Шарав гуайг бишрэхээс єєр арга байхгvй. Тэд бол цаанаасаа хєгжимтэй хамт тєрсєн хvмvvс.
-Хоёулаа ярианыхаа сэдвийг арай жаахан ємнєх vе рvv хандуулъя. Таны Хєгжим бvжгийн дунд сургуулийн морин хуурын анги тєгсч байх vе рvv гэх vv дээ?

-Би 1979 онд Хєгжим бvжгийн дунд сургуулийн морин хуурын ангийг Ардын жvжигчин Жамьян багш дээрээ тєгсч байлаа. Тэр vед манай ангийнхан ангиараа Дарханы театрт хувиарлагдахад ганцаархнаа одоогийн Vндэсний дуу бvжгийн эрдмийн чуулгад хувиарлагдаж байлаа. Мэргэжилдээ гайгvй, багшийнхаа хайртай шавь нь байсан л даа. Гэхдээ би єєрийгєє дєвийлгєх vнэхээр дургvй, ганц ичиж явдаг зvйл минь тэр. Ганцаараа vлдэхэд эхэндээ тун ч хэцvv байж билээ. Энэ чуулгад богинохон хугацаанд ажилласан ч их зvйл сурч мэдэж авсан нь єнєєдєр ч гэсэн надад ач буянаа хайрлаж л явна. Би чинь долдугаар сард ажилд ороод дараа жилийнхээ хавар конкурс єгєєд л сургуульд явсан хvн. Анх Польшийн киноны дээд сургуульд дууны найруулагчийн ангид шалгалт єгєєд тэнцсэн.

Тэр vед сургууль тєгсєєд заавал гурван жил ажиллаж байж сургуульд явдаг дvрэмтэй байлаа. Конкурс єгєєд тэнцчихсэн чинь Лувсаншарав гуай зєвшєєрдєггvй ээ. Аргагvй мэдээлэл радио телевизийн улсын хорооны нэр дээр шалгалт єгсєн болохоор дээрээс мундагдаж байж арай хийж нэг юм явж байлаа. Польшид очоод жил гаруй сурч хэлний бэлтгэлээ тєгсчихєєд байтал бослого хєдєлгєєн дэгдээд биднийг Эрхvvд аваад ирсэн юм. Тэгээд дахиад орос хэлний бэлтгэлд жил суусан. Эрхvvд хэлний бэлтгэлээ тєгсчихєєд тэр жил ирсэн хуваарийг шvvгээд vзсэн чинь киноны дууны найруулагчийн анги ирээгvй. Хуваариудыг шvvгээд байсан чинь Ленинградын театр, кино, телевиз, хєгжмийн сургууль гэсэн нэг анги байхаар нь тэрийг нь авчихсан. “Ленинградский государственный институт театр, музыки и кино, и телевидений” гээд бvгд залгаастай явдаг урт нэртэй их сургуулийн оюутан болж байлаа. Би телевизийн нэр дээр явсан болохоор телевизийн найруулагчийнх нь ангид орж суралцаад л тєгссєн.

-Ленинградын цагаан шєнийг анх vзсэн жил нь хэдэн он болж таарч байна даа?
-1982 он юм аа.Ёстой миний амьдралд дахин заяахгvй сайхан он жилvvд Ленинградын цагаан шєнvvдийн доор єнгєрсєн дєє. Гэгээн сайхан залуу нас, анхны учрал, анхны харц тулгаралт, анхны болзоо, анхны минь vрийн дуу гээд дахиж хэзээ ч тохиолдоогvй цав цагаан цаас шиг л азтайхан сайхан vе минь тэнд vлдсэн дээ.
-Байз байз. Хоёулаа тэр сайхан учрал тохиол болгоныг ийм хам хум ярилцахгvй шvv. Эхнэр-тэйгээ учирсан анхны тохиолдлоо арай жаахан дэлгэрvvлээд ярьж єгєхгvй юv?

-Манай хvн бас л нэгдvгээр курст сурч байлаа. Улс тунхагласны баяраар оюутнууд цуглаад хурал хийсэн юм. Тэгэхэд л анх эхнэрээ олж харж байлаа. Яг миний урд талын эгнээнд Ойн академийн баахан охин сууж таарсан юм. Тэдний дундаас тормолзсон хар нvдтэй охин яах аргагvй анхны харцаар л нvдэнд туссан юмдаг. Тэдний сургуульд тав зургаан охин ганц ч эрэгтэй оюутангvй байж таарсан. Дарханы театрын найруулагч Цогт, “Говийн зэрэглээ” киноны захирал жvжигчин Эрдэнэтогтох бид хэд нэг сургуулийн найзууд ард нь сууцгааж таарсан. Тэр єдрєє яаж ийж байгаад л танилцчихсан юмдаг. Тэгээд оюутнууд л болсон хойно хамтарч тэмцээн зохиож байна гэж гvйсээр байгаад л аваад суучихсан юм даа. Ленинградын цагаан шєнvvдийн дундаас олж авсан хамгийн vнэт эрдэнэ минь эхнэр маань л юм даа.
-Та яаж танилцсанаа ярьсан. Харин анхны болзоогоо ярьсангvй?
- /Инээв/Чи мєн нэхэл хатуутай байцааж байна аа. Анхны болзоог бол бараг л хvчээр тааруулсан юм аа. Нева мєрний гvvр шєнийн нэг цагт дээшээ сєхєгдєєд онгойдгийг хvмvvс мэдэх байх. Манай эхнэрийн сургууль гvvрний нєгєє талд байдаг байлаа. Нэг удаа тэдний сургууль дээр очиж тєрсєн єдєр тэмдэглэж байгаад Эрдэнэтогтох бид хэд зориуд шєнє хоёр хvргэж гvvр онгойхыг хvлээж байгаад тэндээ vлдэж байлаа. Тэгж л зохион байгуулалттай ажиллаж байлаа шvv дээ.

-Тэгвэл ирээдvйн ханиа єєрийн болгож авахад Нева мєрний гvvр танд ихээхэн тус болжээ дээ?
-Тэгэлгvй яах вэ. Гvvр дээшээ єргєгдєж бид нєгєє талд нь гарах аргагvй болсноор тэндээ vлдэж, шєнєжингєє гитардан дуулсаар эхний болзоо яригдаж єнєєдрийн миний амьдрал эхэлсэн тvvхтэй. Хувьсгалын тохироо бvрдэх гэдэг чинь л vvнийг хэлээд байгаа юм шvv дээ.

-Хєгжмийн зохиолч Л.Балхжав гээд ярихаар хамгийн тvрvvнд нэг сахалтай хvн санаанд буудаг. Энэ сахал хэзээнээс таныг чимэх болов оо?
-Сахал тавъя гэж ердєє бодож байгаагvй. Тэр байтугай сахал ургаж байгааг ч мэдээгvй явж байтал нэг мэдсэн чинь ийм болчихсон. Тэгээд одоо насаараа л ийм явж байна.Ленинградаас ирэхдээ л ийм сахалтай болчихоод ирсэн.Энэ маань тэгээд нэг их саад болоод байдаггvй юм аа.

-Та чинь хоёр хvvтэй байх аа. Том нь Ленинградад тєрсєн гэхээр та ч бараг євєє болсон байхаа даа?
-Нэг ачтай. Євєє болчихсон шvv. Манай том хvv Чингvvн 1983 оны тавдугаар сарын 9-нд яг ялалтын баяраар тєрсєн. Одоо 28 хvрч байгаа юм байна. Бага нь ахаасаа арав дvv 1993 онд тєрсєн. Одоо АНУ-ын Филадельпи хотын их сургуульд нэгдvгээр курст сурч байгаа.
-Таны эхнэр Ариунаа эгчийг ялангуяа урлагийнхан сайн мэднэ. Одоо юу хийж байгаа вэ?
-Эхнэр маань бас л урлагийн ажил хийж явна.”Аллегро” гээд хєгжмийн сургалтын тєв ажиллуулж байгаа.Байгуулагдаад овоо хэдэн жил болчихлоо, одоо ер нь хєлєє олсон шvv.

-Удахгvй 13 дахь тайлан тоглолтоо хийх гэж байна. Ер нь, гурван єдєр тоглосон нэг тайлан тоглолтоос хэдэн тєгрєгийн ашиг олдог юм бэ дээ?
-За би шууд л хэлье. Бvх орлого зарлагаа тооцоод vзэхээр ямар ч ашиг гардаггvй юм. Оролцож байгаа бvх уран бvтээлчдээ ном журмаар нь мєнгєє тєлєєд, бvх реклам зар сурталчилгааныхаа vнийг тєлєєд бодоод vзэхээр ямар ч ашиг гардаггvй. Би худлаа яриагvй шvv. Урьд нь ч тийм л байсан энэ удаа ч ялгаагvй. Би єєрєє хувийн бизнестэй тулдаа л болгоод явна. З.Алтай гишvvн, ТV 9-ийн Сарантуяа нарынхаа тус дэмжлэгээр реклам сурталчилгаагаа vнэгvй явуулсны хvчинд хэдэн тєгрєг хэмнэж байна. Тvvгээрээ дараагийнхаа уран бvтээлийг л санхvvжvvлээд явна. Дуртай юмаараа амьдралаа хєглєж, уянга эгшигтэй амьдарч явахад болдог л юм даа. Харийн нутагт яваа олон хvн миний дууг сонсоод эх орноо бэтгэртлээ санаж, эргэж ирэхээр шийддэг гэнэ билээ. Би vvний тєлєє л дуугаа бичдэг.
-Таны зохиосон дууг хамтлаг, дуучид худалдаж авч байсан тохиолдол байгаа юу. Хамгийн vнэ хvрсэн нь ямар дуу байгаа бол?

-Эмнэлэгт хэвтэж байсан чинь нэг охин сурч ирээд “ Хайртай залуудаа тєрсєн єдрєєр нь бэлэглэх гэсэн юм” гээд “Нандин учрал” дууг зохиолгоод нотлуулаад авч байсан. Ц.Хулангаар vгийг нь бичvvлж, Монгол Улсын гавьяат жvжигчин Т.Ариунаагаар дуулуулна гэж захиалгаа єгсєн тэр дуу минь л таван мянган ам доллараар vнэлэгдэж байлаа. Євєрмонголын нэг хамтлаг дєрвєн мянган ам.доллараар нэг дуу зохиолгож байсан.
-Та уран бvтээлчийн хувьд, єрхийн тэргvvний хувьд єнєєдрийнхєє амьдралыг хэрхэн дvгнэж явдаг вэ?
-Бvх л зvйлдээ сэтгэл хангалуун явдаг.Хоёр сайхан хvv минь байна. Ямар ч vед дэргэд минь найдвартай зогсч байдаг сайхан хань минь байна. Оргvй шахам хоосноос хамт эхэлж єнєєдрийн єндєр-лєгт хvрсэн 200-гаад уран бvтээлчтэй UBS телевиз гэдэг єнєр єтгєн сайхан хамт олон байна. Єєр надад юу хэрэгтэй гэж.
-Та єнєєдєр хаана амьдарч ямар машин унаж явна даа?

- Найз нєхєд маань машинаа соль гээд л байгаа. 12 жилийн ємнє авсан дизель хєдєлгvvртэй Ланд круйзер -100 унаж байгаа. Миний хувьд бол машин маань болоод л байгаа юм. Гэхдээ єнєєдєр 200-гаад хvн удирдаж байгаагийн хувьд орчин цагийн шаардлага, хамт олныхоо нэр тєрийг бодоод машинаа солих шаардлагатай болчихоод байгаа. Манай гэр Жаргалан хотхонд байдаг.

-Ариунаа эгчийн машиныг сонирхолгvй болохгvй нь ээ?
-Эхнэр маань “Harrier” гээд жижгэвтэр жийп унадаг юм. Одоо ч тэгээд машин гэдэг єдєр тутмын хэрэглээ шvv дээ.
-Та тамхи татдаггvй юм аа даа?
-Тамхиа хаяад яг хоёр сар болж байна. Хожуухан орсон ч нэг хэсэг айхтар гvнзгий орсон шvv. Бvр шєнє босч татдаг байсан. Бvр сvvлдээ єєрєєсєє айгаад хаясан даа. Харин архи уулгvй єнєєдрийг хvрлээ. Бvр яалт ч vгvй 100 грамм уучихаар тvнтийж улайгаад сvйд болдог юм. Дэмий юм ер нь дэмий л дээ.