Дэлхийн хамгийн харгис 10 дарангуйлагчийн нэг, хvн тєрєлхтєний заналт дайсан мэтээр барууны хэвлэлvvдээр цоллож, сvvлийн хагас жилийн турш vзэл сурталдсан нийтлэл, нэвт-рvvлэг цацсаны vр дvнд Ливийн экс удирдагч Муаммар Каддафиг хєнєєсєн хэрэг дэлхий нийтэд алан хядагч Осама Бин Ладеныг хороосноос ялгаагvй баярт мэдээ болон хvрч байна.

Барууны удирдагчид дарангуйлагч дэглэмийг тvлхэн унагасан Ливийн босогчид болоод ард тv-мэнд нь ээлж дараалан баяр хvргэцгээж, тэднийг гэрэлт ирээдvй хvлээж байна хэмээн гоё сайхан vгээр “ерєєж” байна.
оосныхоо дараа иракчуудад хэлж байсан шиг ээ…Гэтэл єнєєдєр Ирак ямаршуухан байдалтай байгааг бvгд мэднэ. Магадгvй Ливийг барууныхны тэр ерєєгєєд байгаа гэрэлт ирээдvй нь биш Иракийнх шиг баргар саарал єдрvvд хvлээж байвал хэн хариуцлага хvлээх болж байна. Иргэний дайн єдvvлсэн тэр цєс ихтэй босогч залуус нь уу.

Муаммар Каддафи 1969 онд яг энэ босогчид шиг залуухан, 27 настай армийн офицер байхдаа хувьсгал хийж, хаант засаглалыг тvлхэн унагаж байв. Гэхдээ тэрээр тєр эргvvлснийхээ хариуцлагыг хvлээж, ард тvмэндээ амлаж байсан амьдралыг хангалттай єгч чадсан юм. Тэр дэлхийн хамгийн ядуу орон хэмээн НVБ-аас албан ёсоор нэрлэж байсан Ливийг нэг хvнд ногдох ДНБ нь 2200-6000 ам.долларт хvрсэн, Африктаа хvний хєгжлийн индексээр тэргvvлэгч орон болгосон билээ.

1951 онд НVБ-аас Ливийг дэлхийн хамгийн ядуу орон хэмээн зарлах vед иргэдийнх нь орлого 50 ам.доллараас хэтрэхгvй, Энэтхэгээс ч ядуу буурай амьдралтай байсан гэдэг. Харин 1950-иад оны сvvлчээр нээгдсэн газрын тосны нєєц баялаг, бас нийгмийн халамжийг дээд зэргээр анхаарч vздэг тєрийн бодлогын хvчээр єнєєдєр Ливийн айл бvр єєрийн гэсэн гэр орон, машин унаатай, тол-гойдоо мэдлэг боловсролтой, бие нь эрvvл саруул, єндєр насалдаг болжээ. 1980-аад оны vед Ливи нэг хvнд ногдох ДНБ-ээрээ дэлхийн хамгийн баян орнуудын тоонд орж, Итали, Сингапур, Ємнєд Со-лонгос, Италитай эн зэрэгцэж байсныг санахад илvvдэхгvй.

Иргэдээ тохь тухтай амьдрах нєхцєлєєр хангах гэж М.Каддафи заримдаа хэтэрхий гэмээр халамжийн бодлого хэрэгжvvлж байсан юм. Тухайлбал, орон сууцны зээлийг ямар ч хvvгvйгээр олгож байсан бол автомашины зээлийн 50 хувийг тєрєєс даадаг, євчтєнvvдэд эмнэлгээс бичиж єгсєн эмийн жорын 50 хувийг улсаас vнэгvй хангадаг байх жишээтэй. Барууныхан М.Каддафиг дарангуйлагч хэмээн цоллож байна. Тэр хvний эрх, эрх чєлєєг хаан боогдуулдгаараа дарангуйлагч байсан байж болно. Гэхдээ тэр ард тvмэнтэйгээ хувааж иддэг дарангуйлагч байжээ.
Газрын тосны нєєцєєрєє Ливиэс ч арвин баялагтай Нигери гэж улс Африкт бий. Гадаадын томоохон компаниудад газрын тосны зах зээлээ атгуулчихсан, ард иргэдийнх нь амьдрал тартагтаа тулчихаад vе vе тэр компаниудын нефть дамжуулах хоолой руу халддаг. Бослого vймээн байс-хийгээд гардаг. Тэглээ ч асуудал нь шийдэгддэггvй, нигеричvvдийн амьдрал ч дээшилдэггvй.

Харин Муаммар Каддафи газрын хэвлий дэх ашигт малтмалыг хэрхэн ашиглах вэ гэдэг дээр Нигериэс тэс єєр, нэлээд хатуу бєгєєд vр дvнтэй арга замыг сонгосон. Газрын тосны vйлдвэрлэлийг бvхэлдээ улс хариуцдаг, тvvний хvчээр ч Ливийн хvн ам дахь ядуусын эзлэх хувь Голландынхаас ч доогуур орох хэмжээнд хvрсэн.
Барууны орнууд єнєєдєр Муаммар Каддафийн ололт амжилтыг дурсахыг ч хvсэхгvй байна. Гэвч тvvний тєр барьсан жилvvдэд Ливийн хvн амын дундаж наслалт Африк тивд хамгийн єндєр буюу 72.3 жил болон єсч, эхийн эндэгдэл 1000-д 14 тохиолдол болтлоо буурч, хvн амын 89 хувь нь бичиг vсэгт тайлагдсан нь маргах аргагvй vнэн. Эмэгтэйчvvдийн эрхийн тал дээр ч Африк, Ойрхи Дорнодын орнуудтай харьцуулахын аргагvй єндєр тєвшинд хvрсэн бєгєєд бvх шатны боловсрол эзэмшигчдийн дунд охид бvсгvйчvvдийн тоо хєвгvvд, эрчvvдээсээ 10 хувиар давдаг болж. Энэ бvхэн бол боловсрол, эрvvл мэндийн vйлчилгээг бvхэлдээ vнэгvй олгосны vр дvн юм.

Єнгєрсєн хавар болсон Арабын хувьсгалаар Египет, Тунис зэрэг орны ард иргэд єдєр ирэх тусам хvндэрч буй амьдрал, хаданд гартлаа єссєн хvнсний vнийн єсєлтийг эсэргvvцэн, эрх баригчидтайгаа тэмцсэн байдаг. Харин Ливид бол єєр. Дэлхийн зах зээлд хvнсний гол нэрийн бvтээгдэхvvнvvдийн vнэ 36 хувиар єсч байхад Ливийн Засгийн газар тvvнийг нь ард тvмэндээ зvгээр л vнэгvй тарааж байсан юм. Хvнсний импортод татвар тогтоодоггvй цорын ганц улс болох Ливид гол нэрийн бvтээгдэхvvнvvдээр иргэдээ vнэгvй хангадаг байсан бєгєєд нэг хvн єдєрт хамгийн багадаа 3144 калори бvхий хоол хvнс хэрэглэх нормтой байв. Хvнс хоол хомс, ядуу зvдvv амьдардаг байх vед Ливид хvvхдийн эндэгдэл 1000-д 70 удаа тохиолддог байсан бол одоо тав дахин буурчээ.

Хэдэн жилийн ємнє Ливид сурвалжлага хийхээр очсон Их Британийн сэтгvvлч “Ливи залуус vнэхээр ганган дэгжин хувцасладаг, єндєр боловсролтой, тєрийн хангамжинд цадсан хvмvvс юм. Зарим талаараа тэд манай британичуудаас ч дээр амьдарч байгаа мэт санагдлаа. Энд шинээр барьж буй сургууль, эмнэлгvvд олон улсын стандартаас ч хавьгvй дээр ажээ” хэмээн дуу алдан бичсэн байдаг. Мєн тус улсад очсон Оросын єєр нэг сэтгvvлч Ливийг Африкийн Швейцарь гэж нэрлэсэн байдаг. М.Каддафийн vед Ливийн ард тvмэн эрх чєлєєгєєр цангаж байсан байж болох ч хангалуун амьдралаар бол дутагдаж гачигдаагvй юм.

Ливийн нийгэм барууны хэвлэлvvдийн мэдээлээд байдаг шиг бvхэлдээ дарангуйлалд автсан байгаагvй юм. 2000 оны эхэн vеэс М.Каддафи зах зээлийн нийгмийн шинжтэй шинэчлэлийг хийж эхлээд байв. Тус улс 2003 оноос газрын тос боловсруулах, аялал жуулчлал, vл хєдлєх хєрєнгийн 100 гаруй тєрийн ємчит компанийг хувьчилж, Дэлхийн худалдааны байгууллагад элсэх хvсэлтээ гаргаад байв. Мєн газрын тосноос хараат эдийн засгаа тєрєлжvvлэх алхмуудыг аажмаар хийсний дvнд нефтиэс бусад салбар ДНБ-ий 20 хувийг бvрдvvлдэг болсон байна.
Нэг сонирхолтой баримт дурдахад, Ливийг улс тєрийн дарангуйлалд оршдог улс гэж тодорхойлсоор ирсэн ч тус улсын шоронгийн хоригдлын тоо Чехээс ч бага, дэлхийд 61-д бичигддэг юм.

Ливичvvд 40 жилийн хугацаанд бvтээсэн бvхнээ хагас жилийн хугацаанд vгvй хийлээ
Єнгєрсєн 40 гаруй жилийн хугацаанд бvтээн босгосон дэд бvтэц, зам барилга, байшин, томоохон бvтээн байгуулалт єнгєрсєн хэдхэн сарын дотор НАТО-гийн єдєр шєнєгvй бємбєгдєлт, дэлбэрэлтээр vгvй болоод байна. Гэвч энэ тухай ч бас барууны хэвлэлvvд дурдахыг хvсэхгvй байгаа юм. Єнгєрсєн гуравдугаар сарын 31-нээс есдvгээр сарын 5 хvртэлх хугацаанд НАТО-гийн онгоцууд 8140 удаа агаараас цохилт єгсєн байдаг. Энэ цохилтод жирийн иргэд оршин суудаг хороолол, Засгийн газрын барилга байшин, ус дамжуулах шугам хоолой, цахилгааны сvлжээ ихээхэн хэмжээгээр сvйдэж, vгvй болоод байна. ЮНИСЕФ-ээс єнгєрсєн наймдугаар сард НАТО-гийн бємбєгдєлтийн улмаас Ливийн ус дамжуулах шугам сvлжээ халдварт євчин тараах хэрэгсэл болж болзошгvй байгааг анхааруулсан боловч хэн ч энэ сэрэмжлvvлгийг vл тоосон.

М.Каддафийн санаачилгаар Ливи улс дэлхийн найм дахь гайхамшиг хэмээн vнэлэгддэг ус дамжуулан тvгээх асар том шугам сvлжээг барьж байгуулсан. 500 метрийн гvнээс єдєрт 6.5 сая шоо метр ус татдаг 1300 шахам худгийг хооронд нь холбосон энэ аварга шугам хоолойг “Хvний гараар бvтээсэн гайхамшигт гол” хэмээн нэрлэдэг билээ. Гэвч 25 тэрбум ам.доллараар бvтээсэн энэ агуу том дамжуулах хоолойн багагvй хэсэг дайны хєлд эвдэрч сvйдээд байна. Барууныхан нураан сvйдэлсэн Ливийг сэргээн босгоход тусладаг ч бай vгvй ч бай энэ улсыг урьдын байдалд нь эргэн оруулъя гэвэл лавтай 10 жилийн хугацаа шаардагдана гэдгийг босогчдын Засгийн газар хvлээн зєвшєєрсєн юм.
Олон улсын валютын сан Арабын хувьсгал єрнєсєн Ойрхи Дорнод, Африкийн орнуудад 35 тэрбум ам.долларын санхvvжилт єгнє гэж мэдэгдээд байгаа. Гэвч єр зээлдээ баригдаад, аврахад хэцvv, хаяхад хэцvv болоод байгаа Европын орнууддаа хаанаас мєнгє олж, зээл олгох вэ хэмээн ємнєє ядаж буй ОУВС-д тийм их мєнгє бий гэж vv. Зарим ажиглагч vvнийг Ливиэс дайны vед олсон олз ашгийнхаа нэгээхэн хэсгийг эргvvлээд тусламж дэмжлэг нэрээр тарааж, буянтны дvр эсгэсэн vйлдэл хэмээн тайлбарлаж байгаа юм.

М.Каддафиг буулгаж авахын тулд Ливийн хилийн чанад дахь 150 тэрбум ам.долларын хєрєнгийг битvvмжлээд байгаа. Vvнээс 100 гаруй тэрбум нь НАТО-гийн гишvvн орнуудад хадгалагдаж байгаа юм. Дайнаас ємнє Ливи гадаадын ямар ч улс орон, олон улсын байгууллагад єр, зээлгvй улс байв. Тэд харин ч бусдад зээлvvлдэг, хєрш Африкийн орнуудад хєрєнгє оруулдаг байсан юм. “Financial Post” сонинд єгvvлснээр бол М.Каддафийн дэглэмийн vед Ливи улс хилийн чанадад 150 тэрбум ам.долларын хєрєнгє оруулалт хийснээс хамгийн их буюу 34 тэрбумыг нь АНУ хvртсэн байх юм. Тэгвэл М.Каддафиг дарахаар байлдааны онгоцуудаа илгээсэн Их Британи 19.2, Франц 10.5 тэрбум ам.долларын хєрєнгє оруулалт Ливиэс хvлээн авч байж. Ливи улс НАТО-гийн гишvvн орнуудад нийтдээ 99 тэрбум ам.долларын хєрєнгє оруулжээ.

Эдийн засгаас гадна батлан хамгаалах салбарт ч АНУ, Их Британи, Итали гээд барууны орон Ливитэй тvншилдэг байсан. АНУ тус улсад томоохон агаарын цэргийн хvчний баазтай, алан хядагч бvлэглэлийн эсрэг хамтдаа тэмцдэг бол Британи улс Ливийг зэвсэг техникээр хангадаг гол нийлvvлэгч нь байсан. Сvvлийн нэг хоёр жилийг эс тооцвол сvvлийн 40 шахам жилийн хугацаанд тэд дарангуйлагч М.Каддафитай найзалсаар ирсэн. Харин эртний найз руугаа эцэст нь зэвсэг агсахад хvрсний учир юу вэ.

“Дайн бол сайн бизнес” гэсэн vг байдаг. Газрын тосны нєєцєєр дэлхийд 10-т орох Ливид болсон энэ дайн барууны орнуудад хэдий хэмжээний ашиг авчрах нь мэдээж олны нvднээс далд яригдах асуудал. Харин тэд олны нvдэн дээр бол Ливийн дэд бvтцийг сэргээн босгоход Дэлхийн банк, ОУВС ингэж, тэгж зээл тусламж єгнє, банкны салбарыг нь дахин хєл дээрээ босоход туслана гэж мэдэгдэж байна. Гэтэл НАТО-гийн бємбєгдєлтєд єртсєн хамгийн эхний барилга нь Ливийн Тєв банк билээ

ЛИВИЙН АРД ТVМЭН ДАРАНГУЙЛАГЧИЙГ ХОРООВ УУ, ИХ УДИРДАГЧАА АЛДАВ УУ
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (4)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
livi tsumiin bumbugtei boloh bj dee tegvel mai geel suuj bh bjdee

2012-09-04 | 22:16:33 | 210.0.41.85 |

Зочин
livi tsumiin bumbugtei boloh bj dee tegvel mai geel suuj bh bjdee

2012-09-04 | 22:16:31 | 210.0.41.85 |

Зочин
Ливичүүд гэдэс нь өлсөхөөр амаа барих болно доо.

2012-05-19 | 22:02:49 | 122.201.18.132 |

Зочин
жаргалдаа ташуурна гэж энэ дээ... тэжээсэн бяруу тэрэг эвдэнэ ч гэж хэлдэг. хэдий муу ч бай үхсэн хүний дээрээс дэвсэлж, өшигчиж, нулимж, зураг хөргийг нь авч байгаа нь үгээр хэлэхийн аргагүй. арабууд ер нь хүн муутай ямаан омогтой хөгийн новшнууд дөө

2011-10-25 | 16:25:23 | 124.158.77.175 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео