Одоогоос бараг зургаан жилийн өмнө буюу 2006 оны нэгдүгээр сарын башё озэки

Точиазүмагийн ялалтаар өндөрлөсөн нь дээд зиндаанд япон бөх түрүүлсэн сүүлийн тохиолдол хэмээн тэмдэглэгдэн үлдээд байна. Цагтаа их аварга Асашёорюүгийн хамгийн хүчтэй өрсөлдөгч нь байсан “Далайн хав” хочит тэрбээр мэргэжлийн сүмогийн зургаан зиндаанд зургууланд нь түрүүлж үзсэн хоёр дахь бөх ажээ. Дайсүкэ Шига буюу өнөөгийн Таманои оякатагийн Оросын сэтгүүлчдэд өгсөн нэгэн сонирхолтой ярилцлагыг толилуулъя.

-“Нагано-98”-ын нээлтийн ажиллагааны үеэр сүмочид олимпод оролцож буй улсуудын туг далбааг барьж жагсаж байсан. Тэр мөчийг та санадаг уу?

-Тэгэлгүй яахав, тэгэхэд надад Оросын далбаа ногдсон юм.

-Алдар цуутай олимпийн аваргуудтай үг солих боломж гарсан уу?

-Үгүй ээ, нүцгэн биен дээр өмсдөг гоёлын кэсё маваши өмссөн байсан болохоор маш их даарч байснаа л санаж байна. Ам л нээвэл шүд тачигначих гээд. “Хөлдчихгүйхэн шиг л жагсаалыг дуусгах юмсан” гэж бодож байлаа.

-Сүмо уламжлалт спорт нь учраас олимпийн нээлтээр дэлхий дахинд харуулахыг хичээсэн нь лавтай. Япончуудын хувьд сүмо гэж чухам юу вэ?

-Сүмо зөвхөн спорт төдийгүй манай үндэсний бөх, Японы соёл, түүхийг хадгалсан нандин өв юм. Гадаадын үзэгчдийн хувьд өнгөцхөн харахад сүмо бүх дүрэм нь энгийн нэг барилдаан шиг харагдаж болох юм. Харин жинхэнэ ойлгож үзэхийн тулд багагүй хугацаа хэрэгтэй.

-Эцэг тань бас алдартай бөх байсан болохоор та эхийн сүүгээрээ дамжуулж сүмог мэдэрч эхэлсэн нь лавтай. Ер нь бөх болно гэж багаасаа шийдчихсэн байсан уу?

-Үнэндээ миний сонирхлыг бейсбол илүү татдаг байсан. Харин 12 настайдаа буюу дунд сургуульд ордог жилээ эцгийнхээ үйл хэргийг үргэлжлүүлж, сүмотой амьдралаа холбохоор шийдсэн. Өөрөөр хэлбэл эцэг маань нэг тэмцээнд түрүүлж, сэкивакэ цолны болзол хангасан тэр үеэс.

-Эцэг чинь шийдвэрийг тань сонсоод их баярласан уу?

-Баярласан үгүйг нь мэдэхгүй юм. “Хэрэв чи ингэж шийдсэн бол бүх хүчээ дайчлах хэрэгтэй” гэсэн ганцхан үг хэлсэн.

-Хичээл, сүмо хоёрыг хэрхэн хослуулж байв?

-Би тэр үед Токиогийн спортын дунд сургуульд суралцдаг байлаа. Тэр сургуулийг бас ах дүү ёкозүна Ваканохано, Таканохана нар төгссөн юм. Нуугаад яахав, сурлагаар тааруухан байсан. Гэхдээ сургуулийн маань захирал намайг зэмлэдэггүй байлаа. Тэр “Бүх зүйлд сайн байх албагүй. Чи гол нь дэвжээн дээр сайн барилдах хэрэгтэй” гэж сургах.

-Дунд сургуулиа төгссөн хэн бүхний өмнө мэргэжлийн сүмод орох үүд хаалга нээлттэй байдаг. Харин та яагаад ахлах сургуульд элсэн орсон юм бэ?

-Уг нь би дунд сургуулиа төгсөнгүүтээ барилдаж эхлэхээр төлөвлөж байлаа. Гэтэл сургуулийн дасгалжуулагч намайг сонирхогчийн сүмод ахиад гурван жил барилдахыг зөвлөсөн юм. Түүний зөв байж, би 17 настайдаа Бүх Японы ахлах сургуулийн сурагчдын тэмцээнд түрүүлж, эцгийнхээ толгойлдог “Тамонои” дэвжээнд орох урилгыг авсан.

-Гараа гайхалтай байж, нийт 27-хон барилдаан хийгээд макүшита зиндаанд барилдах болзлыг хангасан. “Мэргэжлийн сүмогийн доогуур зиндаанд ахлах сургуулийн хүүхдийг зогсоочих олигтой бөхчүүд байдаггүй юм байна” гэж бодсон уу?

-Үгүй ээ, доод зиндаанд хангалтай хүчтэй, мэхтэй сайн бөхчүүд олон. Миний сайн барилдсан шалтгаан гэвэл эцгийнхээ нэрийг гутаачихгүй юмсан гэсэн бодол байлаа.

-Аав тань чамтай бусад шавь нартайгаа харьцдаг шигээ ханддаг байсан уу?

-Тэгэлгүй яахав, тэр ч байтугай заримдаа надад арай хатуу хандаад байгаа юм шиг санагдана. Аавын саваа модны амтыг олонтаа мэдэрсэн шүү. Тэгсний хүчинд би шаргуу хичээллэж, хүчтэй болсон.

 -Та одоо саваа мод ашигладаг уу?

-Саяхнаас албан ёсоор хориглосон. Гэхдээ үүнээс өмнө ч би саваа мод хэрэглэхийн эсрэг байр суурь баримталдаг байлаа. Сурагч нараа зодож, загнаад юм сургахад хэцүү. Тэр тусмаа доромжилж бол бүр болохгүй.

-Тэгэхээр та их эелдэг ояката байх нээ?

-Мэргэжлийн сүмод орсон залуус бүгд л амжилт гаргахын төлөө тэмүүлж байгаа. Хэр зэрэг амжилтад хүрэх нь тухайн хүний нөөц бололцоо, бяр чадлаас шалтгаална. Харин багш хүний үүрэг бол шавь нартаа тусалж, тэднийг зөв зам руу нь хөтлөх ёстой. Сурагчдаа зодсоноор тэд хүчтэй болно гэж байхгүй. Тэгээд ч орчин үеийн залуус хэтэрхий эмзэг, ширүүхэн шиг загнах юм бол шантраад сүмо барилдахаа больчихож магадгүй улс.

-Танай дэвжээ хэдэн бөхтэй вэ?

-“Таманои” 26 бөхтэй, томоохон дэвжээнүүдийн нэг. Ихэнх бөхчүүдээ 15-16 насанд нь сонгож авсан.

-Багш байхын бэрхшээлтэй тал нь юу вэ?

-Өнөөгийн залуусын сэтгэлзүйг өөрчлөх. Тэдэнд шаргуу бэлтгэл хийх сэтгэл зүй дутдаг. Харамсалтай нь ихэнх бөхчүүд барилдаанаасаа таашаал авдаггүй, цалингаа аваад баярладаг. Тэгээд эхэлсэн зүйлийнхээ төгсгөлийг үзэхийг хүсдэггүй, богинохон хугацаанд амжилт гаргаж чадахгүй бол сүмог орхих үзэгдэл газар авлаа.

-“Таманои” дэвжээнээс хүртэл залуучууд явсан уу?

-Цөөнгүй шүү. Тийм болохоор би дэвжээндээ хүүхэд авахдаа сүмо бол ажил гэдгийг ойлгуулж, дор хаяж 3-5 жил барилдах ёстойг анхааруулдаг.

-Та 17 настайдаа анх аавынхаа дэвжээнд орсноос хойш эцэгтэйгээ харьцах хандлага чинь хэр өөрчлөгдсөн бэ?

-Бэлтгэлийн дараа гэртээ ороход эвгүй санагдаад байдаг болохоор нь дэвжээндээ тусгай өрөө гаргуулж авсан. Хуучных шигээ байх боломжгүй болдог юм билээ. Ээжийгээ хүртэл оками-сан гэж дууддаг болсон.

-Та зодог тайлсныхаа дараахан гэрлэсэн. Хайртай бүсгүй чинь ирэээдүйд оками-сан болно гэдгээ мэдээд яаж хүлээж авсан бэ?

-Сүмочийн амьдрал энгийн хүнийхээс өөр. Тэр тусмаа оками-сан бусдын хүүхдийг ээж шиг нь халамжлах ёстой учраас үүрэг хариуцлага тун өндөр. Эхнэр маань надад маш сайн тусалдаг шүү. Бүр дасгалжуулах ажилд маань хүртэл сайн туслагч-хамтрагч байж чаддаг.

-Башёгийн үеэр үзэгчидтэй зургаа авахуулж, гарын үсгээ өгөхөөс огт татгалздаггүйн учир?

-Сүмог хүнд байдалд орсон үед нүүр буруулаагүй хөгжөөн дэмжигчдэдээ баярлаж талархсанаа илэрхийлэх миний бололцоо тэр л юм даа. Сүүлийн үеийн тэмцээнийг хүүхдүүд сонирхон үзэж байгаад баяртай байна.

-Та эцгийнхээ амжилтыг давуулж, озэки цол хүртэн, гурван башёд түрүүлсэн. Хүүхэд насныхаа мөрөөдлийг биелүүлсэн гэж боддог уу?

-Тийм ээ, мөрөөдлөө бүрэн гүйцэлдүүлсэн.

-Бөх байх цагийн тань хамгийн сайхан үе?

-Ах дүү Ваханохана, Таканохана аваргуудтай мөр зэрэгцэн барилдаж явснаараа бахархдаг.

-Таканохана одоо ояката болсон. Түүнийг дуурайсан хэвээр юу?

-Насан туршдаа тэр агуу хүнийг шүтэн биширч, дуурайж явах болно. -Хэрвээ сүмоч болоогүй байсан бол... -Мэргэжлийн бейсболч болох байсан.

-Сүмочид чөлөөт цагаараа гольф их тоглох юм. Яагаад тэр вэ?

-Би ч гэсэн энэ тоглоомонд дуртай. Гольф тоглохоор стресс тайлагдах шиг санагддаг.

-Бас таныг Японы урлаг, спортын олон ододтой найз гэж сонссон юм байна?

-Олимпийн аварга усанд сэлэгч Косүкэ Китажима, дуучин Юми Мацутоя, бейсболын нэртэй дасгалжуулагч Хара, Хошино нартай дотно нөхөрлөдөг.

-Тэгвэл сүмо дахь найз нөхөр гэвэл?

-Бүгдээрээ өрсөлдөгч байсан гэдэг утгаараа дотны найзаа гэчих хүн бараг байдаггүй юм байна.

-Та дэвжээн дээр гарахаараа эргэн тойронд болж буй үйл явдлаас өөрийгөө бүрэн ангижруулж, сайн төвлөрч чаддаг байсан юм шиг санагддаг...

-Та сайн анзаарч. Би зөвхөн өөрийнхөө барилдаанд л анхаарлаа хандуулдаг байсан.

-Одоогийн бөхчүүдээс энэ чанарыг тань өвлөсөн хүн байна уу?

-Кисэносато. Бас саяхан зодог тайлсан озэки Кайог хэлж болох юм. Тэр үргэлж дэвжээн дээрх сүүлчийн барилдаанаа хийж байгаа юм шиг барилддаг.

-Та гэмтлийн улмаас озэки цолоо хоёр удаа алдсан ч буцаагаад амархан олж авсан. Үүний нууц юу вэ?

-Ямар хүч чадал дутуугаас болж цол буурсан биш гэж бодохоор сэтгэлзүйн хувьд барилдах хялбархан байдаг.

-“Садогатакэ” дэвжээг толгойлж асан ёкозүна Котозакүра гэмтлийг бэлтгэлээр эмчилж болдог гэдэг үгийг хэлэх дуртай...

-Зарим хуучны бөхчүүд тэгж ярьдаг юм билээ. Гэхдээ орчин үед ингэж эмчлэх боломжгүй, тэгж эмчлүүлэх рикиши ч олдохгүй дээ.

-Сүмочид бие ургуулна гэж ярьдаг. Чухам юуг тэгж хэлдэг юм бэ?

-Өглөө болгон тусгай дасгал кэйхог хийж, дараа нь сайн унтаж амрах ёстой. Тэгэхээр унтаж байхад л бие өсөөд байх шиг болдог юм.Хамгийн гол нь зөв хооллож, бэлтгэл, амралтаа нарийн зохицуулах шаардлагатай.

-Бодибилдингийн дасгалууд сүмод хэрэгтэй юу?

-Би шавь нараа долоо хоногт хоёр удаа тренажер дээр бэлтгэл хийлгэдэг. Хэтэрхий их ачаалал өгөх юм бол бодибилдингийн дасгалууд хортойгоор нөлөөлж, амархан гэмтдэг болчихно.

-Та ид үедээ 150-155 кг жинтэй байсан. Одоо хэр зэрэг жин татаж байна вэ?

-110 кг. Дээд тал 160 кг хүрч байсан удаа бий.

-Та хамгийн сүүлд 2006 оны Хацү башёд түрүүлснээс хойших бүх түрүүг Монголын Асашёорюү, Хакүхо, Харүмафүжи, Болгарын Котоошюү нар хүртлээ. Японы үндэсний бөхөд гадаадын бөхчүүд, тэр тусмаа монголчууд ноёрхлоо тогтоосонд эмзэглэдэг үү?

-Нэг талаар эмзэглэдэг. Нөгөө талаар бидний байгаа байдал, чадал чансаа харагдаж байна шүү дээ. Япон бөхчүүд өөрсдийн өмнө байгаа энэ ханыг нураахын тулд маш их хөдөлмөрлөх хэрэгтэй. Боломжгүй зүйл гэж байдаггүй шүү дээ.

-Япон бөх Эзэн хааны цомыг авах өдөр хэзээ тохиох бол?

-Аль болох эрт байх тусмаа төдийчинээ сайн. Энэ жилдээ амждаггүй юм аа гэхэд ирэх жилдээ багтаж япончуудын хүсэл биелэх байх аа. Шинэ озэки Котошёогикү, Кисэносато, Хоомашёо, Тоёоношима нарт найдвар тавьдаг. Ялангуяа Кисэносатод итгэдэг ч түүний зуны тэмцээнд барилдаж байгааг нь хараад бага зэргийн эргэлзээ төрсөн. Түүний нүдэнд нэг л айсан шинж илэрч байсан.

-Доод зиндаанаас гарч ирэх авьяастан алга уу?

-Одоохондоо тийм гоц бөх гарахгүй л байна. Скаутууд сайн ажиллахгүй байна. 130 сая хүний дунд гоц авьяастан байж л таараа.

-Котошёогикүгийн дараа хэн озэки болох бол?

-Монголын 25 настай бөх Какүрюү байж магадгүй. Гэхдээ тэр нэг түвшинд тогтвортой барилдаж чадахгүй байх шиг.

-Ёкозүна Хакүхотой эн тэнцүү өрсөлдөх хүчтэн байхгүй байгаатай санал нэгдэх үү?

-Тийм ээ.

-Хакүхог аз дайрсан хэрэг үү, эсвэл ганцаархнаа ёкозүна байх нь хэтэрхий хариуцлага шаардсан ажил уу?

-Ганцаараа их аваргын байр суурийг хадгалж, цолондоо тохирсон барилдаан үзүүлнэ гэдэг бол тун хэцүү ажил.

-Таны хувьд Хакүхо гадаад хүн үү?

-Үгүй ээ, тэр бол Японы ёкозүна.

-Ер нь Японд элэгтэй гадаадын бөх байдаг уу?

-Байлгүй яахав. Хавайн аралд төрсөн озэки Конишики жинэхэн япон зүрхтэй, японоор амьсгалж, сэтгэдэг бөх байсан. Тийм ч учраас үзэгчид түүнд хайртай байдаг юм.

-Гадаад бөхчүүдэд юу дутагддаг вэ?

-Зарим бөхчүүд сүмо бол Японы соёл, өөрийн гэсэн хатуу дэг жаягтай ертөнц гэдгийг ойлгохгүй байх шиг санагддаг юм.

-Таныг анх макүүчид орж байсан 1996 оны арваннэгдүгээр сард Акэбоно, Мүсашимарү, Конишики, Кёкүшюзан гэсэн дөрөвхөн гадаад бөх байсан бол өнөөдөр Болгар, Гүрж, Монгол, Орос, Хятад, Солонгосын бөхчүүдээр дүүрч. Энэ бүхэн сүмогийн холбоо алдаатай бодлого явуулсны гор уу?

-Гадаадын бөхчүүд орж ирснээрээ сүмо сүйрчихээгүй. Харин дүрэм журмаа илүү боловсронгуй болгох байсан юм. Гадаад бөхчүүд орж ирснээр сүмо олон шинэ мэхээр баяжсан, барилдааны чиг хандлага ч өөрчлөгдсөн. Миний хувьд Асашёорюү, Хакүхо, Котоошюү нарыг цөөнгүй ялсан шүү.

-Европ озэки Котоошюү, Барүто нар их аварга цолонд хүрч чадах болов уу?

-Чадахгүй.

-Зуны тэмцээнд 101 кг жинтэй Чехийн бөх Таканояма дээд зиндаанд орж ирсэн. 50-60 жилийн өмнө иймэрхүү жинтэй бөхчүүд их аварга болохын төлөө барилдаж байсан гэсэн. Харин орчин үед ийм хөнгөн жинтэй бөх амжилтад хүрч чадах уу?

-Тэр жингээ жаахан нэмчихвэл ялах магадлал нь улам ихэснэ. Гэхдээ амжилт үзүүлэхэд 130 кг жин хангалттай байдаг.

-Яг озэки Харүмафүжи шиг үү?

-Тийм ээ, түүнд зөвлөхөд жингээ ахиад нэмэх хэрэггүй.

Р.МАНЛАЙ