Бид энэ удаа “Дельта констракшн” ХХК-ийн Ерөнхий захирал, Монгол Улсын зөвлөх инженер Ц.Эрдэнэбатыг урин

оролцууллаа. Тэрээр иргэний ба үйлдвэрийн барилга байгууламжийн инженер мэргэжилтэй. Барилгын салбарт 25 жилийнхээ хөдөлмөр бүтээлийг зориулж 88 барилга обьектийг биечлэн удирдаж барьж ашиглалтанд оруулсан ажлын туршлагатай нэгэн юм. Тиймээс түүнтэй барилгын салбарын талаар илэн далангүй ярилцсанаа хүргэж байна.

БАРИЛГЫН ЧАНАР: ХУУЧНЫ ОРОСЫН УГСАРМАЛУУД ДОЛООН БАЛЛЫН ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙГ АЖРАХГҮЙ

-Одоогийн барилгуудын чанарын талаар эхлээд ярья. Хүмүүс яагаад шинээр баригдсан байшингуудыг биш аль 60, 70 оны барилгуудыг илүүд үзээд байна вэ?
-Одоо баригдаж байгаа барилгууд бол дэлхийн стандартад дүйцэхүйц. Ялангуяа бүрэн цутгамал барилгуудыг газар хөдлөлтийн идэвхтэй бүсэд оршдог Өмнөд азийн бүх орон ашигладаг. Араг хийцэт буюу карказан барилга гэхэд тоосгон барилгаас зуу дахин илүү чанартай. Манай хуучин оросын угсармал панелэн барилгуудаас ч илүү. Яахав, тухайн барилгыг барьж байгаа зарим компанийн арчаагүй үзэл, захиалагч захирлын хүнийг мөлжиж мөнгө олох гэсэн муу ажлын үр дүн гээд ерөнхийдөө гүйцэтгэлийн муу ажлуудаар барилгыг дүгнээд байгаа хэрэг.

-Гэхдээ барилгын компаниудын хэдэн хувь нь орчин үеийн дэвшилтэт технологиор барьж байгаа бол?
-Улаанбаатар хотод баригдаж байгаа арагт хийцийн барилгуудыг инженерүүд бид тогтмол мониторинг хийж, харж, ярилцаж байдаг. Арагт хийц гэдэг нь манайхны ярьдгаар карказан барилга шүү дээ. Тэгэхээр бидний ажиглалтын хүрээнд “онцмуу” барилга Улаанбаатар хотод байхгүй. Энэ барилгын стандарт нь аль хэдийнээ тогтчихсон, сайн мөрдөгдөж байгаа гэж харж болно.

-Улаанбаатар газар хөдлөлтийн идэвхтэй бүсэд оршдог. Сүүлийн үед нийслэлд газар хөдлөлт болбол бараг л 70-80 хувь нь нурна гэх мэт яриа их болж. Та юу гэж бодож байна?
-Тоосгон барилгуудаас хүн амьд гарах бололцоо бараг байхгүй буюу 100 хүнээс 20 нь амьд гарах бололцоотой. Араг хийцийн барилгуудаас 100 хүнээс 60-75 нь амьд гарах бололцоотой. Тэгвэл бүрэн цутгамал барилгуудаас амьд гарах боломж 90 хувь байдаг.

Тэгэхээр 40, 50 мянгатын хуучин тоосгон барилгууд найдваргүй гэсэн үг. Тиймээс маш хурдан жагсаалаас гаргаж, актлаад, хүн амьдрахыг нь болиулах арга хэмжээг авч байгаа. Хуучны оросын угсармалууд буюу 1, 3, 4-р хорооллын барилгууд бол хүмүүс айлгаад байх зүйлгүй. Долоон баллд ч зогсож л байна. Тийм учраас хүмүүсийн яриад байгаа шиг Улаанбаатар хавтгайгаараа нураад л, аюулд өртөөд байх зүйл байхгүй. Ийм буруу мэдээллээр нэгнийгээ айлгаад байж болохгүй л дээ. Яахав, өвөл газар хөдөллөө гэхэд инженерийн шугам сүлжээ нь тасарч, тог цахилгаан, дулаангүй болж хэцүүдэж магадгүй юм.

-Дөч, тавин мянгатын байруудыг хэзээ буулгах юм бол?
-Таван жилээс хэтрэхгүй. Актуудыг нь тараагаад дуусч байна. Хүн амьдарч болохгүй гэсэн дүгнэлт нь хэдийнээ гаргачихсан. Томоохон компаниуд тэнд байгаа айлуудын нүүлгэн шилжүүлэлт, түр оршин суух барилгын зураг төслийг хийгээд явж байгаа сурагтай. Яармагт энэ барилгууд баригдах байх. Нөгөө талаасаа төрийн зүгээс айлуудыг нүүхгүй байвал ус, цахилгааныг нь таслаад эхлэнэ. Нэгэнт л хүн амьдрах боломжгүй газар байгаа тул иргэдийнхээ амь нас, эрүүл мэндийг хамгаалахын тулд ийм алхам хийхээс өөр аргагүй. Энэ ганц Монголд биш дэлхий дахины үйл явц. Токио, Бээжин, Москва бүгд л ийм арга хэмжээ авсан. Тэгэхээр энэ бол төр, иргэн, аж ахуйн нэгжийн маш том хамтын ажиллагаа болно. Шүүмжлэлд их өртөж, сайн муугаараа их дуудуулах байх. Гэхдээ дэлхийн бүх нийслэлд хийгдсэн ажил гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.

-Ер нь Улаанбаатар хотод хамгийн дээд тал нь хэдэн давхар байшин баригдах ёстой юм бэ?
-Улаанбаатар хот шиг эрс тэс цаг агаартай хот дэлхийд өөр хаа ч байхгүй. Салхины хувьд хамгийн хортой бөгөөд хамгийн хуурайшилт ихтэй. Энэ өндөр, өндөр шилэн барилгуудын резинэн жийргүүдийг “сайхан” хатаадаг. Дээр нь манай улсын нутаг дэвсгэр ялангуяа Улаанбаатарын орчим дэлхийн усны хагалбар газар. Монголын нутгаас дөрвөн тийшээ гол урсдаг. Энэ нь өндөрлөг гэдгийг илэрхийлж буй хэрэг. Энэ бүхэн нийлээд хамгийн муу нөхцлүүдийг Монголд бүрдүүлж байгаа юм. Тэгэхээр бид гадныхныг дуурайгаад хязгааргүй өндөр барилгууд барих нь тийм сайн зүйл биш гэж инженер хүнийхээ хувьд бодож байна. Энэ хязгаарыг төр тогтоох ёстой юм болов уу. Өндөр барилгуудыг одоо төлөвлөж эхэлж байна. Хэдийнээ 25 давхрыг барьчихсан. Одоо 40 болгоход юухан байхав. Сайн байна, нөгөө талдаа муу зүйл гэдгийг сайн тооцох хэрэгтэй.

УЛААНБААТАРТ 2,5-3 САЯ ХҮН АМЬДРАХ БҮРЭН БОЛОМЖТОЙ

-Улаанбаатар хотод жил бүр олон барилга шинээр ашиглалтанд орж, иргэд энэ олон барилгууд замбараагүй, шахуу баригдаад хот төлөвлөлтгүй байна гээд л гомдоллоод байдаг. Газар дээрээ олон барилга баригдаад сайхан байж болох юм. Гэтэл “доорх” инженерийн шугам сүлжээний асуудал нь юу болж байдаг бол?
-Ахиад л би эсрэг талд нь зогсоно доо. Улаанбаатар хот бол барилгууд нь хоорондоо зай ихтэй, чигжээгүй хамгийн таруу нийслэл. Хонконг, Парис, Токиод явж байгаад Улаанбаатар хотдоо ирэхэд саруулхан, гэгээлэг байдаг. Олон хүн надад ингэж хэлж байсан. Манай Улаанбаатар бол тийм “новшийн” хот биш юм шүү.

Барилгажилтаа сайжруулаад, давхрыг нь өндөрсгөөд 16-45 хүртэл барьчихад  энэ дөрвөн уулын дунд 2,5-3 сая хүн амьдрах бүрэн боломжтой.

Нийслэлд байгаа хамгийн том дутагдал бол шороо. Үүний гол эх үүсвэр нь Улаанбаатар хотын салхин дээр байдаг “Эрэл” компанийн тоосгоны шаврын орд.

Эсвэл голынхоо хөндийг ухаад хайрга аваад байдаг. Энэ мэт тэнэг үйлдлүүдээ зогсоож, тоосжилтыг багасгах хэрэгтэй. Хүмүүс утаа утаа л гээд байдаг. Утаанаас илүү жилийн дөрвөн улиралд 24 цагийн хугацаатай Улаанбаатарчуудыг хордуулж байдаг зүйл бол хөрсний бохирдолт, тоосжилт хоёр. Энэ хоёр дутагдлаасаа салъя гэвэл барилгажих ёстой. Барилгажъя гэвэл шаваад байна, шахаад байна гэж барьж байгаагаа муу хэлэх биш инженерийн шугам сүлжээгээ яаж өөрчлөх вэ гэдгээ ярих хэрэгтэй. Түүний тулд нэгэнт метро барих юм бол Улаанбаатарын төвд босоо хүн явж болох хонгилыг барьж, инженерийн гол гол сүлжээнүүдээ байгуулах хэрэгтэй. Тэгвэл газар хөдлөлтөнд өртөхөө болино, тоосжихоо болино, дурын хүн зам ухаад байхгүй болно. Метро гэхээрээ манайхан вагон л бодоод байдаг нь биш л дээ. Инженерийн шугам сүлжээний стандарт, холбоо, зам сүлжээний стандартын асуудлыг л илүү ярих хэрэгтэй юм. Энэ мэт асуудлуудаа шийдчихвэл долоон буудал хүртэл барилгажилт явагдахад л сая хүн орчихно. Тэгээд бодохоор боломжтой байгаа биз?

-Дулаанаа хангаж чадах уу. Одоо л гэхэд нэг барилга хажууд барихад л нөгөө барилгынх нь дулаан багасаад ирдэг муу тал бий. Тэгэхээр барилгажилт явагдана гэж ярьж байгаа ч нөгөө талаасаа инженерийн шугам сүлжээ нь хангаж чадах уу гэдэг нь гол асуудал юм биш үү?
-Энэ бол мэргэжлийн бус хүний яриа. III, IV цахилгаан станцын нийт үйлдвэрлэж байгаа дулааны 20 хувийг Зөвлөлтийн үед баригдсан 1,3,4, бичил гэх мэт хорооллуудын угсармал барилгуудаар дамжуулж алдаж байдаг юм. Дөрөвдүгээр цахилгаан станц 100 нэгж дулаан үйлдвэрлэсэн бол 20 нэгжийг нь энэ барилгууд агаарт цацчихдаг гэсэн үг. Хиймэл дагуулаас дулаан мэдрэгчээр зургийг нь авахаар Улаанбаатар хот “улаан хот” болж харагддаг. Манайхан “green city” гэхээр зүлэг, мод тарина гэж ойлгоод байдаг юм. Гэтэл энэ нь сансраас дулааны камераар дэлхийн хотуудын зургийг аваад ногоон хот хэд байна, улаан хот хэд байна гэдгийг л гаргасан хэрэг шүү дээ. Тэгээд “ногоон хот” гэдэг нь дулаан алдагдалт багатай, “улаан хот” гэдэг нь дулаан алдаад байгаа хотууд гээд тодорхойлчихсон. Гэхдээ манай энэ хуучин хорооллын барилгуудыг Берлин хотынх шиг дулаалчих юм бол дулаан алдагдал багасна. Дулаална гэдэг нь барилгуудын гадна ханыг хөөсөөр дулаална гэсэн үг. Хэрвээ тэгж чадвал Улаанбаатар хотод байгаа барилгуудын дахиад 20 хувьтай тэнцэх хэмжээний барилга барихад дулааны эх үүсвэр яах ч үгүй.  Одоо дөрөвдүгээр цахилгаан станцын нөөц нь гуравдугаар хороолол шиг дахиад нэг хороолол барих чадвартай. Тавдугаар цахилгаан станцыг удахгүй барьж эхэлнэ. Энэ бүхнээс авч үзвэл тавдугаар цахилгаан станцыг барьсны дараа Улаанбаатарт дулааны асуудал байхгүй болно. Хэдэн зуугаар нь барилгуудыг барьсан ч болно.

-Наад хуучны барилгуудыг дулаалах гэдэг асуудлаа тодруулахгүй юу?
-Жишээ нь Кристал тауныг бүрэн цутгамлаар цутгачихаад, гадуур нь 15 см-ийн зузаан хөөсөөр бүрсэн. Берлинд яг энэ технологиор зөвлөлтийн үед барьсан барилгуудынхаа гадна хөөс наагаад, тусгай чулуун замаскаар замаскдсан. Ингэхээр дулаан алдахаа больж, станцын нөөц хүчин чадал нэмэгдэж, дахиж барилга нэмж барих боломж нээгдэнэ. Хуучин соц үеийн барилгуудын дотор интерьерийг нь том өрөөтэй, тэндээ гал тогоо нь байдаг америк системтэй болгочихсон. Ингэж засч, орчин үеийн барилга болгоод буцаагаад зарсан. Берлинчүүд энэ төслөө Улаанбаатарчуудад санал болгосон. Гурван жилийн өмнөөс яригдаж байгаа. Манай хотын нөхдүүд яагаад хэрэгжүүлэхгүй байгааг мэдэхгүй байна. Москвагийн барилгуудыг Берлинчүүд мөн энэ төслөөрөө хийсэн.

-Энэ тохиолдолд айлуудыг нь гаргах шаардлагатай юу?
-Шаардлагатай. Гэхдээ 3-4 сарын хугацаанд л хийчих асуудал. Одоо л бид энийг хийхгүй бол ногоон хот болж чадахгүй.

УЛААНБААТАРТ МӨНГӨТЭЙ ХҮН ХААНА САЙХАН БАРИЛГА БАРЬЖ БОЛОХ УУ

-Туул голоос урагшаа бүхэл бүтэн хот босчихож. Уг нь хуулиараа бол энэ хэсэг дархан цаазтай газар. Дархан цааз ч одоо өнгөрсөн. Тэнд баригдсан барилгуудын бохирыг, дулааныг яаж шийдэж байна. Энэ барилгуудын ирээдүй ямар байна?
-Энэ чинь их сонин асуудал. Үнэнийг нь хэлвэл Эрдэнэбат гэж хүн дайсан болж мэднэ. Яагаад гэвэл Монголын 500 жил дархалчихсан уулыг эвдээд барилга барих нь зөв юм байна гэж ярьлаа гээд. Яагаад зөв бэ гэхээр, таван зуун жилийн өмнө дархалж байх үеийн нөхцөл байдал, хөгжлийн чиг хандлага энэ бүхэн өөрөө нэг цаг үеийн шийдэл. Тэр шийдлийг төр засгаас энэ хугацаанд бидэнд дамжуулсан нь сайн зүйл. Гэхдээ үүнийг цааш дамжуулах нь сайн зүйл үү гэвэл бодох асуудал. Учир дутагдалтай. Өнөөдөр хот хөгжиж байна. Хотод хамгийн сүүлийн үеийн техник технологи, сүүлийн үеийн барилга байгууламжууд нэвтэрч, хот өөрөө амьсгалж байна. Энэ тохиолдолд зөв амьсгалуулах ёстой. Тэр орчинд тансаг хэрэглээтэй хүмүүс өндөр үнэтэй орон сууц бариад, тансаг нөхцөл байдал үүсдэг л юм байгаа биз. Гэхдээ үүнтэй цуг жирийн дунд амьдралтай иргэдийн амьдрал давхар шийдэгдэж байгааг олж харах хэрэгтэй. Яагаад давхар шийдэгдэж байна вэ гэдгийг гурван өнцгөөс харж болох юм.

Энэ Монгол улсыг хэсэг компаниуд, хэсэг хүмүүс чирж явдаг. Тэр хэсэг хүмүүсийн буянаар Монгол хөгждөг. Мартаж болохгүй. Чи бид хоёр бол Монголыг хөгжүүлэхэд бага оролцоотой. Стратеги чиг хандлагад нь бүр бага оролцоотой, бараг байхгүй.  Тэгвэл нэг цаг үеийн нэг хэсэг хүмүүс луйварчин байна уу, баян байна уу хамаагүй энэ улсын стратегийн чиг хандлага, бодлогыг тодорхойлж байна. Тэр хүмүүс Монголын төлөө хийсэн шигээ монголын нөхцөл байдалд өөрөө эрхэмсэг амьдрах хүсэлтэй байна. Дээхнэ үед улс төрийн товчооны нөхөд энэ хүслээ машин унаж, анд явж л хэрэгжүүлдэг байсан байна шүү дээ. Одоо үеийнхэн нь хан уулынхаа хормойд амьдарч байна. Харин бид “Монголыг минь хөгжүүлээд өгөөч, бусад улс орны дор орохгүй болгоод өгөөч” гэж л хэлэх ёстой гэж би үзэх гээд байна.

Хоёрдугаарт, хот төлөвлөлттэй холбоотой асуудал. Энд зөвхөн хэдэн баячууд оччихоод суугаад байгаа юм биш. Энд хотын өнгө төрхийг илтгэсэн олон олон зүйл байдаг. Жишээ нь Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банкны суурин төлөөлөгчдөөс эхлээд том том хүмүүс Монголд ирж буудалладаг. Айвенхоугийн инженерийн асуудлыг шийдэх инженерүүдтэй тэнд таарсан. Тэгээд бодсон юм. Тэр хүмүүсийг ямар гуравдугаар хороололд амьдруулалтай нь биш. Тэгэхээр энэ бол зөв юм.
Гуравдугаарт, хаана том барилгууд баригдана тийшээ хөгжил явдаг.

-Таны ярьсан тань их өвөрмөц өнцөг байна. Харааж зүхдэгээс биш сайн талаас нь хараагүй гэж хэлж болно. Гэхдээ зарим хүн Таныг өөрөө барилгын бизнес эрхэлж байгаа болохоор ингэж ярьж байна гэж үзэж болох юм?
-Би гурав дөрвөн үгэнд их дургүй. Хүмүүс намайг юу гэж бодохыг мэдэхгүй. Би ард түмэн гэдэг үгэнд их дургүй. Энэ социализмын үеийн ойлголт байхаа больсон. Их хурлын гишүүд ард түмэн гэж ярихдаа эзэн биегүй нөхрийг төлөөлүүлээд, тэгсэн мөртлөө Монгол Улсын бүх хүнийг төлөөлөөд байгаа юм шиг яриад байдаг. Бүх хүний үзэл бодол нэг байх ёсгүй. Өөр өнцгөөс, өөр үзэл бодлоос юмыг харж болно. Гэхдээ нэг л зүйл байгаа. Тэр бол бодит нөхцөл байдал. Хэрвээ ард түмэн гэж байгаад, энэ бүхнийг захирдаг юм бол өдийд богд уулын аманд ганц ч барилга баригдахгүй байх ёстой. Гэтэл одоо байгаа байдлыг нь харахаар ард түмэн юуг ч захиран зарцуулж, хянаж чаддаггүй юм байна. Өөрөөр хэлбэл ард түмэн гэдэг бол хийсвэр ойлголт юм. Харин бид энэ нөхцөлд бусад орны хөгжсөн түүхийг харах судлах ёстой. Токио, Бээжин, Лондон яаж утаанаасаа салсан юм. Лондон утааны гамшгаараа хэдэн зуун мянган хүнээ алдсан хот. Энэ олон улс шийдчихсэн байна. Бидэнд утааны асуудал энэ олон орны дараа тохиож байгаа учраас тэдний авч хэрэгжүүлсэн шийдлийг хумьж аваад, базаж боловсруулаад илүү хийх боломжтой. Одоо авч байгаа арга хэмжээнүүдийг тэнэг гэж хэлэх нь утгагүй. Олон шийдэх ёстой асуудал бий. Гэхдээ төгс шийдэл нь барилгажилт. Үүнээс гадна завсрын олон шийдэл байдаг. Энэ шийдлийн нэг хэсэг нь нөгөө Зайсанд баригдаж байгаа хэсэг ш дээ. Тэнд арван барилга баригдвал Улаанбаатарын төвд дунд, дундаас дээш орлоготой иргэдэд зориулсан зуун барилга баригдана. Логикийг нь ойлгох ёстой байхгүй юу. Улаанбаатарт энэ бизнесменүүд чинь зуун хүнд барилга бариад, түүнээс олсон ашгаараа Зайсанд барилга барьж байна.

Хонконгод орон сууцнуудыг ой мод шиг барьсан байдаг. Тэнд жирийн дундаж амьдралтай иргэд амьдарч байна. Гэтэл тэр өндөр байшингуудыг босгосон мөнгөөрөө нэг нөхөр Хонгонкийн нэг уулан дээр гоё хаус барьж байгаа юм. Энэ чинь дэлхийн л жишиг. Улаанбаатарт мөнгөтэй хүн хаана сайхан барилга барьж болох вэ, чи хэл дээ?

-Богд уулын хормойд л байх даа…
-Тийм л байхгүй юу. Энэ бол бодит байдал. Миний хэлж байгаа өнцөг л энэ байна. Бидэнд зөндөө юм хийж өгсөн хүн тэнд барилга барьж байгаа гэдгийг ойлго. Түүнээс социализмын үе шиг “ардын дайсан” гээд байдгаа болих хэрэгтэй.

БАРИЛГЫН ҮНЭ: НАДАД ҮНЭГҮЙ ГАЗАР ӨГВӨЛ БИ М/КВ-ИЙГ НЬ 650 МЯНГААР ОРОН СУУЦ БАРИАД ӨГЬЕ ГЭЖ НИЙСЛЭЛД ХАНДСАН

-Орон сууцны үнэ нь хэт хөөсөрхөг байна. Энэ нь барилгын компаниуд шуналтай байна, нөгөө талаасаа газар үнэтэй, авилгатай байна гэж үзэж байгаа. Барилга зардаггүй юмаа гэхэд барилга барьдаг хүний хувьд юу гэж хэлэх вэ?
-Газар үнэтэй, авилга байгаа нь үнэн. Орон сууц ч үнэтэй байгаа. Гурвуулаа үнэн. Гэхдээ л авилга байдаггүй, газар нь үнэгүй байдаг, барилга нь хямд байдаг тийм газар дэлхийн хаа ч байхгүй.

-Гэхдээ гадны зарим орны орон сууцны барилгуудаас манай барилгууд үнэтэй байдаг нь юуных вэ?
-Одоохон. Барилгажих явцыг дэлхийн улс орнууд хоёр хэсэгт хувааж шийддэг. Нэгдүгээр шийддэг арга нь төр оролцдог. Моргэйжийн зээл өгөөд, эсвэл төр өөрөө барьж иргэддээ зохих үнээр нь өгдөг гэх мэт хувилбар байна. Энэ зах зээл дээр баригддаг барилга нь өөр, дунд болон дундаас дээш орлоготой иргэдэд зориулсан, нэг зургаар олон дахин барьдаг, ижил барилга бүхий хороолол босгодог гэх мэт. Харин мөнгөтэй хүн мөнгөө гаргаад барилга барихаар нэг өөр болно. Одоо бол Монголд мөнгөтэй хүн мөнгөө гаргаад барьж байгааг л бид харж байна. Тийм болохоор барилгын үнэ өндөр байгаа байхгүй юу. Хөрөнгө оруулагч өөрөө хөрөнгөө оруулаад зарж байгаа тохиолдолд яагаад барилгаа хямдхан зарах ёстой гэж. Хэрэв моргэйжийн зээл өгөөд эхлэх юм бол эсвэл төр энэ асуудалд анхаарлаа хандуулаад эхэлвэл байдал өөр болно. Би Нийслэлийн захиргаанд “Инженерийн шугам сүлжээтэй газрыг нь үнэгүй гаргаад өгчих, би мкв-ыг нь 650 мянгаар бодоод дөрвөн жилийн хугацаанд 4000 айлын орон сууц бариад өгье” гэж захидал бичсэн. “Барилгачдын холбоо”, “Монголын барилгын инженерүүдийн холбоо”-нд ч энэ саналаа хэлсэн. Би бүх хариуцлагыг өөрөө үүрье, болохгүй бол намайг “цаазын тавцанд” аваачна биз. Би юу хэлж байгаагаа мэдэх хэмжээний инженер хүн шүү.

Хэрвээ моргэйжийн зээлээр бариад эхэлвэл угаасаа мкв нь 650 мянга болоод эхлэнэ. Дунд орлоготой хүмүүстээ зориулаад ийм арга хэмжээ авах боломж төрд байгаа. Хэдэн тэрбумаа зүгээр цацчихдаг биз дээ. Тэгээд төр барихгүй байгаа энэ үед хөрөнгөтэй хүмүүс хөрөнгөө гаргаад, бүх эрсдэлээ даагаад барилга барихаар нь элдэв хоёроор нь дуудаад байх юм. Тэгээд ямар үнэтэй болгуулах гээд байгаа юм гэхээр төр барьж байгаа үед байх ёстой тийм үнэд аваачуулах гээд байдаг. Тэгэхээр өнөө хөрөнгөө гаргаж байгаа хүмүүс нь энэ байдлыг шудрага бус гэдэг. Би барилга барьдаг хүн болохоос зардаг хүн биш. Гэхдээ би барилга барьдаг мэргэжлийн хүнийхээ хувьд энэ салбарт хөрөнгө оруулж байгаа хүмүүсийн “зөв” гэж хэлнэ.

Утаанаас салах хамгийн төгс шийдэл бол барилгажилт. Гэтэл манайхан утаагүй зуух гэх мэт завсрын шийдлүүдэд бүх анхаарлаа өгчихөөд, барилгажилтаа орхичихоод байна.

-Баригдаж байгаа барилгуудын түвшин, тэдний өөрийн өртгийг хэлээд өгөөч?
-Тансаг хэрэглээний, дунд түвшний хүмүүст зориулсан, бага орлоготой иргэдэд зориулсан гээд гурван түвшний орон сууц барьж байгаа хүмүүс байна. Тансаг хэрэглээний орон сууцны нэг метр квадратын өөрийн өртөг нь 900 мянган төгрөг. Тэгээд үүнийг ойролцоогоор 1,8 сая төгрөгөөр зарж байгаа. Зараад байхад нь аваад байгаа учраас зах зээлийнхээ жамаар явж байна. Гэхдээ барилга гэдэг нь гадна орчин, цэвэр агаар гээд олон зүйлийг нийлүүлж байж үнэ нь тогтдог. Бага, дунд орлоготой иргэдэд зориулсан барилга 650-900 мянга орчим төгрөгөөр босч байна. Гэхдээ энэ бол бодит өртөг нь.

-Барилгын материалын импортын үнэ 20 хувь нэмэгдсэн. Энэ нь ирэх хавраас орон сууцны үнэ их хэмжээгээр өснө, тийм болохоор зарим барилгын компаниуд зарах гэж байсан барилгуудаа хавар хүртэл зарахгүй байхаар зогсоосон гэх яриа ч хүртэл сонслоо. Энэ үнэн үү?
-Тийм тэнэг компанийн захирал байхгүй байх аа. Зарагдаж л байвал зарах ёстой. Тэгэхээр худлаа байх. Барилгын материалын үнэ өсөнгүүт барилгын үнэ өснө гэсэн үг бас биш. Барилгын үнэ ирэх онд өсөх эсэхийг таамаглахад олон хүчин зүйл байгаагийн нэг нь энэ боловч барилгын үнэ эсрэгээрээ буурч магадгүй. Аль нь ч байж болох нөхцөл байдал үүсчихээд байна. Гэхдээ барилгын үнэ суга суга өснө гэж бодохгүй байна. Ялангуяа дунд, дундаас доош орлоготой иргэдэд зориулсан орон сууцны үнэд тийм их өөрчлөлт орохгүй байх. Тансаг хэрэглээний орон сууцны үнэд харин өөрчлөлт орж магад. Орж байгаа тохиолдол ч байна.

2012 ОНД…

-2012 онд сонгууль болох гэж байна, бэлэн мөнгө ихээр тараах боллоо. Энэ нь нийгэмд таамаг маягийн хүчтэй хүчтэй мэдээллийг гаргаж байна. Тэрбүү хэл 20-р тогтоолтой адил зүйл болно гэх үг ч цухалзлаа. Салбар бүр юу болох бол гэсэн болгоомжлолтой байна. Харин барилгын салбарынхан ирэх онд юу бодож байгаа бол?
-Буурай аавын маань хэлсэн үг байдаг юм. “Адуугаа услах гээд исгэрэхээр адууны дэлнээс салхи үүсдэг” гэж. Одоо та нар исгэрээд байгаа байхгүй юу. Тэгэхээр адууны дэлнээс салхи үүсээд байгаа хэрэг. Тэгэхээр адуучин хүний хариуцлага гэж байнаа даа. Юу хэлэх гээд байна гэхээр, мэдээллийн орчинд ажиллаж байгаа сэтгүүлчдийн хариуцлага маш өндөр болж байна гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Нэг том мэдээллийг буруу хэлэхэд л түүний хор уршиг нь нийгэмд нөлөөлдөг. Нэг сэтгүүлч “Говь-Алтайд алт гараад өдөр болгон бух гарч байна” гээд биччихсэн чинь манай компанийн 19 ажилтан ярьж тохирч байгаад ажлаа хаяад алт ухах гээд явчихаж байсан. Нэг л компани дээр гарсан онигоо ч гэмээр жишээ энэ.

Энэ улс оронд эмч хүн хамгийн хариуцлага багатай. Эмчлүүлж байгаа хүнийхээ л эрүүл мэндийг хариуцна. Багш хүн бол бүхэл бүтэн нэг ангийн хүүхдүүдийн хувь заяаг шийдэх учраас хариуцлага өндөртэй. Тэгвэл сэтгүүлчийн хариуцлага юу болох вэ. Тэгэхээр зөв мэдээлэл нийгэмд цацах нь хамгийн гол зүйл. Би бас өөрийн хариуцлагаараа зөв мэдээллийг чамд хүргэхийг хичээж байна.

-Тэгэхээр 2012 онд барилгын салбар юу төлөвлөж байна?
-Эрчимтэй хөгжил төлөвлөж байна. Бүтээн байгуулалтын салбарт ажиллаж байгаа хүмүүс  хямрал болно гэж огт айхгүй байна. Харин ч улам урагшлахаар зэхэж байна. Ажил хэрэгч хүмүүс маань Монголын ирээдүйг сайхнаар төсөөлж байгаа болохоор хийж бүтээхийн төлөө явж байна. Бүтээн байгуулалт гэдэг үргэлжид бодит үнийг бий болгодог. Дамын үнэ биш. Худалдаа наймаа бол бүтээн байгуулалт биш шүү дээ.

Би бол баяртай байгаа. Гэхдээ нэг хэсэг маань 21 мянгадаа хууртчихаад унтаа байдлаар өнөө маргаашийнхаа төлөө амьдарч байна. Тэр хүмүүсийг сэрээж, шинэ бүтээн байгуулалтанд татаж оруулах, үүрэг хариуцлага гэдгийг ойлгуулах нь энэ нийгмийн өмнөх том зорилго болоод байна. Миний хувьд ядаж 100, 200 хүнийг энэ унтаа байдлаас нь сэрээх юмсан, хүсэл тэмүүлэлтэй болгох сон гэсэн бодол, зорилтыг тавьж байна.

-Ярилцлага өгсөнд баярлалаа.

Ярилцсан О.Ариунбилэг