Архив ангилал

Ардчилсан хувьсгалаар монгол оронд юу авчирсан бэ гэдгийг асууж, дүгнэх хангалттай хугацаа болжээ. Харамсалтай нь үүнийг хэн ч асуусангүй. Энэ өдрүүдэд Ардчилсан хувьсгалын 22 жилийн ойн баяр тохиож байна. АН-аас энэ өдрийг тохиолдуулсан “Цэнхэр хивсний ёслол” зохион байгуулжээ.“Цэнхэр хивсний ёслол” дээрээ ардчилсан хувьсгалыг хийхийн төлөө тэмцэж байсан ахмадууддаа “Ардчилсан намын дээд шагнал болох “Чингисийн одон” гардуулсан байна.

“Цэнхэр хивсний ёслол” дээрээ Ардчилсан Намын удирдлагууд илтгэл тавьж, мэндчилгээ дэвшүүлсэн. Ардчилсан хувьсгалыг Ардчилсан нам өмчлөх хандлагатай байдгийг хэлэхэд илүүдэхгүй. Угтаа бол Ардчилал гэдэг бол хүн төрөлхтний хүсэн хүлээдэг засаглал.Ардчилал бол монголын ард түмний үнэт зүйл, зорилго байх учиртай. 1989 оны өвөл Сүхбаатарын талбай дээр хонхны дуу анх удаа цуйраатаж монгол оронд 70 жил үргэлжилсэн хар дарсан зүүднээс нь сэрээсэн хэмээн ардчилагчид сурталчилж, ухуулдаг. Гэхдээ үнэхээр монгол орон тэр үед үнэхээр ардчилагчдийн яриад байгаатай адил хар дарсан зүүд шиг зовлонт амьдралаар амьдарч байсан уу гэдгийг асуух хэрэгтэй. Бас үүнд сэтгэлийн хөдөлгөөнгүйгээр, уурлаж бухимдалгүйгээр, сайлж, муулалгүйгээр үнэн бодитоор хариулах хэрэгтэй. 22 жилийн өмнө монголчуудын амьдрал ямар байсныг 40-өөс дээш насныхан сайн мэдэж байгаа.

Гэхдээ энд би ардчилал гэдэг хүн төрөлхтний үнэт зүйлийг муулж, социализмыг санагалзан магтан дуулхыг зорьсонгүй. “Хаана байна тэр диваажин” гэдэг шиг “Хаана байна тэр ардчилал” хэмээн асуумаар санагддаг юм. Монголд тэр ардчилал орж ирсэн юм уу?

Бид зөвхөн л ардчилал, эрх чөлөө хэмээн хоосон үгээр 22 жил амьдараад байгаа юм биз дээ гэсэн эргэлзээ төрж байна. Үүнийг дүгнэх цаг нь иржээ. Ардчилал гэдэг чинь төр нь ард түмнээ дээдэлж, ард түмнийхээ сайн сайхны төлөө ажиллана л гэсэн үг шүү дээ. Ардчилсан нийгэмд хүмүүс бүгд чөлөөтэй, тэнцүү бас хоорондоо ахан дүү адил амьдрах ёстой. Ардчилсан нийгэмд хүмүүс амьдралын наад захын хэрэгцээт зүйлс болох идэх хоол, өмсөх хувцас, дулаан орон байраа гачигдан зовох ёсгүй. Цаашлаад эрүүл хүнс, цэвэр агаар, сурч боловсрох, ажиллаж хөдөлмөрлөх боломжоор хангагдах ёстой. Энэ бол жинхэнэ ардчилал.

Гэтэл энэ 22 жид юу хийснээ, ололт юу байв, алдаа юу байв гэдгээ хэлэлцэн шүүн тунгаахийн оронд нөгөө хоосон магтаал, агаарын юмаа ярьсаар байгаад харамсалтай байна. Ардчилсан намын дарга, Монгол улсын тэргүүн шадар сайд Н.Алтанхуяг Ардчилсан хувьсгалын ойн баярт зориулж “Дэлхийд данстай Монголын ардчилал” нэртэй илтгэлдээ “Монгол орны ардчилал эрийн цээнд хүрч эх дэлхийн олон улс гүрнээс эхний эгнээнд жагсаж байна. Алдаа оноо, баяр гуниг, дурсамж, түүх олонтой, хийж бүтээх, хэлж учирлах өрнүүн их зорилготой өнөөдрийн Ардчилал Азид тэргүүн эгнээнд явж олон оронд үлгэр жишээ нь болж байна” хэмээгээд Киргиз, Минмар зэрэг улсууд монгол шиг ардчилалтай орон болхийн төлөө явж байгаа хэмээжээ.

Бид өөрсдийгөө яаж ч хөөрхөж болно. Ардчиллын үлгэр жишээ орон, дэлхийн хамгийн ардчилалтай орон ч гэх юмуу эсвэл ардчилал монголоос эхлэлтэй ч гэж бурж болно. Гэхдээ хэн хожих юм. Хэн ч хожихгүй. Бид нар л хохирно шүү дээ.
Ардчилал гэдэг зөвхөн бидний амнаас гардаг үг, сонгуулийн уриа лоозон биш. Харин хүмүүс бодит амьдрал байх ёстой. Бид өнгөрснөө зөвөөр, үнэнээр ойлгож, өнөөдрөө зөв дүгнэж чадаж байж л цаашдаа амжилттай хөгжих болно. Насанд хүрээгүй өсвөр насны хүүхэд шиг өөрсдийгөө хөөргөж, бусдаар магтуулаад хэзээ ч бид амжилтанд хүрэхгүй. Харин ухамсартайгаар бодит, шүүн шалгах шаардлагатай.

Ардчилал руу шилжин орж буй Киргиз, Минмар улсууд биднийг битгий дагаарай. Биднийг дагавал хүн амыг тал хувийг гуйлгачин болгож, үндэснийхээ нийт баялгийг хүн амынх нь тав хүрэхгүй хувь нь эзэмшиж, төр нь авлигалд идэгдэж, түмэн олон нь ядууран доройтох болно. Тиймээс биднийг битгий дагаарай. Америкчууд бидний Азийн ардчиллын үлгэр жишээ хэмээн цаасан малгай өмсгөдөг юм. Ази тивд дэлхийн ардчилсан орны тоонд ордог Япон, Солонгос, Тайван, Малайз, Сингапур, Хонконг гээд орнууд байдаг. Тэднээс суралцаарай л гэж зөвлөмөөр байна.
Гудамжинд гуйлга түүн амьдрах эрх чөлөө гэж байхгүй. Гудамжинд орилоод, хашгираад төр нь сонсохгүй байхад үүнийг ямар эрх чөлөө гэж хэлэх юм. Сонгууль өгч буй нэртэй л болохоос биш сонгууль гэдэг угтаа шударга явагдахгүй байгааг ард түмэн мэдэж байгаа.

Бид ардчиллын 10 цагаан буянаа эдэллээ хэмээн Ардчиллынхан ярьж байна. Чөлөөт, шударга сонгууль явуулж чадсан бил үү? Хэвлэл мэдээллээр жирийн иргэн хүн өөрийн санаагаа дамжуулах боломжтой бил үү? Гудамж талбайд жагсаад төрийн шийдвэрийг өөрчилж чаддаг бил үү?
Хүн амынх нь 50 хувь нь ядуу амьдарч байхад ардчилал ярьж болж байгаа юм уу? Эцсийн эцэст ардчилсан нийгэм байгуулах гээд байгаа юм бол ард түмний амьдралыг сайн болох нь гол зорилго байх ёстой.
Ардчилал гэвэл ардчилсан намыг дагаж хуйлрах явдал үеэ өнгөрөөжээ. Улс төрд фэн гэж байх ёсгүй. Ардчилал Ардчилсан намын өмч биш. Сүүлийн 22 жилийн түүх АН-ын өмч болж түүнээс өмнөх нь МАН-ын өмч болсон юм шиг байна. Ийм л маягаар хандаж байгааг бид харж байгаа.

90 онд өмнөх нийгмээ муулж, тухайн үеийн МАХН-ыг эсэргүүцэж байвал өөрсдийгөө ардчилагчид гэж ойлгож байсан нь ажиглагддаг. Өнөөдөр ч энэ хандлага хэвээрээ л байна. Харин тэгвэл өнөөдөр ард түмэн өнөөдрийн нийгмээс өмнөх нийгмээ сайн байсныг ярьж байна. Яагаад гэвэл сүүлийн 22 жил монголд хар дарсан зүүд үргэлжиллээ. Энэ 22 жил социализмын 70 жилд хэлмэгдэж нас барсан 30 мянган хүнээс илүү олон эрдэнэт монгол хүн архинд орж, гудамжинд хөлдөж, хүний наймааны золиос болж, автын осолд орж, гэмт хэргийн золиос болж, хордож нас барлаа. Энэ л жинхэнэ хар дарсан зүүд. Хаана байна тэр ардчилал чинь. Ажилгүй, амьдралгүй, сургуульгүй, өвчтэй, орон гэргүй, архичин байх тэгээд ардчилал уу? Улсын баатар Э.Бат-Үүл “Монголчууд өнөөдөр хүссэнээрээ, дур зоргоороо амьдарч байна. Энэ бол ардчиллын буян” хэмээжээ. Төрд гарсан хүмүүс нь дур зоргоороо хулгай хийж, халаасалж болдгийг ардчилал гэж ойлгож байх шиг байна. Гэхдээ андуурч байна. Ардчилал гэдэг дур зоргоороо биш харин ухамсартай, хариуцлагатай амьдрах явдал. Хүний амь, амьдралд баталгаа байхгүй болчихоод байхад ардчилал гэж хоосон орилож байгаа нөхдүүд даанч инээдтэй бөгөөд дэндүү өрөвдөлтэй.

Б.Гансүх

Хаана байна? тэр ардчилал
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (1)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
Bi mongolchuuddaa handaj neg l yumiig helmeer bna: Ene buh etses tugsgulgui hii hooson hiirhsen ARDCHILAL hezee zuv goldrildoo oroh yum bee?? Yagaad ta buhen ardchilal gej yarih hirnee uls eh orniihoo buural tuuh ruu nulimaj , hen nugnee ulaan kommunsit gej duudaj, gadaadinhand uuuursdiiguu hed heden yanzaar tailbarlaj uursdiiguu uguisgej bdag yum bee??? Elbegdorj Harvard-d zaluu udirdagchiin tusgai hutulburt oroltsoj 2 jil nomiin duu sonsson uhaantai yum bol yaagaad ARDCHILAL gej yu bdag , hunii erh gej yuu bdag tuhai bodit obiectiv ta**as ni dugnej yarij , avch uzdeggui yum bee??? ARDCHILAL gedeg bol Mongolchuud bidnii 70 jil zorij bsan SOCIALIZM –n helber ni uur bolovch utga aguulga ni zarim ta**araa tustei tiim l uzel sanaa oilgolt shuu dee. Herev niigmiin shinjleh uhaa gej yuu bdag, social constructivism gej yuu bdagiig meddeg bol hen ch uuniig uhaj medej chadah ed shuu dee. Uunii gants bodit barimt durdahad turuu jil usa-d obama songuulid-g gol yalsan shaltgaan ni ulsiin bayalgiig irgeded tegsh shudarga huvaarilah, ediin zasgiin hayamraliig getlen davah, eruuljuiuhed niigmiin hamgaallin shinjtei SOCIALIST chig barimjaatai hutulbur , bodlogo-toi l holbootoi gedgiig bugd yarij dugnej bna. Yag unendee odoog hurtel usa, japan, eu-n ornuud ardchilal –d hureegui bii bolgohin tuluu l zorij yavj bna. Yag bid tsagtaa SOCIALIZM –d hurehiin tuluu zorij yavsan shig bugd neg zorilgotoi, bur 5-10,20 jiliin tuluvluguu gargan yabvj bgaa oron zunduu l bna. Er ni ARDCHILAL gedeg bol mash tovchhondoo ERKH , bas deer ni hamgiin gol tsum ni HARIUTSLAGA bno. Tegehed bid 70 jiliin buural tuuhee nulimaj,ter ungursun buural tuuhiin saar, sainiig ni shuun tungaahiin oron-d het hiisver ARDCHILAL-g zugnun yarij suusar. 20 jiliin hugatsaand uls oron yamar ur dund, tuvshind hurev ee gevel mash tovchhondoo hun amiin 80 % ni yaduu, 10 % ni nen yaduu, 5-10% ni ulsiin bayalgaar garaa ugaagch OLIGARHI-uudiig bii bolgoson bna.

2011-12-09 | 18:21:52 | 110.0.190.126 |