Н.Баярсайхантай ярилцлаа. Монгол Улс зах зээлийн нийгэмд шилжсэн хүнд үед олимпийн наадмын медаль хүртсэн дурсамжаас нь хуваалцаж, Монголын боксын “Алтан үе”-ийн тухай хөөрөлдсөн юм.
-Сүүлийн үед танай холбоогоор сонин юу байна. Ямар тэмцээнүүд хүлээж байна?
-Холбооны ажил амжилттай сайн явж байгаа. Энэ сарын 30-нд Монголын бүх ард түмний спортын наадмын боксын тэмцээн болно. Тэгээд л Европын цуврал тэмцээнүүдэд явна даа. Тэндээсээ шууд ДАШТ рүү явах зорилготой байна.
-Таныг спортын гурван алдартанд зориулсан хөшөө босгох гэж байгаа сураг дуулдсан. Хэний хөшөөг хаана босгох гэж байна?

-Бидэнд ямар мөнгө байх биш дээ. Гэхдээ Монгол Улсын нэрийг дэлхийд гаргасан тамирчдыг мөнхөлж үлдээх ажил санаачлаад л явж байна. Энэ жил олимп болно. Тийм олимпоос медаль авсан гурван тамирчны хөшөөг босгох санаачлага гаргаад л гүйж явна. Увс аймгийн Тэс сумын харьяат 1968 оны олимпийн наадмын хүрэл медальт, Азийн аварга, улсын начин Т.Артаг, Сэлэнгэ аймгийн харьяат Москвагийн олимпын мөнгөн медальт, дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний хүрэл медальт Д.Оюунболд, Булган аймгийн Тэшиг сумын харьяат. Москвагийн олимпийн мөнгөн медальт, гавъяат тамирчин, улсын начин Ж.Даваажав гурвын хөшөөг босгох гэсэн юм. Энэ хүмүүс дэлхийд Монголын нүүрийг олон тахалсан улс. Амжилт, алдар гавьяаг ард түмэн мартах ёсгүй.
-Олимпийн жил, мөн сонгуулийн жил. Тийм болохоор нутгийнх нь улстөрчид дэмжих магадлалтай юм байна?
-Уг нь тийм. Нутгаас төрсөн нэг алдартанд зориулаад хөшөө босгоход гар бие оролцох юм бол нутгийн иргэд нь их баярлах байх. Энэ бол шоу биш буян хийж байгаагийн шинж шүү дээ. Би бол дэмжих байх гэж найдаж байгаа. УИХ-ын гишүүн О.Чулуунбат гэхэд Т.Оюунболд гавьяаттай нэг ангид байсан юм билээ. Жирийн нэг хүний хөшөө биш дэлхийд танигдсан алдартай хүний дүрийг мөнхлөх нь гар татааад байх зүйл биш.

-Ямар хөшөөг, хэдэн төгрөгийн санхүүжилтээр хийх вэ?
-Хөшөөний зураг төсөл нь гарчихсан. Тэр ч бүү хэл аймгийн Засаг дарга нар нь газрынх нь асуудлыг шийдчихсэн. Төсөв тийм ч их биш. Ер сайн, сайхан юм хийе гэвэл өртөг ямар байх. Нэг жирийн нүд хуурсан юм хийе гэвэл өртөг ямар байх вэ гэдгийг хүмүүс мэдэж байгаа байх.
-Уг нь төр олимпоос медаль авсан тамирчидад нэг том дэмжлэг болох цаг нь болсон юм шиг. Сүүлийн үеийн олимпын медальтнууд яах вэ. Тэдэнд төр хангалттай юм өгсөн. Яагаад байхгүй нэгэнд нь нөхөн олговор өгч болохгүй гэж?
-Сая Үндсэн хуулийг баталсан бүх хүнд 70 сая төгрөг өгөхөөр болж байна. Гэтэл Монголын нэрийг дэлхийд тунхагласан хэдэн тамирчинд яагаад тусалчихаж болохгүй гэж. Жил ирэх тусам л цөөрч байгаа шүү. Энд төр анхаарах ёстой. Таваг бантан, боорцогтой нь өгчихөөд олимпоос медаль ав гэж төр хэлж байсан.Тэдгээр тамирчид нь зүтгэсээр байгаад 2000 оны эс тооцвол медалийн буухайг таслаагүй юм шүү.
-Та бол спортод хэлэх үгээ шуудхан хэлчихдэг хүн. Магадгүй боксын спортынхны эр зориг бий байх. Энэ спорттой холбогдсон түүхээ сонирхуулаач. Хоеулаа түүх ярья. Сайхан ш дээ?

-Анх 1980 оны Москвагийн олимпийг зурагтаар үзсэн. Г.Батбилэг ахын тоглолтыг хараад бокс гэж зүйлийг мэдсэн. Биднийг жаахан байхад атаманууд их байлаа. Манай гэрийн ойролцоо “гахай” Ганзориг гэж хүүхдүүдийг айлгадаг нөхөр байсан юм. Түүнийг айлгах зорилгоор боксоор хичээллэсэн ч гэж хэлж болно. “Зодоон суръя, Ганзоригт дийлдэхгүй байя” гэж бодоод энэ спортыг сонгосон. Тэр жил наймдугаар ангид орсон намраа боксын секцэнд явсан юм. Монгол Улсын гавьяат тамирчин, Ази тивийн хошой аварга Х.Алтанхуяг багшийн секцэнд орж, хоёр сар хичээллэсэн. Дараа нь багаараа “Хүч” нийгэмлэг рүү шилжиж, Монгол Улсын гавьяат дасгалжуулагч Б.Ганбатын шавь болсон. “Гахай” Ганзориг ч надаас айдаг болсон. Боксын “А” үсгийг Х.Алтанхуяг багшаар заалгаж, уншиж, бичиж, бодохыг Б.Ганбат багшаасаа сурсан. Үүнээс хойш спортоо орхитлоо багштайгаа хамт байсан даа.

-1980-аад оны дунд үеийг Монголын боксын “Алтан үе” хэмээдэг. Яагаад ингэж нэрлэдэг байсан юм бол?
-Тэр үед бокс жинхэнэ эр зоригийн спорт байлаа. Зугтаана гэсэн ойлголт байсангүй. Шүүгч нар гараараа шүүнэ. Тухайн тамирчин ядарч байна уу, ринг дээр биеэ яаж авч явж байна, сүүлийн 30 секундэд хэрхэн ажиллаж байна гэхчлэн олон талаас нь шүүдэг байлаа. УАШТ болоход Спортын төв ордны заал пиг дүүрдэг байсан. Сая манайд оюутны ДАШТ болоход заал дүүрсэнгүй. Миний өмнөх үеийн болон манай үеийн бокс “Алтан үе” байлаа. Гэхдээ тамирчин бүр өөрсдийн үеэ ингэж хэлэх гэх байх.
-Хэдэн онд улсын шигшээ багт орсон бэ?

-Нэр төрийн хэрэг байлаа шүү дээ. Би 1983-1993 оны хооронд шигшээ багт хичээллэсэн. УАШТ-д олон нийгэмлэгийн сайн сайн тамирчин оролцоно. Гурваас дөрөв ялж байж хүрэл медалийн болзол хангадаг. Миний жинд надтай ойролцоо 7-8 өрсөлдөгч байсан. Хоёр, гурван өдөр бэлтгэлээ таслахад жигдхэн өрсөлдөгчдөө ялагдахад хүрдэг байв. Ийм байсан нь амжилт гаргахад нөлөөлсөн байх. Харин одоо нэг аварга нь жингийнхээ номер нэг гээд гагнагдчихжээ. Манай үед дархлагдсан тамирчин ховор байлаа.
-Өдөрт хэдэн цагийн бэлтгэл хийдэг байв?
-Тэмцээн хол, ойроос шалтгаалаад янз бүр. Бид өглөө, оройны гүйлтээ оруулаад өдөрт дунджаар 4-5 цагийн бэлтгэл хийдэг байв. Өдөрт 4-5 кг хөлс гаргана гэсэн үг. Би нэг удаа бодож үзсэн юм. Сар, жилд нь үржүүлэхэд долоон тонн хөлс гаргасан статистик гарсан. Х.Баянмөнх аварга болохоор хоёр, гурван вагон хөлс гаргасан гэж ярьдаг юм. Ер нь бэлтгэлийг сайн хийдэг байсан даа.
-Та 1987 онд Кувейтэд болсон Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээнд түрүүлэхдээ өрсөлдөгч бүрээ хүнд цохилтоор ялж байсан. Үнэхээр онгодтой үе байж ээ?

-Бараг тэр жил бид монголчуудаас анхлан Кувейтэд очсон байх. Би 60 кг-ийн жинд, Ц.Амаржаргал 57, Н.Энхбат 63.5 кг-д өрсөлдсөн юм. Тухайн үед үзэл суртал их байсан. Тэмцээнд явахын өмнө Биеийн тамирын хорооны дарга нар “Кувейтэд дайн байлдаан болж байгаа. Элсэн цөл газар ууж идэх юм байхгүй” гэж байлаа. Бид Москвагаас идэх, уух юм аваад Кувейтын хил дээр очиход шууд хурааж авч, нүдэн дээр асгасан. Шингэн зүйл оруулдаггүй гэнэ. “Бид бэлтгэл хийсний дараа ууж идэх гэж байгаа юм” гэтэл “Та нарт хангалттай юм байгаа” гэсэн. Ингээд л хил гарсан. Одоогийн микро автобусанд суулгаж, ширээ тавиад цай хийж өгсөн. Би их гайхаж байлаа. Манайд машин явахад цай нь асгараад сүйд болно. “Асгарчих вий дээ” хэмээн санаа зовсоор буудалд очсон. Гэвч 60, 70 км цаг хурдтай давхихад донслоогүй. Кабелийн телевиз гэдэг юмыг тэнд анх үзэж, спрайтыг “Цагаан кола байна” хэмээн гайхацгааж байсан. Зах зээл хөгжсөн, бараа таваар нь янз янзаараа байсан даа.

Миний жинд олон сайн тамирчин өрсөлдсөн. Би дөрөв тоглохдоо гурвыг нь хүнд цохилтоор унагааж түрүүлсэн юм. Мөнгөн медалийн төлөө “ноёны бөх” Пакистаны боксчинтой таарсан. Олон улсын боксын холбооны ерөнхийлөгч нь пакистан хүн байсан. Тоглохын өмнө В.Батбаяр багш “Чи энэ тамирчныг нам цохихгүй бол ялахгүй шүү” гэж захилаа. Би эхний хоёр үед сайн болж өгөхгүй, тэр миний баруун гараараа хүчтэй цохидгийг мэдээд хамгаалаад байв. Харин сүүлийн үед бие тавираад сайхан болсон. Зүүн гараараа эрүүнд нь цохиж унагасан. Түүнийг рингнээс дамнуургаар авч гарч байсан юм. Багш тоглолтын дараа “Ноёны бөхийг арай хэтрүүлчихлээ дээ” гэж байсан. Шигшээ тоглолтод Индонезийн тамирчныг хүч, техникийн давуугаар ялж түрүүлсэн. Намайг тэр жилийн Ази тивийн шилдэг бокчсноор шалгарсныг сүүлд В.Батбаяр багш маань сэтгүүл үзээд хэлж байсан. .
-Дараа жил нь болсон Сөүлийн олимпод яагаад оролцоогүй юм бэ?
-Оролцоно гэж бодоод бэлтгэл хийж байсан. Ц.Амаржаргал бид хоёрын нэг нь явах байлаа. Багш нар “Сорилт тэмцээн хийж, ялсныг нь Сөүл рүү авч явна” гэж байсан. Гэвч “Сорилт бол осолтой. Тэмцээний өмнө бэртчихвэл аль ч үгүй болно” гээд багш нарын хурлаар шийдэх болсон. Таван дасгалжуулагчийн гурав нь Ц.Амаржаргалыг, хоёр нь намайг дэмжсэн юм билээ. Ингээд л олимпод оролцож чадаагүй. Дотроо жаахан гомдолтой байсан ч гэсэн багш нарын шийдвэр хууль байлаа.
-1989 онд Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээний алтан медалиа ихэрлүүлсэн. Тэр тухайгаа?
-Энэ тэмцээн хоёр жилд нэг болдог. Өмнөх тэмцээний аварга болохоор бусад орны тамирчид надаас айж байсан. Энэтхэг, Филиппиний боксчдыг хүч техникийн давуугаар, аваргын төлөө БНСУ-ын Хон-Сүн Сикийг онооны илт давуу байдлаар ялсан. Н.Энхбат бид хоёр алт, Э.Цогтжаргал /48 кг/, Н.Алтанхуяг /57 кг/, С.Алтансүх /67 кг/, Х.Гантулга /71 кг/, В.Алтангэрэл /75 кг/, Д.Ганзориг /91 кг/ нар хүрэл медаль хүртэж, багаараа Өмнөд Солонгосын дараа хоёрдугаар байрт орж байлаа.
-Тэр жилийн ДАШТ-ээс медаль хүртэх боломж байсан гэдэг?
-Москвад болсон ДАШТ-ий медалийн төлөөх тоглолтод Кубын боксчин, олимп, дэлхийн аварга Хулио Гонзалезтай таарч ялагдсан. Надаас илүү тамирчин байлаа.
-Финландын клубээс мэргэжлийн бокст орох санал тавьдаг чинь тэр ДАШТ бил үү?
-Тийм ээ. 48 кг-ын жинд тоглодог О.Дэмбэрэл бид хоёрыг Финландын нэг клуб “Мэргэжлийн бокс тоглуулъя, худалдаж авъя” гэж багш нарт хэлсэн ч дургүйцээд тоглуулаагүй.
-ДАШТ-ий медальд хоёр дахиа очсон тань 1991 он байх аа?
-Австралийн Сиднейд болсон ДАШТ-ий медалийн төлөө Европын аварга Румыний Василе Нисторт оноогоор ялагдсан. Ялах боломж байсан ч багш бид хоёр буруу тактик боловсруулаад медальд хүрч чадаагүй дээ. Үүндээ жаахан харамсдаг.
-Яг юу болсон юм бэ?
-Миний ч, багшийн маань ч алдаа байсан. Багш маань бурхан болчихсон болохоор яримааргүй байна.
-Барселоны олимпод оролцох эрхээ аль тэмцээнээс авч байсан бэ. Тэр жилээс эрх авч оролцдог болсон шүү дээ?
-Ази тивээс зургаан тамирчин оролцох байснаас дөрөв нь эрхээ аваад байв. Эхлээд Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээнд Ц.Амаржаргал яваад эрх авч чадаагүй. Нуулгүй хэлэхэд тухайн үед намайг жаахан дардаг байлаа. Ингээд Филиппиний Манилад болсон эрхийн төлөөх сүүлийн тэмцээнд /Mayor`s Cup/ намайг явуулсан. Тухайн үеийн боксын холбооны удирдлагууд “Эрдэнэт” үйлдвэрийн захирал Ш.Отгонбилэг агсан дээр очиж мөнгө гуйсан юм билээ. “Танай Завханы залуу” гэж хүртэл гуйж байж зардал олсон гэдэг. Монголын нийгэм ч, “Эрдэнэт” үйлдвэр ч хүнд байсан үе. Филиппинд алт, мөнгөн медаль хүртэж байж Барселоныг зорих эрх авах байв. Би мөнгөн медаль хүртсэнээр олимпод оролцох болсон. Нэгэнт зорьсон зорилгоо биелүүлсэн, дээр нь их ядарсан байсан тул аваргын төлөө Хон-Сүн Сиктээ тоглохдоо нэг их хичээгээгүй.
-Олимпийн нээлтэд оролцсон уу. Жин хасдаг тамирчид “Оролцоогүй нь дээр” гэж ярьдаг?
-Оролцсон. Олон цаг жагсч ядраад “Хурдан дуусаасай, байрандаа очиж хэвтэх юмсан” гэж бодогдсон. Олон хүн шуугилдаад, зургийн аппарат энд тэндээс тачигнаад. Харин хаалтын ажиллагаанд би туг барьсан.
-Барселоны рингэнд хийсэн тоглолтуудаа эргэн нэг дурсаач?
-Эхлээд гоц мөргөж, дараа нь Гватемаллын Маурисио Авилаг 15:0-ээр ялсан. Ингэж медалийн төлөө тоглох боллоо. МҮОХ-ны Ж.Отгонцагаан бид хоёр шийдвэрлэх тоглолт хийх Танзанийн тамирчныг судалсан. Раши Али Хадж Матумла Сөүлийн олимпод оролцож байсан, “Барселон-92”-ын эхний хоёр даваанд ширүүн тоглолт хийгээд байсан. Би дотроо эмээж л байлаа. Гэхдээ “Куба, ОХУ, АНУ, Германы тамирчинтай таарснаас гайгүй юм” хэмээн бодож, сэтгэл зүйгээ бэлтгэсэн. 1980 оны олимпод манай тамирчин Танзанийн тамирчинд ялагдаж байсан юм билээ. В.Батбаяр багш “Баярсайхаан, чи ахынхаа өшөөг авна шүү” гээд ринг дээр гаргасан. Сэтгэлзүйн өндөр бэлтгэлтэй болсон байсан. Гуравдугаар үед л жаахан ядарснаас биш эхний хоёр үед ялж явсан гэдгээ мэдэрсэн.
-Шүүгч гарыг тань өргөх мөчид юу бодогдож байв?
-Тоглолт өндөрлөхөөс хоёр секундын өмнө хөмсөг задарчихсан, цус тогтохгүй гоожоод байсан. Багш дээр очоод бээлийгээ тайлахдаа “Яасан бол” гэхэд нэлээн түгшсэн маягтай “Гайгүй байх аа” гэсэн. Намайг дэмжихээр ирсэн МҮОХ-ны хэд маань хүртэл чимээгүй болоод. Тэр хэдхэн секундэд “Яасан бол” гэж их түгшиж билээ. Тэгээд миний гарыг өргөхөд Танзанийн дасгалжуулагч харамсаад юм цохиж харагдсан нь санаанаас гардаггүй. Мөнгөн медалийн төлөө Германы Марко Рудольфтой тоглох байсан ч цус тогтохгүй байсан тул хүрэл медальтайгаа үлдсэн. Дээрээс нь эмч шүүгч нь герман хүн байсан. Аль болохоор тоглуулахгүйг хичээсэн. Тэгээд ч хөмсөг гүнзгий задарсан болохоор тоглоод ч нэмэргүй байсан биз.
-Хөмсөг задраагүй байсан бол мөнгө, алтан медаль хүртэх байж гэж бодогддог уу?
-Тэгнэ. “Задраагүй бол цааш явсаар аварга болох байсан ч юм уу. Эсвэл бүр наана задраад медальгүй ч хоцрох байсан юм болов уу” гэсэн бодол төрдөг юм. Рудольф өмнөх жил нь дэлхийн аварга болоод байсан. Би олимпийн өмнө нутагт нь хоёр удаа тоглохдоо нэг ялж байсан. Тоглолтын стиль нь надтай тохирдог, ер нь хожих боломж байлаа. Тэрбээр шигшээ тоглотод АНУ-ын Оскар Де Ла Ойяд ялагдсан. Нөгөө хүрэл медалийг 1989 оны Азийн аварга шалгаруулах тэмцээний шигшээ тоглолтод надад ялагдаж, Филиппинд болсон олимпийн эрхийн сүүлийн тэмцээнд ялсан Хон-Сүн Сик хүртсэн.
-Та Завхан нутгийн хүн. Ээж тань олимпод явахын өмнө Завханы есөн хутагтын нэгийнх нь үлдээсэн рашаан, будаа өгч байсан гэдэг?
-Есөн хутагтын нэг нь манай хамаатан, би өвөөгөө гэж боддог. Одоо ч миний түрийвчинд зураг нь байдаг. Машинтай явж байгаад дүрэм зөрчихөд цагдаа нар зогсооно. Тэр үед зургандаа мөргөж, тарниа уншихад зүгээр явуулчих жишээтэй. Олимпод явахад ээж маань хутагтын будаа, рашаан өргөсөн. Бээлийнийхээ завсар хоёр, гурван ширхэг будаа атгаад, тоглолтын өмнө өрсөлдөгчтэйгөө ёслохдоо цацдаг байлаа. Сэтгэлзүйд ч гэсэн нөлөөлж байсан.
-Олимпийн наадмын үеэр АНУ-ын сагсан бөмбөгийн “Мөрөөдлийн баг”-ийг дэргэдээс нь харсан уу?
-Нэг удаа Майкл Жордан, Чарльз Баркли нарын таван сагсан бөмбөгч бокс үзэхээр ирсэн юм. Үзэгчид гэнэт шуугилдаад, алга ташаад, аппарат тачигналдаад явсан. Би сагсан бөмбөг сонирхдог биш эхэндээ таниагүй. Харин манай Б.Алтангэрэл “Жордан байна шүү дээ” гэж дуу алдсан. Бидэнд зургийн аппарат энэ тэр байсангүй, хий дэмий очоод зураг авахуулж байсан даа. Бас Кубын удирдагч Фидель Кастро ирж бокс үзсэн юм. Тэр ордон дотор сум нэвтэрдэггүй хамгаалалттай шилэн хоргон дотор сууж байсан. Жүжигчин Арнольд Шварценеггер, шатарчин Гарри Каспаров гээд алдартнуудтай тааралдсан. Гэхдээ жин хасч байсан болохоор өөр зүйл сайн анзаараагүй. Нээрээ нэг сонин юм болсон. Испанийн Барселон хот болон нийслэл Мадридад хоёр өөр үндэстэн амьдардаг юм билээ /Каталон ба кастиль/. Бид эхлээд Мадридад бууж, нэг хоносон. Олимп болж байгаа ямар ч шинж байгаагүй. Маргааш нь Барселонд ирээд жинхэнэ олимпийн уур амьсгалд орсон доо.
-Эргээд Барселонд очсон уу?
-Үгүй ээ. Гэхдээ Барселондоо хайртай, “Боломж олдвол очоод үзчих юмсан” гэж бодогддог. Хүмүүс намайг “Барселон” гэдэг. Манай боксын клубүүдийн нэр ч “Барселона”. Хөлбөмбөг үзсэн ч “Барса”-г дэмжинэ. Сүүлийн үед Монгол Улсын Ерөнхийлөгч гадаадад айлчлахдаа тамирчдыг дагуулж явж байгаа. “Испани явах бол намайг дагуулах байх” гэж боддог.
-Медаль хүртэж ирээд хэдэн төгрөгөөр шагнуулж байсан бэ?
-1968 оны олимпод мөнгөн медаль хүртсэн тамирчинд улсаас 6000, хүрэл медаль хүртсэн тамирчинд 4000 төгрөг өгч байсан юм билээ. 1988 онд хэдийг өгснийг мэдэхгүй. Надад Монгол Улсын гавьяат тамирчин цол олгосон ч Засгийн газраас нэг төгрөг ч өгөөгүй. Нөгөө 20 дугаар тогтоол гарчихсан, мөнгөний ханш унасан хэцүү цаг байлаа. Гавьяатынхаа найрыг хүнээс мөнгө зээлж хийж байсан. Байр ховор, одоогийнх шиг шагналд өгдөггүй байсан. Өөрөө хөөцөлдөж, Улаанбаатар хотын захирагч Ц.Баасанжав дээр орж байж 250 мянган төгрөгөөр худалдаж авсан. МҮОХ, БТСУХ тус бүр 100, ЦЕГ 50 мянган төгрөг гаргаж байсан. Би хамгийн хүнд үед олимпод явж, медаль хүртсэн дээ.
-Өөрөө хөөцөлдөөгүй бол байр өгөхгүй байх байжээ?
-Тийм ээ. Социализмын үеийн, бөхөөс өөр спорт ойлгохгүй егзөр дарга нар олон байлаа. “Хүнд зодож ирчихээд гавьяат болно гэж юу гэсэн үг вэ” гэх яриа ч сонсогдож байсан. Нээрээ би чинь Монгол Улсын анхны гавьяат тамирчин шүү дээ. П.Очирбат гуай шагнал өгөх үеэрээ ингэж хэлж байсан. Би үүгээрээ их бахархдаг юм. Тэр жил Монгол Улсын шинэ үндсэн хууль батлагдсан, надаас өмнөх үеийнхэн БНМАУ-ын гавьяат тамирчид юм.
-Та олимпийн дараа жил спортоо орхисон. Ямар учраас ингэсэн юм бэ?
-28 нас гэдэг спортод хөгшинд орно. Бас зах зээлийн нийгэмд шилжчихээд хэцүү байсан. Ах, дүү нартайгаа нийлж наймаа арилжаа хийдэг байлаа. Эрүүл мэндээ бодох ч хэрэг гарсан. Спортын хэллэгээр ханачихсан, дараагийн олимп ч хол санагдаж байсан. Манай боксынхон “1993 оны ДАШТ-д тоглочих” гэсэн. Би өөрөө ядраад байхаар нь шинэ залуу тамирчинд халаагаа өгье гээд больсон доо. Т.Үйтүмэнгийн үе ч гараад ирсэн байлаа.
-Тухайн үед үзэл суртал их байсан. Хөрөнгөтөн орны тамирчинд ялагдахгүйг хичээнэ биз?
-Тэгэлгүй яахав. Тамирчид биш хоёр нийгэм өрсөлддөг байлаа. Үзэл сурталдаа үнэмшчихсэн бид капиталист орны тамирчинтай таарвал илүү сайн зодож, хашраахыг эрмэлзэнэ. Биднийг гадагшаа тэмцээнд явахад багш нар “Та нар малчин, тариачин, уурхайчдынхаа хөдөлмөрөөр явж байна” гэж захидаг байсан. Хойд Солонгост болсон тэр тэмцээний үеэр Москвад Сайн санааны тоглолт зохион байгуулагдсан юм. Хойд Солонгосын тамирчин Америкийн боксчинг цохиж унагасныг зурагтаар хэдэн өдөр үзүүлсэн. Хүний ой тойнд ортол харуулсан даа.
-Гадуур “Олимпийн медальтай хэдэн нөхөд байр сав, шагнал горьдоод яваад байна” гэж ярих юм?
-Бид Монгол Улсад биеийн тамир, спорт хөгжихөд хувь нэмрээ оруулсан хүмүүс. Одоо ч оруулсаар байгаа. Өөрсдийнхөө төлөө явах эрхтэй. Эх орныхоо төлөө халуун зэвсэг барихаас бусдыг хийж явсан. 1921 оны хувьсгал хийсэн партизануудаас одоо байхгүй. 1939, 1945 оны Халхын гол, чөлөөлөх дайнд оролцож явсан хүмүүсээс цөөн тооны бий. Эх орныхоо төлөө хөлс, цусаа зориулсан тамирчид бид эдгээр хүмүүсийн дараа орох гавьяатай. Тиймээс биднийг ядаж нэг удаа харж үзэхэд барьцах хүн гарахгүй байх.
-Танай холбоо олимпийн медальтнуудыг 2008 оны Бээжингийн олимп үзүүлэх гээд чадаагүй. Хоёр жилийн дараа Лондонд очих болов уу?
-Үүний төлөө хөөцөлдөнө. Гэхдээ улсын дэмжлэггүй бол хэцүү. Олимпийн медальт тамирчдаа ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлэхээс нь өмнө гэр бүлийнх нь хүнтэй явуулах ажлыг эртнээс зохион байгуулбал зүгээр байна. Мань мэтийг байрны камендат хий гэвэл чадна шүү дээ. Бид ямар олон юм үзэх биш, бокс, жүдо, чөлөөт бөх гэсэн хэдэн төрлөө харна. Ний нуугүй хэлэхэд олимпийн наадамд МҮОХ, БТСГ-аас баахан албаны хүн явдаг. Очоод ямар ч хэрэг болохгүй, тэмцээн үзээд мөнгө үрсэн хүмүүс байдаг.
-Олимп үзэх талаар холбогдох байгууллагуудтай нь уулзахаар юу гэх юм бэ?
-“Олимпоос алт, мөнгөн медаль хүртсэн тамирчинд 120, 80, 60 сая төгрөг олгоно” гэсэн Засгийн газрын тогтоол байдаг юм. Үүнд “Өмнө нь медаль хүртсэн тамирчинд хамаарахгүй” гэсэн заалт байхгүй. 80, 60 саяа байг гэхэд 50 хувиар нь биднийг, бурхан болсон гурвынх нь ар гэрийг харж үзээсэй гэж хүссэн.
-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж хоёр жилийн өмнө олимпийн медальтнуудтай хамт өглөөний цай уусан. Энэ үеэр юу ярьсан бэ?
-Уг нь Ерөнхийлөгч олимпийн медальт тамирчдыг урьсан юм. Гэтэл биднийг дагаж очсон МҮОХ, БТСГ-ын дарга нар өөрсдийгөө магтаад, худлаа үнэн юм яриад таарсан. Өглөөний цай 30, 40 минут үргэлжилсэн болохоор олигтой юм ярьж чадаагүй. Ерөнхийлөгч “Дараа сайхан тухтай уулзаж, аваргууд та бүгдийн яриаг сайн сонсъё” гээд өнгөрсөн. Зав нь болохгүй болоод эргэж уулзахгүй байгаа байх л гэж бодож байна.
-Яг хувь хүний хувьд энэ жил юу хийе гэж бодож байна?
-Олимпоос медаль авсны 20 жилийн ой болж байна. Энэ жил нутагтаа нэг тэмцээн зохион байгуулах бодолтой байна. Нутгийн удидлага зон олон маань хүлээж авах байлгүй дээ. Орон нутагт тэмцээн зохион байгуулах гэхээр төсөв мөнгөний хувьд тиймхэн л байдаг юм. Гэхдээ нутагтаа тэмцээн хийнэ ээ.

Л.Зэрбан

shudarga.mn

Н.Баярсайхан: “Гахай” Ганзоригийг зодье гэж би боксын спортыг сонгосон
Tweet
Bolod.mn