Гэвч тэр л гайхамшигт мөчийг мэдрэлгүй энэ л насыг өнгөрөөнө гэдэг харамсалтай гэж хэлэхэд хэтэрхий багадна. Энэ бол эмэгтэй хүн бүрийн өмнө хэзээ нэгэн цагт тулгардаг хамгийн хүнд, хамгийн харамсалтай сонголт болох үр хөндөлтийн тухай юм.

Үр хөндөлтийн хор хохирол, сөрөг үр дагаварын тухай хаа сайгүй ярьж, хүмүүс түүний тухай хангалттай мэддэг гэж боддог ч үнэн хэрэгтээ жинхэнэ мөн чанарыг нь бид төдийлөн сайн мэддэггүй. Өнгөрсөн жилийн Эрүүл мэндийн газрын 16-38 насны эмэгтэйчүүдэд явуулсан статистик мэдээнээс үзэхэд 10688 эмэгтэй үр хөндүүлсэн нь шууд утгаараа биш ч үүний талаар мэдлэг, мэдээлэл хомс байгаагийн нөлөө гээд хэлчихэд нэг их хол зөрөхгүй. Гэхдээ энэ нь зөвхөн улсын эмнэлгийн статистик мэдээ. Хувийн хэвшлийн эмнэлгийн тооцоог гаргавал эмзэглэмээр зүйл гарах биз ээ. Албан бус тооцоогоор жилд 35 мянга, түүнээс их үр хөндөлт хийдэг гэсэн хар мэдээ байна. Аймшигтай байгаа биз? Манай улс 1988 оны луу жил 2 сая хүн амтай болж байсан түүхтэй. Гэтэл өдийг хүртэл хугацаанд сая иргэнээр бүл нэмсэнгүй. Үүнд хамгийн гол үүрэг гүйцэтгэсэн хар толбо нь үр хөндөлт билээ. Өнөөдөр хүн амын тоо 2,8 сая болж өсчээ. Статистик тоо баримтаар авч үзвэл, энэ тоо хангалтгүй бөгөөд наад зах нь 7 саяд хүрсэн байх ёстойг судлаачид хэлж байна.

Хүсээгүй үр хөндөлт нь ихэнхидээ 16-20 насны охидын хооронд түгээмэл байгаа асуудал юм. Охид үүнийг хийлгэхээсээ өмнө биш, хийлгэснийхээ дараа л сая үнэн мөн чанарыг нь ухаарах нь бий. Ийм нэгэн зүйл миний нэгэн дотны хүнд тохиолдсон учраас энэ тухай бодит сурвалжлага хийн тэмдэглэл бичих боломж надад олдсон юм. Хэдий ингэх нь ёс зүйд нийцэхгүй мэт надад санагдсан ч, бичих хүсэлдээ хөтлөгдсөнийг минь өршөөх биз ээ. Миний найз одоо 20 настай, 10 долоо хоногтой жирэмсэн. Түүнийг ийм сонголт хийнэ гэж хэний ч санаанд ороогүй байтал тэрээр энэ л замыг сонгосон. Учир нь энэ дэлхий дээр хэнээс, юунаас ч илүү хайртай, чиний төлөө үхье сэхье хэмээдэг, хүүхэдтэй болъё хэмээн хамгийн ихээр хүссэн найз залуу нь Солонгос явснаасаа хойш сураг тасран, удтал холбоо барихдаа өөр хүнтэй гэрлэж, удахгүй аав болох гэж буйгаа хэлэн уучлал эрээд амьдралаа боддоо гэх үгийг хэлээд л утсаа тасалж. Ингээд бид хоёр тэр нэгэн эмэгтэйчүүдийн гэх тодотголтой хувийн эмнэлгийг зорилоо.

Гаднаас нь харвал хуучин таван давхар орон сууцны нэг давхарт Эмэгтэйчүүдийн эмнэлэг гэх жижигхэн хаягтай аж. Дотогшоо нь орвол тус эмнэлэг нь үндсэн хоёр өрөөтэй. Нэг нь дөнгөж гаднаас нь ороод үзлэгийн өрөө хүртэлх 10 метр зайнд үргэлжлүүлэн тавьсан урт нарийн сандал. Үүндээ эмнэлгийнхэн хүлээлгийн өрөө гэж гоёдмоор нэр өгчээ. Харин нөгөө, хоёр дахь өрөө нь үзлэгийн өрөө буюу нөгөөх ажлыг хийдэг газар. Ийм л хоёр өрөөнөөс тус эмнэлэг бүтдэг. Ер нь л үүнийг эмнэлэг гэд хэлчихээр тодорхойлолт харагдсангүй. Харин нэг тийм хүйтэн, зэврүүн хонгилын өрөө гэмээр. Энд ирдэг хүмүүс нь ч түүнийг нь мэддэг. Энэ газар нь ч “гол үүргээ ухамсарласан” хэнээс ч айж эмээдэггүй бололтой. “Хүлээлгийн өрөө”-нд очероо хүлээн суух охид бүгд нэг л зорилгоор энд ирцгээсэн. Миний найз ч мөн адил. Тэднээс үүнийг хийх болсон тухайг нь асууя гэтэл тэдний нүднээс, тэр их түгшүүр, айдас, хилэгнэл, хайр, хорсол, гашуудал, нулимс, цөхрөлт харагдсан харцнаас нь бушуухан дальдчин нүүрээ бурууллаа. Битүүхэндээ би тэднээс айж байлаа… Тэр дунд найзынхаа ээлжийг хүлээн суухдаа тэр аймшигт газраас бушуухан л гарч одохыг хүлээж ядан, бас түүнээс үүнийг битгий хийгээч гэж дахин дахин гуйсан ч хэдийн оройтжээ. Түүнийг эмч дуудаж өрөөндөө орууллаа.

Дотуур үзлэг хийгээд, “Одоо ч бараг оройтоод л байна даа. За яахав” гээд итгэлтэй байгаа эсэхийг нь асуугаад бушуухан ажилдаа орохоор яарлаа. Охин ч зовлонгийн түргэн хэмээсээр биеэ бэлдлээ. “Чи бие зассан уу?”- гээд эмч бүх зүйлийн талаар чимээгүйхэн сувилагчтайгаа ярилцав. Ингээд нэг л мэдэхэд эмэгтэйчүүдийн орон дээр гарсан байлаа. Сувилагч: “ Хөхөө сайн имрээрэй гээд” – таг дуугүй болов. Бүсгүйд хүйтэн төмөр зүйл мэдрэгдэж, нэг л аймшигтай, дотор нь жихүүдэс даагаад явчихав. Удалгүй эмч тариа тарьж, за одоо мэдээ алдуулсан айлтгүй, биеэ сул тавиарай хэмээн заавар өгөв. Хэсэг хугацааны дараа нэг хурц үзүүртэй зүйлээр доороос базаж байгаа мэт татаж, өвдлөө. Яах гэж би??? Хэмээн шүд зууж дотроо тэссээр л, ингээд сувилагч эгч зүгээр хэмээн, толгойг нь илэв. “Одоо савны амсрыг чинь тэлж байна, хөдөлж болохгүй шүү”.

Удалгүй бас нэг хүрц үзүүртэй зүйлээр гэнэт сав рүү нь хатгаж, маш их өвдөөд явчихав. “Яасан хэцүү хорвоо вэ?? Эрчүүд энэ мэдрэмжийг мэддэгүй ямар аз жаргалтай улс вэ?” хэмээн бодож амжив. Тэгснээ ямар нэгэн зүйлээр юм дотроос нь чангааж зулгаан, татаж гарав. “Бурхан минь, ямар их өвдөж байна аа, нөгөө мэдээ алдуулалт яасан бэ?” Эмч тайвшруулж, “Одоохон дууслаа, тэвчээртэй бай ”- хэмээн сануулав. Охин дотроо гаслан гасалсаар, “хэрэв дахиад л амьд байдаг юм бол эрчүүдийг бүгдийг нь үзэн ядан, хэзээ ч тэдэнд нүүр өгөхгүй дээ, үүрд” хэмээн, шүд зуув. Өвдөлт шүдний өвчин ч биш, гар хөл, толгой тархи, ер нь цаанаа нэг ер бусын аюултай, дотор зарсхийлгэсэн эвгүй мэдрэмж байв. Чиний бүх дотрыг чинь эргүүлээд, нэг хүн ороод гараараа зулгаагаад, байгаа юм шиг. Цусны эхүүн үнэр үнэртэж, дотор харанхуйлав. “Тэрхэн үед бэлгийн харьцааны ханамж яах гэж хүнийг ингэж тамлан зовоох гэж уриалан дуудна вэ?”- гэж бүсгүй бодов. Үнэхээр бүх хүүхнүүд, эмэгтэйчүүд, эмээ, ээж, эгч таньдаг бүх хүмүүс маань яг ийм мэдрэмжийг ямар нэгэн байдлаар амьдралдаа амссан л байгаа даа….. Багажны хусах чимээ өрөөнд тасраагүй байлаа, сувилагчийн бээлийтэй гарыг даган нөжирсөн цус урсаж байв. Энэ бол бүсгүйн бодлогогүй нэгэн алхам хийсний үр дүн болох хүсээгүй ургийнх нь нэгээхэн хэсэг байв. “За боллоо бүх юм жин тан, миний охин айлтгүй хэмээн эмч, хөлсөө арчив. Нэлээн томорсон байсан, бараг 12 долоо хоногтой…” хэмээн хоорондоо ярьцгаав…Үүний дараа хажууд нь ухаан алдах шахам арай ядан харж суусан би түүнийг хараад өрөвдөн хайрлаж, хоолой зангирч нулимсаа дотроо арайхийн залгин түүнийг түшин босгоод, авч гарлаа.

Үнэхээр энэ чинь юу юм бэ? Ийм харгис зүйл байх гэж. Түүнийг ингэж хэлэх үггүй болтлоо, дуслуулах нулимсгүй болтлоо тарчилж байхад нөгөө хайртай дуртай гээд байсан хорвоод хосгүй сайхан залуу хаана байна? Хүүхэдтэй болчихжээ гэж хэлэнгүүт алга болсон биз дээ?

Тэгэхээр хайр сэтгэл гэж огтхон ч байдаггүй хэрэг үү? Бидний ээж, эгч, эмээ гээд эргэн тойрны минь хүмүүс хэзээ нэгэн цагт бүгд ийм зүйлтэй тулгарч байсан гэхээр тэднийг өрөвдөж хайрлах эрхгүй сэтгэл төрөн эмэгтэй хүний хувь тавилангийн тухай эргэцүүлэн өөрийн эрхгүй мэгштэл уйллаа. Найз минь үр хөндөлт хийлгэснийхээ дараа 14 хоногийн турш цус алдсаны эцэст сая нэг илааршсан юм. Үр хөндөлтийг хийлгэж байгаа нь зөвхөн үрээ хөндөөд зогсохгүй өөрийгөө ч мөн хөндөж байгаа хэрэг. Ингэж хэлж байгаагийн учир гэвэл ургийн бойжилтыг зогсоох хэд хэдэн арга нь эхийн эрүүл мэнд амь насанд чиглэгдсэн сөрөг үр дагавартай байдаг байна. Эхийн хэвлийд хүн дүрсээ олсон гурав түүнээс дээш сартай ургийг мөчлөх аргаар хөнддөг. Мөчлөх үед дөрвөн мөч болох гар хөл, дараа нь их биеийг хэсэглэн авдаг. Харин ургийн толгой эхийн умайгаар багтдаггүй учир бяцалж гаргадаг аж. Энэ бүх үйлдлийг эмч хэзээ ч нүдээрээ харж хийдэггүй,зөвхөн хурууны мэдрэмжээрээ л хийдэг. Эхийн саванд үлдсэн зарим хэсгийг халбага хэлбэрийн багажаар хусдаг бөгөөд энэ үед эхээс их хэмжээний цус алдаж хүчтэй өвдөлтийг мэдэрдэг байна. Соруулах аргаар үр хөндөх нь умайн хүзүүгээр нарийн гуурс оруулж тоос соруулагчийн хүчийг 21 дахин нэмсэнтэй тэнцэх багажаар соруулж үр хөврөлөөс юу ч үлдэхээргүй болтол нь соруулдаг. Үүнд зөвхөн хөврөл устгагдах бус эхийн зарим эд эрхтэн ч сорогдох аюултай.

Охид бүсгүйчүүд эм болон ургамал ууж үр зулбуулах нь элбэг. Харин энэ арга нь алтан нарыг харж аав ээжээсээ хайрыг мэдрэхийг хүссэн бяцхан хүүхдээ өлсгөн хөнөөж буй хэрэг юм. Эхийн хэвлийгээс дамжих хоол,ус зэргийг тэрхүү эм ургамал нь хаадаг аж. Сүүлийн жилүүдэд эмэгтэйчүүд хувь хүнээс үр зулбуулах чанаргүй эм хэрэглэж, хохирох явдал нэлээн нэмэгдсэн байна. Хэзээ хаана үйлдвэрлэгдсэн нь мэдэгдэхгүй зулбуулах эмийг “Нарантуул зах”-д 5000-15000 худалддаг. Энэ эмийг хэрэглэхдээ эмэгтэйчүүд хүний хараанаас зайдуу байхдаа хэрэглэдэг нь нотлогдсон бөгөөд их хэмжээний өвдөлт цус алдалтыг эмчийн хяналтаас гадуур байх үед авах учир хор хохирол их дагуулдаг аж. Мөн тэвнэ шиг том зүүгээр давсны хүчлийг тарих явдал байх ба энэ нь үр хөврөлийг түлэх замаар ургийн хөгжлийг зогсоодог. Анхны ургаа тээж буй жирэмсэн эхийн умай тэрхүү хүчилд түлэгдэн дахин үртэй болох боломжоо алддаг. Хорвоо дээр эмэгтэй хүн болж төрсөн хэн ч бай ээж ээ гэж дуудуулахыг хүсдэг. Гэтэл хэзээ ч эх болох боломжгүй болно гэдэг дэндүү эмгэнэлтэй. Өнөөдөр нийслэлд 150 гаруй эмнэлэг байх ба үүнээс зөвхөн 10 орчим нь үр хөндөлтийг хийх зөвшөөрөл буюу батламжтай байдаг. Зөвхөн батламжтай эмнэлэг л үр хөндөх эрхтэй байтал хууль бус нууцаар үйлдэх эмнэлгүүд олон. Аль ч эмнэлэг нь үр хөндөлтийг 25000-50000 ийн хоорондох тарифаар үйлчилдэг. Энэ төлбөр ийм хямд байгаа нь айдас дагуулсан үр хөндөлтийг өөгшүүлж байна гэлтэй. Энэ төлбөрийг нэмсэнээрээ олон хүний амийг аврах болов уу.

Аборт хийлгэх гэсэн охид бүсгүйчүүдийн тоо жилээс жилд өсөж оочер дарааллыг бий болгох бөгөөд нэг үр хөндөлтийг 20-30 хан минутад хийх эмч, тэр бүр хөндөх багажийг ариутгаж цэвэрлэх боломжгүй байдаг. Тиймээс бохир багажаар дамжин халдварт өвчин бүр цаашлаад ХДХВ тусах магадлалтай. Үр хөндөлтийн бас нэгэн аймшигт үр дагавар нь савны амсрын цооролт урагдалт, хөхний хорт хавдар байдаг. Энэ нь эхийн сэтгэл санаанд нөлөөлж ганцаардмал, зожиг, аймхай, амиа хорлохыг завдах хүртэл гутранги байдалд оруулдаг байна. Хүүхэд хүний амьдралд аз жаргал, хүсэл тэмүүлэл амьдралын бэрхшээл бүрийн өмнө зоригтойгоор зогсож чадах хүч тэнхээг өгдөг. Би аав болж чадахгүй гэж өөдгүй хулчгар зан гаргасан залуугийн нэгэн адил хэвлийд тээх үрдээ буруу өгч хариуцлагаас бултах нь ирээдүйд хүүхэддээ төдийгүй өөртөө аймшиг дагуулна.

Хүн болж төрнө гэдэг ширхэг зүүний үзүүр дээр нэг ширхэг арвайн үр тогтохтой адил хэцүү замыг туулан байж хөврөл бий болдог хэмээн хүмүүс ярьдаг. Тийм бэрхшээлийг туулан байж бүрэлдэн тогтсон бяцхан амийн өөдөөс хутга мэс тулгаж цохилж эхлэх зүрхнийх нь амийг тасалж хогийн сав руу чулуудаж орхино гэдэг даанч эмгэнэлтэй. Тэд жирийн нэгэн хогийн саванд ялзран хаягдах хог биш, жорлонгийн усаар татагдаад л урсчих цус биш. Тэнд нэг хүний амьдрал, ирээдүй байгаа. Амьдралд тань баяр баясгалан, гэрэл гэгээ нэмэхээр ирсэн үрсэд алтан нарыг харах боломжийг бэлэглээрэй. Миний найз нэг удаа алдсан ч хоёр дахь удаагаа алдаагүй. Одоо тэрээр сар хүрэхгүй хугацааны дараа шинэ хүнээ хүлээж авахаар бэлдэн, эх хүн болохын жаргалыг мэдрэхээр суугаа билээ.

Эх сурвалж: Т.Маралмаа