Манай сонин УИХ-ын гишүүд  өнгөрсөн дөрвөн жилийн хугацаанд юу хийсэн, амлалтаа биелүүлсэн эсэхийг иргэдэд

сануулах зорилгоор “76:?” булан  ажиллуулж байгаа билээ. Тэгвэл энэ удаагийн дугаартаа 2008 оны сонгуулиар Багахангай, Багануур, Налайх дүүргээс нэр дэвшиж УИХ-д сонгогдсон Д.Загджавыг онцолж байна.

2008 оны сонгуульд нэр дэвшигчид хувийн зүгээс ямар нэг амлалт өгөөгүй. Ерөөс намын нэгдсэн мөрийн хөтөлбөрийг барьж сонгуульд оролцсон.  МАН-ын нэгдсэн амлалтыг иргэд одоо бараг цээжилж байгаа байлгүй.  Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 2012 он гэхэд 5000 ам.долларт хүрнэ. Шинээр гурав дахь хүүхдээ төрүүлсэн гэр бүлд 300 мянган төгрөгийг нэг удаа, Алдарт эх-II одонтой эхэд 500 мянга, Алдарт эх-I одонтой эхэд нэг сая төгрөгийн тэтгэмжийг жил бүр олгоно. Yнэ ханшны өсөлт, өөрчлөлтийг тухай бүр тооцож, цалин тэтгэвэр, тэтгэмжийг үе шаттай өсгөж 2012 он гэхэд одоогийнхоос гурав дахин нэмэгдүүлнэ. 2012 онд дундаж өрхийн сарын орлогыг нэг сая төгрөгөөс дээш болгох боломжийг хангана гэх зэргээр үргэлжилнэ. Цааш нь тоочвол үүнээс илүү сайхан сайхан амлалт байгаа. Зарим нь ч яах вэ тодорхой хэмжээнд биелсэн. Заримыг нь одоо биелүүлэх гээд ажиллаж байна. Харин нэлээд нь огт биелээгүй, зүгээр л мөрөөдөл хэвээр үлдэж. Айл бүр сард нэг сая төгрөгийн орлого олохыг мөрөөдөж байгаа. Даанч бодит амьдрал дээр өөр байна.  Энэ ч яах вэ намын мөрийн хөтөлбөр. Харин  Д.Загджав гишүүний 2008 оны сонгуулийн сурталчилгааны  үеэр   хувиараа амласан амлалтыг эргээд нэг саная. Тэрбээр,  "Морин нуур" цогцолборын бүтээн байгуулалтын ажилд тус тойргийн 3000 хүнийг ажиллуулан 2000-5000 ам.долларын цалин олгуулна. 5000 ажилчинтай гутлын үйлдвэр үүдээ нээнэ. 7000 ажлын байр бий болгоно. Гурван  жилийн хугацаанд 1500 ажлын байр бий болгож дундаж цалинг хоёр  сая төгрөгөөс багагүй болгоно. Үйлдвэрүүдийн үүдийг нээнэ хэмээн амлажээ. Хүнд хэрэгтэй л амлалтууд. Гэхдээ биелэлтийн хувьд тун тааруу байгааг нь Хан-Уул дүүргийн иргэд хэлж байна билээ.  Өнөөдөр Хан-Уул дүүрэгт сэргээд, сайхан ажиллаж байгаа үйлдвэр бараг л алга. 5000 ажилчинтай гутлын үйлдвэр нээгдсэн бол ямар ч байсан нийслэлийнхний гутлын хэрэгцээг хангаж дөнгөөд байх байлгүй. Сүр дуулиан дагуулсан “Морин нуур” төсөл нь юу ч бололгүй өнгөрсөн. Бүр тодорхой яривал намынхан нь энэ төслийг дэмжээгүй. Тэгэхээр өнөө 3000 хүнийг 2000-5000 ам.долларын цалинтай ажиллуулах амлалт нь мянгуужингийн үлгэр болоод дууссан. Түүний “Үйлдвэрүүдийн үүдийг нээнэ” гэдэг маш том амлалтын биелэлт одоог хүртэл бодитоор харагдахгүй байгаа нь хэлсэн  үгэндээ хэр хүрсэн эсэхийг нь харуулах байх. Харин тэрбум төгрөгөө тэрбээр 200 төсөлд зарцуулсан тухайгаа манай сонины “УИХ-ын гишүүд тэрбум төгрөгөө юунд зарцуулсан бэ” гэсэн асуулгад хариулахдаа хэлж байсан. Бүр тодорхой хэлбэл тэрбээр “Дүүргийнхээ хэмжээнд жижиг дунд үйлдвэр хөгжүүлэх зорилгоор төсөл шалгаруулах ажлыг урт хугацаанд хийлээ. Нийтдээ 200 төсөл шалгаруулаад байна. Нэг төсөлд таван сая төгрөг олгох юм. Тиймээс шалгарсан 200 төсөлдөө тус бүр таван сая төгрөг өгөхөд нэг тэрбум төгрөг таарах юм. Ирэх долоо хоногт шалгарсан төслүүдэд мөнгөө тараана” хэмээн ярьсан. Хэрвээ энэ ажил биеллээ олсон бол өдийд төслүүд хэрэгжээд эхэлсэн байлгүй дээ.

Амжилт

Тэрбээр өнгөрсөн гурван жил гаруйн хугацаанд  УИХ-ын Төрийн байгуулалт, Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны гишүүнээр ажилласан.   Нутгийн удирдлагын дэд хорооны даргаар ажилладаг. Мөн  УИХ дахь Монгол-Бельгийн парламентын бүлгийн дарга, Монгол-Оросын парламентын бүлгийн дэд даргын сонгуультай.   Ямар ч байсан гурван ч даргын сонгуульт ажилтай юм билээ. Энэ ч бас амжилт шүү дээ. Энд нэг түүх сөхье.  Д.Загджавыг дүүргийн Засаг даргаар ажиллаж байх үед нь М.Энхболдын Засгийн газар Байгаль орчны яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар томилсон тогтоол гаргасан ч тэрбээр хүлээж аваагүй гэдэг юм билээ.  Учир нь нагац ах И.Эрдэнэбаатар нь тус яамны сайдаар ажиллаж байсан тул төрөө хүндэтгэж, хуулиа дээдлээд ийм шийдвэр гаргаж байсныг нь иргэд үнэлдэг гэж хүмүүс жиг жуг гэлцэх юм билээ. Хуулиа дээдэлж, ахмад настнаа хүндэтгэнэ гэдэг бас л амжилт шүү. Нөгөө талаар тэр том албыг хашихад хэцүү санагдаж, тийм шийдвэрт хүрсэн ч байж болох. Хүн өөрийнхөө хэм хэмжээг мэднэ гэдэг бол маш том амжилт. Дэлхийн суутнууд л өөрийнхөө хэм хэмжээг мэдэрч, юу хийх ёстой, ёсгүйгээ ялгадаг юм билээ. Үүнийг түүх гэрчилдэг.  Нөгөө талаар “тэнэг хүн дуугүйдээ сүртэй” гэдэг шиг чуулганы танхимд элдэв юм яриад, амбиц хөөгөөд байдаггүй нь түүний амжилт. Шал утгагүй дэмий чалчиж байснаас өөрийнхөө мэддэг зүйл дээр дорвитойхон дуугараад, бусад зүйл дээр чимээгүй суудаг нь түүнийг хэр мэдрэмжтэй хүн болохыг харуулаад байгаа юм.  Өнгөрсөн хугацаанд нэг  их олон хуулийн төсөл санаачилж, батлуулаагүй. Ганц хууль батлуулах гэж зүтгүүлсэн нь Казиногийн тухай хууль. Гэхдээ намын нөхөд нь Монголд одоохондоо казино хэрэггүй гээд дэмжээгүй. Гэхдээ хууль батлалцах эрхэм хүндтэй ажилд ангийнхантайгаа зүтгэж, товчлуур дарж байсан нь түүний амжилт шүү. 

Түүний Улсын их хуралд суусан гол зорилго нь казино байгуулах байсан гэдгийг учир мэдэх хүмүүс ярьдаг. Гэхдээ гол зорилго нь бүтээгүй. Ингээд бодохоор түүний УИХ-д суусан нь өөрөө алдаа байсан гэхэд болохгүй юм алга.  Тэр УИХ-ын гишүүн болоод юу ч хийгээгүй, Хан-Уул дүүргийн Засаг дарга байхдаа ч юм хийгээгүй гэж сонгогчид нь хэлдэг. Тэр ч битгий хэл  2008 оны сонгуульд нам нэгт Д.Идэвхтэний саналыг луйвардан гарч ирсэн гэдэг. Энэ талаар хэвлэлүүд хангалттай шуугисан. Ямар сайндаа л “Загджав явсан газар балагтай” гэсэн гарчигтай нийтлэл цахим хуудсуудаар дүүрэн байх вэ дээ. Тэр ч битгий хэл,   “Өдгөө ХУД-т болж байгаа газартай холбоотой маргаантай маргаангүй бүх асуудал Загджавыг Засаг дарга байх үед гарын үсэг зурагдсан байдаг.  Мөн Улаанбаатар хотын усны ундарга дээр баригдаад байгаа “Баянмонгол” хорооллын газар ч Загджавтай холбоотой гэж яригддаг” гэх зэрэг сөрөг мэдээлэл сонин, сайтаар дүүрэн байна.  Дээр түүний УИХ-д орсон гол зорилго Казиногийн хууль батлуулах байсан гэдгийг дурьдсан. Энэ талаар учир мэдэх хүмүүс ярьдаг гэдгийг ч хэлсэн. Тэгсэн хэр нь дөрвөн жил энэ хуулийг батлуулах гэж дорвитой зүтгэсэнгүй. Хэн нэг нь болохгүй гэсний төлөө орхичихож байгаа юм. Хэрвээ үнэхээр казино байгуулж, улс орны эдийн засгийг өсгөх гэсэн бол тууштай тэмцэж, дөрвөн жилийн хугацаанд ядаж л судалгаагаа хангалттай хийгээд, ажил хэрэг болгоход ойртуулаад сууж байх байсан болов уу.  Гэтэл үндсэн зорилгодоо хүрсэнгүй. Казиногийн хууль батлуулах нь түүний үндсэн зорилго байсан юм бол өөрөө УИХ-д орж алдаа гаргахын оронд хэн нэг гишүүнд хүсэлт тавьсан бол дээр ч байх байсан юм бил үү.

Тэрбээр манай сонинд нэг удаа ярилцлага өгөхдөө  манай сэтгүүлчийн  “Казиногийн хуулийн хамт биеэ үнэлэх тухай асуудлыг зохицуулах хуулийн төслийг санаачилж өргөн барихгүй юм уу” гэсэг асуултад  “Хүмүүс казино гэхээр биеэ үнэлэгчдийг давхар ойлгоод байдаг. Тийм зүйл огт байхгүй. Казино тоглохоор ирж байгаа хүмүүс зөвхөн тоглох гэж ирж байгаа болохоос биеэ үнэлэгч хайгаад явахгүй нь ойлгомжтой. Гэхдээ Кази­ног­ийн хууль санаачлаад мөн биеэ үнэлэгч­дийн асуудлыг зо­хицуу­лах ту­хай хуул­ийн төсөл сан­аачил­бал Д.Загджав гэдэг чинь үл бүтэх нөхөр байна гэж хүмүүс шуугина шүү дээ. Казиногийн хууль санаачлаад дээр нь биеэ үнэлэгчдийг дэмжвэл энэ ёстой бүтэхгүй нөхөр байна гээд хувь хүн талтай минь холбож ойлгох байх”  хэмэнэ  хариулж тэнэгтэж байсан удаатай. Нэг талаараа өөрийнхөө батлуулах гэж байгаа хуулиас ичиж байгаагийн шинж. Уг нь  манайд биеэ үнэлэх асуудлыг хуульчилж, эмсийн хүрээлэн байгуулах шаардлага байгаа.  Тэгээд Казинотой болчихвол бүр ч хуульчлах шаардлага байгаа. Үүнийг эрхэм гишүүн ч өөрөө мэддэг юм билээ. Гэхдээ зүгээр л хуулийнхаа нэрээс ичиж  байгаа нь  тэнэг хэрэг биз дээ.

Түүний ирээдүйг сонгогчид нь хангалттай тодорхойлоод өгчихсөн. Мөн л манай сонины 2011 оны долдугаар сарын 19-ний өдрийн сонины “Next 76” буланд гарсан иргэдийн яриаг уншихад хангалттай.  Түүний тухай бүх санал асуулгад оролцсон бүх хүн муугаар ярьсан нь 2016 оны сонгуулиар дахин сонгогдох магадлал тун бага байгааг харуулж байгаа юм.  Өнгөрсөн хугацаанд сонгогчидтойгоо огт уулзаж байгаагүй, Хан-Уул дүүрэгт ямар ч ажил хийгээгүй талаар иргэд хангалттай ярьсан.  Д.Загджав гэж хэрэггүй нөхөр УИХ-д гарсан, дахин өрсөлдвөл санал өгөхгүй гэж ярьсан хүмүүс олон байгаа. Энд зөвхөн Хан-Уул дүүргийн иргэдийн ярьсан зүйлийг цухас дурьдаж байна. Цаашлаад Багахангай, Багануур дүүргийн иргэд ч гэсэн түүнийг магтаж ярьсан удаагүй. Нэг үгээр, тойрогтоо рейтинг нь газарт унасан гэсэн үг. Тэгэхээр энэ хүний ирээдүйн талаар олныг нуршаад байх шаардлага байхгүй биз.

Н.Пунцаг

MMinfo.mn