-БХ-ын сайд Ж.Энхбаярыг МАН олонхиороо авч үлдэх хариултыг урьдчилаад харж байсан байх. Цаг хугацааны хувьд давчуу хуралдсан ээлжит бус чуулганаар уг асуудлыг хэлэлцсэн нь цаг нөгцөөсөн хэрэг мэт харагдлаа?

-Нэгдүгээрт тавихаас өөр аргагүй байсан. Учир нь огцруулж барахгүй юм байна гэж хойш нь татах зүйл биш. Онц байдлын үед зэвсэгт хүчнийг байлдааны бэлэн байдалтайгаар ашиглана гэх ноцтой асуудал ярьсан сайдыг огцруулахгүй гэж суух нь УИХ-ын гишүүнийхээ хувьд хүлээсэн үүргээ биелүүлэхгүй байна гэсэн үг. Ялангуяа Р.Гончигдорж бид хоёр шиг хүмүүс ардчиллын өмнө хүлээсэн үүргээ биелүүлэхгүй байна гэсэн үг. Харин нээлттэй хэлэлцүүлэг хийснээрээ зэвсэгт хүчний дотоод асуудал, нарийн заавар дүрмийг хаа хаана нь ойлгуулсан. Яг үнэндээ энэ тухай манай гишүүдээс их олон хүн ямар ч ойлголтгүй явсан байна билээ. Д.Лүндээжанцан шиг хашир гишүүд хүртэл ойлгоогүй явж байсан. Тэр бүү хэл зэвсэгт хүчний удирдлага ч мөн чанарыг ойлгож авсан гэж бодож байна.
-Улстөржилт гэдгээр нь хүлээж аваад үлдсэн олон хүн байгаа шиг санагдсан?

-Яг үнэндээ Ардын намын олон гишүүн бүлгийнхээ шийдвэрт захирагдсан. Сүүл хэсэгтээ бүгд эргэлзсэн байдалд орчихсон, нээрээ их ноцтой зүйл ярьсан юм байна. Энэ ойлголтоор нь цаашаа явсан бол үр дүн нь аюултай байсан гэдгийг мэдсээр байсан ч ичсэн хүн хүн ална гэдэг шиг бүлгийнх нь шийдвэр нэгэнт гарчихсан учраас дагахгүй байхын аргагүй байдалд орсон харагдсан.
-Ээлжит бус чуулганыг хуралдуулах болсон чухал хуулийн төслийн нэг нь Орон нутгийн Хурлын сонгуулийн хууль. Гэтэл энэ хуулиа ярихын оронд Ж.Энхбаяр сайдын асуудлыг хэлэлцсэн нь өөрөө улстөржилтийг илүү их харуулсан явдал боллоо гэх дүгнэлтэд хүргээд байна л даа?

-Ер нь сонгуулийн дараа улс төрийн ямар ч хэмжээний хямрал болж мэдэхээр байгаа. Болохгүй бол төрийн эргэлт хийнэ гэсэн хүмүүс гудамжаар дүүрэн байна. Хүчирхийллийн арга замаар засгийн эрхийг авна гээд түүнийгээ ил цагаан хэлж эхэлсэн. Зарим хийтэй хэсэг нь хүний цус урсгасан ч яадаг юм гэж дуугарцгаах боллоо. Тэгэхээр сонгуулийн үр дүнгийн дараа улс төрийн нөхцөл байдал ямар ч төвөгтэй хэлбэрт орж мэднэ. Энэ бүхэн Р.Гончигдорж гишүүн бид хоёрын сэтгэлийг сонгуулиас илүү зовоож байгаа юм. Сонгуулийн дараа нийгэм хүчирхийлэлд нэрвэгдэх юм биш байгаа даа. Иймэрхүү зүйлд хайхрамжгүй хандаж албан тушаал тойрсон, хэн нь ялж ялагдахаа ярьсаар байгаад нэг мэдэхэд яахаа мэдэхгүй нөхцөл байдалд орчихсон байдаг. Долдугаар сарын 1-н байтугай зүйл болбол яах вэ. Бид бэлэн байна уу. Төр хүчирхийллийг тогтоож чадахгүй бол энгийн иргэд л үй олноороо хохирно. Гэтэл төрд айл өрх, иргэдийнхээ амгалан тайван байдлыг хамгаалах хүч чадал байна уу. Энэ бүхэн тулгамдсан асуудал гэж үзэж байна. Харин сонгуулиар хэн ялж, ялагдах нь үүний хажууд хоёрдугаар зэргийн асуудал.

-Батлан хамгаалахын сайд хоёр рот тусгайлан бэлдэж байгаагаа зарласан. Туршлагатай улстөрчдийн амнаас долдугаар сарын 2-н гэх үг унах боллоо. Ард түмэн айж түгшиж эхэллээ. Сонгууль будлиантана гэдгийг түрүүлж харчихаад ингэж яриад байгаа юм шиг санагдаад байна. Муу ёрлоод байгаа ч юм шиг?

-Магадгүй сонгууль хэчнээн шударга болсон ч дүнг нь зөвшөөрөхгүй хандлага газар аваад байна. Сонгуулийн дүн гараагүй байхад олон гишүүн маасайтал инээгээд явж байна. УИХ-д инээгээд явж байгаа олон гишүүн сонгуульд ялагдлаа гэсэн дүн гарах юм бол шударга бус сонгууль боллоо гэж зарлаад л үймээн самуун дэгдээнэ. Нэг ёсондоо хүчирхийлэл рүү түлхэх магадлал өндөр. Олон нэр дэвшигч, улс төрийн хүчин ялагдлын дараа тэс өөр дуу хоолой гаргана. Түүнийг анаж байгаа улс төрийн хүчин бөөн гомдол гаргана. Төрийн эрх мэдлийг хүчирхийллийн аргаар авна гээд төлөвлөчихсөн улс төрийн хүчнүүд ч үүнд бүр их хамаатай. Асуудлын гол нь ийм эгзэгтэй нөхцөлд сонгууль болох гээд байна шүү дээ.

-Төрийн эрхийг булаацалдаж байгаа гогцоо нь байгалийн баялаг. Мөнгөтэй төр үү?

-Засаг, төрийн эрх мэдлийн төлөөх шунал байгалийн баялгаас болоод хэмжээ хязгаараа алдсан. Эрх мэдлийн төлөө юу ч хийхээс буцахаас байлаа. Өмнө нь Үндсэн хуулиа ягштал биелүүлэх ёстой гэж Төрийн өндөр албан тушаалд байхдаа хэлдэг байсан хүмүүс өнөөдөр Үндсэн хуулийн бус хүчирхийллийн арга замаар төрийн эрх мэдлийг авах нь зөв хэмээн уриалж байна.

-Таныхаар сонгуулийн үр дүнд гомдогсдыг хүлээж, хүчирхийлэл хийх гэж отож байгаа хүмүүс олон байна гэж ойлгож болох уу?
-Тийм гомдогсод хэрэгтэй. Учир нь сонгуульд нэг хүн эсвэл нам ялагддаггүй. Тэдгээрт санал өгсөн мянга мянган сонгогчдын ялагдал болчихдог. Түүнийгээ дагаад бөөн гомдол асна. Сонгууль шударга явсан ч байсан гомдол асна. Дээр хэлсэнчлэн байгалийн баялгаас болж Монголын улс төрийн араншин их өөрчлөгдлөө. Өөрөөр хэлбэл, баялгийн төлөө тулалдаан эхэлчихсэн байна. Баялагт хүрэх арга зам нь төрийн эрх мэдэл. Тийм учраас гудамжнаас нэг хэсэг нь хүчирхийллийн арга замаар төрийн эрх мэдлийг авна хэмээн орилоод байдаг. Нөгөө талаас төрийн зүгээс галт зэвсэг хэрэглэнэ гээд хоёр талаасаа хүчирхийлэл яриад байхаар юу болж хувирах вэ.

-Ж.Энхбаяр, Н.Энхбаяр хоёрыг хэлээд байна уу?

-Төрийн хүчирхийллийн дуу хоолой нь жижиг Ж. Энхбаяр буюу Батлан хамгаалахын сайд. Гудамжны дуу хоолой нь том нь буюу Н.Энхбаяр болчихсон. Тэгэхээр ийм хариуцлагагүй үйл явдлыг зогсоохын тулд хоёр фронтоос тэмцэхээс өөр аргагүй байдалд орчихоод байгаа юм байна л даа.

-Эрх мэдлийн төлөөх хүчирхийллийн улс төрийг та нэлээд хэлж байна л даа. Харин таны хэлээд байгааг тэр дундаа гуравдагч хүчнийхэн хувьсгал хийх цаг нь иржээ гэх үгээр тайлбарлаж байгаа. Монголд хувьсгал хийх цаг хугацаа болсон уу?

-Хувьсгал хийх цаг нь ирсэн. Би үүнтэй санал нэгдэнэ. Гэхдээ тайван замаар хувьсгал хийж болно. Мөн сонгуулийн арга замаар хийж болно. Өнөөдөр манайд дарангуйлал тогтоогүй байна гэдгийг хэн ч хэлнэ. Ийм нөхцөлд бид сонгогчиддоо хандаж сонгуулийн замаар хувьсгал хийе гэдгийг л хэлэх ёстой. Өнөөдрийн нийгмийг гаднаас харахад эрх чөлөөтэй ардчилсан нийгэм байгаа боловч олигархиудаас болоод хэлбэр төдий ардчилал болох гээд байна. Тиймээс олигархижиж байгаа төрийн тогтолцоог арилгахын тулд хувьсгал зайлшгүй шаардлагатай. Харин хүчирхийллээр хийвэл нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохолсон хэрэг болно. Арчдчиллыг устгах хамгийн түргэн арга нь өөрөө хүчирхийлэл. Хүчээр төрийн эрх мэдлийг авах л юм бол хүч хэрэглэн хамгаалахаас өөр аргагүй байдалд орно.

-Орон нутгийн сонгуулийн хуулийг батлуулахын тулд танай нам яагаад олигтой дуугараагүй вэ. Энэ нь ямар нэгэн тохироонд орсон гэх хардалтыг дагуулсаар байна?

-Ээлжит бус чуулган завсарлахын өмнө манай бүлгийн дарга Ч.Сайханбилэг хуулийн хэрэгжилтийг биелүүлэх ажлыг Ерөнхий сайд УИХ-ын өмнө хариуцдаг. Тэр утгаараа уг хуулийг Ерөнхий сайдад хариуцуулж үлдээе гэдэг маш чухал санал гаргасан. Сүүлийн үед улс төрийн бодлого, биелэлт эзэнгүй болж хувирсан. Хоёр намын бүлэг л яриад байх юм. Эцсийн бүлэгтээ сонгуулийн биелэлтийн асуудлыг намын бүлэг хариуцахгүй ш дээ. Тэгж ярих юм бол УИХ ч хариуцахгүй. Үүнийг Ерөнхий сайд хариуцах учиртай. Тэгсэн Ерөнхий сайд хариуцлагаас зугтаагаад намуудын араар ороод нуугдчихсан. Ирэх сонгууль ямар болох, үр дүн нь хэрхэх вэ гэдэг нь Ерөнхий сайдын хариуцах ёстой асуудал гэдгийг дахин хэлмээр байна.

-Сонгуулийн маргааш юу ч болсон АН-ынхан Ерөнхий сайдаас хариуцлага асууна гэж хэлэх гээд байна уу?

-Парламентын өмнө Ерөнхий сайд хариуцлага хүлээнэ. СЕХ бол сонгуулийн хуулийг дагалдаж гарч ирсэн нэгж. Харин сонгуулийн хуулийг биелүүлээгүйгээс болж ямар нэгэн асуудал гарах юм бол Ерөнхий сайд биечлэн хариуцна.

-Цахим үнэмлэх саатвал түүнийг ч бас Ерөнхий сайд хариуцах уу. Хоёр нам салж нийлж засгаа байгуулснаас боллоо гэж албаны хүмүүс хэлсэн?

-Ажил хариуцсан хүмүүсээс хариуцлага нэхье. Одоо тэдний өмнүүр ордгоо больё. Хэрэв цахим үнэмлэх болохгүй л байгаа бол ажил хариуцсан хүмүүсийг нь оруулж ирээд ярих ёстой. Гэтэл ажил хариуцсан хүмүүс бултчихаар өнөөх нь улс төрийн маргаан болж хувирдаг буруу жишиг тогтчихсон. Ажил хариуцсан Ерөнхий сайд байж байхад намын бүлгүүд мэдэгдэл хийгээд л, хоорондоо үг хаяад сууж болохгүй. Зөв голдрил руугаа явах цаг ирчихээд байна.
-Гэхдээ хариуцаж, хариуцуулж чаддаггүйн жишээг олон харж байгаа биз дээ.

-Энэ байдлыг бүр өөгшүүлсэн. Цахим үнэмлэх, Сонгуулийн тухай хууль ярихад Ерөнхий сайд нь чимээгүй сууж байдаг. Гэтэл энэ улсад ажил хэргийг хэнд ч нялзаахгүй хариуцдаг нэг хүн байх ёстой. Тэр нь Ерөнхий сайд гэдгийг манай Үндсэн хуулийг батлагсад ухаалгаар тодорхой заасан байна. Сүүлдээ бүр болоод өнгөрсөн хэргийг хариуцах хүн ч олдохоо байлаа. Бусад улс оронд сонгуулийн хуулийг биелүүлэхэд хэцүү байгаа бол УИХ-даа санал оруулаад түүнийг нь хүлээж авахгүй бол огцрохоо мэдэгддэг. Манай Ерөнхий сайд ч мөн сонгуулийн хуулийг биелүүлэх боломжгүй гэж үзэж байгаа бол огцрох өргөдлөө гаргах хэрэгтэй.

-Сүүлийн үед танай нам дотор олон фракци гарч ирж байгаа нь сонгуулийн өмнө намын рейтингийг унагах, АН-ыг задралд хүргэх юм биш биз дээ. Та хэрхэн дүгнэж байна?

-Бид боловсон хүчний стандартаа намдаа тогтоож чадаагүй. Ямар хүн сайд болж, УИХ-д хэн нь нэр дэвших вэ гэдэг шалгууруудаа дүрмэндээ хийж өгөөгүйгээс болоод албан тушаалын төлөө нэгдсэн фракциуд зохион байгуулагдаж байгаа юм. Фракциудын наймаагаар албан тушаал томилдог мөн л буруу жишиг үйлчилж байна гэсэн үг. Бүлэглэлүүд тохирч байж албан тушаалд хүрдэг байдлаа больё гэдгийг би удаа дараа хэлж байгаа. Хэрэв боловсон хүчний стандарт тогтоочихвол шалгуурт тэнцэхийн төлөө л хүмүүс явна.

-Өнгөрсөн хугацаанд нам үзэл баримтлалаа алдчихсан. Харин фракциуд нь сэргээх юм гэнэ лээ?
-Намынхаа үзэл баримтлалын төлөө гэдэг нэрийн дор албан тушаал горилогсод бүлэглэж байгаа юм.
-Магадгүй бүлэглэл үүсгэж байгаа хүмүүсийн талаас харахад фракцилахаас өөр аргагүй байдалд орсон ч байж болох. АН-д залуучууд, дунд үеэ дээш гаргадаггүй гэдэг шүүмжлэл их өрнөдөг?

-Яг үнэндээ залуу үе, дунд үеэ шахаад байгаа зүйл манай намд байхгүй. Өнгөрсөн сонгуульд ч гэсэн цоо шинэ залуус УИХ-д өрсөлдөж ялалт байгуулаад өнөөдөр ажлаа хийгээд явж байна. Нөгөө л албан тушаалын төлөө тэмцдэг буруу тогтолцооны үр дагавар гарч байгаа юм. Яг нарийндаа намын эмэгтэйчүүд маань бидэнд албан тушаал өгөх ёстой гэж зохион байгуулагдаж эхэлж байна. Залуучууд ч мөн адил. Тэд дотроо бас бүлэглэл үүсгэчихсэн. Ингэж овог аймгийн аргаар эрх мэдлийн төлөө тэмцдэг буруу жишгийг л байхгүй болгож байж бүх зүйл зөв голдрилдоо орно.

-Нөгөө талаас АН эмэгтэйчүүддээ албан тушаал өгөхдөө харам ханддаг шүү дээ. Энэ нь эргээд зохион байгуулалтад орох үндэс суурийг нь тавьж байгаа хэрэг биш үү?

-Манайд тиймэрхүү үг яриатай гишүүд байдаг. Миний хувьд эмэгтэйчүүдэд квот өгч, нэмэгдүүлэх ёстой гэж үздэг. Хэн нэгэн эмэгтэй сонгогчдын саналыг авахын тулд ч ингэж ярьж байгаа хэрэг биш. Өнгөрсөн туршлагаар манай эмэгтэйчүүд ажилд илүү хариуцлагатай хандаж чаддагаа харуулсан. Хариуцлага талаас нь харж байгаа юм.

-Сонгогчдын саналыг авахын тулд эмэгтэйчүүдийн тухай яриагүй гэж та хэллээ л дээ. УИХ-д нэр дэвшихгүй гэсэн таны байр суурь өөрчлөгдчихсөн юм аа даа?

-Үгүй. Нэр дэвшихгүй гэх саналаа намын удирдлагадаа хэлсэн. Энэ байр сууриндаа хатуу байгаа. Нэр дэвшихгүй болсон шалтгаанаа олон удаа ярьсан. Харин миний хэлж буй үндэслэл шалтгаан бусдад үнэмшилгүй буугаад байгаа юм уу. Эсвэл цаана нь өөр зүйл байгаа гэж хардаад байгаа юм болов уу. Зарчмын зүйл ярихаар үнэмшихээ больчихоод байх юм.

-Таныг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших гэж байгаа гэх юм билээ?

-Янз бүрээр л ярьж байна. Зарим нь бүр С.Баярт Сэлэнгэ аймгийн мандатаа өгч байгаа ч гэх шиг. Албан тушаалын төлөө явахгүй л бол харддаг гаж тогтолцоо бий болчихсон байна. Би яг үнэндээ олон түмний төлөө маш эгзэгтэй байдалд орчихсон асуудлыг шийдэхийн улд, тодруулбал, гэр хорооллыг инженерийн шугамтай холбож орон сууцжуулъя л гээд байгаа юм шүү дээ.
-Заавал улс төрөөс гарч хийх хэрэг байгаа юм уу?
-Гэр хорооллынхонтойгоо уулзаж санал бодол солилцоход сонгуульд битгий ашиглаарай гэсэн юм. Улс төрд шоглуулж ашиглуулж хаширчихаад байгаа ард түмэн надаас гуйсан юм. Хамгийн гол нь улс төрд ашиглахгүй гэдгээ нотлооч хэмээн шаардсан.

-Та тэгвэл бизнесийн салбарт орж байгаа юм уу?

-Юу гэж дээ. Миний ярьж байгааг сонсоогүй хэсэг хүмүүс тийм зүйл ярьсан. Нөгөө хэсэг нь мэдсээр байж зориуд хэлж байгаа юм. Нийслэл хотын удирдлагын ивээл халамжаар барилгын бизнес хийдэг компаниуд миний эсрэг янз бүрийн зүйл ярьж байгаа юм. Миний ярьж байгаа хэрэг бүтвэл тэдний бизнес бүхэлдээ унах гээд байгаа юм. Газрын бизнес хийдэг хүмүүсийн бизнес ч мөн давхар шатчих байхгүй юу. Бизнес нь шатах гэж байгаа хүмүүс зориудаар иймэрхүү яриа гаргасан байх.

-Үүнээс гадна долдугаар сарын 1-ний үймээний үеэр гарсан гэмт хэрэгт холбогдох цагдаагийн дарга нарын хэргийн шүүх хурал хэрэв нээлттэй болбол очно гэж тухайн үеийн Ерөнхийлөгч мэдэгдсэн. Хэрэв нээлттэй болбол танд очих бодол бий юу?

-Би долдугаар сарын 1-ний ноцтой байдлыг намжаахад үүрэг гүйцэтгэсэн болохоос шийдвэр гаргах төвшинд байгаагүй. Гэхдээ надаас асуух зүйл байгаад шүүх дуудах юм бол дуртайяа очно. Харин хэрэгт дурлаж очихгүй. Ер нь бол нээлттэй болсон нь зөв. Яг энэ сэдвээр анх удаа парламентын нээлттэй хэлэлцүүлгийг хийсэн хүний хувьд нээлттэй хэлэлцүүлэх хийх нь зөв гэж хэлмээр байна.

Б.Даваа

Э.Бат-үүл: Ж.Энхбаяр нь төрөөс, Н.Энхбаяр нь гудамжнаас хүчирхийлэх юм яриад байна
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (4)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
Э.Бат-Үүл гишүүний саналаар УИХ-ын онц чуулган хаалттай хуралдахаар боллоо 2008 оны 7-р сарын 2

2012-03-14 | 13:56:02 | 202.179.23.199 |

Зочин
Өнөөдөр 10.00 цагаас эхлэх ёстой байсан УИХ-ын онц чуулган дөнгөж сая Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нар орж ирснээр эхэллээ. Чуулган эхлэхээс өмнө Э.Бат-Үүл гишүүн энэхүү онц хурлыг хаалттай хуралдах ёстой гэсэн горимын санал гаргалаа. Энэхүү горимын саналыг Ц.Нямдорж, Ц.Мөнх-Оргил зэрэг гишүүд мөн дэмжиж буйгаа илэрхийлсэн юм. Тэдний энэхүү онц хурал иргэдийг улам ч их үймээнд хүргэж магадгүй гэж үзжээ. Ц.Мөнх-Оргил энэ үеэр хэлэхдээ “олон нийтэд мэдэгдэж болохгүй, нууц баримтууд их байна” гэлээ. Энэхүү горимын саналыг хуралдаанд оролцож буй 62 гишүүнээс 48 нь дэмжлээ. Ингэснээр УИХ-ын онц чуулган хаалттай хуралдахаар боллоо.

2012-03-14 | 13:55:16 | 202.179.23.199 |

Зочин
Ер нь бол нээлттэй болсон нь зөв. Яг энэ сэдвээр анх удаа парламентын нээлттэй хэлэлцүүлгийг хийсэн хүний хувьд нээлттэй хэлэлцүүлэх хийх нь зөв гэж хэлмээр байна. unen uu? Enhbayar ch humuusiig saihan shahaj bna daa.

2012-03-14 | 13:52:43 | 202.179.23.199 |

Зочин
Зөнөсөн буриадын төр түших гэж юу байсан юмб э

2012-03-14 | 08:45:50 | 202.131.225.226 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео