-Уул уурхайн ашиглалтын явцад элэгдэл, эвдрэлд өртсөн газар нийт нутаг дэвсгэрийн хэдэн хувийг эзэлж байгаа бол. Ер нь нөхөн сэргээлт хэр хийж байна вэ?

-Манай улс ашигт малтмалын баялгийн нөөцөөрөө гайхагдах болсон. Гэсэн ч газрын хэвлий дэх баялгийг зөв зохистой авч, ашиглахгүй бол байгаль орчин доройтолд хүрэх аюултай. Тиймээс хөндсөн газраа нөхөн сэргээх нь хамгийн чухал асуудал юм. Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд БОАЖЯ “байгаль орчныг хамгаалах, орчны хяналт шинжилгээний хөтөлбөр”- ийг батлуулж ажилласан. БОАЖ-ын сайдын удирдамжийн дагуу Дорнод, Дархан-Уул Дорноговь зэрэг 15 аймгийн нутагт газрын тос, уран бусад ашигт малтмал олборлогчдын Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуулийн хэрэгжилтэд үнэлэлт дүгнэлт өгөх шалгалтыг зохион байгууллаа. Энэ үеэр 1151.7 га газар олборлолтод өртөж эвдрэлд өртсөн нь тогтоогдсон. Иймээс 873.1 га-д техникийн, 549.6 га талбайд биологийн нөхөн сэргээлт хийхээр болсон. Эвдрэлд орсон газарт хийсэн техникийн нөхөн сэргээлтийг шалгахад 75.8, биологийн нөхөн сэргээлт 47.7 хувьтай байлаа. Дээрх аймгуудын нутаг дэвсгэрт уул уурхайн салбараас үүдэн эвдэрсэн, хариуцах эзэн нь тодорхойгүй 8000 га гаруй газар бий. Иймээс эвдэрсэн газрыг нөхөн сэргээх, уул уурхайн үйлдвэрлэлийн техник технологийг судлах, нэгдсэн мэдээллийн сан бий болгохоор МХЕГ-тай хамтран ажиллах төлөвлөгөө гаргасан. Мөн Ашигт малтмалын газартай энэ асуудлаар хамтран ажиллаж байна.

-Уул уурхайн компаниудаас гадна гар аргаар алт олборлогчид байгаль сүйтгэж байна. Тэдний сүйтгэсэн газарт нөхөн сэргээлт хийдэг үү?

-Дээр дурдсан 15 аймагт явуулсан шалгалтын үеэр эвдэрч сүйдсэн нийт талбайн 60 гаруй хувь нь аж ахуйн нэгж, үлдсэн хувийг гар аргаар ашигт малтмал олборлогчдын хийсэн ажлаас үүдэлтэй болохыг тогтоосон. Ер нь “Алтыг нь аваад авдрыг нь хаядаг” хүмүүс бол гар аргаар алт олборлогчид. Өнгөрсөн оны байдлаар 73 мянган иргэн гар аргаар алт олборлосон мэдээлэл байдаг. Тэд хэзээ ч нөхөн сэргээлт хийдэггүй. Орон нутгийн хайгуулын зөвшөөрлийг нутгийн Засаг даргын мэдэлд өгдөг. Тиймээс харьяа аймаг, сумын засаг, захиргааны нэгжүүд нөхөн төлбөр авч мэргэжлийн хүмүүсийн заавар зөвлөмжийн дагуу нөхөн сэргээлт хийх зохицуулалттай байдаг .

-Нөхөн сэргээлтийг сайн хийдэг болон хийдэггүй томоохон компаниудыг нэрлэнэ үү?

-Уул уурхайн нөхөн сэргээлтийг сайн хийдэг компани цөөнгүй. Жишээлбэл, “Монполимет” “Гачуурт”, “Шижир алт”, “Шар нарст”, зэрэг хэд хэдэн компани нөхөн сэргээлтийг байгалийн болон техникийн аргаар буюу олон улсын жишигт нийцүүлэн сайн хийдэг. Нөхөн сэргээлтийг сайн хийсэн шилдэг байгууллага, аж ахуйн нэгжийг БОАЖЯ жил бүр шалгаруулдаг уламжлалтай. Үүний зэрэгцээ шалгарсан талбайд үзүүлэх сургалт зохион байгуулдаг. Нөхөн сэргээлт хийдэггүй компани ч хэд хэд бий. Тухайлбал, “Алтан Дорнод Монгол” компани ажилласан газар болгондоо нөхөн сэргээлт хийдэггүй. Төв аймгийн Заамарт гэхэд тус компанийн буруутай үйл ажиллагаанаас болж мал бэлчих нь байтугай автомашин хоорондоо зөрөх боломжгүй болж ангал үүссэн.

-Улсын хэмжээнд эвдэрсэн, бохирдсон газрын хэмжээг тогтоодог мэдээллийн сан бий болсон гэсэн. Энэ талаар үр дүн гарч байна уу. Мөн тусгай зөвшөөрөлтэй хэчнээн аж ахуйн нэгж, байгууллага ажиллаж байна вэ?

-138 аж ахуйн нэгж 239 тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байгаа мэдээлэл байдаг. Ашигт малтмалын газар /АМГ/ мэдээллийн сангийн программ хангамж, мэдээллийн суурь баазыг нэгтгэн ажиллаж байгаа. Үүний дагуу тус газар баруун таван аймагт уул уурхайн нөхөн сэргээлт хийгээгүй үлдээсэн газруудын тооллогыг өнгөрсөн жил хийсэн. БОАЖЯ уг баазтай холбогдож мэдээллийн нэгдсэн сан бүрдүүлэхээр ажиллаж байна. Нэгдсэн санд хамгийн түрүүнд эвдрэлд орж, нөхөн сэргээлгүй орхигдсон газрын мэдээллийг оруулж байгаа.

-Байгаль орчныг хамгаалах тухай багц хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж УИХ-д өргөн барьсан. Уул уурхайн нөхөн сэргээлтийн тусгай хууль байна уу?

-Байгаль орчны багц хуулийг УИХ-д өргөн барьсан. Одоогоор байгаль орчныг хамгаалах тухай 33 хууль мөрдөгдөг. Үүнийг БОАЖ-ын сайдын зөвлөл хуралдаж зарим заалт, дүрэмд өөрчлөлт оруулан багцалсан. Хаврын чуулгаар шийдэгдэх байх. Яг үнэндээ уул уурхайн нөхөн сэргээлтийн тухай хууль гэж байдаггүй. Энэ багц хуулийн шинэчлэлд тусгагдсан байгаа. Уул уурхайн салбарт баримталж буй байгаль орчны бодлого нь дараахь хууль эрх зүйн баримтуудаар тодорхойлогддог. Байгаль орчныг хамгаалах тухай, Ашигт малтмалын тухай , Газрын хэвлийн тухай, Ашигт малтмал ашиглах тухай хуулиар зохицуулагдаж байна. Мөн байгаль орчинд сөрөг нөлөөлөл, хохирол багатай үйл ажиллагааны хөтөлбөр хэрэгжүүлж байгаа. Газрын тосны хайгуул ашиглалтын үед тавигдах байгаль орчны ерөнхий шаардлага, далд уурхайн хаалтын стандарт, овоолон болон нуруулдан уусгах үйлдвэрийн хаалтын ерөнхий шаардлагыг стандартын төслийг ЭБЭХЯ, АМГ, Стандарт хэмжил зүйн үндэсний зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлэн батлуулж, Монгол Улсын стандартаар мөрдүүлэхээр шийдвэрлэсэн.

-Дээрх эвдэрсэн газрын экологи, эдийн засгийн үнэлгээг тогтоосон уу?

-БОАЖ-ын сайдын 204 дүгээр тушаалын дагуу холбогдох мэргэжлийн байгууллагын судлаачид 15 аймгийн эвдэрч, сүйтгэгдсэн газарт ажиллаад байгаль орчинд учруулсан хохирлыг арилгахад гурван их наяд, нөхөн сэргээлтийн зардалд нэг их наяд төгрөг шаардлагатай гэж тооцсон. Үүний зэрэгцээ Өмнөговь аймгийн нутаг дэвсгэрт аж ахуйн нэгжүүд замбараагүй нүүрс тээвэрлэснээс болж байгаль орчинд учруулсан хохирлын хэмжээг урьдчилсан байдлаар тогтоосон. “Санни трейд” ХХК эл судалгаа, тооцоог хийж, байгаль орчинд учруулсан хохирлын хэмжээ 50.5 тэрбум төгрөгт хүрснийг бидэнд мэдэгдсэн. Ер нь холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу нөхөн сэргээлт хийгээгүй, байгаль орчныг хамгаалах талаар хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй 171 аж ахуйн нэгж, байгууллагын судалгааг БОАЖЯ гаргасан замаар байгаль орчинд учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэхээр Улсын мөрдөн байцаах газарт хандаад байна. Ер нь олонхи аж ахуйн нэгж, байгууллагууд нөхөн сэргээлтээ хийдэггүй тул бид шинэ журам бид гаргасан. Тодруулбал, байгаль орчны хохирлын үнэлгээ, нөхөн төлбөр тооцох аргачлалын дагуу шинээр хэрэгжиж буй уул уурхайн төслүүдэд олборлолт эхлэхийн өмнө экологи эдийн засгийн үнэлгээ хийх шаардлага тавьсан.

Б.Цэцэгдэлгэр

Эх сурвалж: "Unen.mn"

”Алтан дорнод Монгол”-оос болж Заамарт мал бэлчих нь байтугай автомашин зөрөх боломжгүй болсон
Tweet
Bolod.mn