Уг нь сонгуулийн дараа саналын үр дүнгээс үүдэн хэрүүлийн алим болж өнхөрсөөр хэдэн жилийг ардаа орхидог сон. Гэтэл энэ удаа уг байгууллагыг тойрсон маргаан сонгуулиас урьтаж болж байгаагаараа тун сонирхолтой бөгөөд хачирхалтай.

Хэдхэн хоногийн өмнө “Эрс шинэчлэл”, “Үндэсний хас” зэрэг хөдөлгөөнийхөн нэгдэж “Шударга сонгуулийн төлөө түр хороо” байгуулсан. Тэд хамгийн түрүүнд СЕХ-ныхныг ажлаа хийж чаддаггүй, “2008 сонгуулиар сонгогчдын саналаар луйвар хийж, будлиантуулан үймээн самуун дэгдээдэхэд хүргэсэн учраас огцруулж, цоо шинэ бүрэлдэхүүнээр ажиллуулах шаардлагатай” гэж үзсэнээ илэрхийлсэн.

Харин СЕХ-ны дарга Н.Лувсанжав Сонгуулийн төв байгууллагын тухай хуулийн заалтуудаа мөрдлөг болгон “огцрохгүй” гэдэг тайлбар хийжээ. Өөрөөр хэлбэл дээрх хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.8 дахь хэсэгт “Хуульд зааснаас бусад тохиолдолд хорооны гишүүнийг ажлаас чөлөөлөх, огцруулах, түүнчлэн өөрийнх нь зөвшөөрөлгүйгээр өөр ажил, албан тушаалд шилжүүлэхийг хориглоно”, гуравдугаар зүйлийн 3.8 дахь хэсэгт “Хороо, түүний гишүүн хууль ёсны бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхэд аливаа байгууллага, албан тушаалтан, иргэн хэн боловч нөлөөлөх, хөндлөнгөөс оролцохыг хориглоно” гэж тус тус заасныг дурдсан байна. Энгийнээр хэлбэл огцруулах эрхтэй хүмүүс нь та нар биш, олон юм яриад байх хэрэггүй шүү гэдгийг хатуугаар анхаарууллаа.

Үнэхээр ч хуулийн заалтаар тэднийг огцруулахад хэцүү. Сонгуулийн Ерөнхий хороог Монгол Улсын Их Хурлаас дарга, нарийн бичгийн дарга, гишүүдийн бүрэлдэхүүнтэйгээр зургаан жилийн хугацаагаар томилон ажиллуулдаг нь үнэн.

Хэрвээ Н.Лувсанжав даргын хэлж байгаа шиг СЕХ хуулийн дагуу ажилладаг юм бол сонгуулиас сонгуулийн хооронд нам, эвслүүдийн дунд хэрүүлийн алим болж өнхрөх үндэслэл баймааргүй санагдана.

“Овоо босгоогүй бол шаазгай юун дээр суух вэ” гэсэн үг байдаг. Түүний адил СЕХ-ныхон өөрсдийгөө өмгөөлж байгаа шигээ хэзээнээсээ хуулиа дагаж мөрдсөн бол дээр байсан юм. Тэгж чадаагүйгээс болж өнөөдөр хэн дуртай нь эвсэл, холбоо байгуулж, Н.Лувсанжав даргыг хамт олонтой нь огцрохыг шаардаж, овилгогүй зан гаргахгүй л байсан билээ.

Ирэх зургаадугаар сард болох УИХ-ын ээлжит сонгуулийг автоматжуулахтай холбогдуулан шинэ хууль батлагдаж, мөрдөгдөж эхэлнэ. Гэтэл СЕХ-ныхон үүнтэй холбоотойгоор 10 гаруй шинэ журам, хуулийг батлах ёстой ч өдгөө дөнгөж боловсруулах шатандаа л яваа. Тэдгээрийг дөрөвдүгээр сард багтаан гаргах төлөвлөгөөтэй байгаа гэнэ.

Жишээлбэл, санал тоолох машины хувьд одоогоор ердөө л 35-ыг авч ирээд туршилт, тестэд оруулж байгаа. Энэ сарын 31 гэхэд 700 гаруй, дөрөвдүгээр сарын сүүлчээр 2000 гаруй, үлдсэн 470 машиныг тавдугаар сарын 15-нд ирүүлэхээр төлөвлөсөн ажээ.

Өөрөөр хэлбэл автомат машиныг шалгах, тестлэх ажлыг ХЗДХЯ-наас заавар өгсний дагуу эхлүүлчихээд байгаа. УИХ-ын ээлжит сонгууль болохоос сар гаруйн өмнө тоологч машинаа бүгдийг нь тестэлж, шалгаж дуусах юм байна л даа. Гэтэл цаг нь тулсан хойно дээрх машинуудын аль нэгд гэмтэл гарвал яах юм бол. Энэ нь санал будлиантуулах гол шалтаг, шалтгаан болвол хэн яаж хариуцлага хүлээх юм бэ. Үүнээс болоод долоодугаар сарын нэгний үйл явдал дахин давтагдахгүй гэж хэн батлах юм бэ гэх зэргээр СЕХ-ны нөхдөөс асуух зүйл их байна. Албан тушаалдаа хуулийн заалт хэлээд үлдсэн ч хүний амь эрсэдсэн хойно хариуцлага хүлээх хүн үлддэггүйг бас санах л хэрэгтэй.

Сонгууль зохион байгуулахад шинэ техник, тоног төхөөрөмж ашиглаж буйн хэрээр бизнесийн шинэ сэдлүүд, ашиг сонирхлууд ч урган гарч байгаа нь ойлгомжтой. Өмнө нь санал тоологч машиныг скайнер хэмээн хэл амны бай болгосон. Тэгвэл энэ удаа дээрх машинд шаардлагатай саналын хуудас нь бөөн мөнгөний ашиг авч ирэх нь тодорхой. Тиймдээ ч тендер ч зарлалгүйгээр олгосон гэх хардлагыг улам баталгаажуулаад авсан бололтой. СЕХ-ны удирдлагуудын тайлбарласнаар үнэт цаас хэвлэх эрх бүхий хэвлэлийн байгууллагуудын дунд явуулсан мэргэжлийн үнэлгээгээ АНУ-ын “Dominion voting systems” компаниар тогтоолгуулсан гэнэ.

“Dominion voting systems” гэдэг нь саналын хуудас тоолох, хэвлэх, дамжуулах, хадгалах машин манайд нийлүүлж буй АНУ-ын компани. Энэ компаниас татвар төлөгчдийн 24 тэрбум төгрөгөөр саналын хуудас тоолох машин авсан.

Тэр тусмаа сонгуулийн холимог тогтолцоогоор санал авахад өмнөх шигээ нэг биш нэжгээд хуудас хэвлэхээр болж байгаа. Тэгэхээр эдгээрийн өртөг яг хэд байхыг мэдэхгүй. Гэхдээ СЕХ-нд төсөвлөсөн 19 тэрбумын нэлээд нь тендерээр шалгарсан компанийн данс руу шилжих нь тодорхой.

Ингэхээр нөгөө хууль яриад суугаад байгаа СЕХ-ны дарга Д.Лувсанжавын хийх ажлын бодлогод итгэж болж байна уу гэдэг асуулт урган гарч ирж байгаа юм.

Хэдийгээр Төрийн албаны тухай хуульд зааснаар хорооны дарга, нарийн бичгийн дарга, төрийн тусгай албан тушаалын, хорооны ажлын албаны ажилтнууд нь төрийн захиргааны албан тушаалын ангилалд хамаарч ажилладаг учраас Төрийн албаны тухай, Намын гишүүнээс түдгэлзвэл зохих албан тушаалын тухай хуулийн дагуу тэд дээрх албан тушаалд байх хугацаандаа намын гишүүнээс түдгэлздэг нь үнэн.

Гэсэн ч намын гишүүнээс түдгэлзэнэ гэдэг батлахтай л холбоотой болохоос биш гарыг нь ганзаганд, хөлийг нь дөрөөнд хүргэсэн намаасаа нүүр буруулж, төрд хоёргүй сэтгэлээр ажиллах сэтгэлгээтэй эрхэм тун ч ховор. Тиймдээ ч СЕХ-ны даргын албан тушаал олны анхаарлын төвд байж хардлага, сэрдлэгээр дүүрэн байх нь ойлгомжтой асуудал биш гэж үү. Энэ л үед ашиг сонирхлын зөрчилгүй ажиллаж, УИХ-ын ээлжит сонгуулийг сонгодог утгаар нь зохион байгуулчихвал та бүхнийг огцор гэхээсээ илүүтэйгээр ардын баатар болгон өргөмжлөх өгөөмөр сэтгэлгээ ард түмэнд бийг санахад илүүдэхгүй.

"Өглөөний сонин"

Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.