Шинэ парламент ”Азны Коля”-нуудаар дүүрвэл ард түмэн хүлээн зөвшөөрөх үү?

2012-03-27

Улсын Бага хурлыг эс тооцвол УИХ-ын сонгууль удахгүй зургаа дахь удаагаа болно.

Сонгуулийн шинэ хуулиар бодвол энэ сонгууль жинхэнэ азны сонгууль болох төлөвтэй. Наад зах нь сонгуулиар олонхи болсон нам “азтай 28 гишүүн”-ийг шууд нэр зааж сонгоно гэсэн үг. Ерөнхийдөө тэдгээр азтануудын нэрсийн жагсаалтыг МАН, АН хоёр хэзээний зэхчихсэн дуулдана. Тойрогтоо нэр дэвшээд 28 хувиас дээш хувийн санал авсан ч унасан 28 хүн шууд УИХ-ын гишүүн болно гэж ойлгогдож байгаа юм. Сонгуулиас сонгуулийн хооронд нэр дэвшигчдийн авсан хувь буурч байгаа. 33 хувийн санал авсан хүн төрийн түшээ болсон жишээ 2008 оны сонгуульд гарсан. Жишээ татвал хамтарсан Засгийн газрын тэргүүн Шадар сайд асан Н.Алтанхуяг, байнгын хорооны дарга Ж.Сүхбаатар, дэд хорооны дарга Г.Баярсайхан болон С.Оюун, Д.Очирбат, Д.Загджав, П.Алтангэрэл, Ц.Шинэбаяр, С.Эрдэнэ нар гэхэд сонгогчдоосоо 40 хувийн санал авч дөнгөөгүй мөртлөө УИХ-д заларсан билээ. Д.Лүндээжанцан, Д.Дэмбэрэл зэрэг архаг түшээд хүртэл дөнгөн данган төр түшилцэх эрх олсон гэж бодохоор энэ жил болох УИХ-ын сонгуулиар нийт сонгогчдын тал нь буюу 50 хувийн санал авч чадах хүмүүс хичнээн гарах нь сонин. 2008 оны сонгуулиар 70-аас дээш хувийн санал авсан төрийн түшээ ганц ч гараагүй бөгөөд 60 хувийн санал авч чадсан нь нэг гарын арван хуруунд хүрээгүй билээ. Тэгэхээр энэ удаа 60 хувийн санал авах нэр дэвшигч гарах уу, үгүй юу гэдэг нь маш эргэлзээтэй.

Ихэнх нь гучаас дөчин хувийн санал авч амжвал их юм. Гэтэл тойргийнхоо нийт сонгогчдын 50 хувийн саналыг авч чадахгүй тохиолдолд тэдэнд саналаа өгөөгүй бусад 50 хувийнх нь эрх ашиг яах вэ? Олон нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдөж чадаагүй улс төрчдийг хэн хүндэтгэл үзүүлнэ гэх вэ? Сонгуулийн шинэ хууль, хуучин хуулинд ч бүх сонгогчдынхоо тавин хувьд хүлээн зөвшөөрөгдсөн нэр дэвшигчийг УИХ-ын гишүүн болгохыг хүлээн зөвшөөрнө гэсэн заалт байхгүй. Тэгэхээр далан хувь нь өөрсдийн эрх ашгийг хамгаал гэж саналаа өгөөгүй байхад гучхан хувийн санал авсан хүн УИХ-ын гишүүн болж таарна. Мэдээж сонгуулийг “Нахих” боломжгүй болохоор тэдний аз нь шовойгоод гарна. Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчдийн хэн нэг нь 50 хувийн санал авч чадаагүй бол сонгуулийг ахин явуулна гэсэн байдаг. Энэ бол зөв шийдэл. Гэтэл УИХ-ын сонгууль болохоор бусдаасаа илүү санал авсан бол, тэр нь дөнгөж 31 хувийн санал байхад л төр түшилцэх мандатын эзэн болно гэдэг арай хэтэрсэн “луйвар” мэт санагдаад болдоггүй. Дэлгүүрээс хүн тавин төгрөг дутуу өгөхөд л хүссэн бараа, бүтээгдэхүүнээ авч чадахгүй байдаг билээ. Гэтэл УИХ-ын сонгуульд болохоор 31 хувийн санал авч бусдынхаа дээр гишгэсэн хүн УИХ-ын гишүүн болж болдог гэхээр дэндүү даварсан хэрэг буюу шударга бус үйлдэл болж таарах гээд байгаа юм.

Ардчилсан Ерөнхийлөгч маань ард түмэндээ шударга байхаа амласан, шударга байхыг зөвлөсөн. Тэгсэн мөртлөө Сонгуулийн шинэ хуулийг болгоохдоо үүнийг огтхон ч анзаараагүй нь гайхалтай. Аливаад шударга байхыг уриалчихаад шударга ёс, зарчим баримтлах ёстойгоо таг мартаад өнгөрөөчихсөн нь сонин. Мэдээж хуулинд хориг тавих эрх түүнд бий. Тэгвэл түүнийгээ хэрэглэсэнгүй. Магадгүй улс төрчдөд ард түмэн итгэл алдарч байгааг мэдэрчихээд ямар нэгэн “Тоо” талбих нь хэрэггүй гэж өрөвдөв үү? 50 хувийн санал авсан нөхцөлд л УИХ-ын гишүүний тангараг өргөх эрхийн визээ гардан авдаг болвол шударга ёс, хүлээх хариуцлагад арай дөхөж очих юм. Тэгвэл 40 хувийн санал аваагүй баахан “Азны Коля”-нууд Монголын парламентаар дүүрэх нь. Нэг ёсондоо олон түмний хүндэтгэлийг хүлээж чадаагүй хүмүүс төр түших азтайгаа гайхаж суух болох нь. Улс төрийн хүндэтгэл хүлээдэг ч нэр нөлөө нь жилээс жилд саарсаар байгаа Д.Дэмбэрэл, Д.Лүндээжанцан, Ц.Нямдорж нар айсуй сонгуульд нэр дэвшлээ гэхэд гучаас дээш хувийн санал авах эсэх нь эргэлзээтэй. Олон нийт тэднээс залхах хандлага ч анзаарагдаж буй болохоор “Азтай 28″ дотор багтвал төр түшилцэх хувь заяаг зургаа дахь парламентаасаа олж авах юм. Улсын баатар цол авчихаад улс төрчийн нэр хүнд нь буурахад хүрсэн Үүл гишүүн нэр дэвших эрхээ баталгаажуулах 50 сая төгрөгөө намдаа тушаахаас дургүйцсэн үү эсвэл өөрийгөө энэ жил сонгогдох магадлал нь багассан гэж тооцоолсон уу 2012 оны УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшихгүй хэмээн мэдэгдсэн. Хэрэв Э.Бат-Үүл үнэхээр өрсөлдөхгүйгээр шийдсэн бол түүний нэр дэвшдэг байсан Сэлэнгэ аймгийн тойрогт МАН-ын О.Чулуунбат гишүүн энэ удаа баталгаатай сонгогдоно гэсэн үг.

Гэтэл тавин саяа тушаагаагүй болохоор АН түүнийг дүрмээ зөрчөөд УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшүүлэхгүй нь тодорхой. Одоогоор Үүл баатар шиг сонгуульд оролцохоос татгалзсан улс төрч алга байна. Байх ч үгүй л болов уу. Э.Бат-Үүлийн энэ араншингийн цаана хаашдаа сонгогчид улс төрийн идэвхи багатай болсон тул мань мэтийг дахин сонгохгүй байх гэсэн түгшүүрт автсантай холбоотой байж болохыг үгүйсгэх аргагүй мэт. Энэ жилийн сонгууль маш өрсөлдөөнтэй, магадгүй дөрвөн жилийн өмнөх хар сүүдэртэй үйл явдал давтагдах эрсдэл байж магад. Муу амалж, ёр зөгнөж буй хэрэг биш, тэгэх магадлал ажиглагдаж байгаа болохоор хэлж байгаа юм. АН-ын гишүүн О.Магнай “Олон нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй байж УИХ-ын гишүүн болно гэдэг байж боломгүй зүйл. МАНАН зөвхөн өөрсдөдөө зориулж Сонгуулийн хуулийг өөрчилсөн. Булхайцах л юм бол тэмцэнэ” гэж зарласан. О.Магнай угийн шазруун авиртай, санасандаа хүрч зогсдог зантай. Энэ мэтээр сонгуулийн будлиан хэтэрвэл юу болохыг хэн ч тааварлашгүй. Гагцхүү сонгогчид амгалан тайван байх болтугай. Намууд ба улс төрч нэр дэвшигчид маань сонгуулиа будлиангүй сайхан явуулаасай гэж хангай дэлхийгээ аргадан байж гуйхаас яахав.
А.Харанга wikimon