Монголын бизнесийн салбарын анхдагчдын нэг, томоохон татвар төлөгч, хувийн хэвшлийн хөгжлийн нүүр царай,

чөлөөт зах зээлийг оройдоо залаад 20-иод жил болж буй тусгаар тогтносон улсын нэг нэрийн хуудас болсон аварга том компани хятад гуншинтай байхыг үзээд гайхан цочирдов.

Аливаа улсын өөрийгөө хүндэтгэдэг, ноён нуруутай ямар ч байгууллага Интернэтэд вэбсайтаа нээхдээ үйл ажиллагааны чиглэлийг харгалзан com, net, org, info гэх мэтийн өргөтгөлтэй домэйн нэр авч хэрэглэдэг бөгөөд бусад тохиолдолд өөрийн орны үндэсний домэйнийг нэрийнхээ араас зүүдэг, үүгээрээ ч бахархдаг. Монголын хувьд энэ нь mn гэсэн хоёр үсэг байдгийг бид нийтээр мэднэ. Хоёрхон үсэг боловч энэ бол Монголын юм шүү гэдгийг илтгэдэг тамга, нэрийн хуудас, цол гуншин ч юм. Монакогийн ч юм уу нэг гайгүй компани из гэсэн өргөтгөлтэй нэрээр сайтаа нээгээд, "Бид Америк шиг мундаг" гэж хөөрөх, эсвэл Молдавын нэг корпораци cn гэсэн "тамга" сайтдаа дарчихаад, "Манайх Хятадтай үй зайгүй" хэмээн сагсалзсан хөгийн явдал энэ хорвоод гараагүй.

Гэтэл хорвоод байхгүй ийм явдал энүүхэн хамар дор, Монголд маань гарахаар барахгүй, эзэн нь Монголын бизнесийн нэг сүмбэр уул байж байхыг мэдээд жигтэйхэн гайхав аа. Энэ уулын нэрийг "Женко" гэдэг, Монголд мэдэхгүй хүн үгүй. 1969 онд Марио Пьюүзо гэдэг итали үндэстэн хүн хожим кино болж ихэд алдаршсан зохиолдоо Сицилиэс Америкт ирж суурьшсан хэдэн итали гэмт хэргийн бүлэглэл байгуулж, түүнийхээ халхавч болгох зорилгоор нээсэн пүүсээ нэгнийхээ нэрээр нэрлэсэн тухай бичсэн нь өнөөгийн энэ нэрний эх сурвалж гэж монголчууд мадаггүй итгэдэг ч монгол "Женко"-гийн албан бус намтарт энэ нь "Оепега1 сотрапу" гэсэн англи үгний товчлол хэмээн болхи бааз тайлсан байх нь харагдана.

Үг нь ч яах вэ, итали байна уу, англи байна уу хамаагүй юм. Энэ үгээр нэрээ хийсэн Монголын луглагар компани үнэхээр Монголынх уу гэдэгт эргэлзэж гайхах баримт захаас аван гарч ирж байгаа нь анхаарал татаж, сониуч зан эрхгүй хөдөлгөв.
"Женко"-гийн вэбсайтын хаяг нь http://www.genco.com.sg . Өөрөөр хэлбэл сервер нь Монголд биш Сингапурт, энэ улсын үндэсний домэйн нэр дээр байрладаг аж. Гайхах болсон гол шалтгаан энэ. Дээр хятад гуншин гэсний тухайд тайлбарлах нь зүйтэй. Сингапур бол үнэндээ Хятадуудын улс. Сингапур үндэстэн гэж угаас байгаагүй. Малай, хятад үндэстэн суудаг энэ арлыг Малайз улс хятадуудаас салж амрахын тулд л 1965 онд олон таван үггүй бүрэлдэхүүнээсээ гаргаж, тусгаар тогтнуулсан юм. Өнөөдөр энэ улсын хүн амын 75 хувь нь хятадууд. Шашин сэтгэлгээ, хэл соёлын хувьд ч Хятадаас салгаж ойлгох ямар ч арга байхгүй. (Хятад улсаас гээгүйг анхаарна уу)

Нэрийн хуудас болсон вэбсайтаа Монголд биш гадаадад байрлуулж, гадаад гуншин зүүснийг нь "Женко"-д гайхах нэг шалтгаан гэж л үзсэн болохоос биш компанийг эсвэл хэн нэгнийг "хужаажуулах" гэсэн юм энд үгүй. Тэрхүү гадаад улс нь хэн болохыг мэдэхийн тулд цаад руу нь жаахан өнгийж харахад л ийм юм. Монгол-Сингапурын олон жилийн найрамдалт харилцааг хоёр гараа өргөн дэмждэгээ энд тэмдэглэсү.

Гайхах юм ингээд дуусахгүй бололтой. Сингапурын компаниудын танилцуулга, тус улсын иргэдэд хаяглагдсан ажлын байрны зар энэ тэр гэх мэт нээлттэй өдий төдий эх сурвалжийн мэдээлэлд Монголын ч юм шиг, Сингапурын ч юм шиг "Genco Holdings Pte Ltd” гэдэг компанийн нэр 101 Thomson Road #16-05 United Square Singapore 307591 гэсэн хаяг, http://www.genco.com.sg вэбсайттайгаа байгаа нь байн байн тааралдана. Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Баттулгын 2010 оны Хөрөнгө орлогын мэдүүлэгт, хувьцааг нь эзэмшдэг хэмээн тэмдэглэсэн "Женко Холдинг" ХХК энэ мөн үү? Вэбсайтад нь монголоор нэг ч үг үсэг байхгүй боловч Вауаngol Hotel Office, Ulaanbaatar, Mongolia, Chingiss Khan Avenue, Sukhbaatar District гэсэн хаяг буйг үзвэл яах аргагүй мөн ч юм шиг. Үүнээс үзвэл Х.Баттулга хуулиас нуугдан Сингапурт Хятадад хоргодож байсан, үе үе сэтгүүлчдийн багийн хамаг зардлыг дааж тийш аялуулдагт нь гайхах зүйлгүй юмсанж.

Х.Баттулгын бизнесийн азтай одтой замналын эхэн үе Сингапуртай холбоотой гэдгийг монголчууд бүгд мэднэ. 1993 онд "Женко"-г байгуулаад түүний хийсэн анхны асар их ашигтай наймаа бол Сингапураас видео камер авч Улаанбаатар, Бээжинд аваачин дамлан зарах байв. Арслан хотын биенесмэнүүдтэй түншилсэн түүний харилцаа өнөөдөр харин ямар өндөр түвшинд хүрснийг дээрхээс ондоо өдий төдий жишээн дээр харахад мөн л гайхмаар зүйлс зөндөө тааралдах аж. Монголын хамгийн том зочид буудлын нэг "Баянгол"-ын эзэн хэн бэ гэж асуувал өнөөдөр түүнийг л гэж хэлнэ. Тэгвэл албан ёсны данс харааг үзвэл хараахан тийм биш юм.

Монголын Хөрөнгийн биржийн бүртгэлд "Баянгол зочид буудал" ХК-д таваас дээш хувийн хувьцаа эзэмшдэг талуудыг хэрхэн нэрлэснийг үзвэл, Х.Баттулга 6.22 хувь, Х.Баттулга 13.78 хувь, Х.Баттуул 16.3 хувь, Д.Бадамдэлгэрэх 14.78 хувь, Билли Лим Син Пау 16.32 хувь гэжээ. Х.Баттулгатай тэнцүү шахуу, "Женко"-гийн хоёр дахь гол хүн Х.Баттуулаас илүү хувь эзэмшдэг нэг гадаад хүн гараад ирэх нь тэр. Билли Лим Син Пау гэдэг нь Сингапурын иргэн, хятад. “Баянгол"-ын том хувьцаа эзэмшигч энэ хужаа хүн өдгөө уг компанийн захирлаар ажилладаг "АПУ" компанийг хувьчлахад "Женко" оролцож байсан.

Бас Улаанбаатар үйлдвэр нь саяхныг хүртэл спиртээр хангаж байсан бөгөөд харин тухайн үеийн албан ёсны мэдээнд "Женко" гэдэг нэр байхгүй, харин Сингапурын иргэн Билли Лим гэж бий нь уг хувьчлалд хэн нь хэнийхээ өмнөөс орсныг өнөөдөр тодорхой харуулж байна. Олон жилийн өмнө "Женко"-гийн мэдлийн "Сити шоп" хэмээх сүлжээ дэлгүүрийг энэ хүн хариуцан ажиллаж байсан гэдэг бол өнөөдөр түүний хариуцдаг "Женко"-гийн активууд мөн л нэг бус. Тодорхой мэдэгдэж байгаагаар бол Билли Лим өнөөдөр "Женко тур бюро" ХК-ийн ТУЗ-ийн даргаар ажилладаг байна. Х.Баттуул нарын есөн хүнтэй ТУЗ-ийг удирддаг гэсэн үг. Хөрөнгийн биржийн мэдээллийн санд өнгөрсөн оны долоодугаар сарын 25-нд орсон "Женко тур бюро" ХК-ийн удирдлагын бүтцийн танилцуулгад ингэж байгаагаас гадна анхаарал татсан нэг зүйл бол, уг танилцуулгад Билли Лимийг "Капитрон" банканд ажилладаг" гэжээ. Тэнд теллер хийдэггүй нь мэдээж тул хужаа эр "Женко"-гийн үндсэн хэд хэдэн активын шууд удирдлагад багтдаг байх нь.

"Женко"-гийн хужаа Лимүүд Биллигээр дуусахгүй нь бас гайхал төрүүлнэ. Зарим мэдээлэл нь хуучирсан ч байж болох мөн л Сингапурын дээрхтэй төстэй зарим сайтад Деннис Лим гэдэг хүний нэр гарч ирэв. "Genco Holdings Pte Ltd” компанид “managing director” гэдэг ажил хийдэг хүн аж. Хятадын Зүүн Өмнөдөд түгээмэл Лин гэдэг овог Сингапурт Лим болдог. Тэндээ ч мөн манай Бат, Дорж шиг нийтлэг. Нэр нэгтийн чих нэгийн үлгэрээр Сингапурын олон Лимийн нэгний нэр андуурагдаад энд орчихоо биз, "Женко" арай ч энэ олон Лимээр яах вэ гэж бодтол бас ч тийм биш ажээ. 2009 оны 12 дугаар сарын 5-13-нд Хонгконгт болсон Зүүн Азийн наадмаас манай жүдочид хоёр мөнгө, найман хүрэл медаль хүртсэн юм. Тэднийг ирсэн хойно нь Азийн нэгэн улсын бизнесмэн 22 мянган доллар бэлэглэснийг санаж байна. Нэрийг нь Деннис Лим гэж байв. Тамирчдад маань өглөгийн гараа сунгасан гадаадын тэр буянтай бизнесмэний нэр өнөөдөр Монголын жүдо бөхийн гол ивээн тэтгэгч "Женко" компанид ажилладаг хэмээн интернэтэд алдар нь дурайж байгаа чухам хэн нь тодорхойгүй тэр сингапур хужаа эрийн нэртэй яг ижил байх нь юу вэ? Лим, жүдо, "Женко"... Ингэж гайхаад цааш нь сонирхвол үнэхээр гайхмаар зүйл олон гарч ирэх ажээ.

Дээр дурдсан "Женко Холдинг"-ийн вэбсайтад "Mining" буюу "Уул уурхай" гэсэн хэсэг байна. "Баянгол" зочид буудал, "Мах импекс", Чингис хааны аварга хөшөө зэрэг олны мэдэх олон охин, харьяа компани, активуудаас нь өөр, жирийн бидний мэддэггүй бизнесийн бүтэц "Женко"-д нэг бус байдаг ажээ. САМS (Central Asian Mine Supplies CAML(Central Asian Mining Logitics)) CAMEX (Central Asian Mineral Exploration) гэсэн гурван компанийн танилцуулга энд буйн эхнийх нь уул уурхайн компаниудад тоног техөөрөмж нийлүүлдэг бол удаах нь тэдэнд ажиллах хүчин зуучилдаг аж. Зуучлуулагчдаас хэтэрхий их хөлс авдаг, Оюу толгой зэрэг уул уурхайн аваргуудын хятад ажиллах хүчнийг Монголд монополь эрхтэйгээр дангаар зуучилдаг гэгдэн хэвлэлээр шүүмжлэгдэж байсан энэ компанийг "Женко"-гийн "хүүхэд" гэдгийг даанч мэдсэнгүй.

2006 оны наймдугаар сарын 17-нд байгуулагдсан, уул уурхай хайгуул, олборлолтод төвлөрдөг гэх "Камекс" ХХК энд хамгийн ихээр анхаарат татав. Төв аймгийн Баян суман дахь Төгрөг нуурын хүрэн нүүрсний, Хэнтийн Өмнөдэлгэрт вольфрам, молибдений, Сэлэнгийн Хүдэрт төмрийн хүдрийн төсөл хэрэгжүүлж байгаа, зохих лицензүүдийг хууль ёсоор эзэмшдэг хэмээсэн энэ компанийн танилцуулгыг уншиж суухад МоАХ-ны IV Их хурал дээр Х.Баттулга "Уул уурхайн эздийн орлого жирийн иргэдийнхээс 250 дахин илүү байна" хэмээн заналтайгаар мэдэгдэж байсан нь санаанд бууна. Х.Баттулга хоёр нүүр гаргаж тэдгээр занагдаж буй эздийн нэг нь өөрөө мөн гэдэгт амар иттэхийг хүсээгүй учраас монголчууд тэр бүр хайхардаггүй нээлттэй эх сурвалжаас тодруулахад дахиад л гайхмаар баримтууд гарч ирэв ээ.

Нэгэн цагт "Женко"-гийнх байсан байж болох (Компаниудын танилцуулгыг байрлуулдаг Монголын хэд хэдэн сайт дээр уг компанийн албан ёсны хаягийг "Баянгол" зочид буудал, II давхар" гэсэн бол "Bloomberg”-ийн бүртгэл дээр "Genco Holdings Pte Ltd” компанийн Сингапур дахь хаягаар байгаа явдал үнэхээр тийм байсныг нь давхар давхар нотолно) "Камекс" хэмээх компани өнөөдөр албан ёсоор хүнийх болжээ. Тодруулж хэлбэл Хятадуудынх. Хонгконгийн усны барилга байгууламжийн “Ming Hing Waterworks Holdings” компани 2009 оны 12 дугаар сард гэрээ байгуулан 2010 оны дундуур "Камекс" компанийг 1.9 тэрбум хонгконг доллараар (тухайн үеийн ханшаар 255 сая ам.доллар) худалдаж авсан байна. 42 жилийн гялалзсан амжилт бүхий түүхтэй, бүс нутгийнхаа тэргүүлэх компани ингэснээр үндсэн бизнес хариуцсан бүтцээ охин компани болгон зохион байгуулж, үйл ажиллагааныхаа голлох чиглэлийг Монголын уул уурхайд төвлөрүүлээд нэрээ "Mongolian Investment Group” (Mongolian INT) буюу "Монголын хөрөнгө оруулалтын групп" хэмээн өөрчилсөн нь манай уул уурхайн салбарт хэр их найдвар тавьсныг нь харуулах биз.

Найдвар төрүүлсэн ч учраас, асар их хөрөнгө хаяж, өөрийн болгосон уг компаниа хонгконгчууд харин "Женко"-гоос авсныг нуух гэж байдгаараа оролджээ. Энэ наймааны талаарх албан ёсны мэдээг үзвэл "Камекс"-ийн өмнөх эзэн нь "Well Delight” гэдэг компани аж. Хаанахынх нь тодорхойгүй энэ компанийн талаарх мэдээллийг хууль ёсны, эрүүл саруул, нууж хаах булхайгүй аливаа бизнесийн талаарх бүхий л мэдээлэл ил тод байж байдаг Интернэтийн орчноос өнөөдөр хайгаад олохгүй. Аливаа активыг өгч авалцах ажиллагааг олон нийт болон төрийн холбогдох институциэс нууж хаах хэрэгтэ гэж үзвэл нэг өдрийн ч юм уу настай хуурамч, халхавч компани байгуулж, түүгээрээ дамжуулах, мөн түүнтэй төстэй арга хэрэглэх жишиг өнөөдөр түгээмэл болсныг "Well Delight” гэдэг компанийн тодорхойгүй байдал эрхгүй санагдуулна. "Камекс" ХХК Монголын нэг том компанийн мэдлийнх байсан н өөрсдийнх нь интернэтэд байрлуулсан албан ёсны танилцуулга дээр өнөөдөр дурайтал бий.

Харин Хонгконгийн компанид зарагдах хүртлээ дундуур нь өөр хэн нэгний мэдэлд очиж байсан тухай мэдээлэл интернэтэд лав алга. Ямар ч байсан ашигт малтмалын нэр бүхий хэд хэдэн лиценз эзэмшдэг Монголын нэг компанийг хонгконгчууд үнэ хүргэж авсан нь энэ. Үнэ хүрэх нь ч аргагүй байж. Хонгконгийн компанийн (Үнэндээ Бермудын нэгэн адил оффшор бүс гэдгээрээ алдаршсан Кэймэний арлуудад бүртгэлтэй) өөрийн мэдээлснээр, "Камекс" XX нь "Төгрөг нуурын энержи" хэмээх компанийг 100 хувь, "Корес Монголиа" компанийн 70 хувийг эзэмшдэг бөгөөд Монголын эдгээр компани энэ хэмжээгээрээ хонгконгчуудад зарагдсан аж.

Төв аймгийн Баян суман дахь Төгрөг нуур нь Зөвлөлтийн геологичид аль 30-аад оны үеэс хайгуул, өрөмдлөг хийж, нөөцийн ихэнхийг тогтоосон хүрэн нүүрсний асар баялаг орд бөгөөд нөөцийг нь нийлүүлж бодвол 13 тэрбум тонн хүрэх төвийн бүсийн таван том ордын нэг юм. Монголын комианиудыг авснаар хонгконгчуудын мэдэлд очсон талбай нь энэ их ордын нэг хэсэг болох Тахилт бололтой. Албан ёсны байгууллагын бүртгэлийг шүүрдэж үзвэл Тахилтын хэсгийн геологийн нөөц нь 302 сая тонн боловч ТЭЗҮ-д тусгасан нь 61.4 сая тонн аж. "Женко"-гийн сайт дээр "Камекс" компанийн албан ёсоор эзэмшдэг хэмээн тайлагнасан дөрвөн лиценз нь 7367х, 7368х, 7901х, 2063х, 228а гэж байх бөгоөд АМГ-ын албаны хүний хэлснээр эхний хоёр нь Говь-Алтай аймгийн Төгрөг сумын нутагт олгогдсон хайгуулын лиценз аж. Тэдгээрийг "Корес Монголиа" ХХК 2013 он хүртэл хугацаагаар авсан гэнэ.

"Mongolian Investment Group” вэбсайтдаа Төв аймагт 228а, 13553а, 13533а, 15429а дугаартай лицензүүд эзэмшдэг гэсний эхнийх нь "Камекс"-ын эзэмшдэг лицензийн дугаартай мөргөж байгаа бөгөе АМГ-т буй талбай ашиглалтын зургаас үзэхэд эдгээр нь Төгрөг нуурын ордын талбай даруй мөн байна. Сонирхолтой нь АМГ-ын 109 тоотод суугч албаны эдгээр лицензийн албан ёсны эзэмшигч нь хэн болохыг хэлэхээс шууд татгалзсан юм. "Төгрөг нуурын энержи" компани нь лицензтэйгээ ийнхүү хонгконгчуудад зарагджээ. Дараагийн гайхах зуйл мөн чухам эндээс гарч ирнэ. Төгрөг нуурын ордын болон бусад лиценз Хонгконгийн компанид очсон, корпораци нэртэй Монголын нэг компанийн германчуудтай хамтран барих үйлдвэр энд босч тун магадгүй.

Тэглээ гээд нийтлэлийн "гол баатар" энд ямар хамаатай гэж? Тун зөв асуулт, хариулт нь ч сонирхолтой. Өнгөрсөн 10 дугаар сард Монголын уул уурхайн үйлдвэрлэгчдийн ассоциациас Бээжинд зохион байгуулсан "Нүүрсний хийжүүлэлт, шингэрүүлэлт-2011" уулзалтад оролцсон үндэсний ахуйн нэгжүүдийн төлөөллийн жагсаалтыг зарласныг үзвэл тэр дунд "Монголын аж үйлдвэрийн корпорацийн захирал Ядамсүрэнгийн Батсүх" гэж байна.

Тэгвэл "Женко34" бөхийн клубийн вэбсайтад, ерөнхийлөгчөөр нь Х.Баттулга ажилладаг. Монголын жүдо бөхийн холбооны Удирдах зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг танилцуулсны дотор Я.Батсүх гэдэг хүний нэр байх бөгөөд түүнийг "Камекс" ХХК-ийн захирал" гэсэн байна. Батсүх гэдэг нэртэй хүн Монголд үй түм, тохиолдол биш байгаа? Тэгвэл Азийн хувьцаат компаниуд бүрэн мэдээллийг багтаасан Хонгконгийн "Ааstocks" компанийн мэдээллийн баазыг өнгийж үзвэл энэ нэр дахин гарч ирнэ. Тэнд байгаагаар бол "Mongolian Investment Group” компанид таваас дээш хувийн хувьцаа эзэмшдэг хоёр хүн байдаг бөгөөд тэдний нэг нь "Ядамсүрэнгийн Батсүх 5.31 хувь" гэжээ. "Бүх зам Ром руу очдог" гэдэг шиг зарим зам явсаар яалт ч үгүй "Женко" руу хөтлөх аж.

МоАХолбооныхоо хурлын индэр дээрээс, энгийн иргэдээс 250 дахин их орлоготой уул уурхайн эздийг занах УИХ-ын гишүүнийг энд тэндхийн хятадууд, тэрбум тэрбумын орлоготой уул уурхайн бизнес, энэ хоёрыг холбож байж болох элдэв будлиан, нууц, лоосуунд огт хамаагүй хэмээн итгэхийг хүсэх тусам захын баримт л хүссэнээс шал эсрэг зүйлийг нотлох ажээ. Хонгконгийн өнөө компанид том хувь эзэмшдэг хоёр монголын нэгийг танилцуулахаа мартах шахлаа. "Машбатын Бөхбат гэдэг хүн 15.93 хувьтай" гэсэн байна. Хоёр монголын хувьцаа нийлбэл, энэ компанид 26.92 хувьтай Хонгконгийн цуутай баян, будлианы эзэн “Wong Ching Ping Alex”-ийн араас уг компанийн эздийн хоёрдугаарт бичигдэх юм байна.

Цуутнуудтай зиндаа ойртсон хоёр дахь монгол манай Жүдо бөхийн холбооны ерөнхий нарийн бичгийн даргатай яг адилхан овог нэртэй ажээ. Арай нэг хүн биш байгаа? Мөн бол дээр Лим, жүдо, "Женко" гэсэнтэй адилаар Хонгконг, мөнгө, нэг монгол, жүдо, "Женко" гэсэн яг адилхан төгсгөлтэй бас нэг дараалал үүсэх нь. Лим гэснээс дээр манай жүдочдыг мөнгөөр шагнасан хэмээн нэр гарсан өнөө Деннис Лимтэй бас л яг адилхан нэртэй хүн "Mongolian Investment Group”-ийн гүйцэтгэх захирлаар ажилладаг аж. Арай нэг хүн биш байгаа? 2010 оны 10 дугаар сард алдарт жүжигчин Жэки Чаны Монголд хийсэн гурав хоногийн буяны айлчлалыг Хонгконгийн "Mongolian Investment Group” компани санаачлан зохион байгуулсан гэдгээ өөрийн вэбсайтад албан ёсоор мэдээлсэн байна.

Жэки Чан "Баянгол" зочид буудалд бууж, Цонжин болдог дахь Чингисийн хөшөө цогцолбор зэрэгт очсон бөгөөд монголчуудаас түүнтэй хамгийн ойр дотно байсан хүний нэрийг манай хэвлэлүүд "Женко" Х.Баттулга гэж бичжээ.