Архив ангилал

-УИХ-ын гишүүн З.Алтайтай ярилцлаа.

-Сэтгүүлч гишүүний тань хувьд, дэлхийн эрх чөлөөний өдрийн мэнд хүргэе.

-УИХ-д сууж буй сэтгүүлч гишүүний хувьд, мэргэжил нэгт нөхөддөө энэхүү өдрийн мэндийг уламжилж байна.

-Энэ салбартай олон жил тохой нийлүүлсэн мэргэжлийн хүний нүдээр Монголын чөлөөт сэтгүүл зүй хэр эрүүл төлөвшиж байна вэ?

-Манай улсад хэвлэлийн эрх чөлөө байна уу, байхгүй юу гэдэг асуудал их сонин байдалтай байгаа. Нэг талаар бодоход, байгаа ч юм шиг. Харин нөгөө талд үгүй гэмээр, тийм л ээдрээтэй байна. Өнөөдөр Монгол Улс хүн амынхаа тоонд харьцуулахад, дэлхийн хэмжээнд байхгүй хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл олонтой болчихоод байгаа. Энэ олон телевиз, радио, сонин, сэтгүүл гээд тоогоо алдсан. Миний хувьд, тооны олноор эрх чөлөөг тодотговол санал нийлэхгүй. Хамгийн гол нь тухайн хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлч нь өөрөө эрх чөлөөтэй байх ёстой. Юу бодож, санасан зүйлийнхээ эх сурвалжийг хэний ч хамааралгүйгээр олж бичиж, сурвалжилж чаддаг байх нь л чухал. Гэхдээ нийтэлсэн зүйлийнхээ хариуцлагыг сэтгүүлч өөрөө үүрдэг байх учиртай. Гэтэл өнөөдөр сэтгүүлчдээс "Танд ийм эрх чөлөө байна уу" гэж асуувал олонх нь "Юу л бол" гэж хариулах нь гарцаагүй. Хэн нэгэн тухайн редакцийн санхүүжилтыг өгч, хөгжмөө тоглуулах байдал энүүхэнд. Ийм байдлаар бид цаашид хэвлэлийн эрх чөлөө, үнэн бодит мэдээллийн тухай ярих нь илүүц биз.

-Монголын хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслүүдийн дийлэнх нь аль салбарын хөгжмийг голлон тоглоод байна вэ?

-Мэдээж улстөрчдийн захиалга түлхүү байгааг хэн хүнгүй мэдэж буй биз. Олигархиудын бүлэг дөрөв дэх засаглалыг үндсэндээ гартаа авсан. Нэг үгээр хэлбэл, эрх баригч хоёр намын боссууд хэвлэл мэдээллийн гол байгууллагуудыг мэдэлдээ оруулчихаад байна.

-Сүүлийн үед телевиз, сонин гээд мэдээллийн байгууллага олноор байгуулагдах болсон нь сонгууль дөхсөнтэй холбоотой болов уу. Нөгөөтэйгүүр, бид ардчилсан нийгэмд ажиллаж амьдарч байна?

-Тийм байж болох талтай. Гэхдээ хамгийн гол нь төрийн бодлого алдагдсан учраас хэмжээлшгүй олон хэвлэлийн байгууллага бий болсон. Эдгээр байгууллагын гол зорилго нь иргэдэд үнэн бодит мэдээлэл дуулгахаасаа өмнө хэн нэгэн мөнгөтэй хүний гар хөл болж, нэг талын мэдээллээр ард түмний тархийг угаах явдал юм. Харин сэтгүүлчтэйгээ боолын гэрээ маягийн юм хийгээд, хүссэн зүйлээ бичүүлдэг нь бодит үнэн. Бид ийм л аймшигтай юманд орчихоод байна. Зүй нь өнөөдөр чөлөөт хэвлэл мэдээлэл гэж юуг хэлэх вэ. Уг нь миний бодлоор санхүүгийн хувьд, аливаа нам, улс төрийн хүчин, бэл бэнчинтэй олигархиас бие даасан, ард түмэнд үнэн бодит мэдээлэл өгдөг тийм л байгууллага байх болов уу гэж ойлгодог. Гэвч өнөөдөр энэ шалгуурт хүрэх хэвлэл, мэдээллийн хэрэгсэл манай улсад лав ховор шүү.

-Асуудал бүхэн хоёр талтай байдаг. Энэ бүхнээс гарах ямар нэгэн гарц бий болов уу?

-Ээ, мэдэхгүй. Одоо нэгэнт ийм байдалд орчихсон юм чинь эргээд гарах тун хэцүү. Манай улсын зах зээл жижиг. Санхүүгийн хувьд, бүрэн биеэ даах бас л эргэлзээтэй шүү. Тийм биз. Сэтгүүлчдийнхээ цалинг дангаараа тавьж, редакц дотроо бие даасан хуваарилалт хийх боломж нөхцөл үнэхээр байхгүй. Жижигхэн бялууг тал талаас нь халбага, сэрээ бариад дайрч идэж байна шүү дээ. Тэр муу бялууны хэлтэрхийгээр хэвлэл мэдээлэл өөрийгөө санхүүжүүлж, цалинжуулаад, үйл ажиллагаа явуулна гэж энэ нийгэмд байхгүй. Тэр ч утгаараа ний нуугүй хэлэхэд хэсэг бүлэглэлд хөрөнгө төвлөрсөн, олигархижсан энэ аймшигтай зах зээлд чөлөөт хэвлэл өндийж босч жинхэнэ утгаараа хөгжинө гэдэгт би л хувьдаа итгэдэггүй.

-Цаг үеийн шинжтэй нэг зүйл асууя. Ц.Нямдорж сайдыг албан тушаалаас нь огцруулах асуудал нэлээд удаан хугацаанд яригдлаа. Өнөөдөр (өчигдөр) чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр эрх баригч хоёр намын дунд энэ асуудлаар шаггүй маргаан дэгдлээ. Таны байр суурийг сонирхвол?

-Хариуцлага, ёс зүйн тухай ярих нь зөв. Гэхдээ энэ парламент бүрэлдсэн цагаасаа хойш хэнд ёс зүйн арга хэмжээ авч, ямар албан тушаалтад хариуцлага тооцсон эсэхийг би лав мэдэхгүй юм байна. Гэтэл сонгууль дөхөөд ирэхээр гэнэт л ухаантай дүр эсгэн нэг хүнийг тал талаас нь барьж идчих гээд л байхгүй болгож байна шүү дээ. Ингэж болдог юм уу гэж. Эсвэл сонгуулийн пиар хийгээд байгаа юм уу, яах гээд байгаа юм, бүү мэд. Их л догшин байна. Хоёрдугаарт, энэ хүн ямар хууль зөрчсөнийг уншаад, уншаад ойлгохгүй юм. Цээжээдэлдэн бархираад байгаа хүмүүсээс түүний ямар хуулийн зүйл, заалт зөрчсөнийг асуухад, хэн ч дорвитой юм хэлж чадахгүй байна.

Үндсэндээ УИХ шүүхийн ажлыг хийдэг болжээ. Нэг хүнийг зүйл ангиар яллаад, ял өгөөд, бараг тэдэн жил гэж хэлчих санаатай. Үнэхээр буруутай гэдгийг нь нотлох гэж зүтгээд байна. Уг нь бүх зүйл шүүхээр батлагдаж, нотлогдох ёстой. Түүнээс УИХ-ын 76 гишүүн хэн нэгний буруутайг тогтоодог эрх дархтай хүмүүс биш шүү дээ. Ер нь тэгээд энэ асуудалд хамгийн их хошуу нэмж байгаа гишүүдийг харахад, хэрэг төвөгт нэр холбогдож явсан нөхөд л байх юм. Нөгөө Өршөөлийн хууль энэ тэрээр амь аврагдаад гарчихсан гишүүн ч том дуугарч байх жишээтэй.

Иймэрхүү байдлаар асуудалд хандаж болохгүй ээ. Магадгүй тэд салбарын сайдаас өс хонзон маягийн юм авчих санаатай байдаг юм болов уу гэж харагдахаар байгаа юм. Удахгүй сонгууль болно. Их сунгааны дараа юу ч болоо билээ. Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдаа үгийн алдаан дээрээс нь хөнтөрчихөөд асуудал гарвал яах гэж байгаа юм бол. Улсын тогтвортой байдал гэдэг хамгийн чухал гэдгийг санах хэрэгтэй.

-Таныхаар, салбарын сайдад ёс зүйн хариуцлага тооцоход л хангалттай гэсэн үг үү?

-Хэрвээ энэ хүний буруутайг шүүхээр тогтоовол асуудлыг өөр өнцөгөөс ярьж болно. Өнөөдрийн үүсээд буй нөхцөл байдлаар хууль зөрчөөгүй, "бяцхан" алдаа гаргасных нь төлөө гишүүний ёс зүйн хариуцлага тооцоход л болоо юм биш үү. Үнэхээр тэгж шударга үнэн байж, хариуцлага тооцох ёстой гэж байгаа бол өөрсдийнхөө бурууг ч гэсэн хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй. Наанадаж л, цахим үнэмлэхний асуудал байна.

Сонгуулиас өмнө иргэний ухаалаг үнэмлэх иргэдийн гарт хүрэхгүй болсон будилааны гол эзэн хэн юм. Ардчилсан намын дарга Н.Алтанхуяг л биз дээ. Энэ ажлыг хэдэн жил хариуцаж ажилласан билээ. Хамаг зүйлийг цаг хугацаанаас нь хоцрогдуулж, шавартай зуурчихаад ажлаа өгөөд зугтчихсан нь хэн юм. Одоо болохоор миний үед бүх зүйл "ок" байсан гээд ичихгүй худлаа яриад сууж байна. Хэрвээ хариуцлага хүлээвэл, бүгд л адилхан хүлээх ёстой. Түүнээс хэн нэгнийгээ ингэж олон талаас нь чичлэх муухай. Олон жил ийм жишгээр явлаа шүү дээ.

-Чуулганы хуралдаанаар АН-ын бүлгийн ахлагч Ч.Сайханбилэг Д.Энхбат, С.Оюун гишүүн та гурвыг олигархиудад худалдагдаад, гуравдагч хүчин гэсэн байр сууриа алдсан байна гэж хэлж байсан. Үүнд юу хэлэх вэ?

-Хэн олигархи юм бэ. Тэгж ярих юм бол эрх баригч намын боссууд чинь бүгд олигархи юм биш үү. Иддэг, уудаг, ашигладаг, завшдаг бүх юмны тод магнай жишээн дээр бичигддэг биз дээ. Ард түмэн ч ингэж ойлгодог. Гэтэл улс төрийн тоглолт хийх болохоороо бид гурав авлига авдаг дүрд нь тоглоно гэвэл андуурал. Ёстой сэрүүн зүүдлэнэ гэдэг энэ байх. Заавал эд нарын үгэнд орж, тоглолтод нь дүр бүтээх ёстой юу. Хэн юм тэд нар. Өнгөрсөн хугацаанд өвөр түрүүндээ орж, янаг амрагийн заваан юм хийчихээд одоо болохоор нэг л сөрөг хүчний дуу хоолой болсон хүмүүс. Ингэж худлаа дүр эсгээд яах юм. Иргэд хэн нь хэн бэ гэдгийг А-Я хүртэл мэдэж байгаа шүү дээ.

О.Сэлэнгэ
Эх сурвалж: "Нийгмийн толь"