МАХН-ын гүйцэтгэх товчооны гишүүн, МАХН-ын дарга Н.Энхбаярын хүү Э.Батшугарыг "Ярилцах танхим"-даа урьж,

цаг үеийн асуудлаар ярилцсан юм.

-Аавыг тань өнгөрсөн лхагва гарагт эмнэлэгт шилжүүлсэн. Биеийн байдал нь ямар байна вэ. Та уулзсан уу?
-Өнгөрсөн мягмар гарагт аавын биеийн байдал хүндэрсэн тул харьяаллын дагуу II эмнэлэгт шилжүүлсэн. Ээж бид хоёр нийслэлийн Прокурорын газраас зөвшөөрөл аваад орой 19 цагийн орчимд аавтай уулзсан. Тэгэхэд үнэхээр ядарсан байдалтай байсан. 12 килограммаар турчихсан байна. Дээрээс нь нэлээд бухимдалтай байна билээ. Эм уулгаж, тариа тарихын тулд албадан эмчилгээ хийх гэж оролдсон гэсэн. Үүнийг нь аав хүний эрхэнд халдаж байна гэж ойлгож байгаа гэсэн. Албадан гэдэг үгэнд л их дургүй байна билээ. Зүгээр байхад нь албадан аваад явчихсан. Одоо албадан эмчилгээ хийх гэж оролдож байгаа нь огт таалагдахгүй байгаа гэсэн.

-Эмнэлэгт шилжүүлэхийнх нь өмнө таныг аавтайгаа нэлээн удаан уулзсан гэсэн. Аав тань юу ярьж байх юм бэ?
-Урьдчилан хорих төвийн эмнэлэгт би уржигдар очиж аавтайгаа 20 орчим минут уулзсан. Тэр үед нарийн ширийн зүйл ярьж чадаагүй. Учир нь бид маш өндөр хяналтан дор уулзсан юм л даа. Бидний уулзалтыг хоёр хүн хянаж байсан. Нэг нь бидний уулзалтын турш бичлэг хийсэн. Нөгөө нь бидний яриаг тэмдэглэж авч байсан. Мэдээж аавтайгаа ярих олон зүйл байсан ч ерөнхий юм ярьчихаад биеийг нь асуугаад л өнгөрсөн. Уулзаад өлсгөлөнгөө зогсоохыг гуйсан боловч аав тууштай шийдсэн байсан учир "Өлсгөлөнгөө зарлана. Тэмцлээ үргэлжлүүлнэ" гээд зөвшөөрөөгүй.

-Монголын ард түмэн таныг өөр өөрсдийн өнцгөөс харж байна л даа. Зарим нь эцгийнхээ төлөө цөхрөнгөө барж байгаа хүү нь гэж сэтгэл шимшрүүлж байна. Зарим нэг нь таны аавыг "Ерөнхийлөгч, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд байхад олон хүн тань шиг байдалд орж байсан" гэдэг утгаар харж байна. Та аавыгаа төрийн өндөр албан тушаал хашиж байсан тэр үеийг санадаг уу. Та бага насаа хаана өнгөрүүлсэн бэ?
-Би санхүү, эдийн засгийн чиглэлээр АНУ-д бакалаврын зэрэг хамгаалсан. Сургуулиа төгсөөд Нью-Йорк дахь "Жи пи морган" хөрөнгө оруулалтын банкинд хэсэг хугацаанд ажилласан. Нью-Йоркоосоо Лондор руу шилжиж тэндээ хоёр жил гаруй ажиллаж байгаад Монголд ирсэн. Бага байхын л аав минь эх орон, ард түмнийхээ төлөө зүтгэдэг байсан маш хөдөлмөрч хүн. Гэр бүл гэхээсээ илүүтэйгээр улс орон, ард түмнээ гэдэг байсан. Өөрт байгаа бүхий л цаг, заваа төрийн ажилд зарцуулж, ард түмнийхээ амьдралыг яаж сайжруулах вэ" гэдэг л хүн байсан.

Та сая хэллээ. "Аавыг маань төрийн өндөр албан тушаал хашиж байхад над шиг байдалд орж байсан хүн олон бий" гэж ярьж байгаа хүмүүс байна гэж. Би хувьдаа тэгж бодохгүй байна. Би өөрөө тийм зүйл үзэж байгаагүй. Сүүлийн 70 гаруй жил Монголд ийм байдал үзсэн хүн байхгүй байх. Өнөөдөр болж буй үйл явц бол 1930-аад оны хилмэгдүүлэлттэй ижилхэн зүйл гэж хэлмээр байна. Түүнээс ч дор байж магадгүй. Энэ үйл явдлыг 21 дүгээр зууны соёлтой хэлмэгдүүлэлт гэж хэлж болох юм.

Гэхдээ тэртээх 1930-аад оны хэлмэгдүүлэлттэй зорилго нь ижилхэн. Хүнийг хилс хэрэгт гүтгэж, улс төрийн өрсөлдөгчөө эрх мэдлийн давуу байдлаа ашиглаж хэлмэгдүүлж байна гэж харж байгаа. Монгол Улс ардчилсан улс болоод 20 гаруй жил болж байна. Энэ хооронд хэн нэгнийг улайм цайм ингэж хэлмэгдүүлж байсан түүх байдаггүйг би санаж байна.

-Миний санаж байгаагаар аавыг тань төрийн өндөр албан тушаал хашиж байхад нэлээд "том" хэргүүд гарч байсан. Тухайлбал, С.Зориг агсны хэрэгт холбоотой байж болзошгүй гэж Д.Энхбат гэдэг хүнийг Б.Хурц гадаадаас хулгайлан авчирч. Тагнуулын ерөнхий газарт эрүүдэн шүүсэн. УИХ-ын гишүүн Э.Бат-Үүлийг С.Зориг агсны үхэлд буруутай байж болзошгүй гээд шалгаж байсан тохиолдол гарч байсан. Та энэ бүхнийг санаж байна уу. Тухайн үед бас л иймэрхүү зүйл болж байсан юм шиг санагддаг юм?
-УИХ-ын гишүүн Э.Бат-Үүлийн хувьд ямар асуудал байсныг би сайн санахгүй байна. Харин Б.Хурц гэдэг хүн Д.Энхбат гэдэг хүнийг Францаас хулгайлж авчирч байсан тухай хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс олж мэдэж байсан. Түүнээс биш нарийн ширийн зүйлийг нь сайн мэдэхгүй байна. Тэгээд ч энэ бол улсын нууцад хамаарах хэрэг гэж ойлгож байгаа. Ер нь бол хүнийг хүчээр хулгайлж авчрах нь буруу л даа. Хүний эрхийг маш ноцтойгоор зөрчиж буй нэг илрэл.

Гэхдээ энэ тагнуулын журмаар л хийсэн үйлдэл байх. Түүнээс биш өнөөдөр болж байгаа шиг улайм цайм хүнийг хилс хэрэгт гүтгээд ямар ч хамаагүй асуудалд холбож, хэргийг нь хүчээр тулгах гэж оролдон, өмгөөлөгч нь байхгүй байхад сэжигтнээр татаж байгаа хэрэг 1930-аад онд гарч байсан байх гэдгийг би хэлсэн. Энэ бол хүний эрхтэй холбоотой бүх л хуулийг зөрчиж байгаа үзэгдэл.

-Аавыг тань Ерөнхийлөгч байхад "Монголын улс төрийн амьдрал эмх, цэгцтэй байсан" гэж зарим хүн хэлдэг. Бас таны ээжийн талаар Монголын ард түмэн төдийлөн сайн мэддэггүй юм шиг санагддаг. Ээжийг тань Тагнуулын ерөнхий газарт ажиллаж байсан гэж сонссон юм байна. Та ээжийнхээ талаар яриач?
-Аавыг Ерөнхийлөгч байхад "Монголын улс төрийн амьдрал эмх, цэгцтэй байсан" гэж ярьдаг гэлээ. Эмх, цэгцтэй гэдэг үгийг ямар утгаар хэрэглэж байгааг би сайн мэдэхгүй байна. Гэхдээ ганцхан зүйлийг л хэлж чадна. Аавыг улс төрд байхад хэлмэгдүүлэлт болдоггүй байсан. Улстөрчид шударгаар өрсөлддөг байсан. Бие биенээ хилс хэрэгт гүтгэдэггүй байсан. Үүнийг бол баттай хэлмээр байна. Ээж маань дөрвөн хүүхдийн эх хүн. Тиймээс өөрийн хүүхдүүдийг өсгөх, хүмүүжүүлэх тал дээр бүх л анхаарлаа хандуулдаг. Тагнуулын ерөнхий газарт зөвлөхөөр нэг, хоёр cap ажиллаж байсан гэж бодож байна. Гэхдээ үүнийг өөрөөс нь лавлах хэрэгтэй байх аа.

-Ээж тань одоо яг ямар байдалтай байна вэ?
-Мэдээж юу гэж сайн байх вэ. Эр нөхөр нь хилс хэрэгт гүтгэгдээд, өлсгөлөн зарласан байхад ээжид маань хүнд байх нь гарцаагүй. Ээж маань ерөнхийдөө өөрөө их чанга хүн болохоор шүдээ зуугаад л тэсэж байх шиг байна.

-Н.Энхбаяр даргыг батлан даалтад гаргуулах гэж ар гэрийнх нь болон намынх нь зүгээс холбогдох байгууллагуудад нь удаа дараа шаардлага тавьж байгаа. Энэ асуудал юу болж байна вэ?
-Бид аавыг батлан даалтад гаргах, суллуулах гэж хөөцөлдөж байгаа юм биш. Шударга байя. Хууль зөрчиж, хүнийг хэлмэгдүүлж байгаа асуудлыг зогсооё л гэж байгаа юм.

-Та нар "Хэлмэгдүүлж байна" гээд байдаг. Гэтэл Авлигатай тэмцэх газрынхан "Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярт холбогдох хэргийг нотлох баримт хангалттай байгаа. Энэ хүн мэдүүлэг өгөхгүй байгаа учир ийм байдалд орсон" гээд байгаа шүү дээ?
-Хэрэв хангалттай нотлох баримт байгаа юм бол шүүх хурлыг нь нээлттэй хий л дээ. Тухайлбал, энэ хэрэгтэй холбоотой шүүх хурал хоёр ч удаа болсон. Хаалттай л явуулсан шүү дээ. Нөгөөтэйгүүр, би энэ үгэнд нь итгэхгүй байгаа. Учир нь аавд минь тулгаад байгаа хэргүүд аавд ямар ч хамаагүй байгаа байхгүй юу. Ерөнхийлөгч байсан хүн хувьчлалын асуудалтай ямар холбоотой байх ёстой гэж. Шийдвэр гаргадаг хүн нь биш байсан шүү дээ.

-Таныг ч бас "Өргөө" зочид буудлыг хувьчлах асуудалд холбоотой гэж байсан?
-Харин тийм. Энэ хэрэгт миний нэр орооцолдоод байгаад би их гайхаж байгаа. Намайг энэ хэрэгт сэжигтнээр татаж байцаасан. Би мэдүүлэг өгсөн. Би мэдэж байгаа бүх зүйлээ л хэлсэн. Тухайн үед юу болсон бэ гэхээр "Өргөе" гээд зочид буудлын хувьчлалыг надтай холбоод байхаар нь би энэ асуудлыг судалсан. Судлаад үзэхэд "Өргөө" гэдэг зочид буудал чинь миний мэдэх ч үгүй компанийн нэр дээр байдаг юм билээ. Тийм байхад надтай холбоод байгаад би их гайхаж байгаа.

-Аавын тань туслах Б.Тулгын ах Б.Хуягийг энэ бүхнийг гардаж хийсэн гээд эрэн сурвалжилж байгаа юм билээ. Таныг Б.Хуяг гэдэг хүнтэй холбоотой байж энэ асуудалд оролцсон гэдэг яриа гараад байдаг. Та үүнд ямар тайлбар өгөх вэ?
-Нотлох баримт гэдэг чинь цаасаар баталгааждаг. Намайг энэ асуудалд холбоотой гэсэн ямар нэгэн нотлох баримт байхгүй байхад ингэж яриад байгаа нь сонин байна. Нотлох баримт гэдгийг хэн нэгний амаар бус цаасан дээрх бичгээр хийгээсэй гэж хүсэж байна.

-Аавыг тань Англиас ирсэн өмгөөлөгчдийн баг өмгөөлөхөөр болсон. Аав тань ийм байдалтай байхад дэлхийд нэр хүнд бүхий хуулийн фирмийн өмгөөлөгчдийн баг өмгөөлөхөөр болсны цаана хэн нэгэн хүн байна гэж хардах хүмүүс ч байна. Үүнд ямар хариулт өгөх вэ?
-Аав минь дэлхий дахинд нэр хүнд бүхий улстөрч. Дэлхий дахин аавыг минь мэддэг. Монголд ийм шударга бус зүйл болж байгааг дэлхий нийт харж л байгаа шүү дээ. Тиймээс энэ хүмүүс өөрсдийн хүслээр Монголд хүрэлцэн ирж аавд минь туслахыг оролдож байна. Тэр хүн бол 2001-2007 онд Английн Ерөнхий прокурор байсан хүн. Парламентын гишүүн, Лордын дээд танхимын гишүүн хүн. Англи бол хуулийг шударгаар биелүүлдэг улс. Тиймээс ардчилсан гэх тодотголтой Монгол Улсад ийм шударга бус үйлдэл болж байгааг харж тэвчилгүй аавд туслах гэж оролдож байгаа байх. Энэ бүхнээс аавын минь нэр хүнд олон улсын төвшинд ямар байгаа нь харагдах биз.

-МАХН-аас таныг УНХ-д нэр дэвших гэж байгаа гэж сонссон. Энэ үнэн үү?
-Нэр дэвшигчдийн жагсаалт одоогоор гараагүй байгаа учир тодорхой зүйл хэлэхэд арай эрт байна.

-Ер нь цаашид улс төрд орох уу?
-Ийм явдал болохоос өмнө надад улс төрийн амбиц байгаагүй. Намынхан маань надад итгэл хүлээлгэж, намайг дэмжээд хэрэгтэй гэж үзэж байгаа бол өөрт байгаа мэдлэгээ зарцуулж аав шигээ улс орныхоо төлөө зүтгэхэд бэлэн байна.

-Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр таныг Хойд Солонгосын удирдагч Ким Жон Унтай харьцуулсан байсан. Таныг улс төрд эртнээс бэлтгэсэн гэсэн утгатай мэдээлэл ч гараад байгаа. Энэ бүхэнд өгөх таны хариулт?
-Тийм мэдээлэл гаргаж байгаа хүмүүс инээдтэй санагдаж байна. Намайг улс төрд бэлтгэсэн зүйл байхгүй. Аав минь улс орныг жолоодож чадах хүмүүст л итгэл хүлээлгэдэг. Одоо ч гэсэн тийм л хүмүүстэй нийлээд нам байгуулчихсан байна. Хэрэв тэр хүн өөрийгөө боддог байсан бол ингэж зүтгэхгүй шүү дээ. Гэр бүлтэйгээ энэ их цагийг өнгөрөөсөн бол өөрт нь сайхан л байх байсан. Гэтэл эх орон, ард түмнийхээ амьдралыг сайжруулахын тулд л ингэж явж байна шүү дээ.

-Нэгэн үе аавын. тань удирдлага дор ажиллаж байсан хүмүүс өнөөдөр тэр хүний амь нас хутганы ирэн дээр байгааг ч тоохгүй байна. Улс төр гэдэг ийм л дүрэмтэй юм шиг. Тиймээс ийм замаар заавал явах хэрэг байна уу?
-Би улс төрд орно гэж эргэлт буцалтгүй шийдээгүй байгаа. Намынхан дэмжвэл ороход бэлэн гэсэн ч миний сонголт ч бас чухал. Би сонголтоо хараахан хийгээгүй байна. Тухайн хүмүүс ямар занг гаргаж байна вэ гэдгээ дүгнэдэг байх. Мэдээж өөр өөртөө дүгнэлт хийдэг л биз. Гэр бүлийнхэн нь ч гэсэн дүгнэлт хийдэг байлгүй.

-Ярилцсанд баярлалаа. Танд амжилт хүсье.

Р.Сарангоо