Нарны эргэлт эгц дээрээс төөнөх энэ үе бол үдийн 14 цаг. Ажил амьдрал бужигнасан нийслэлийн нэгэн өдөр үргэлжилж байх энэ үед хөл хөдөлгөөн яг л хээр талын шоргоолж мэт түм түчигнэж бум бужигнах нэгэн цэгийг дүрсэлбэл, өмхий нь үнэртэж, хог новш, тоос шороо наагуур цаагуур хийснэ. Үүний зэрэгцээ архинд хөлчүүрхсэн нөхдүүд сэг зэмэн дээр цугласан шувуу мэт бөөн бөөнөөрөө цуглан ямар нэгэн юм хайх мэт ийш тийш гөлрөн сууна, зарим нь наагуур цаагуур хүн амьтан өдөж зодоон цохион үүсгэнэ.

Энэ үйл явдлыг үл анзааран улаан шороо нь эргэлдсэн энэ газарт гудас дэвсэн хүнсний ногоо худалдаалах хэсэг авгайчууд. Хүнсний ногооны “лангуу” юу гэтэл үргэлжлэн хүний хэрэглэж байсан хуучны эд зүйлсээс эхлээд шивэртэй гутал, нөхөөстэй оймс, малчны гэрт л барааг нь олж хардаг хуучны радио, үсний сам зэрэг хүн худалдан авах эсэх нь эргэлзээтэй зүйлийг өрсөн байх жишээтэй. Ийм нөхцөлд удаан зогсохыг үл хүсэн үүдээр нь дөнгөж гарангуут нөхцөл байдал бүр ч дордож ичиж айх нь мэдэгдэхгүй нөхдүүд тэлээгээ тайлан өөд уруугүй морь харахтай таарна. Ийм нөхцөлөөс хурдхан холдохын тулд улаан шороо боссон шороон замаар замбараагүй тавьсан машинууд, чиглэл заан орилолдох микронууд дундуур сүлжин амьсгаагаа түгжин, нүдээ хагас анин 10 минут гүйж байж амьсгал авч болохоор газарт хүрнэ.

Хэрэв та анзаарсан бол энэ хаанахын дүр зураг вэ гэдгийг бараг л таасан байх. Энэ бол Улаанбаатарын хамгийн том хар зах болох Нарантуул ОУХ төвийн ар талын орох гарах хэсэг буюу тэндхийнхний нэрлэдгээр "мангасын ам" гарц. Миний мэдэхийн хотод оюутан болж ирэх үе буюу одоогоос таван жилийн өмнө энэ зах яг л ийм байсан. Одоо ч тэр л хэвээрээ байсаар байна. Яахав том биш ч гэсэн хэрэгжсэн ажил гэвэл хана эвдэн нүхэлсэн "мангасын ам" гарцыг төмөр хаалгатай болгосныг л хэлж болох юм.

Нарантуул зах руу орох хойд урд хоёр хаалга байдаг. Урд хаалганы хувьд автобусны буудал хол, дээрээс нь машин замаар гарах гэж эгээтэй л дайруулаад үхчихэлгүй гарч ирдэг. Харин зах руу чиглэсэн автобусны бүх чиглэл халдвартын буудал дээр буюу тус захын яг хойно зогсдог учраас ихэнх үйлчлүүлэгч "мангасын ам" гарцаар орж гардаг. Гэтэл мангасын ам гарц дээрх дүр зурагтайгаар өнө удаан оршин тогтнолоо. Нарантуул олон улсын худалдааны төвийн эзэн нь манай эрх дархтай 76-гийн дунд сууж байгаа. Тэрээр улс орноо хөгжүүлье цэцэглүүлье хэмээн УИХ-д их л чухал юм ярьж байж гарч ирсэн хүн. Гэтэл түүний эзэмшлийн татвар хураадаг худалдааны төвийн 4500 иргэн аж ахуйн нэгж шороо тоостойгоо хутгалдан өвөл нь өвдөг чичрэн доороосоо даарч, давсаг бөөрний өвчтэй болж байхад тэрээр төрийн ордонд хууль батлан суусаар бүр мартаж орхисон бололтой. Өнөөдөр түүний эзэмшлийн зах нийслэлийн хамгийн бохир заваан орчинг үүсгэж байгааг эрхэм гишүүн өөрийн биеэр нэг хараасай даа.

НАРАНТУУЛ АРХИЧДЫН ОРОМЖ БОЛОХ НЬ

Автобуснаас буунгуут архиндаа дийлдэн бөх гэгч нь нойрсох хүмүүс ойр ойрхон таарна. Өмдөндөө хүндэрч шороондоо хутгалдан хөл доор хэвтэх тэд энэ захын үүд хавиар дэндүү олон. Энэ хөлчүү нөхдүүд одоо бараг л тус захын нэгээхэн хэсэг болчихсон гэхэд маргах хүнгүй биз. Өвлийн улиралд тасарч унасан бүбэ нар бараг л харагддаггүй. Учир нь тэсгим хүйтэнд ухаан баларттал уувал амьд сэрэхгүй гэдгээ тэд мэднэ. Харин урин дулааны цаг айлчлан ирэхтэй зэрэгцэн тэд ёстой л олдсоноо уугаад хүссэн газартаа тасарч унана даа. Энэ хүмүүсийн амьдралын нэг өдрийн мөчлөг нь тасарч унаад л босч ирээд л, тасарч унаад л босч ирээд л гэх маршрутаар үргэлжилнэ. Нэг үе цөөхөн тооны архичид л захын хойд хэсэгт мөнхийн согтуу харагддаг байсан бол одоо захыг тойрсон архичдын цуваа улам л залуужиж, бүлээ нэмсээр захын салшгүй нэг хэсэг болоод байна. Цаашид ч энэ байдал улам хүрээгээ тэлсээр байх нь яах вэ, Сайхансамбуу гишүүн ээ.

ЗАМ БӨГЛӨХ БОХИР ЧИНГЭЛГҮҮД, ЗАВСАР ХАЙХ ТЭРЭГНҮҮДИЙГ ШИЙДЭХ АРГА БАЙНА УУ?

Хөлтэй нь холхиж, хөлгүй нь мөлхөх Нарантуул захын арын хаалганаас автобусны буудал хүртэлх амьдралын там болсон энэ хэсэгт автобуснаас өрсөж хүнээ авах гэсэн микро автобуснууд чихэлдэнэ. Мөн захын нэгээхэн хэсэг болсон архичдын "үйлдвэрлэх" шилийг газар дээр нь бөөгнүүлэх архины шил авах цэгүүд гээд Нарантуулд түвэгтэй асуудал олон бий. Арын үүдэнд овоорох машинуудын хувьд булан тохой хаана л байна тултал нь шахаж байгаад машинаа тавьчихна.

Харин буцаад гарах дээрээ тулахаараа жолооч нар хоорондоо мөргөлдөж багахан хэмжээний триллер үзүүлнэ. Машины зогсоолыг анхнаас нь энд төлөвлөөгүй учраас ийнхүү эмх замбараагүй байдал өдөр бүр үүссээр байгаа юм. Бас нэг хүндрэл нь мэдээж энэ хооронд үйлчилгээ эрхэлж буй найман нэрийн дэлгүүрээс авахуулаад хоёрдогч түүхий эд авах цэг, гутал зарах контейнерүүд. Найман нэрийн дэлгүүрүүд энэ хэсэгт цөөнгүй бөгөөд тэдний зарах гол бараа нь архи. Архины лүү болсон нөхдүүд архиа энэ дэлгүүрүүдээс авна. Уусан архиныхаа шилийг эндхийн шил авах 10 гаруй цэгт тушаачихна. Хоёрдогч түүхий эд авна гэсэн хаягтай чингэлгүүд өвлийн улиралд картонон хайрцагнаас эхлээд хар хаймар мэт тааралдсан бүхнээ түлснээс ойр хавийг угаагаар дүүргэж орхидог.

ХОГ ЗАРААД БАЙНА УУ, ХООЛ ЗАРААД БАЙНА УУ?

За тэгээд архичдаас ялгарах шингэн ойр ойрхон учраас хоёр талын хашааг нийтийн бие засах газар болгосноос одоо шээс баас нь гэсээд өмхий самхай нь дийлдэхээ болиод эхэллээ. Өвөл ч тэр, зун ч тэр захын хойд хэсэг мангасын ам гарцын үүдэнд өвөл зунгүй гал асч байдаг. Энэ нь ямар учиртай юм бэ гэвэл энэ хавиас ялгарах нэг өдрийн хог нь хэдэн контейнер хур хог үүсгэчих хэмжээнд хүрдэг учраас үүнээс урьдчилан сэргийлэх зорилготой юм гэсэн. Мэдээж энэ нь ойр хавийг урт суунагласан хар утаа, эхүүн үнэрээр мансууруулна. Харин өчигдрийн байдлаар тус захад олимпийн бамбар аятай дүрэлзэж байдаг гал асаагүй байлаа. Захын хойд хаалгаар орох замын зүүн талд “азгүй” айлуудын амьдардаг урт гэгч нь хоёр гудамж бий. Захын үйлчлүүлэгчид соёлгүй учраас эдгээр гудамжийг тэр чигт нь хогийн цэг болгосон байна. Дээрээс нь энгийн иргэдээс эхлээд архичид, жолооч нар, захын наймаачид гээд бүгд хогийг шээсээрээ “аравнайлсаар” байгааг та харах болно.

Мангасын амаар дотогш орвол ямар байдалтай байдгийг иргэд мэдэж байгаа байх. Дээр цухас дурдсанчлан шивэртэй гутал, өрөөсөн ч хамаагүй нөхөөстэй оймс, халбага, сэрээ, ороолт малгай, өмд цамц гээд бүгд хуучин зүйлс. Хажуугаар нь хүнсний ногоо, бууз хуушуур, килограммын жимс жимсгэнэ гээд бараа зараад байна уу гэхээр хог. Хог зараад байна уу гэхээр хүнс ч юм шиг ийм гаж байдал үргэлжилж байна. Хамгийн аймшигтай нь нялх хүүхдээ хөхүүлэн төмс зарж суугаа ээж улаан шороон дунд хуушуур идээд сууж байх юм. Архичдын үнэр хуучин “бараа”-ны үнэр, ялгадасны үнэртэй нэгдэн халуун наранд зах тэр чигтээ өмхийрчээ. Ийм байхад иргэд хог хүнс хоёрын дундаас төмс худалдаж аваад гарч байх юм. Халууны улиралд ийм нөхцөлд нян бактер үүсч Нарантуул бүхэлдээ халдварт нэрвэгдэхэд ойрхон байгааг эндээс харж болно.

Бохир Нарантуулын талаар хэн хүнгүй л ярьдаг хэлдэг ундууцдаг. Гэтэл яагаад өдийг хүртэл өөрчлөгдөхгүй байна вэ? Уг нь ядуусын хороолол мэт болсон тус захыг өөрчлөх ид шидтэн манай 76 дунд сууж байгаа л юм сан.
Захын хаалгаар архичидтай чихцэлдэн гарах нэгэн амандаа үглэхийг нь сонсвол “Олигтойхон хаалга хийчихэд яадаг муу Сайхансамбуу вэ” л гэнэ. Зогсоолгүй захыг үзэн ядсан нэгэн нь амандаа үглэхдээ “түрээсийн мөнгөөрөө юу хийдэг эрхэм гишүүн бэ” л гэнэ.

Захын үүдээр амьсгаадаж ядан орох нэгэн өвгөнтэй хөөрөлдөн хэсэг зогстол тэрээр ийн ярив.
“Би дам ярианаас сонсохнээ энэ захад чинь өдөртөө л гэхэд түрээслэгч болон орж гарч байгаа хүмүүсийн татвар дор хаяж 20 гаруй сая төгрөг эргэлддэг гэнэ лээ шүү. Ш.Сайхансамбуу гишүүн УИХ-д байгаа хүн байна даа түрээсийн мөнгөөрөө дутмааргүй л баймаар л юм даа. Эсвэл мань гишүүн энэ заваан захаа ямар байдалтай байдгийг мэддэггүй юм болов уу? Тийм бол энэ заваан захаа нэг эргэж тойроод үзмээр юм даа.”
Бас нэгэн хүн ярьсан нь:
“Бэл бэнчинтэй нэгэн нь Сандэй плаза мэтийн газруудаар үйлчлүүлчихэж байна. Харин ядарсан мань мэт нь үнэ хямд гээд энэ захаар чинь л үйлчлүүлэх юм байна шүү дээ. Гэтэл одоо энэ зах нь доод хүмүүс үйлчлүүлдэг учраас тэр юм уу ерөөсөө тоодог хүн гэж алга. Үйлчилгээ явуулж л байгаа юм бол цэвэрхэн байх нөхцөлийг нь цаанаас нь бүрдүүлж өгөх хэрэгтэй биз дээ. Гэрээсээ хэчнээн сайхан цэвэр хувцастай гараад хэрэг алга. Захын үүдэнд ирээд л пад хар болчих юм байна шүү дээ. Мэргэжлийн хяналтын байгууллагууд нь энийг шалгаж болдоггүй юм байх даа хөөрхий.”

Тэтгэврийн хөгшид, хөдөөнөөс ирсэн хүмүүсийн хувьд Нарантуул захаас л гутал хувцас мэтийн ахуйн хэрэглээний зүйлсээ авдаг. Учир нь сонголт ихтэй, үнэ хямд. Харин тэд жаахан юм цуглуулах гэж тус захыг зориод золтой л хордлогод орчихолгүй буцаж байна. Тэгвэл үйлчилгээ явуулж буй худалдаачдын хувьд байдал бүр ч хэцүү гэдэг нь ойлгомжтой. Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газраас нэг хэсэг захын бохир заваан байдлыг арилгуулахаар бичиг цаас, мэдэгдэх хуудас олныг захын удирдлагуудад хүргүүлсэн ч өнөөдөр мэдэгдэх хуудасны хариу ч байхгүй, нөгөө хуудас цаас хүргүүлсэн нөхдүүд ч өөрсдөө таг чиг болчихсон.

Өнгөрсөн өвөл л гэхэд нийслэлийн Онцгой байдлын ерөнхий газраас Нарантуул захад гал түймэр гарах эрсдэлийг шалгаж гал гарахад бэлэн байна хэмээн баахан мэдэгдэх хуудас хүргүүлэн зөрчлийг арилгахыг сануулж байсан юм. Гэхдээ өчигдрийн байдлаар хуучин зүйл бахь байдгаараа л байна. Тухайн үед Нарантуул захын менежерээс захын цаашдын үйл ажиллагаа нөхцөл байдлын талаар цөөнгүй асуултанд хариулт авч байсан юм. Захын өнөөгийн нөхцөл байдлыг хэзээ өөрчлөх талаар түүнээс асуухад тэрээр ингэж хариулж байсан юм. “Бид Нарантуул захыг цаашид гадаа үйл ажиллагаа явуулахгүйгээр томоохон хэмжээний зах барина.

Өвлийн улиралд гадаа зогсож буй иргэдийг дулаан ажлын байраар хангах ажлыг бид удахгүй эхлэх гэж байгаа” хэмээн ярьсан. Гэсэн ч өнөөдрийн байдлаар Нарантуул өөрчлөгдөх шинж огтхон ч алга. Үүдээр нь ороход 50 төгрөг, 00-доо 150 төгрөг гэх мэтээр өдөртөө сая саяар хүүдийлэх мөнгө Сайхансамбуу гишүүнийг л тэрбумтан болгохоос тэнд ажиллаж байгаа хүмүүсийн төлөө сохор зоос ч зориулахгүй байгаа нь энэ бүхнээс бэлхнээ харагдана.

С.МӨНХ

Өмхийрсэн Нарантуулыг тахалд нэрвэгдэхээс нь өмнө авраач, эрхэм гишүүн ээ!
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (4)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
сайхансамбуугийн заваан захаас болж олон хун чанаргуй хулхи бараа хэрэглэж эрүүл мэнд эд хоронгоороо хохирч байна иймээс монголчуудаа тийшээ биш соёлтой газраар уйлчлуул

2012-05-30 | 09:40:08 | 202.70.41.146 |

Зочин
Нарантуулаас хоолоо олж идэж бгаа хэдэн зуун минган хун бна. Хэрвээ хаачвал тэр олон хун тэдний ар гэрийнхэн ни амидрал хэцүүднэ. Хаана ч гэж бхгуй бх харин орчин нохцолий ни сайжруулвал таарна.

2012-05-29 | 17:47:14 | 106.210.136.42 |

Зочин
оорийгоо боддог соёлтой хумуус бол битуу дулаахан бас цэвэрхэн орчинд худалдаа хийх ажил уйлчилгээ явуулдаг бх ёстой ш дэ тиймээс ийм заваан захийг хурдан хааж орчин уэд нийцсэн зах болгуул сайхан самбууд монго байгаа

2012-05-29 | 13:36:47 | 202.70.41.146 |

Зочин
одоо хумуусээ тийм бохир хулгай ихтэй заваан газраар уйлчлуулсэнээс ойрхон бас тсэвэр тохитой шинэ алтжин бомбогорт турээсийн байр бна ш дэ нарантуул явхаад овол маш хуйтэн тохигуй бас тугжрээд хамаг тсаг урдэг хуви хунд ямар ч ашиггуй зах ш дэ

2012-05-29 | 13:33:54 | 202.70.41.146 |