Хийх байхаа олж ядсан ажилгүйчүүд биш, нийгмийн шинэчлэлийг дэмжсэн хүмүүс дийлэнх нь байсан нь мэдээж. Тэдний зорилго нь эрх чөлөөнийхөө төлөө буюу чөлөөтэй сэтгэн бодох, сурч боловсрох, бизнес эрхлэх, ажиллаж хөдөлмөрлөхөд оршиж байлаа. Тэр үед төв талбайд цуглан тэмцэж байсан залууст хойд, урд хөрш рүү ганзганд явж, гахай үүрэх эрх чөлөө олдсон боловч зах зээлийн зарчим гэх нэрийн дор задалсан социалист нийгмийн өмч хөрөнгөнөөс хувь хүртэх заяа олдсонгүй. Өөрөөр хэлбэл эмээ өвөө, ээж аавынхаа бүтээсэн баялагаас үр хүүхэд нь юу ч олж долоогоогүй гэсэн үг. Тухайн үеийн эрх баригчид улсын нийт хөрөнгөний хэмжээг гаргаад бүх иргэнд хувааж үзэхэд нэг хүнд 10000 төгрөг оногдох тооцоо гарсан юм билээ. Тэгээд түүнийгээ их, бага хувьчлал нэрээр хувьцаа хэлбэрээр тараах ажиллагааг эхлүүлсэн. Гэвч угаасаа бэлтгэлгүй, туршлагагүй дээр нь мэдлэг дутуу хийсний гайгаар энэ бодлого дампуурсан гэхэд болно.

Ерөнхийлөгч П. Очирбат, Ерөнхий сайд Д. Бямбасүрэн нарын гарын үсэгтэй нэг л их цэнхэр, ягаан тасалбартай хүмүүс. Түүний ид шидийг жирийн ард иргэд л лав хүртээгүй нь гашуун боловч үнэн. Их хувьчлалын цэнхэр тасалбарыг хүлээн авсан хүмүүс “Улаанбаатар”, “Баянгол” зочид буудал, “Говь”,“НИК”, “Улаанбаатар хивс”, “Гутал”, зэрэг компаниудын хувьцааг худалдан авсан. Бодвол эдгээр аж ахуйн нэгжүүдийг их ашиг өгнө гэж итгэсэн байх л даа. Гэвч их, бага хувьчлалын тасалбарыг тарааснаас хойш зургаан жил өнгөрсний дараа буюу 1997 онд нөгөө ашгаа өгнө гэж итгэсэн компаниуд нь жилд үсрээд 5000-10000 төгрөгийн ногдол ашиг хуваарилсан гэж байгаа. “НИК” ХК л гэхэд хоёр жилд 8200 төгрөгийн л ногдол ашгийг хувьцаа эзэмшигчиддээ олгосон гэдэг.

Бүтэн жилд хоёр кг гурил авах мөнгөний төлөө бид өмчөө хувьчилсан гэж үү. Ер нь тэгсхийгээд ногдол ашиг гэдэг хэд гурван төгрөгөөр ам хаадаг үзэгдэл мартагдсан даа. 1990-ээд онд хэрэв өмч хувьчлалын бодлогыг зөв, шударга хэрэгжүүлсэн бол Монгол Улсын иргэн бүр өмч хөрөнгөтэй болоод зогсохгүй хүнсний хомсдол нүүрлэсэн хэцүү цагийг туулах биш тойроод гараад ирэх боломжтой байлаа. Харамсалтай нь өмч хөрөнгөн дээр сууж байсан хэдхэн эрх мэдэлтнүүд, тэдний ах дүү, хамаатан садан, найз нөхөд улсын хэдэн үйлдвэр, томоохон обьектыг ил далд аргаар хувьдаа завшчихсан билээ. Тиймээ.

Барууны либерал эдийн засагчдын онол номыг зах зухаас нь судалсан хэсэг бүлэг хүн төр засгийн эрхэнд гарч, өөрсдийнхөө мэдлэгийн хүрээнд шилжилтийг богино хугацаанд дуусгах боломжтой гэж үзсэний гайгаар нийгмийн баялаг үрэн таран болсон нь гашуун боловч үнэн билээ. Тэдний нэг болох 1991 онд Засгийн газрын Тэргүүн шадар сайдаар ажиллаж байсан Да. Ганболдод энэ асуудал бүр ч их хамаатай. Энэ хүн Монголын Үндэсний Дэвшлийн Нам гэгчийг байгуулж “улаан” либерал” үзлийг тунхаглаж байсныхаа хүчинд тухайн үеийн МоАН-ын лидерүүд болох Ц. Элбэгдорж, Э. Бат-Үүл нарт тоогдож төр засгийн бодлого тодорхойлох шатанд очитлоо суга дэвшсэн юм. Даанч өргөн мэдлэг, гүнзгий туршлагад дулдуйдаж маш нарийн тооцоо судалгаатай хэрэгжүүлэх байсан өмч хувьчлалыг түргэн түүхий хийж, Монголын эдийн засгийг хутганы ирэн дээр аваачсан хүн.

Академич Т. Намжим бол 1990-ээд оноос хойших Монголын эдийн засгийн төлөв байдалд дүн шинжилгээ хийсэн эрдэмтдийн нэг.Тухайн үеийн эрх баригчид хувийн өмчийн хэвшлийг бүрэлдүүлэх талаар бодлого чиглэл боловсруулаагүй, шууд л улсын өмчийг хувьчилж, хувийн өмчийн хэлбэрийг механик аргаар бий бий болгох гэж хэт яарсан нь арга зүйн хувьд оновчтой бус байсан бөгөөд ихээхэн хохирол учруулсан үйл явц бий болсныг гэж дүгнэсэн юм. За юутай ч 1992 оны УИХ-ын сонгуульд МАХН /МАН/ дийлэнх олонхийн санал авснаар өмнөх эрх баригчдын осолтой тоглоом үргэлжлэх боломжгүй болсон юм.

Харин 1996 онд МҮАН, МСДН-ын “Ардчилсан холбоо” эвсэл засгийн эрхэнд гарснаар өнөөх хөл толгойгүй бодлого гаарсныг иргэд олон санаж байгаа. 1996-2000 оны хооронд буюу дөрвөн жилд “АХ” эвсэл дөрвөн Засгийн газрын нүүр үзсэн. Гэхдээ өмч хувьчлал дээр нэг л бодлого хэрэгжиж байсан билээ. Тэр бол нүдээ аниад чихээ бөглөөд хувьдаа өмч хөрөнгөтэй болж авцгаая гэдэг даанч увайгүй лоозон байсан юм. Үнэхээр ч энэ бодлого нь гялалзтал бүтсэн. Эвслийн эрх баригчдаас хувьдаа обьектгүй хоцорсон хүн гараагүй билээ.

Эвслийн хоёр дахь Засгийн газрын тэргүүнээр томилогдсон Ц. Элбэгдорж “Бороо гоулдтай” байгуулах тогтвортой байдлын гэрээнд гарын үсэг зурсныхаа шанд алтан хүрээтэй шилээр гангартлаа баяжсаны нууцыг сэтгүүлчид хөндөхөөрөө нэг болж байлаа. 1996 оноос хойш 1999-ны хооронд ТӨХ-ны даргаар ажилласан З. Энхболд төрийн өмчийн 14 обьектийг хууль бусаар хувьчлахаар завдаж байсныг бодоход АН-ын хашрууд ард түмний хөрөнгөөр арай дэндүү наадаж байсан байгаа биз. Энэ хүн Р. Гончигдоржийн эхнэрт “Говь” комбинатын 60 хувийг үнэгүй бэлэглэж, төрсөн ахыг нь Дарханы мах комбинатын даргаар тавьсан гээд журмын нөхөддөө мөн ч их “буян” үйлдсэн дээ. Өөрөө улсын өмчөөс нэг ч төгрөг хумслаагүй гэж ярьдаг. Тэгсэн мөртөө “Би тэрбум төгрөгийн хөрөнгөтэй, үүнийгээ ганзагын наймаа хийж олсон” гэж одоо хэр ичих ч үгүй ярихыг нь яана.

“АХ” эвслийн эрх баригчид төрийн өмчийг хувьчлаад л байсан, хувьчлаад л байсан. Улсын төсөвт хэдий хэрийн мөнгө орж ирж байгаа нь бүү мэд. Төсвийн ажилтнууд сарын цалингаа авч чадалгүй 3-4 сар болох нь юу ч биш байсныг бодоход олигтой мөнгө төвлөрч чаддаггүй байжээ. Үнэн хэрэгтээ мань хашрууд маш хямд үнээр хэдэн үндэсний үйлдвэрийг маань тарааж байсан юм билээ. Хэдэн тоо баримт дурдахад “Зоос гоёл”, Бороогийн алтны уурхай, Дарханы цементийн үйлдвэр, “Алтан тариа”, “Мах импекс”, “Талх чихэр” гээд 75 аж ахуйн нэгжийг ердөө 17.6-хан тэрбум төгрөгөөр арилжсан байдаг. Ичиж үхмээр тоо байгаа биз. Ганц “Алтан тариаг” л гэхэд 20-иод тэрбумын үнэ хүрэх боломжтой талаар тухайн үед эдийн засагчид мөн ч их хэлсэн дээ. Гэвч нүдэн балай чихэн дүлий ардчилагчид ердөө 800-гаадхан саяар чехүүдэд өгчихсөн билээ.

Шуудхан хэлэхэд луйврын аргаар буюу Монгол Улсын Засгийн газар Чехийн “Рамелл” компанитай нууц хэлэлцээ хийж, тэдний нэрлэсэн үнээр ямар ч өрсөлдөгчгүй өгнө гэдэг амандаа хүрсэн гэсэн үг. “Мах импекс” гэдэг үндэсний томоохон үйлдвэрийг эвслийнхэн 1999 онд “Женко” Баттулгад бас л хууль зөрчөөд өгснийг хуудуутай хувьчлалын нэгэн жишээнд дурдая. 20-иод тэрбумаар үнэлэгдэх энэ аварга үйлдвэрийг “Женкогийн” босс 2-хон тэрбумаар авчихсан. Энэ хүн өнөөдөр АН-ынхандаа өрөө төлөөд завгүй явна. Гутлын үйлдвэр гэдэг том айл байлаа, монголд. Харамсалтай нь АХ эвслийн шударга бус хувьчлалын золиос болоод үрэн таран болсон. УИХ-ын гишүүн Б. Батбаяр худалдаж авсан гэдэг. Гэвч мань хүнд улс орныхоо эрх ашгийг бодоод үндэсний үйлдвэр чигээр нь аваад явах сэтгэл дутсан юм. Мо дарга бүх тоног төхөөрөмжийг нь зарж үрээд байрыг нь хятадуудад түрээсэлж орхисон.

Энэ нь эзнийхээ хармааг дүүргэхийг эс тооцвол Монгол Улсад нэмэр болж байгаа юм алга. Нөгөө хятадууд нь арьс шир угаадаг үйлдвэр ажиллуулж, бохирыг нь Туул гол руу юүлж байгаа талаар нэг хэсэг хэл ам гарч байсан санагдана. Өнөөдөр АН-ыхан “эдийн засгийн хувьсгал” гэдэг үгийг их ярих боллоо. Сонгуульд коко авахад тустай гэж найдаж байгаа нь илт. Английн аж үйлдвэрийн хувьсгалын санааг шууд тусгасан энэ бодлогыг харин ард түмэнд эсрэгээр хүлээн авч байна. Товчхондоо шинээр үйлдвэр байгуулж ажлын байр нэмэгдүүлэх нь гэдгээсээ илүү устгаж үгүй болгосон үйлдвэрүүдээ сэргээн босгох талаар яриад байна гэж шууд ойлгогдоод байгаа юм. Тэдэнд нураана уу гэхээс бүтээн байгуулах туршлага бий гэж үү?

Өмч хувьчлалын гажуудал ба хэргийн эзэд 1990 он.
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (10)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
Энийг хэн бичсэн юм бол???

2014-10-01 | 22:01:27 | 112.72.13.176 |

Зочин
МАН, АН ХОЁР БОЛ НЭГ ТЭРЭГНИЙ ХОЁР ДУГУЙ????? УЛААН ЛУЙВАРЧИД, АЛУУРЧИД, ХУЛГАЙЧУУД, ХУЖААГИЙН ЭРЛИЙЗУУДЭЭР ДУУРСЭН ХУВАЛЗНУУДЫН НАМУУД??????? ЭНЭ СОНГУУЛИАР ЭНЭ ХОЁР ГАДНЫ ХУЛГАЙЧ НАРЫН ГАР ХӨЛ БОЛСОН, АРД ТУМНЭЭ ЯДУУРЛЫН ТУЙЛД ХУРГЭСЭН ШААРНУУДЫГ ГАЗАРТАЙ ТЭГШИЛЦГЭЭЕ?????????????? ХЭДИЙ БОЛТОЛ ЭД НАРТ, ЭДНИЙ ГЭР БУЛД ДЭЭРЛЭХУУЛЖ, ДОРОМЖЛУУЛЖ АМЬДРАХ ЮМ БЭ?????

2012-06-26 | 10:30:14 | 124.158.73.17 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео