ёстой л хөөний ажил. Хэдэн малаа онд оруулахын тулд яая гэхэв отор хийж л таарна. Харин дагуулах том хүүхэдгүй над шиг хүний хувьд удаан тэсэхгүй юм билээ. Намрын сөлтэй цагт нутаг хөөж хээрийн хоймор хэссэнийх энэ хэдэн хонь өнгө орж сүүл нь бандаганаж эхлээд хэдэн ямаа нь хонь уруу татаж шөвөлзөн алга болдгоо байж тавтайяа хивэн хэвтээд, ухна ишиг хүртэл чадал сууж эм ямаан дээр зөнгөөрөө авирах болжээ. Жижигхэн чиргүүл мэт, нас гүйцсэн эм ямааны араас зүүгдэн хойт хоёр хөлөөрөө хэсэг чирэгдээд аргагүй бууж гомдолтойёо нудчин гүйх энэ ухнан ишигнүүд эгдүүтэй гэдэг нь. Ухна болно гэдгээ эрт мэдэрч залуу зусаг дээр ганц ч болов харайчихсан гэхээс байж ядан загатнах тэднийг харахаар жаргалтай хогнууд гэх атаархуу бодол төрж, өөрийн эрхгүй хэвлийнээс доохнуур нэг юм сэрс сэрс гээд ирнэ. Ухнан ишгийг “муу хэлэлтгүй” адилхан эр амьтны хүслэн сэрвэлзэж зовлон болоод эхлэх нь тэр. Том хөх майхны ваадангаар сар ширтэж хэдэн малаа хараачлаад нойр хулжсан дэрэн дээрээ эргэж хөрвөн байхдаа ингэж байхад нэг “эм юм” шогшоод ирдэггүй юм байх даа тэгвэл ч “оо, ёо ёо” гэж бодогдон дуу алдах энүүхэнд. Нэгэнт сумынхаа захад отор хийж байгаа болохоор гэр рүүгээ давхичихъя гэхээр жаахан алсдаад, “санаснаа хийнэ” гэхэд бас ч удах тул хонь эзэнгүйдэх гээд байдаг, уг нь буцах дөхөж байдаг.

Тийм нэг үдшийг яахин барна хэмээн халшран, нар яагаа ч үгүй байхад майхандаа ирж оройн хоол хэмээн хэдэн борц хөшиглөж усанд хаяад байтал нүдний үзүүрт ёстой “нэг юм” шогшоод айсуй. Хэдэн будаа угаалгүй тогоо руугаа шидээд нөгөө “айсуйг” яаран дурандлаа. Эмэгтэй хүн байгаасай гэсэн далдын хүслэнгээ өөрийн эрхгүй амандаа шивэгнэж муу годгор гуулин дурангаа азарганы сэлдий шиг болтол татан татан суух зуур сэтгэл дэнсэлзээд нэг л бишээ. Саахалтын хэр ойртсон морьтныг нүдний булангаар хялалзан дурангаа хуйлах зуур “эм хүн мөн нь ч мөн юмаа” хэмээн хангалуунаар өөртөө хэллээ. Үсээ самнаж, цамцныхаа ханцуйг доошлуулан халуун наранд хар хүрэн болсон буйгуйгаа “далд хийлээ”. Орж хийн зуухан дээрх хоолоо үзээд тосохоор гарав.

Том саравчтай малгай нүдрүүгээ даран өмсөж хүзүүгээ цагаан алчуураар ороон нар сарнаас бүрэн тусгаарлахыг хүссэн нэг залуухан хүүхэн мориноосоо буулаа. Цулбуураа яахаа мэдэхгүй барин зогсож санаа зовонгуйгаар “Сайн байна уу” гэх нь танил хүн бишээ, бүр миний л мэдэх энэ голын энэ сумын хүн биш нь илт. “Сай-айн” гэх зуураа хүүхний гараас цулбуурыг нь авч бараг хөл дор нь байх том гадсанд уялаа. Миний хээрийн шузга энэ л дээ. Майхны амаар чихэлдэн араас нь орох зуураа “сайхан хүүхэн үү гүй юү, энэ чинь” гэсэн доогтой мөртөө баярласан бодол инээмсэглэлээр дамжин хаашаа ч юм алдуурлаа.

-Яасан халуун өдөр вэ!

-Манай нутгийн намар нь зунаасаа халуун даа, хаанаасаа хаа хүрч явна даа?

-Овоо толгойгоос сум орох гээд,

-Сумын зам хойгуур шүү дээ,

-Төөрчихсөн байх аа, би ганц удаа гэхдээ машинаар явсан юм чинь, Намдаг ах л энүүхэн толгойн цаанаас морин зам нийлнэ, хамаагүй дөт гээд байсан юм л даа…
-Аа, Захын хар овооны хөх Намдаг уу, нутгийн дээсэн дээр суудаг хүн дээ, чи баруунш даялаад манай муу майхан руу ороод ирж, азтай байна, хоол ид цай уу. /Бараг л нар дээр байхад хоноод яв гэж фактлах шахлаа/.

Хятад хуурай сүү хийсэн хүйтэн цийдэм хоёр аяга залгилаад хөлсөө арчиж, “Ёох” гэнэ. Би яаралгүйхэн хоолоо болгохоор хийгий нь жаахан хасаад, Чи чинь Намдаг гуайн юу нь болж таарч байна даа гэхэд, Би дүүгийнх нь охин, энэ жил ээж бид хоёр ирж түр амарч байна. Ээж л нутаг усандаа очилгүй хэдэн жил боллоо, муу ах минь ир л гэх юм гэж үглэсээр байгаад… балай юм гэх нь сэтгэл дундуур байгааг гэрчилж надад ярианы сэжүүр өгөх бололтой.

-Үгүй тэгээд юу нь балай байгаа юм, нутаг сайхан байгаа биз дээ?

-Уйдаад аа, буцах гэхээр Намдаг ах ээжийг уруу татаж хэд хонуулна гээд…

-Уйтгараа гаргах гэж сум орж яваа хэрэг үү?

-Сум орж утсаар ярина, бас зугаацах юм байдаг байлгүй дээ.

-Шинэ кино ирсэн л гэсэн, бид ч үзэх зав байх биш

-Кино үзээд байхдаа яахав дээ, хүүхэд биш! Хүүхэн ийн хэлээд доогтой харах нь бас ч өгөөш өгвөл үмхэж мэдэх алтан загас бололтой. Нээрэн ч хотынхон кино үзэхээ байсан юм гэдэг. Би муухан ухаан сийлж, манай суманд хөгжил байхгүй ээ, төв дээр хүн ч бараг байхгүй, залуус ч үлдээгүй, хот руу арилцгаасан, үлдсэн хэд нь аймагт пиводож байдаг юм гэж мэдэмхийрлээ.

-Нээрээ юү, хүүхэн дэгээнд орох маягтай, нилээд шимтэнгүй миний үгийг сонсоно. Манай хөдөөний боруудтай адил юм биш, хотын хүүхнүүдийг магтаж манжилж байж л хөлд нь суудаг юм гэнэлээ гэсэн шүү юм бодож би нилээд боловсронгуй маягтай ярихыг оролдож байлаа.

-Би ч гэсэн энд уйдаж л сууна, маргаашнаас хонио ойр айлын хүүд харуулчихаад аймаг ордог юмуу л гэж …

-Аймаг аа, юугаар?

-Хэдий ядравч мотоциклтойгоо оторлоно шүү! Майхны зүүн хаяанд брезентээр хучсан мотоцикл байгааг сая л харж, өө, ямар гоё юм бэ гээд зөөлөн харах нь нэгийг бодсон янзтай. Би хоолоо гаргаж, хээрийн хүний хоол идээрэй, холих ногоо л байхгүй дээ гэтэл

-Эзгүй хээр яаж болж байна аа, айдаггүй юмуу ах аа гэх нь тэр. Би жаахан оролдмор болж, “Ах болгоод байгаарай” гэснээ айгаад байнаа, оройд л нутгийн нэг хүүхэн авчирч хонох юм, өнөө шөнө л хоосдоод байтал ашгүй та… гэтэл, Пөөх, ямар шалиг хүн бэ гэснээ дуугүй болов. Хоолоо идэж хэсэг саатаад, танилцъя л даа хө, хоёулаа л залуу хүн байна, би чамаас хэд ах байж мэднэ, ялгаа юу байхав, юу хийдэг вэ дээ гэлээ. Анагаахын дээдийн төгсөх курс, хүүхдийн эмч болно гэснээ “Та аймаг явах бол аваад яваач би зардлаа төлнөө” гэж тэс өмнөө юм хэлэх нь тэр. Зардлаа төлвөл ч… миний инээд хүрч гижиг хөдөлж байв. “Одоо минийх болсон доо” гэдэг Хоролмаагийн үг санаанд орж би учиргүй баясан хөхөрч “зардал л хэцүү дээ” гэж аминдаа давхар утгатай юм хэлж суув. Гэнэн ч юм шиг, хашир ч юм шиг учир нь олдохгүй энэ хүүхнүүд ээ гэж, бас хот хөдөөний гэж хоорондоо ялгардаг ч гэсэн угтаа ганцхан юман дээр, эр хүний өмнө адилхан бүдрэх юм гээч!
-Танай авгай ирдэггүй юмуу гэж мөн л миний бодсоноос огт анги юм асуух нь гайхмаар. Ирэхгүй ирэхгүй хэмээн би ч бас өөрөөр хариулаад бодолдоо умбаж, “За байз, юу ч гэсэн бүрий нөмөрч эхэллээ, одоо явна гэвэл чоноор айлгах юм шүү” гэж ухаалав. Ерөөс урьдчилан айлгахаар шийдэж,

-Муу буугаа бэлдэхээс! Хүүхний нүд орой дээрээ гарч айсандаа царай нь зэвхийрэн,

-Буугаа… бэлдэж яах…?

-Чоно гэж нэг лут юм бий, манай хэдэн хонин дээр чи бид хоёрыг өлхөөн зооглочихоод Намдаг гуайнх хаа байна гээд л шогшоод өгнө шүү дээ, бүрий болохоор л эргэлдээд байх юм гэлээ. Болоод явчих нь тэр ээ!
-Майханд чоно орох уу…Би яадаг юм билээ, төв орохоо ч больдог юмуу л гэж, таныг аймаг явна гэхээр.. одоо чоно… шөнө! гэж бүр алингаа алдан ээрүүтлээ. Дайран дээр нь давс нэмж,

-Шөнө ч бүр явалтгүй, хадланчдын майхан руу дайрсан удаатай, Намдаг гуай хэлээгүй юү гэв. Хүүхний айдас тэлмэгэр хоёр нүдээр нь хөөсрөн сагаж над руу асгарах мэт! Улам дөхөн суугаад майхны үүд рүү хяламхийнэ. “Түргэн харанхуй болоосой” гэсэн ганцхан хүсэл миний хуримын анхны шөнийнхөөс ч илүү зовоож байв. Хүссэн юм хүзүүгээр татаж би ч өөрөө айхаар харанхуй орчлонг бүрхэхэд, лаа барилгүй ороо засч эхлэв. Ёсыг бодон хүүхэнд нэг гудсаа шидэж өгөөд “юу нөмөрдөг юм билээ дээ” хэмээн их л донжтой хэллээ. Тэр баруун хаяанаас хүүхний бөглүү дуу гарч ” Нөмрөх юм ч яах вэ, би жаахан айгаад байна” гэх нь нэгэнтээ шалдаа буусны шинж болов. Тэгвэл ойрт л доо гэж гийгүүлсэн дүр үзүүлээд хажуудах газраа дохилоо. Майхны ваадангаар одод гэрэлтэж саргүй шөнийн гуа үзэсгэлэн улам тодроод цамцаа нөмөрсөн бүсгүй хүний зүрхний цохилт хэвтээ газар дамжин миний цээжийг доргиулна. Хүүхэн айсан ч гэмээргүй илүү маягласан гэхээр дуугаар ”айх ч гайгүй боллоо, даарах болов уу, та майхныхаа хаалгыг хаадаггүй юмуу” гэх нь эгдүүтэй.

Хаалгаа гэсэн нь миний зэвүүг улам ч хүргэж, үгүй хэмээн огцом хэлчихлээ.
Амьсгалан амьсгалан хэвтэж буй залуу сайхан хүүхний дэргэд зүгээр од хараад байх ч баргийн эр хүний хувьд давах даваа биш аж. Би гараа явуулан хүүхний дээгүүр сарвалзуулан дэмий л хий тэмтэртэл,

-Та яах гэж байна?

-Чамайг даарвал яах билээ гэж…

-Даарвал яах гэж…

-Ингэдэг юмуу… гээд, би хэлсэн үгэндээ буюу өөрөө хэлбэл удахгүй тоглох дүрдээ гэнэт итгэн, хүүхнийг тас тэврэн өөд нь харуулчихав. Миний амьсгаа дээрдээд аягүй бол бүтэх нь ээ. Чив чимээгүй болсон хүүхэн биеэ хярж, дуулгавартайяа хэвтэнэ. Яавал ч яаг, хэрэгтээ орно уу, хэвдээ багтана уу гэхээс дотор давчдан ганцхан огло харайгаад дээр нь гарчихлаа. Мордоод авсан хойно буух гэж лав байхгүйг би туршлагаасаа мэдэх юм газар, хүүхэн нэг хэсэг хоёр хөлөө яг зөрүүлчихээд тас жийчихсэн тул бараг л чөлөөт бөхийн юу ч гэдэг юм нэг мэх хийж байж арайхийн хоёр тийш салгаад… мэдээж түүний хөх жинсний товч бөхөөр барах уу, гэвч улайрсан бухын доор орсон товч зэрэг юу болох билээ, юутай ч хамаг юмыг нь ил болгоод яг дараад хэвтчихлээ. Хүүхний амьсгаа бачуурч байх бололтой миний цээж рүү дороос түлхээд өөрөө цахлан гэдийж, яах гээд байгаа юм бэ, буу л даа гэх нь надад яг л “хурдлаач!” гэх шиг дуулдаж шалдан мөртөө зэрэгцүүлээд чангалчихсан хоёр хөлийг нь салгахаар дахиад л зүтгүүлж эхлэв. Салгалаа, хийлээ, хав халуун, тэгээд нэрлэхээд байгаагаас биш, хүсээгүй хүн биш гэдэг нь мэдээж болж анхны огцом түлхэлтээр “аах!” гэж тэртээ дороос дуу алдлаа. Чихэнд таатайяа бас хүү сонсголонтой энэ үг надад урам нэмж миний мууг улам ч түнтийлгэлээ. “Гараад орохын” хооронд улам л ташуур шиг …Заримдаа яарсандаа хальтчин өөрийгөө өвтгөж, гэвч омогтойёо орон шурган, ингэж хүссэнээрээ холхин тоглох эрх чөлөө олсондоо эрдэж ёстой л уяанаасаа алдуурсан гарз нохой шиг гаарч байлаа. Хэм алдсан зүрхний цохилттойгоо нэгэн өнгөөр “хийж алдаж, хийж алдаж” байхдаа би бүтэн сар шүү, ер би яаж хүүхэн гэдэг ийм “амттай алмасуудаас” холдон тэсэж чадсан тэнэг толгой вэ гэх гэмших бодолтой зэрэгцэн миний дороос гинших дуу сонсдох нь улам ч амттай. “Хөлөө салга!, ахиад, за болж байна, битгий ийм чанга хий л дээ,! хөдлө, хөдлө, чанга! ёо ёо, гоё байна” Ийм л тасаг хэсэг үгнүүд шөнийн харанхуйг чимж нүдний буланд одод хүртэл дээр дороо орон сандчиж үзэгдэнэ. Хоригдоод удсан гэхэд чамгүй тэсч, хүүхний хөлөө хавчин булчингаа чангалахтай зэрэгцэн орь дуу тавьж миний хамаг юм цацагдан түүний “дотуур” нэвчлээ. Яг л эрчлээс тавигдах шиг, доод бие чимчигнээд… Хүүхэн яагаа ч үгүй бололтой гиншигнэн нүдээ тас аниад, суларсан хэвлий дороос огцом огцом түрэн, бөгсөөрөө дээш шидэлнэ. Бие хүндэрч нүд ч анилдах шиг, сулбайсан миний дор цэл залуу цус түрсэн чийрэг бие ондогонон байж ядах нь санаа зовмоор ч миний буруу тул яах билээ, хэсэг азнахаас… Би буучихаж чадахгүй хйичихэж чадахгүй дэмий л цаг хугацаанд найдан, “дахихын амтыг санагалзан” хэвтлээ. Хүүхний хоёр гар доошлон тэмтэрч биеэ үл мэдэг зайлан хөндийрснөө миний муу годгор борыг атган авч шал нойтон гараараа шувтарч эхлэв. Найдлага гялсхийн, юм үзээгүй удсаны ашиг гарч юу юугүй л годосхийн омог сүлд нь цогцлоод ирлээ. Өөрийгөө ухнан ишигтэй биш залуу азаргатай зүйрлэн бахархах сэтгэл төрж хүүхнийг дахин “дарж” хоёр мөрнөөс нь базаад хамаг хүчээ доош нь чиглүүлэн “эхний бөгөөд эцсийн цохилт” хийлээ. Үүнээс хойш хэдий удаж юу юу хийснийг бүү мэд, юутай ч мичид марал гудайхад дан эсгий гудастай хүүхний нуруу шалавчгүй майхны газарт нухуулсаар байгаад авах юмгүй холгож миний дээр гарахыг хүссэн юмдаг. Үүр хаяаран дорноос өрнийг сүлэх нь нарны урьдал, гэвч улайран дунших энэ нарны анхны туяаг эрч нь харьсан дээс шиг болчихсон хүүхний хэвлий дор угтсан миний бие чухам юу хүлээж байгааг санасанч үгүй босч бод идсэн боохойн дүрээр шээхээр гадаалав. Ээ бурхан минь! Үгүй байлгүй дээ…!

Маргааш нь юун хүүхнийг авч аймаг орох, онгон шахуу хүүхэн шөнөжин “зооглосны” буянд ч юмуу, муу амласны ёроор ч юмуу зэрлэг газрын омголон хайрханд зургаан сайхан тарган иргээрээ зоог барьснаа мэдэж тархи руугаа шаагаад ч нэмэргүй болсон байлаа. Ядаж байхад эхнэр намайг эргэхээр үд хэвийсэн хойно ганц “гожин” ганзагалж ирээд эрүүний шөл оройжин уулгаж бас шөнөдөө “загасны шөл” уучих санаатай хэвтэж авлаа. Тэнгэр хол газар хатуу болж сайн дураараа субботник хийж нойргүй хоносон миний нүд маналзан урьд шөнийнхөө цэнгэлийг бодохоос дотоожин дотор зараа чихчихсэн юм шиг болж суулаа…

Нийтэлсэн: Хосоо