ХОЙНООС ИРЭЭД ХОТ МИНИЙХ, ХОТОНД ОРООД ХУЦ МИНИЙХ ГЭДЭГ ШИГ ДУРААРАА ААШИЛЖ БАЙГАА ХҮМҮҮС УРЬД НЬ ХЭН БАЙСАН ГЭДГЭЭ САЙН САНАХ ХЭРЭГТЭЙ

УИХ-ын гишүүд Оюутолгойн гэрээг засварлах, зарим нь бүр хүчингүй болгох санал гаргаад байгаа.

Гэвч Оюутолгойн гэрээ Хамтарсан Засгийн газрын “аминд” хүрч магадгүй гэж болгоомжлох хүмүүс ч цөөнгүй байгаа юм. Энэ талаар манай сэтгүүлч УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүүтэй уулзаж ярилцлаа.

-Оюутолгойн гэрээтэй та нар танилцсан уу? Өнгөрсөн УИХ-ын үед энэ гэрээ нууцлагдмал, бас хоёр янзын хувилбартай, ойлгомж муутай байсаар байгаад л дууссан шүү дээ?

-Оюутолгойн гэрээг цуцлах бус харин өөрчлөлт хийж, засаж залруулах учиртай. Өнөөдөр Монгол Улсад стратегийн 14 орд байна. Энэ 14 орд газрыг гадны хөрөнгө оруулагчидтай хамтарч л ашиглана. Тиймээс эхнээс нь зөв жишиг тогтоож, гадныхантай гэрээгээ зөв хийж явах л хэрэгтэй байгаа юм. Энэ гэрээ харилцан ашигтай байх учиртай. Энэ гэрээг үзсэн, монгол эхийг нь ч уншлаа, англи хэл дээр байгаа гэрээний эхийг ч үзлээ.  Энэ гэрээг дахин сайжруулж, шинэчлэх шаардлагатай. Гэхдээ гурван зарчмыг заавал баримтлах ёстой. Нэгдүгээрт нөхөн сэргээлт буюу байгалийн тэнцвэрийн асуудал. Хоёрдугаарт ашиг хуваах асуудал. Хөрөнгө оруулалт хийсний дараа эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж эхэлснээс хойш ашгаа яаж хуваах вэ, хэн давуу эрх эдлэх вэ гэдэг асуудал. Монгол Улсын Үндсэн хуулинд “байгалийн баялаг, газар доорх ашигт малтмал ард түмний өмч, төрийн мэдэлд байна гээд заагаад өгчихсөн байгаа. Иймээс төр өөрийнхөө мэдэлд байгаа тэр давуу эрхээ эдлэх учиртай. Тиймээс энэ гэрээг Үндсэн хуулинд нийцүүлэн өөрчлөх учиртай. Гуравдугаар т өнөөдөр хийгдэж байгаа хөрөнгө оруулалт үр ашигтай, техник эдийн засгийн үзүүлэлт нь зөв байна уу үгүй юу гэдэг дээр бид хяналт тавьж, бодит дүгнэлт хийх хэрэгтэй байгаа. Нэг өдөр л хөрөнгө дуусчихлаа гэвэл яах уу? “Бороо гоульд” гэдэг асар том ордыг бид гадныханд найр тавиад л өгчихсөн. Тэр үед үнэхээр мөнгөгүй тэвдэж явсан гэж ярьцгаадаг. Тэгвэл өнөөдөр бидэнд тэгтлээ тэвдээд сандраад байх шаардлага алга. Тодорхой хэмжээний хөрөнгө мөнгө байна. Мэдээлэл байна. Компаниуд маань ч ажиллаад эхэлчихсэн. Тиймээс бид Монгол улсын Үндсэн хуулинд нийцсэн, харилцан ашигтай гэрээг л байгуулах ёстой гэж би үзэж байгаа.

-Харамсалтай нь Оюутолгойн гэрээг баталсан, гарын үсэг зурсан хүмүүс өнөөдөр Засгийн эрхэнд сууж байна. АН-ын нэг бус сайд дарга нар энэ гэрээг цээжээрээ хамгаалдаг шүү дээ?

-Ард түмэн өнөөдөр  Оюутолгой, Тавантолгойд хэр их баялаг байгааг мэдэж байгаа. Энэ том орд газруудын хувиарлалтаас өөрсдийнх нь амьдрал ахуй шалтгаална гэдгийг мэдэж байгаа. Үүнээс гадна тэд бидний эрх ашгийг хэн хамгаалж байна, бидний төлөө хэн явж байна вэ гэдгийг сайн мэдэж байгаа. Тиймээс ямар нэг эсэргүүцэл гарах бий гэж айх хэрэг байхгүй. Харин гэрээг өөрчлөх, ард түмэнд хэрэгтэй зүйл хийхийн төлөө юу ч байсан бид сөрж явах ёстой. Тиймээс дээр хэлсэн гурван зарчимд нийцүүлж л энэ гэрээг өөрчлөх ёстой юм. Урьд нь төрд ч, түмэнд ч хэрэггүй алдагдалтай гэрээ зөндөө л байгуулж байсан шүү дээ. Тамсагийн нефть, Бороо гоульд гээд тоочоод байвал олон том ордыг бид зүгээр л бусдад бэлэглэчихсэн. Төр мөнгөгүй, ард түмэн мэдээлэлгүй, мэдлэггүй байсан тэр цагийг ашигласан хүмүүс олон бий. Одоо энэ алдааг давтах хэрэг байхгүй. Өнөөдөр баялгаа ашиглах, иргэддээ хувиарлалт хийх цаг болсон. Дэлхий нийтээрээ өнөөдөр баялгийн хомсдолд орчихоод байна. Солонгос улс өнөөдөр Тавантолгойн орд газар дээр өөрийнхөө бодлогыг тодорхойлж чадахгүй бол Хойд Солонгосоосоо гуйхаас өөр аргагүй байдалд орно. Тиймээс геополитик талаасаа ч гэсэн ийм чухал асуудлыг хойш тавьж болохгүй. Маргаашийн өөхнөөс, өнөөдрийн булчирхай дээр гэдэг байдлаар асуудалд хандах хэрэггүй. Өнөөдөр булчирхай харж суухаар бага зэрэг тэвчээр гаргаад маргаашийн өөхийг хүртэх ёстой.

-Гэхдээ та нар хөрөнгө оруулж байгаа гадныхны үйл ажиллагааг дүгнэж үзсэн үү? Гадныхан баахан хөрөнгө оруулалт хийсэн, бас Засгийн газарт мөнгө төгрөг зээлсэн гээд энэ гэрээг өөрчлөхийг зөвшөөрөх болов уу?

-Маш олон эрдэмтэн судлаачидтай уулзсан. Иргэний нийгмийнхэнтэй ч ярилцсан. Тиймээс санаачлага гаргаж, есдүгээр сарын 7-нд 20 гишүүн гарын үсэг зурсан. Энэ гэрээнд өөрчлөлт хийснээр ямар нэг сөрөг үр дүн гарахгүй. Би өөрөө Олон улсын эрх зүй мэднэ. Гэрээг өөрчлөх гэлээ гэж элдэв шуугиан гарч болно, бидэнд шахалт ч үзүүлж болно. Гэхдээ бид өөрсөдийнхөө эрх ашгийг бусдын эрх ашгаас дээгүүр тавьж, элдэв хэл амнаас айх шаардлага байхгүй. Өнөөдөр Монголчууд Аргентин, Норвеги шиг амьдрах боломж бий. Норвеги загас, нефть хоёроороо л дэлхийн зах зээлд гарч ирсэн, ард иргэдийнхээ ч амьдралыг өөд нь татаж чадсан.  Тэгвэл манайд Норвегиэс хэд дахин  илүү үнэтэй баялаг байна. Гэтэл бид яагаад ядуу байх ёстой юм бэ? Яагаад энэ баялгийг бид бус гадныхан хүртэх ёстой юм бэ? Хүн болгон сайхан амьдархыг, эд баялгийг захиран зарцуулах эрхтэй байхыг хүсдэг биз дээ. Үүний тулд байгалийн баялгаа бид зөв ашиглаж, өөрсдөө ашиг шимийг нь хүртэх хэрэгтэй. Өнөөдөр Монгол улсад  стратегийн 14 орд бий. Энэ 14 ордноос зөвхөн нэгийг нь л монголын хүн амд хуваагаад өгөх юм бол Монголчууд Норвегичуудаас илүү амьдрах боломжтой байгаа. Тиймээс гэрээг маш хянуур, анхнаасаа л зөв шударга байгуулах ёстой. Бороо гоульдын гэрээ  бид нарт гай л авчирснаас бус гавьяа авчираагүй шүү дээ. Энэ орд газраас 70 тонн алт гараад явчихсан. Далан тонн алтыг 2,5 сая хүн амдаа хуваагаад үз. Танд хичнээн хэмжээний алт оногдох вэ гээд бодоод үз дээ. Та энэ алтыг аль нэг газар аваачаад зарсан бол өнөөдөр орох орон, унах машиндаа санаа зовохгүй амьдарч болох л байсан шүү дээ. Хэрвээ энэ алтнаас 50 хувийн татвараа авсан бол 35,000 тонн алт нь өнөөдөр Монгол улсад үлдэх байсан. 35,000 тонн алтаар хэдэн сургууль, хэдэн эмнэлэг барьж болох байсан бэ гээд та нар бодоод үзээрэй. Асар их бүтээн байгуулалт хийх боломж байсан. Өнөөдөр 300 грамм алт 20,000,000 сая төгрөг байгаа. Тэгвэл 35 тонн алт хэдий хэмжээний мөнгө болох вэ гээд бодоод үзээрэй. Гэтэл 70 тонн алтаа бид гадаад руу гаргачихсан. Энэ алт бидний амьдралд ямар өөрчлөлт авчирсан юм бэ? Тиймээс ямар ч байсан Оюутолгойн гэрээг зөв бодлогоор л засаж сайжруулах шаардлагатай.

-Гэхдээ Оюутолгойн гэрээ өнөөдрийн Шинэчлэлийн гэж нэрлэгдээд байгаа Засгийн газрын “аминд” хүрч магадгүй гэж болгоомжлох хүмүүс цөөнгүй байна л даа? МАХН энэ гэрээг цуцлуулна гэж эхнээсээ ярьж байсан. Харин АН-ынхан, тэр дундаа Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, Сангийн сайд асан С.Баярцогт гэх мэт хүмүүс энэ гэрээг цээжээрээ хамгаалдаг шүү дээ?

-Ямар ч байсан энэ Засгийн газар 100 хоног ажиллаг. Заавал Оюутолгойтой холбож ярьмааргүй байна. Энэ хүмүүс ажиллаад үзэг. Ядаж 100 хоног ажилласных нь дараа юу шинэчлэгдсэн юм бэ гэж асуух хэрэгтэй байна. Талх угрилын үнэ буусан уу? Иргэдийн амьдрал дээшилсэн үү? Махны үнэ хямдарсан уу гэж асуух хэрэг гарна. Засгийн газар ажиллаад үр дүн гарахгүй бол яагаад тэдэнтэй хариуцлага тооцож болохгүй гэж? Чаддаг нь ажил хийж, чаддаггүй нь сурах хэрэгтэй шүү дээ. Өнөөдөр Уул уурхайн сайдаар ажиллаж байгаа хүн энэ гэрээг өөрчлүүлэх гээд зүтгэж байсан. Эдийн засаг хөгжлийн сайд нь бас л энэ гэрээг өөрчлөх ёстой гэж ярьж л байсан хүний нэг ш дээ. Одоо энэ хүмүүс эрх мэдэлтэй боллоо. Урьд нь хэлж ярьж байсандаа хүрэх нь үү гэдгийг бүгдээрээ харцгаая л даа. Энэ хүмүүсийн ажил амлалт хоёр нь хэр нийлж, биелэхийг үзэх хэрэгтэй. Хэрвээ ажиллаж чадахгүй бол Сүхбаатарын талбайд гарсан ч яадаг юм.

-Яагаад?

-Надад алдах юм байхгүй

-Гэхдээ танай намынхан Хамтарсан Засгийн газарт багтаж, ажиллаж байгаа биз дээ? магадгүй таны энэ яриа “О.Баасанхүү эвслийг хагалж бутаргасан” гэдэг нэр хочноос өөр зүйл авчирахгүй байх гэж бодож байна?

-Угаасаа л манайхан дургүй хүндээ дуртай нэр, хочоо зүүдэг. Үүнээс айх хэрэггүй ш дээ. Хамгийн гол нь зарчим нь л зөв байх хэрэгтэй. Хэрвээ зарчим маань, зорилго маань зөв байвал хэзээ нэгэн цагт үнэн гэдэг маань тодорхой болоод л ирнэ. Би эрх мэдэл албан тушаалыг зорилгоо болгоогүй. Миний зорилго бол бид нарын зорилго. Ер нь эдийн засгийн хөгжлийг сагсан дахь бараагаар хэмждэг. Хэрвээ та дэлгүүрт ороод сагсаа дүүргэж чадахгүй байвал  эдийн засаг муу л байна гэсэн үг. Монголын нийт иргэд өнөөдөр дэлгүүрт ороод сагсаа дүүргэж чадахгүй л байгаа шүү дээ. Би энэ сагс дүүрэн байх ёстой л гэж маргаж, тэмцэж байгаа хүн.

-Гэхдээ Засгийн газар байгуулагдангуутаа л дизелийн үнийг нэмчихлээ. Х.Баттулга сайдын хувийн үйлдвэр талхныхаа үнийг өсгөчихлөө. Архи тамхинаас эхлээд бүх зүйлийн үнэ өссөж байна шүү дээ?

-Уг нь ард түмнийг ядууруулахгүй байх хоёр арга энэ хүмүүст бий. Нэгдүгээрт бодлогын арга. Хоёрдугаарт өөрөө хүсвэл. Нэг шатахуун импортлогчийн хүүхэд нэр дэвшихэд тухай тойрогт нь шатахууны үнэ хямдарч байхыг би сая өөрийнхөө нүдээр харсан. Гэхдээ би “Нэр дэвших гэж шатахуун бага үнээр зарлаа” гэж хэл ам хийгээгүй. Яагаад гэвэл тэр хямдарсан шатахууныг ард түмэн л хэрэглэнэ шүү дээ. Энэ юуг хэлээд байна вэ гэхээр энэ талх мах, шатахуун, гурил, буудай нийлүүлэгчид өөрсдөө хүсвэл үнийг нь буулгаж чадна гэдгийг л харуулж байгаа биз дээ. Би бол жагсаалтаар УИХ-д орж ирсэн хүн. Тойргоос гарч ирсэн гишүүнийг иргэд сонгосон, жагсаалтаар гарсан гишүүдийг ард түмэн сонгосон. Тиймээс ард түмний өмнөөс ярих эрх нь надад байгаа.

-Өнөөдөр “Шударга ёс” эвслийнхэн дотроо, эвсэл АН-тайгаа  нэг л учир зүйгээ олж чадахгүй байна гэдгийг та хүлээн зөвшөөрнө биз дээ?

-Би нэг л зүйлийг хэлмээр байна. Хойноос ирээд хот минийх, хотонд ороод хуц минийх гэгчийн үлгэрээр өнөөдөр зарим нэг хүмүүс хэн байснаа мартчихаад байна. Би үүнийг л гайхаад байгаа юм. Миний хувьд хэн бэ хэн байсан бэ гэдгээ сайн мэднэ. Гэтэл манай зарим нөхдүүд УИХ-ын гишүүн, сайд дарга нар болоод төрчихсөн юм шиг л аашилж байна шүү дээ.

-Гэхдээ МҮАН-ынхан “Шударга ёс” эвсэл болж сонгуульд орсноо биш харин АН-аас салж гарсан гэдгээ л их санагалзаад байх шиг байна л даа?

-Би тэр намын өмнөөс ярьж болохгүй. Надад ингэж ярих эрх ч байхгүй.

-МҮАН-аас МАХН-тай нэгдэх уриалга гаргаад байгаа. Та энэ талаар ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Эхлээд хуулиа харах хэрэгтэй. Бүх гишүүдийн хурлаа хийгээд намаа өөрсдөө татан буулгаад Улсын Дээд шүүхэд очиж хасалт хийлгээд МАХН-д нэгдэх ёстой. Үүний дараа УДШ-д бүртгүүлэх учиртай. Хууль нь өөрөө ийм юм.

-Таныг хуульч хүний хувьд нэг зүйл лавлаж асуумаар байна л даа. Өнгөрсөн долоо хоногт МАН-ын нэр бүхий гишүүд “Цөөнхийн үгийг сонсохгүй бол гишүүний бүрэн эрхээсээ татгалзах хүртэл тэмцэл хийнэ” гэж мэдэгдсэн. Хэрвээ энэ тохиолдолд улс төрд ямар өөрчлөлт гарах вэ?

-Би бол “Чадах юм уу?” гэж л асуумаар байна. Яагаад гэвэл албан бус мэдээллээр энэ хүмүүс хамгийн бага нь 800 сая, хамгийн их нь таван тэрбум төгрөг сонгуульд зарцуулсан гэдэг яриа бий. Ийм хэмжээний мөнгө зарцуулсан хүмүүс УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхээсээ татгалзаж чадах уу? Хуулийн дагуу УИХ-ын гишүүдийн гурваны хоёр нь бүрэн эрхээсээ сайн дураараа татгалзвал Их хурал тардаг. МАН-ынхан бүрэн эрхээсээ татгалзлаа ч юу ч өөрчлөгдөхгүй.

-Ярилцсанд баярлалаа.