-Бид Жендэрийн үндэсний хорооныхонтой хамт чуулганд оролцсон. Энэ үеэр улстөрд эмэгтэйчүүдийн оролцоог нэмэгдүүлэхэд юу анхаарах ёстой вэ гэдэгт нэлээд анхаарал хандуулж, зургаан талт зөвлөмж гаргасан.

Өөрөөр хэлбэл, жендэрийн асуудлыг аливаа улсын Үндсэн хуулинд хэрхэн тусгах, Сонгуулийн тухай хуулинд тусгасан эсэх, Улстөрийн намуудын тухай хууль, эмэгтэйчүүдийн өөрсдийнх нь чадавхийг дээшлүүлэх зэргийг хэлэлцсэн нэлээд үр дүнтэй чуулган болсон.

-Парламентад эмэгтэйчүүдийн бүлэг бий болсноор Жендэрийн үндэсний хороотой хамтран үр дүнтэй ажиллах нь гэсэн дүгнэлтийг олон хүн хүлээж байгаа бололтой?

-Аль ч улсад эмэгтэйчүүдийг чадавхижуулах хийгээд жендэрийн тэгш байдалд парламент дахь эмэгтэйчүүдийн бүлэг манлайлан оролцдог. Өөрсдөө шийдвэр гаргах түвшинд ажиллаж байгаа учраас ингэхээс аргагүй.

Манай эмэгтэйчүүдийн зөвлөлийн тухайд маш их ажиллах үүрэгтэй. Өнгөрсөн сонгуулиар тодорхой хэмжээний сонгогчид хувь гишүүдэд санал өгсөн бол нэлээд хэсэг нь эмэгтэйчүүдийн оролцоог дэмжих үүднээс сонголт хийсэн гэж бодож байна. Тиймээс бид дөрвөн жилийн хугацаанд сайн ажиллавал дараагийн аль ч шатны сонгуулиар сонгогчид эмэгтэйчүүдийг дэмжинэ. Өөрөөр хэлбэл, эмэгтэйчүүд хэр ажилладаг вэ гэдэгт үнэлэлт, дүгнэлт өгчихсөн байх болно.

-Улстөрд орох дараагийн эмэгтэйчүүдийнхээ замыг засч өгөх хүмүүс гэж ойлгох нь ээ?

-Мэдээж эмэгтэйчүүдийнхээ улстөр дахь оролцоог нэмэгдүүлж, зам мөр нь байхын тулд нээлттэйгээр, маш сайн ажиллахаас аргагүй.

-Гэхдээ зарим нэг хүн жендэрийн тэгш байдал гэхээр эмэгтэйчүүдтэй шууд холбон ойлгоод байдаг шүү дээ?

-Бид төлөөллийн ардчилал гэж ойлговол илүү зохимжтой юм. Учир нь эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс байгалиасаа өөр өөр үүрэгтэйгээс гадна нийгэмд оролцох байдал нь ч өөр байдаг. Тиймээс тэгш боломж, үүрэг гэдэг асуудал хоёрдмол утгатай болчихож байгаа юм. Өнөөдөр нийгмийн аль ч салбарт хүйсийн байдал тэнцвэртэй байх ёстой. Энгийнээр тайлбарлахад хэн нэгэн бүсгүйг ажилд ороход нь эмэгтэй хүн гэдэг утгаар ялгаварлан гадуурхахгүй байх нь өнөөгийн иргэншсэн, соёлт ертөнцийн чухал илрэл.

Тэгээд ч тэгш эрх гэж ярихаар хүмүүст тэр бүр ойлгогддоггүй, хатуу сонстоод байдаг. Тиймээс миний хувьд энэ талаар ярихдаа жендэрийн зохистой харьцаа гэдэг утгаар нь ярьдаг.

-Манай улсын ихэнх салбарт жендэрийн харьцаа алдагдчихсан мөртлөө эмэгтэйчүүд давамгайж дуугараад байхаар ойлголт дутуу байдаг бололтой?

-Магадгүй л юм. Бид өнөөдөр улс орны эдийн засаг, нийгмийн байдлыг аваад үзэхээр бүхий л салбарт энэхүү зохистой харьцаа алдагдчихсан. Тухайлбал, боловсролын салбарыг аваад үзэхэд багш нарын 90 хувь нь эмэгтэй байдаг. Уг нь сурагчдыг эрэгтэй, эмэгтэй багш нар хүмүүжүүлж байх ёстой. Тэгсний эцэст тэд өв тэгш хүмүүжилтэй болно.

Энэ асуудал зөвхөн манай улсад л анхаарал татаад байгаа юм биш. Саяхан Солонгост очиход нийгэм дэх залуучууд нь ерөнхийдөө эмэгтэйлэг шинж рүүгээ ойртсон нь ажиглагдсан. Гэтэл эрэгтэй хүн ирээдүйд эцэг болж гэр бүл, улс, эх орноо авч явахын тулд ноён нуруу тэсвэр, хатуужилтай байх ёстой. Үндсэндээ эрэгтэй хүн нь эр хүн шиг л ажиллаж амьдарч байж л эмэгтэйчүүд ч өөрийн гэсэн үүрэг, хариуцлагатай байна шүү дээ.

-Та Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийг хэлэлцэх үеэр ч жендэрийн асуудлыг нэлээд хөндөж байсан байх аа?

-Жендэрийн зохистой харьцааг алдагдуулахгүй байхад нэлээд анхаарал ёстой. Тиймээс одоо алдагдчихаад байгаа салбаруудыг онцгойлон авч үзнэ гэж оруулсан.

-Эмэгтэйчүүд шийдвэр гаргах түвшинд байхын чухлыг Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтээс давхар харж болох нь ээ?

-Ер нь эмэгтэйчүүд шийдвэр гаргах түвшинд оролцох оролцоог нэмэгдүүлснээр нийгэм юу хожих вэ гэдгийг ойлгож, үүнийгээ ард иргэдэд бүрдүүлж өгөх ёстой. Бусад улстай харьцуулахад шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоо их байх тусам тухайн орон ардчилалтай, авлига багатай, иргэншсэн соёлтой, хүнлэг, энэрэнгүй байдаг нь ажиглагддаг.

Харин жендэрийн зохистой харьцаа алдагдсан газарт дээрх үзэгдлүүд алдчихсан, харгис, бурангуй байдал давамгайлсан байдаг.

-Гэхдээ Орон нутгийн сонгуулийн тухай хуулинд эмэгтэйчүүдийн квот тогтоогоогүй нь олны шүүмжлэлийг ихээр дагуулсан даа?

-Эмэгтэйчүүд Орон нутгийн сонгуулийн тухай хуулинд квот тотоохоо мартчихлаа гэсэн байр сууринаас хандаад байх шиг байсан. Бид үүнийг хэзээ ч мартана гэж байхгүй. Энэ хуулийн ажлын хэсгийг Р.Бурмаа гишүүн ахалсан төдийгүй орон нутгийн сонгууль зохион байгуулахад олон жил туршлагатай хүмүүс шүү дээ. Р.Бурмаа гишүүний хувьд жендэрийн маш өндөр мэдрэмжтэй, олон жил энэ асуудлаар, сонгуулийн тэгш оролцооны талаар ажилласан.

-Тэгээд яагаад квот тогтоогоогүй юм бэ?

-Бид ярилцаж үзэхэд сүүлийн жилүүдийн дунджийг авч үзэхэд эмэгчүүд орон нутагт нэр дэвших нь 50-60 хувьтай байсан. Ялсан дунджийг харахад 28-35 хувьтай байдаг юм байна. Тухайлбал, манай Баянгол дүүргийн хувьд 2008 оны орон нутгийн сонгуулийн дүнг харахад нэр дэвшилт нь 60, ялалт нь 24 хувьтай байсан.

Тиймээс орон нутагт эмэгтэйчүүдийг нэр дэвшүүлэх нь өндөр байдаг юм байна гэсэн дүгнэлт хийсэн. Хэрвээ энэ удаа ямар нэгэн квот тогтоочихвол ямар нэг хязгаарлалт үүсээд эмэгтэйчүүд нэр дэвших нь багасчихаж магадгүй гэж үзсэн.

-УИХ-ын сонгуулийн тухай хуулинд эмэгтэйчүүдийн квотыг тогтоож өгснөөр энэ удаагийн парламент есөн эмэгтэй гишүүнтэй болсон. Гэхдээ намын жагсаалтад эмэгтэйчүүдээ хойгуур бичих явдал ажиглагдсан. Энэ байдал орон нутгийн ирэх сонгуулиар давтагдах юм биш биз дээ?

-Эмэгтэйчүүд маань нам дотроо маш сайн ажиллах ёстой. Манай намынхны хувьд өнгөрсөн сонгуулиар ҮЗХ болон бусад хуралд байнга саналаа оруулж байсан. Цахилгаан товчны зарчим буюу жагсаалтад гурван эрэгтэй, нэг эмэгтэй гэж заана шүү гэдэг байр сууриа байнга илэрхийлж чадсан.

Тиймдээ ч манай намаас жагсаалтаар хоёр эмэгтэй орж ирэх боломж бүрдсэн. Тэгэхээр бусад намынхан ч энэ зарчмыг баримталж ажиллаасай гэж бодож байна.

-Эмэгтэйчүүд улстөрд ороход санхүүгийн асуудал нэлээд хүндрэлтэй байдаг. Үүнийг зохицуулах боломж бас намуудын “гарт” бий юу?

-Намууд нэр дэвших зэрэгт хэн нэгэнд ялгаваргүй хандан ижил хэмжээний мөнгөний босго тогтоодог. Гэтэл эмэгтэйчүүд гэр бүлийнхээ санхүүгийн асуудалд илүү эрх мэдэлтэй байдаг ч улстөр хийх хөрөнгө хүн бүрт байдаггүй. Тиймдээ ч чадвартай маш олон эмэгтэй нэр дэвшиж чаддаггүй.

-Мөн намууд эмэгтэйчүүдээ нэр дэвшүүлэхдээ олонд танигдаагүй учраас тухайн тойргийн суудлыг алдчих вий гэсэн байр сууринаас хандаж байгаа нь ажиглагддаг. Чадавхийг нь дээшлүүлэхэд нэлээд анхаарах ёстой юм шиг ээ?

-Тэгэлгүй яах вэ. Ер нь намуудад энэ байдал ажиглагддаг нь үнэн. Тиймээс эмэгтэйчүүд тухайн ажилд томилогдсон хойноо маш сайн ажиллах чадвартай байхаас гадна сонгогдохоосоо өмнө ч олонд өөрийнхөө чадварыг таниулж, мэдрүүлсэн ажлуудыг хийж үүгээрээ нийгэмд танигдсан байх нь чухал юм билээ.

С.Одонтуяа: Улстөрд жендэрийн харьцаа алдагдвал харгис, бурангуй байдал давамгайлдаг
Tweet
Bolod.mn