урвуулах шаардлагатай байна. Та ард түмний дунд анх гарч ирсэн шигээ нэр хүндтэй байхыг хүсэж байгаа нь мэдээжийн хэрэг билээ. Тиймээс тэднийг итгэл таны зүгт хандахыг би гардан зохион байгуулж чадна” хэмээн Бельгийн католик шашны дэд хамба нууц захидалдаа өгүүлжээ. Энэ бол өнгөрсөн зуун эхэн үед болсон үйл явдал.

Бельгичүүдийн дунд ядуурал газар авсан өнгөрсөн зууны эхээр хаан I Альберт рүү дайрч, түүнийг эдийн засгийн шинэчлэл хийж, иргэдээ ажил орлоготой болгоход анхаарахгүй байна хэмээн зэмлэж байв. Дэд хамба Секссон Дюркт харин энэхүү үйл явдлыг ашиглан хааны итгэлийг олж, түүний нэр хүндийг ард түмний дунд өсгөж чадсан юм.

Ингэхдээ тэрбээр дэлхийн I дайны үеэр Бельгид аймшигт хэргүүдийг дэгдээв. Цуврал алуурчин Шнайдер Швицзел хэмээх этгээд бүлэглэлийнхэнтэйгээ хамтран тус улсын томоохон хотуудад аллага үйлдэх болов. Гэмт хэрэгтэн хоёр жил хүрэхгүй хугацаанд баян, ядуу гэлтгүй 40 орчим хүнийг хэрцгийгээр хөнөөжээ. Түүнийг улс орон даяар эрэн сурвалжилж, иргэдэд сонор сэрэмжтэй байхыг хааны зүгээс анхааруулж байлаа. Үүний сацуу цуу яриа, тархааж Шнайдер Швицзелийг засгийн эрхийг гартаа авч, цуст дарангуйллыг бий болгох гэж байна хэмээн иргэд ам дамжин ярьцгааж байв. 1920 онд түүнийг баривчилж, олны өмнө цаазалжээ.

Энэхүү томоохон төлөвлөгөө бол дэд хамба Секссон Дюрктын санаатайгаар зохион байгуулсан хэрэг явдал байв. Дэгдээсэн Шнайдер Швицзелээс мэдүүлэг авахгүйгээр ял оногдуулж цаазалсан байдаг. Харин түүний хамсаатнуудыг Францын хойд нутгийн арал руу цөллөгт илгээжээ. Аймшигт гэмт хэрэг нь хааны нэр хүндийг өсгөх зорилготой байсан бөгөөд амжилтад ч хүрсэн байна. Айдас хүйдэст автсан иргэд алуурчныг барьж цаазалсан хааныг тахин шүтэх нь нэмэгдэж, энх тайван амар амгалан байх нь хамгийн чухал гэдгийг ухаарцгаав.

Хожмоо 1988 онд Секссон Дюрктын ач хүү хэвлэлийнхэнд өгсөн ярилцлагадаа “Миний өвөө энэ хэргийг зохион байгуулахын тулд маш сайн төлөвлөгөө боловсруулсан. Тэр I Альбертаас их хэмжээний шан харамж авсан. Гэхдээ ээн хэрэг хааны сайтар боловсруулсан жүжиг байсанд хэн ч итгэхгүй. Одоо ч гэрчилж чадахгүй” гэжээ. Энэ бол зохиомол гэмт хэрэг, цуу яриагаар иргэдийг бодол санааг хэрхэн татаж өөртөө хандуулдагийн тод жишээ болсныг Манчестерын их сургуулийн эрдэмтэд санал нэгтэй хүлээн зөвшөөрдөг юм.

Тэгвэл өнөө үед ч гэсэн иймэрхүү байдал гарсаар байгаа. Жишээлбэл, Орост гэхэд тус улсын телевизийн сувгууд улс төрийн үйл явдал, сөрөг хүчний дуу хоолойг түгээхээс илүү онц ноцгой гэмт хэрэг, сонин хачин мэдээлэл, реалити шоу, олон ангит кино гаргах болжээ. Мэдээж, В.Путин олон нийтийн эсэргүүцэлтэй тулгарахгүйн тулд хэвлэл мэдээллийг тодорхой хэмжээнд боогдуулсныг гадаадын мэргэжилтнүүд ярьдаг билээ. Ингэхдээ Владимир Владимирович 2002 онд телевизийн сувгуудаар энтертайнмент, сонин хачин жигтэй явдлын тухай нэвтрүүлгүүдийг түлхүү цацахыг үүрэг болгожээ. Үзэгчид иймэрхүү нэвтрүүлгийг шимтэн сонирхож улс төрийн амьдралыг тодорхой тооны хэвлэл, телевизээр цензуртай хүлээн авч байсан нь В.Путинийг олон жил засгийн эрхийг барихад түлхэц үзүүлсэн юм.

Бид Оросын сувгаар гардаг “Зөн билгийн тулаан”, “Гэр бүлийн мөрдлөг” нэвтрүүлгийг шимтэн үздэг. Гэвч энэхүү хоёр нэвтрүүлэг үнэний магадлал тун тааруу. Тухайлбал, “Гэр бүлийн мөрдлөг” бол хүмүүсийн захидалд үндэслэн жүжигчид тоглосон байдаг. “Зөн билгийн тулаан” нэвтрүүлэг урьдаас бэлтгэсэн шоу гэхэд хилсдэхгүй. Үзмэрчдийн дийлэнхтэй нь Кремлиэс томилогдсон тусгай хүмүүс уулзаж, реалити шоуны үеэр хяналт тавьдаг тухай Оросын блогчид бичжээ. Энэхүү нэвтрүүлгийг ид хүчээ авч байх үед Оросын галзуугийн эмнэлгүүдэд өөрийгөө зөнч хэмээсэн сэтгэцийн өвчтэй хүмүүс ирэх болсон нь “Зөн билгийн тулаан”-ы хүч биз ээ.

Ганц дан нэвтрүүлэг ч гэлтгүй Оросын алс бөглүү нутгаас эртний амьтдын араг яс олдсон, харь гаригийн нисдэг биет унасан гэх мэдээлэл тус улсын хэвлэлүүдийг сөхөх болгонд гарч ирдэг. 2012 оны арванхоёрдугаар сарын 21-нд дэлхий сүйрнэ хэмээн таван жилийн өмнөөс Оросын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд мэдээлж байв. Тусгай сайт хүртэл байгуулагдаж, хойд хөршөөс өөр дэлхийн аль ч улсад “2012 оны арванхоёрдугаар сарын 21”-ний тухай цуу яриа хүчтэй тархаагүй билээ.
Нийтлэлчид маяачуудын зөгнөлийг биелэх тухай бичиж, эрдэмтэд судлаачид хүртэл юу болохыг тааварлах аргагүй тухай ярилцлага өгч байв. Сүүлийн жилүүдэд дэлхий нийтэд байгалийн гамшиг тохиолдох нь элбэг болсныг судлаачид тогтоосон. Үүнийг хүртэл “2012 оны арванхоёрдугаар сарын 21”-тэй холбон тайлбарлахыг оролдож байсан юм.

Өнгөрсөн сард л гэхэд манай улсад дээрх яриа газар авч, гурван хоног харанхуй болж, дэлхий сүйрэх ухааны цуу яриа тархаж иргэдийн хандлагыг өөр зүгт багагүй хандуулаад амжив. Лаа, чүдэнзний үнэ нэмэгдэж, дулаан хөнжил гудасны борлуулалт өссөн гэж зарим хэвлэлд бичив. Гэвч эрдэмтэн судлаачид энэ бүх цуу яриаг үгүйсгэж, ийм асуудал дэгдээгчидтэй хариуцлага тооцохыг ч сануулаад амжсан билээ.

Дэд хамба Секссон Дюрктын нууц захидалд онцлохдоо “Бага байхад манай хөршүүд худгийн усанд хүн нас барсан гэж худлаа ярьж тэндээс ундаалдаг байсан юм. Тосгоноороо тэдний худгаас ус авдаггүй, авахыг ч хүсдэггүй байв. Гэвч би хожим нь тэдний хүүхэд надтай адилхан цэвэр ус уудаг болохыг мэдсэн. Дийлэнх иргэд мэдээлэл тааруу байдаг. Цуу яриа бол “жижиг” хүмүүсийн толгойг удирдах хялбар арга гэдгийг I Альберт танд зөвлөх байна” гэжээ.

Тиймээс элдэв асуудалд шинжлэх ухаанчаар хандах хэрэгтэй юм. Элдэв цуу ярианд итгэх, эрдэмтэн судлаачдын бодит тодорхойлолтгүйгээр аливаа асуудалд хөнгөн хандаж болохгүй. Магадгүй, хэн нэгний бэлтгэсэн “тоглоом”-д таныг татан оролцуулсан байхыг үгүйсгэхгүй билээ.