Улс даяар жолооны үнэмлэхний хүлээлт үүсээд багагүй хугацаа өнгөрчээ. Эрэлт дагаж нийлүүлэлт өсдөгийн жамаар хуурамч үнэмлэх үйлддэг газрууд дээрх хугацаанд багагүй өссөн байна. Түүнчлэн хүйтний эрч чангарч, зам дээр хальтиргаа гулгаа ихээр үүсээд буй энэ хугацаанд замын цагдаагийн газарт ирэх дуудлага ч мөн оны энэ үеэс даруй өсчээ. Харин бид цаг үеийн байдлаар Цагдаагийн ерөнхий газрын Олон нийттэй харилцах тасгийн байцаагч, цагдаагийн дэслэгч Х.Одбаяртай ярилцлаа.

-Жолооны үнэмлэхээ хүлээж байгаа хүний тоо олон мянгын зөрүүтэй сонсогдож байна. Өнөөдрийн байдлаар хэдэн хүн жолооны үнэмлэхээ авахаар хүлээж байна вэ?

-Ойролцоогоор 40 мянга орчим хүн байгаа.

-Тэдгээр хүмүүст жолооны үнэмлэх нь хэзээ очих бол?

-Одоо нэг их удахгүй л болов уу. Өнөөдөр (өчигдөр) жолооны үнэмлэхтэй холбоотойгоор шүүх хурал болж байна. Тиймээс ойрын хугацаанд үнэмлэх хэвлэх асуудал шийдэгдэнэ.

-Өнгөрсөн хугацаанд хуурамч үнэмлэхтэй гэсэн зөрчилтэй жолооч нар өссөн. Үнэмлэхийг хуурамч эсэхийг яаж шалгадаг вэ?

-Хуурамч үнэмлэхтэй тохиолдлууд илэрч байгаа. Хуурамч эсвэл жинхэнэ үнэмлэх гэдгийг нь заавал ямар нэг зүйлээр шалгах шаардлага байдаггүй. Мэргэжлийн онцлог ч гэх юм уу үнэмлэхийг барьж үзээд ялгаж болдог. Одоогоор хуурамч үнэмлэхтэй байсан жолооч нартай хариуцлага тооцож, хаана хэвлүүлсэн зэрэг асуудлыг нь тухайн дүүргийн цагдаагийн газарт шилжүүлэн шалгуулж байгаа.

-Жолооч нарын хариуцлага сүүлийн үед их муудсан юм шиг. Жолоо барихыг амь настай холбоотой зүйл гэж ойлгохоо болчихож. Үүнээс болоод зам тээврийн осол шил даран гарч байх шиг байна?

-Зам тээврийн осол, аваар энэ жил маш их өссөн. Өнгөрсөн оны аравдугаар сард 1747 хэрэг гарч байсан. Харин энэ оны арванхоёрдугаар сарын байдлаар 1902 буюу 8.9 хувиар өссөн үзүүлэлт байна. Дээрх ослоос үүдэлтэйгээр нас барсан хүний тоо өнгөрсөн оны мөн үеэр 322 байсан бол энэ онд 363 болоод 12.7 хувиар өсчихсөн байна. Гэмтсэн хүний тоо 369 байсан бол энэ жил даруй 988 болчихоод байгаа нь харамсалтай байна.

-Хүн тээвэрлэж явна гэдэг зүгээр нэг жолоо барихаас тэс өөр. Тэр дундаа том оврын автобусны жолооч олон хүний амь насыг хариуцдаг. Сонгинохайрхан дүүрэгт гэхэд л нэг өдөрт хоёр автобус осол гаргаж хоёр хүний амь насыг хохироолоо. Тэр хэрэг ямар шатандаа явж байгаа вэ. Нөгөөтэйгүүр сайн муу нь мэдэгдэхгүй олон жолооны курс бий. Замын цагдаагаас эдгээр газарт ямар нэг цензур тавих эрх бий юу?

-Жолооны курсууд үйл ажиллагаа явуулах эрхээ Боловсролын яам, Хуульзүйн яам гэсэн хоёр газраас авдаг. Манайх бол хэрхэн жолоочоо бэлдэж байна, программ хангалт нь ямар байна, тогтоосон норм журмаа биелүүлж байгаа зэрэг дээр л хяналт тавина. Түүнээс үйл ажиллагаа нь яаж байна гээд өдөр тутам очоод үзээд байдаггүй.

Тийм хяналт тавих боломж ч байхгүй. Харин программ хангамжаа үзээд дууссан бол замын цагдаагийн газрын шалгалтаар ороод тэнцсэн тохиолдолд бид жолооны үнэмлэх олгодог. Ослын тухайд тухайн хэрэг эрүүгийн хэрэг мөрдөн байцаах хэлтэс дээр шалгагдаж байгаа. Мөрдөн байцаалтын шатанд байгаа учраас эцсийн байдлаар дүгнэлт хэлэх боломжгүй.

-Тэгвэл ямар учир шалтгаанаас үүдээд том оврын автобустай холбоотой осол аваар ихсэх болов?

-Том оврын автобусны хувьд тухайн байгууллагууд жолооч нарыг орлогоор хэт их шахдаг. Үүнээс үүдээд орлогоо гүйцээхийн тулд хурд хэтрүүлдэг, нэг нэгэнтэйгээ уралддаг үзэгдэл бий болчихсон. Зогсоолдоо гүйцэд орж зогсдоггүй, эгнээ байр зөв эзлэхгүй байх зэрэг дүрмийн заалтыг маш их зөрчдөг. Үүнтэй нь холбогдуулж бид тухайн байгууллагуудад жолооч нарын сахилга соёлыг дээшлүүлэх талаар санамж бичиг байнга явуулдаг.

Хэрвээ тухайн байгууллага хүсвэл манай албанаас харьяа дүүрэг дээр нь байгаа нийтийн тээврийн компанид очиж, сургалт сурталчилгаа явуулдаг. Мөн өглөөний гаралтыг нь шалгаж, бичиг баримтын зөрчил, архи согтууруулах зүйл хэрэглэсэн эсэхэд нь байнга шалгалт хийдэг. Гэсэн ч тодорхой үр дүнд хүрэхгүй байгаа шалтгаанууд байдаг л даа.

Тухайн байгууллага маань урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааг зөвхөн замын цагдаагийн ажил гэж ойлгоод байдаг. Орлогоо бодохоос биш, жолоочийг хөгжүүлэх, тэдэнтэй ажиллах тал дээр тун хомс үйл ажиллагаа явуулж байна.

-Сонгинохайрхан дүүргийн хувьд зам тээврийн ослын дийлэнх хувийг ямар хэрэг эзэлж байна вэ, ослыг багасгах ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байгаа вэ?

-Манай дүүргийн онцлог гэвэл, алслагдсан, хүн ам ихтэй, хамгийн том нутаг дэвсгэртэй дүүрэгт ордог. Тэр утгаараа орон нутгийн ч гэдэг юм уу, 22-ын товчооноос баруун тийш явсан замуудад осол, хэрэг их гардаг. Мэдээж осол аваарыг багасгахын тулд олон талт арга хэмжээ авч явуулдаг. Нийслэлийн мэргэжлийн хяналтын газар болон цагдаагийн хэлтэс зэрэг байгууллагатай хамтарч нэгдсэн болон хэсэгчилсэн шалгалт хийдэг. Дээр нь тасгийн даргын баталсан хуваарийн дагуу орон нутгийн замд шалгалтад байнга гардаг.

-Төв замын нэгдүгээр эгнээгээр шаардлага хангасан таксиг явуулна гэсэн мэдээ тарсан. Мөн сургуулийн автобусыг явуулж байгаа гэж байсан?

-Нийтийн тээврийн автобус буюу тусгай гэрэл дохиогоор тоноглогдсон тээврийн хэрэгсэл л явна. Мөн хүүхэд тээвэрлэнэ гэсэн бичигтэй автобус зорчиж байгаа. Харин такси, үйлчилгээнд явж байгаа тээврийн хэрэгслүүд нэгдүгээр эгнээгээр явах хүсэлт гаргасан байгаа. Харин Замын цагдаад энэ асуудлыг шийдэх эрх байдаггүй.

Нийслэлийн захирагчийн албанаас шийдвэр гаргадаг. Замын цагдаагаас болон захирагчийн албанаас гаргасан тодорхой шаардлага гэж байдаг. Түүнийг хангасан дээрээс нь нийслэлээс зөвшөөрөл олгосон бол манайхаас нэгдүгээр эгнээгээр зорчих тал дээр татгалзаад байх шаардлага байхгүй.

-Замын тусгаарлах шугам их өргөн санагддаг. Гэрэл дохио солигдох үеэр явган зорчигч зам гарч амжихгүй тохиолдол түгээмэл. Ер нь гэрэл дохиог ямар судалгааны үндсэн дээр суурилуулдаг юм бэ?

-Гэрэл дохиог суулгахын тулд олон хүн судалгаа явуулдаг. Манай иргэдийн өөрсдийн ухамсаргүй үйлдэл ч бас их нөлөөлж байна. Замын хөдөлгөөний дүрэм дээр “явган зорчигчийн үүрэг” гээд нэг том бүлэг бий. Тусгаарлах зурвасгүй байсан, явган зорчигч гэрэл дохиогоороо гарч байгаа хэдий ч, үүргээ ухамсарлаж, гэрэл дохио солигдох болж байна гэж бодоод түргэн шуурхай зам гарах боломж иргэдэд байдаг.

Харин үүргээ биелүүлэхгүй байна. Би л гарцаар гарч байгаа бол гарах ёстой гэсэн муйхар сэтгэлгээгээр зүтгээд байдаг. Хэрвээ голын тусгаарлах хэсэгтэй замаар зам хөндлөн гарч байхад гэрэл дохио солигдвол тусгаарлах хэсэг дээр зогсоод хүлээхээс өөр арга байхгүй. Дүрмэндээ ч гэсэн энэ талаар тусгасан байдаг. Би л зам гарч байгаа бол машин зам тавьж өгөх ёстой гэсэн сэтгэхүйтэй болчихоод байна.

Оны сүүлээр зам тээврийн осол их болдог. Эд хальтиргаа гулгаатай үе гэхэд болно. Ердийн үед өдөрт 120-140 дуудлага тогтмол ирдэг. Харин эдгээр үед хоногт ирэх дуудлага 180-200 болж өсдөг. Гэтэл энэ өвөл дөнгөж л эхэлж байхад 369 хүн нас барсан гэдэг бол аймшигтай тоо. Цаашид өсөхгүй гэсэн баталгаа байхгүй тиймээс хаа хаанаа замын хөдөлгөөний дүрмээ мөрдөж байх хэрэгтэй байна.