чухал эрхтнүүдийн үйл ажиллагаа хямрах хам шинжийг бөөрний цочмог дутагдал гэнэ.
Шалтгаан
Бөөрний цочмог дутагдлын шалтгааныг :
•   Пререналь    -Бөөрний урьдал шалтгаан
•   Реналь          -Бөөрний шалтгаан
•   Постреналь -Бөөрний гадна шалтгаант гэж 3 бүлэг болгон авч үздэг.
Бөөрний урьдал шалтгаан: Ус давсны солицооны алдагдал, эргэлдэх цусны хэмжээ багасах, бөөрний цусны бичил эргэлтэнд хориг үүссэнээс цусан үжил, анафилакси, цус алдалт, шок, ихээр огиулж бөөлжих, суулгах, хүнд хэлбэрийн түлэгдэл, тохироогүй цус юүлэх зэргээс   үүснэ.
Бөөрний шалтгаан: Хүнд металлын давс, мөнгөн ус, архи, рентген бодис болон зарим төрлийн   антибиотик, эмийн бодисд хордон сувганцрын хурц бөглөрөл, үхжил болох,    бөөрний цочмог ба хоруу явцтай гломерулонефрит, артери, венийн тромбоз зэргээс үүдэлтэй байдаг.
Бөөрний гадна шалтгаан: Хавдар, чулуу, цусны бүлэн, үхжсэн эдээр шээлэй бөглөрөх, шээсний сүвний нарийсал, бөглөрөл үүсэх,   түрүү булчирхайн томрол, тархи, нурууны гэмтэл зэрэг хамаарна.
Эмнэл зүй
Эмнэл зүйгээр нь 4 үе болгон авч үзнэ:
•   Эхлэл үе
•   Олиго-анурийн үе (сийвэнгийн креатинины хэмжээ ихсэн 200мкмоль/л их),
•   Шээс ихээр ялгарах үе
•   Эдгэрэх үе
1. Эхлэл үед илрэх шинж тэмдэг:
•   Тухайн шалтгаант өвчний шинж,
•   цусны креатинин, мочевины хэмжээ хэвийн тодорхойлогдоно,
•   шээсний гарц багасч эхлэнэ
2.Олиго-анурийн үеийн шинж:
•   Хоногийн шээсний хэмжээ багасан 600мл –ээс бага буюу шээс огт ялгарахгүй (хоногт 100 мл -ээс бага),
•   цусанд азотеми үүсэн (сийвэнгийн креатинины хэмжээ ихсэн 200мкмоль/л их), нийт эрхтэн сиситемийн талаас эмгэг өөрчлөлтүүд илэрнэ.Үүнд хордлогын гастрит, энтерит, зүүн ховдын хурц дутагдал үүсч, зүрхний хэм алдагдана, миокардит, уремийн перикардит, уушги хавагнана, метаболизмын ацидоз, амьсгалын хэмнэл алдагдах, хордлогын энцефалопати үүсэж дэмийрч ухаан (уремийн ком) алдана. Судсан доторх түгээмэл бүлэгнэлтийн хурц хам шинж илэрнэ. Цусны кали ихэссэнээс, зүрх гэнэт зогсох аюул учирч болно.
3. Шээс ихээр ялгарах үеийн эмнэл зүйн шинж::
•   Хугацаа алдалгүй зөв оношилж, эмчилгээ хийснээр, зүрх судасны үйл ажиллагаа тэнцвэржин, бөөрний цусан хангамж сайжирч,
•   шээс ялгарч, шээсний хэмжээ нэмэгдсээр 3-6 л хүрэх ба нягт багатай ус мэт өнгөгүй их шээс ялгарах,
•   ам цангаж, арьс хуурайсч булчин суларч, ядарч сульдана.
•   Их хэмжээгээр шээсний улмаас ус-давсны солилцооны гүнзгий хямрал үүсэж цусны кали, натри, хлор багасна. Цусны кали багассанаас, зүрхний үйл ажиллагаа хямарч, хэм алдагдах, зүрх гэнэт зогсох зэрэг хүндрэл үүсэх аюултай. Гипокалиемийн үед ЭКГ-д Т-шүд намхан, өргөн суурьтай болох ба заримдаа сөрөг Т шүд бичигдэнэ.
•   Цусны креатинин, үлдэгдэл азотын хэмжээ хэвийнхээс их байх боловч аажмаар буурна.
4.Эдгэрэх үе.
•   Хоногийн шээсний хэмжээ болон цусны креатинин, мочевины хэмжээ хэвийн хэмжээнд аажмаар орно,
•   Бөөрний үйл ажиллагаа аажмаар сэргэж 6 сараас 12 сарын дотор хэвийн болно.
Шинжилгээ
Цусны дэлгэрэнгүй шинжилгээ: цус багадалт, лейкоцитоз.
УЭТУ хурдасна.
ШЕШ: уураг, эритроцит илэрнэ.
Биохими: креатинин мочевин,кали, магни, кальци фосфор ихсэж, натри, хлор багасна.
Бөөрний эхо:бөөрний хэмжээ хэвийн, зарим үед бөөр томорч паренхим зузаарч, эхогенность ихэснэ.
Зүрхний цахилгаан бичлэг –Т шүдний өөрчлөлт илэрнэ.
Эмчилгээ
БЦД-ын эхний үед шалтгаан, зүрх судасны хурц дутагдлыг арилгах, үйл ажиллагааг нь дэмжих, даралтыг тогтворжуулах эмчилгээ хийнэ. Олиго-анурийн үед дээрхи эмчилгээг үргэлжлүүлэн хийхийн зэрэгцээ ацидозыг багасгах, калийн ихсэлтийг багасгах судасны доторх түгээмэл бүлэнг арилгах эмчилгээ хийнэ. Эмийн эмчилгээг тусламж үйлчилгээний –2-3-р шатлалын эмнэлэгт 1-2 хоног хийж, үр дүнгүй бол гемодиализ эмчилгээ хийнэ.
Шээс ялгарч эхлэх болон их шээх үед хоногийн турш уусан болон судсаар хийсэн шингэн, ялгарч буй шингэнийг нарийн тооцож, хоногт 2- 5 л хүртэл шингэн уулгана. Хоногт 4-5л-ээс их шээс ялгарахад электролитийн хямрал гүнзгийрч, артерийн даралт буурах, цусны кали багассанаас зүрх зогсох хүртэл хүндрэл үүсэх аюултай тул 0,9%-ийн хлорт натрийн уусмал 400 мл, кали смесь, ГИК-ийн уусмал 200 мл-ээр судсанд дуслаар тарина.
Хоёрдогч халдварт өртөмтгий байх тул бөөрөнд хор багатай антибиотик 5-7 хоног хэрэглэнэ. Эдгэрэлтийн шатанд цус багадалтыг арилгах эмчилгээ хийнэ.
Асаргаа сувилгаа
Хоол: Эмчилгээний хоол ¹ 7, 7а, 7 б өндөр каллорлоги нүүрс ус ихтэй хоол, цусан дахь креатинин хэвийн үед хоолонд уураг, витамин, төмөр, эрдэс бодис баялаг хоол өгнө. Хэрэв креатинин их байвал амьтны гаралтай уургийг хязгаарлан тахианы мах, загасны мах, өдөрт 1 ширхэг өндөг, талх, шинэ жимс ногооны салад, нүүрс ус, витамин ихтэй хоол өгнө. Хоолны өнгө үзэмж, хооллох тав тухтай орчинг бүрдүүлнэ. Бөөрний үйл ажиллагаа алдагдсан, даралт их, хавантай үед давсны хэмжээг 2-3 гр/х, ус шингэний хэрэглээг хоногт 1 л болтол хязгаарлана. Шээсний гарц бага байгаа тохиолдолд кали их агуулсан хүнс: үзэмний шүүс, усан үзэм, гадил зэргийг өгөхийг хориглоно.
Орчин: Өрөө тасалгаа нь дулаан, хуурай, гэрэлтүүлэг сайтай, дуу чимээгүй, тасалгааны агаарын чийгшилт 60% байна. Гэр орныхон болон зочин гийчид амьсгалын замын хурц халдварт өвчтэй хүнтэй хамт байхаас сэргийлнэ.
Хувцас нь хөвөн зөөлөн даавуугаар хийгдсэн, сул чөлөөтэй, задгай энгэртэй, хувцасны резин сул чөлөөтэй, 2-3 ээлж байна. Өвчтний байрлалыг ойр ойрхон сольж, арьсыг байнга цэвэр байлгана, ор дэрний цагаан хэрэглэлийг ойр ойрхон солино. Ууц нуруу, хөлийг дулаан байлгах, нам өсгийтэй зөөлөн ултай, чийг даадаггүй гутал өмсөнө. Үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл санаа гутрангуй байдаг тул найз нөхөд, дотны хүмүүстэй нь уулзуулж, таатай мэдээллээр ханган ажиллана. Өвчтөнг ганцаардуулахгүй байх, үргэлж өөдрөг, өөртөө итгэх итгэл, эдгэрсэн болон биеийн байдал сайжирсан хүмүүсийн тухай ярьж итгэл үнэмшлийг төрүүлнэ.
Сувилгааны онош,үйл ажиллагааны төлөвлөлт:
Хоолны дуршил буурах
•   Хоолны өнгө үзэмж, нэр төрлийг нь олшруулах
•   хооллох ая тухтай орчин: ширээ, сандал нь тохиромжтой, аяга, тавга өнгө үзэмж сайтай, өрөө, тасалгаа дулаан, саруулхан, чөлөөтэй байх,
•   хооллохоос өмнө амыг зөгийн балтай усаар зайлуулах,
•   хооллосны дараа амыг цэвэр буцалсан усаар зайлуулах.
Шээсний гарц багасах
•   Шээсний хэмжээ, өнгө, үнэр,тунадсыг ажиглах,
•   гар, хөлд нь зөөлөн иллэг массаж хийж, бүлээн жин тавина,
•   ууж байгаа шингэн, ялгаруулж байгаа шингэний хэмжээг тогтмол хэмжиж тэмдэглэнэ.
Халдварын эрсдэл
•   Өвчтөнг шүршүүрт, усанд оруулна,
•   нянгийн эсрэг үйлчилгээтэй саван хэрэглэнэ,
•   өвчтөний гар хөлийн хумсыг болгоомжтой авах,
•   хүндээр бие зассаны дараа болон өдөрт 2 удаа хлоргексидины 0.05% уусмалаар гадна бэлэг эрхтэн ба хошногны эргэн тойрныг угааж цэвэрлэх,
•   хооллохын өмнө ба дараа гарыг нь угаана, амыг нь содын болон давсны сулруулсан уусмалаар зайлуулах,
•   дотуур хувцас, ор дэрний цагаан хэрэглэлийг ойр ойрхон солих.
Арьсны бүрэн бүтэн байдал алдагдах
•   Арьс, салст цэвэр байлгахын тулд хэсэгчилсэн ба бүх биеийн угаалга тогтмол хийх,
•   шарх, цооролт, улайлт, холголтыг эхлээд цэвэр буцалсан усаар угааж, дараа нь үрэвслийн эсрэг эмүүдийг цацаж аль болох ил задгай байлгах,
•   цагаан хэрэглэлийг ойр ойрхон сольж, толигор байлгах,
•   холголт цооролтоос сэргийлж тосон иллэг массаж хийх,
•   өвчтөний байрлалыг ойр ойрхон солих,
•   цооролт, холголт, нимгэрэлтээс сэргийлж зөөлөвч жийргэвч тавих,
•   дотуур хувцасыг ойр ойрхон солих
Урьдчилан сэргийлэлт
БЦД үүсгэдэг эмгэгийг цаг алдалгүй оношилж, эрчимт эмчилгээ хийнэ. Эх барих, эмэгтэйчүүдийн хүндрэлээс сэргийлэхийн тулд жирэмсэн эхчүүдийг, жирэмсний эхний үед хяналтанд хамруулан шинжилж, суурь өвчнийг эмчлэн, хожуу үеийн хордлогоос сэргийлэх, эхийн амь насанд аюултай, хүнд хэлбэрийн хордлого үүсвэл жирэмслэлтийг тасална. Хүн амын дунд, ялангуяа залуучуудад архи, химийн бэлдмэл-эм зэргийг хэтрүүлэн хэрэглэхийн хор холбогдол, осол гэмтэлээс сэргийлэх талаар сурталчилгаа хийснээр элдэв хордлого, гэмтэл бэртэлийн гаралтай цочмог дутагдал үүсэхээс урьдчилан сэргийлэх ач холбогдолтой.