Хорин нэгдүгээр зуун гарч, хорвоо ертөнц улам хурдацтай өөрчлөгдөн хөгжиж байна. Хүн төрөлхтөний оюуны болоод сэтгэлгээний өөрчлөлт, хөгжил зуунаар бус, жаран, арванаар ч биш, жил, сараар хэмжихэд ч удаадаж, өдөр өдрөөр, цаг цагаар дэвшин дээшилж, дэвжин мандах болов.

Өнөөдөр ямар нэг технологийн дэвшилтэй орчин цагийн техник хэрэгсэл сонирхсон хүн цахим хаягаар орж, танилцуулгыг нь аваад маргааш дэлгүүрт очиход дахин шинэ загвар гарч өчигдрийн шинэ, өнөөдрийн хуучин болчихдог болжээ.
Хамгийн сайн үзүүлэлтэй, хамгийн сүүлийн үеийн гэдэг үгийг ам бардам хэрэглэхэд хэцүүхэн цаг ийн хаалга тогшоод зогссонгүй хоймор заларлаа. Технологийн шинэчлэлийн танилцуулга цаг цагаар шинэчлэгдэж, шилдэгийн шилдэгийг, сонгодогийн сонгодогийг сонгох гэсэн хэрэглэгч хичнээн цаг хугацаатай уралдавч гүйцэгдэхээс аргагүйд хүрээд байгаа энэ зуун дор нэг зүйлийг хатуу хэлэхгүй бол болохгүй нь ээ. Дэлхий ертөнц, техник технологи, уул уурхай, амьдралын хэв маяг, эрдэм мэдлэг дэвшлээс дэвшилд, хөгжлөөс хөгжилд дүүлж байгаа одоо цаг үед нэг үндэстэн хөгжилгүй, өөрчлөлтгүй, хамгийн гол нь тийм сонирхолгүй үлдчихээд байна.

Энэ бол Монгол, Монголын хүн…Хөдөө тал минь малаар дүүрэн, хөвчийн ой минь ангаар бүрэн, хөрсөн дороо эрдэнээр баян хэмээн цээж дэлдэгч Монголчууд хэзээ ч уураг тархи минь эрдмээр цатгалан гэж догдолж, хөөрч байсангүй. Хүмүүнээс ангид баялгаа шүтэж, хүнээс хол хөгжлийг хүссээр нэг л мэдэхэд хөндий цээжтэн, хоосон гавалтанаар эх нутаг, энэ Монголоо дүүргэсэн байна. Одоо юугаар баян бэ, түүгээр л баян болж. Хөдөө тал нь малаар дүүрэн байлаа ч хөдсөн дээлтэй хариулагч, хариуцагч нь хөдсөө савхи болгох, савхиа эдлэхээс гадна илүүчлэх, гадагшуулах ухаан дутуу бол хүн нь малаа бус, мал нь хүнээ иддэгийг захын лангуун дээрх улаан зовлогоны улайрсан үнэ гэрчилнэ. Жилийн жилд зуд турханд сөгдөж, зударч гуйлгачилж байгаа өч төчнөөн малчин ард хэлнэ.
Мал бол үндэсний баялгаа гээд байдгаа барж, чадахаа өгч байгаа ч хоосон яс чанаж, шөлөнд нь будаа орхиж гол зогоож байгаа үй олон төвийнхөн, хотынхон батална. 40 гаруй сая малтай, дөрвөн сая хүрэхгүй хүнтэй Монголчууд мах идэж чадахгүй, хуурай сүү гаднаас зөөж хутгаж ууж байхад талаар дүүрэн малын хэрэг юу байна. Энд юу дутав аа. Энгийн гаргалгаа, мал аж ахуйгаа хөгжүүлж, малыг баялаг болгодог, идсэн шиг идэж, эдэлсэн шиг эдэлж чадах ухаан сох дутжээ. Ухаан ч байсан л байх, уураг тархитай хүн болсон хойно.
Урагшлах хүсэл, хөгжүүлэх, дэвшүүлэх бодлого, зорилт ор дутсан нь тэр. Үнэндээ мал аж ахуйн хөгжил, цаг үедээ зохицон хувьсах өөрчлөлт бүрэн орхигджээ.

Малыг гаршуулсан анхны Монгол хүнээс хойш мянга мянган жил улираад байхад малаа маллаж, махаа идэж, ашиг шимийг нь хүртэж байгаа нь аль тэр эрт үеийнхээрээ. Түүхий эд, мах сүүгээ хэрэглэдэг, худалддаг нь хувьсгалын өмнөх хэв маягаараа. Боловсруулалт, үйлдвэржилт, эрчимжсэн мал аж ахуйн тухай ойлголт хоцорсноос ядуу чадуу, орлогогүй орхигдсон малчнаар Монголын хөдөө огцом баяжсан байна.
Он жилийн улбаа, цаг үеийн хөгжил хувьсал талаар дүүрэн малд маань сүнс олж амилахаа байг гэхэд сүүдрээ тусгахаар ойрхон ч гарсангүй. Цаг хугацаа зогсоод хөшчихсөн, хөрчихсөн, хөгжил дэвшил, өөрчлөлт шинэчлэлт ор тас орхигдсон талаар дүүрэн малын уршигаар таана анхилсан нутаг улаан зулга болж, элсэн нүүдэл эх орныг минь бүрхэж байх шив дээ. Үнэн гэвэл энэ.
Өнөөх нүүдэлчний соёл гэдэг чинь хөгжилгүйгээрээ гайхуулах, хөдөөдөө хөгцрөхийн нэр биш байлтай. Хөвчийн ой минь ангаар бүрэн байв аа. Хаа газар буга урамдаж, булга хэрэм тоглож байсан талаар хуучны улсын дурсамж, өнгөрсөн цагийн тооллогын дүн, баримтат киноны зураг дүрснээс сонсож, харж, гайхаж болох л юм. Өдгөө харин өнөөх буга чинь цусан болон ясан эврээсээ болж ялын тогтоол уншуулаад, оргүй болж, ороо нь орсон үедээ цөөрснөөсөө болоод цус ойртож өсөх, үржихийн тухай бодохын аргагүй болчихож.
Ан амьтан, адгуус гөрөөс бэлчиж байсан, мөргөлдөж, хөөцөлдөж наадаж асан газруудад хожуул исгэрч, хог ургамал хөглөрч байх нь жирийн үзэгдэл болж, жим харгуй нь хэзээний эдгэжээ. Эсвэл нөгөө тэхийн зогсоол оо гэдэг шиг тэнд энд тийм амьтан байсан гэх дурсгал, дурсамж-уул усны нэр, ургамал амьтаны тухай элэрч баларсан яриа, элдэв янзын домог туурь л үлдсэн байна. Янгир гэж тийм амьтан байсан, ирвэс гэж ийм сүрлэг араатан байсан гэх нь одоо цагт хүүхэддээ үлгэр домог ярих мэт санагдах болжээ. Харамсалтай нь амар сайхандаа жаргадаггүй, их муухай төгсөж мэдэх үлгэр л дээ. Яагаад ийм болчихов оо. Яриа байхгүй нөгөө хүний хөгжлийг орхигдуулсны хар гай.

Хөвсгөл нуурын эрэг дээр улаан номд бичигдэж, улс олны дунд эхийн ачийг хариулах домог болон мөнхөрсөн Вансэнбэрүү цэцгийг нүүр гараа ч гүйцэд цэвэрлэх чадамжгүй, цааны зунгаг, уусан сүүндээ халтартаад хатчихсан цаатан жаал 500 төгрөгөө зараад харайж явахыг үзсэн хүн гасалж, үзээгүй нэг нь үнэмшиж ядаж байхыг өөрийн биеэр харж, халаглаж явлаа. Байгалийн гайхамшиг, ургамалын амьд суварга, хайр дурлалын бэлэгдэл-Вансэнбэрүү цэцгийг тасдаад зарахын оронд жуулчинд газарчилж үзүүлээд 500 байтугай таван саяын ашиг олох боломжийг Монгол хүн ухаарахгүй, сэхээрэхгүй байна. Тархин дотор нь гэрэл гэгээ тусаагүйн хор уршиг, хог шавхаруу энэ мөн биз дээ. Гадны хүнээс оруулсан таван зуун төгрөг ч улс орондоо оруулж буй ашиг. Таван сая ч хэнд орох, хэзээ гарах нь хамаагүй Монголд л үлдэж байгаа бол бидний юм, хөрөнгө оруулалт. Гагцхүү яваандаа тавин саяар үнэлэгдэх баялгаа 500 төгрөгийн төлөө тасдаж, таван саяыг олох боломжоо тавин мөнгөний ашиггүй үрээд, уул хангайгаа өнчирүүлж нүцгэрүүлээд байгаа нь гашуун эмгэнэл. Нөхөж, сэргээж болшгүй аймшигтай алдагдал. Мэддэггүйн гор, ойлгодоггүйн хор гэх үү, аль эсвэл оюунд нь гэрэл тусаагүйн гай гэх үү. Эцсийн эцэст энэ бол хөгжил дэвшилийг мартаж, хөөрхийдсөн Монгол хүний тэнэглэл мөн. Өөр чихэх, бултах шалтаг, шалтгаан алга аа. Эгээрээгүй, цаг үеэ мэдрээгүй, хөгжил хувьсалын тухай үнэр амт үгүй хүний үйлдэл эх орондоо төдийгүй, ирээдүй хойчдоо ямархан гай тарьдагийн жишээ хөвчийн ойгоор энэ мэтчилэн дүүрэн. Таван сая, таван зуу хоёрын ялгааг олж харах чадамжгүй, хараа, оюуны цараа тэлээгүй Монгол хүн тал нутагтаа зээр гөрөөсөө дуусгахад, уул хангайдаа буга булгаа барахад тун ч ойртоод байна.

Өнөөдрийн булчирхайг шүтэж, одоо цагтаа болж байвал маргааш хамаагүйд тооцсоноос өөртөө өөхгүй үлдэхийн ирмэг дээр аглаг уулын амьтан, ургамалаа авчирчихлаа л даа. Ядуу чадуу, шуналтай, хэцүүдээ алдаа өгч доройдсон ухамсар ярихаасаа түрүүн баялагаа баяжуулах, бардам цатгалан хэрэглэх ухаан дутуу, урагшгүй Монгол хүнд нүгэлийг нь үүрүүлж, бурууг нь өгмөөр байна. Цахиур буу үүрсэн, ар гэрээ тэжээхийн тулд амьтан яаж ч нухахаас сийхгүй аль балрын нүгэлт хар гөрөөчны бодол, дадлаа орчин цагт чирээд ирчихсэнээс л тарвага гээч амьтан цусаа үзээд үрждэг гэхчилэн маанагтаж, хангай, хөвч нь ангаар бүрэн бүү хэл амьд амьтан олж харахад хэцүү болгож орхив. Цахиур буугаар ганц нэгийг шоглох, бүрэн болоод хагас автомат буугаар хэдэн арваар нь унагах хоёрын хооронд зааг байсаар атал завсарыг нь олж харахгүй тачигнуулсаар байгаад энэ. Барьдаг зэвсэг, хардаг дуран нь хөгжжээ. Балагтай нь оюун ухаан нь дэвжиж, одоо цагаа ойлгохоосоо өнгөрчихсөнийг ёстой яалтай. Гэтэл гадны оронд ангаа алж хядахын оронд үзүүлж, эрж хайлгаж, бизнес ав зохиож, тоо толгойг нь зохистой хэмжээнд барихын зэрэгцээ ашиг орлогыг өм цөм хийдэг гэж байгаа. Цусан эврийг нь буудаж унагаад авахын оронд бугын аж ахуй байгуулаад мал сүрэг шиг үржүүлж үр шимийг хүртэж байгаагийн жишээ энэ зуунд, эргэн тойронд нь өч төчнөөн. Алж устгаснаас аварч хамгаалсан нь орчин үед илүү ашиг орлого өгдөгийг хөөрхий Монгол хүний хөлдүү цөлх оюун л ойлгосонгүй. Хөрсөн дороо эрдэнээр баян байв аа. Одоо нөгөө уул уурхай л даа. Энэ талаар элдвийн шуугиан зогсоо чөлөөгүй дэгддэг, сонин хэвлэлд нийтлэгдсэн гурван материалын хоёр нь, телевизээр гарч байгаа таван мэдээний гурав нь, мэдээллийн сувгаар хүрч буй хоёр нэвтрүүлгийн нэг нь үүний тухай байдаг учраас илүүг нуршиж нүд тархи чилээхээ байя. Гэхдээ бас товч бөгөөд тодорхой жишээ байна аа.

“Түмний нэг” гээд Монголын уран сайхны кино байдаг даа. Яагаав нөгөө Чимэд багш, өгөр толгой Гүрсэд гээд гардаггүй юу. Тэр киноны эхлэл хэсэгт хоёр харь хүнд газарчилж яваа Чимэд, гал тогоог нь барьж байгаа өвгөн хоёрын хооронд “-Энэ хоёр герман энэ их хөсрийн чулуугаар яадаг байна даа, хүн гэдэг хачин зүйл сонирхох юм, хөөрхий. Ямар ч гэсэн гар султай л улс байна” гэсэн энгийн яриа өрнөдөг. Ээ дээ энэ чинь л одоогийн Монгол хүний газар доорх баялагтаа хандаж байгаа хандлага мөнөөсөө мөн. Хамаг алт, зэс, нүүрс, эрдэнэсээ чулуу чигээр нь ачиж өгчихөөд арван янчаанаар ацаг барьсныг нь айхавтар гар султай улс гэж хөөрдөг бололтой байдаг шүү, манай томчууд. Оюу толгойн урьдчилгаа гэж гадаадын хөлбөмбөгийн лигт тоглодог тамирчины сарын цалин хүрэхтэй үгүйтэй хэдэн ногоон авчихаад арван янчаан алган дээрээ тавьсан Чимэдээс дор баярлаж байгааг нь харахаар өрөвдөх юм. Өнөөх нь хэрэг дээрээ тавиад туусан баялгийнх нь тав байтугай таван зууны нэгд нь ч хүрэхгүй жаахаан эд шүү дээ. Монгол хүний малаасаа ялгагдах шинж нь үс нь дотогшоогоо гэж асан тэр цагийн тэнэг Монгол тэр чигээрээ, зангиа, цагаан цамцтай болсоноос дээрдсэн зүйлгүй одоо цагт тууж явах юм аа. Хөгжил хувьсалын тухай хүзүү сунгаж ярихын ч хэрэг алга шив. Оюунаараа бус оорцог соорцог, нөхөгддөггүй, сэргэдэггүй юмаар гайхуулж, хүнээс гадна хөгжлийг төсөөлж ирсэний лайхуур нүгэл ийн илэрч байна. Хэн үүрч, хэзээ барах юм бол доо. Хорин нэгдүгээр зуунд техник технологи, барилга байгууламж, урлаг соёл, спорт цэнгээн гээд бүхий л салбарт бүрэн хөгжил өдрөөс өдөрт тодорч, өнөөдөр бүр нүд эрээлжүүлэх боллоо. Харин ганцхан…Монгол хүн л хөгжсөнгүй, хөдөөх цөлх байдлаасаа гарсангүй. Аль эртний мод тохож морь унасан малчин хээр хөхөрч хэц дэрэлнэ. Нүгэлт хар гөрөөчин цахиур буугаа автоматаар сольчихоод ан хайж, амьтны цусанд шунана. Гадаадынханд газарчилж, чулуун доторх баялгаа сохор зоосоор солиод аччихдаг арьсан дээлтэй Монгол арай дөнгүүр хувцастай болсоноос бус дэвжиж дээрдсэн юмгүй, дэлхийгээ сэндийлж, ус ундаргаа хатаана. Өчигдөрийн юм өнөөдөрт бас маргаашид…Монголыг ямар байсан, ямар болсон, ямар болохыг мэдэхийг тулд цаг хугацааны машины хэрэг алга. Яг ийм байсан, яг иймээрээ байна, яг энэ чигээрээ дуусна…Одоо японд сэлэм зүүсэн самурай гудамжаар алхдаггүй, америкт буу зүүсэн комбой морьтойгоо давхидаггүй. Харин Монголд…

Хөгждөггүй Монгол хүн буюу хөөрхийдсөн орны өчигдөрийн маргааш…
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (2)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
Энэ нийтлэлийг бичсэн хүнтэй яж холбогдох вэ? Ямар ч нэр, холбогдох цахим шуудан байхгүй юм. Нэр, хаягаа үлдээгээч. Судаачын хувиар юм лавлах гэсэн юм. Хүндэтгэв.

2013-01-11 | 05:58:25 | 31.52.9.204 |

Зочин
Харин тэр буу зуусэн ,КОМБОЙ, чинь л монголд хэрэгтэй байна Цагдаагийн дарга болгочихмоор залуу юу тэр чинь

2013-01-10 | 11:00:34 | 108.235.14.175 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео