Хорь дугаар зууны хамгийн нөлөө бүхий уран бүтээлчдийн нэг Салвадор Дали нь Испаний Каталон мужийн Фигарэс хотод 1904 онд төрсөн. Урлагийн сюрреализм урсгалыг үндэслэгчдийн нэг. 1928 онд Карнегийн олон улсын үзэсгэлэн Питсбургд болоход түүний зургуудыг дэлгэн тавьсанаар анх нэр гарчээ. Дали эхэндээ кубизм, футуризм бас метафизикийн урсгалаар бүтээлээ туурвиж байгаад сюрреализмийг эхэлжээ. Бас дада-г ч гэсэн сонирхож туршиж байсан.

Фрэйдийн онолыг сонирхон паранойд-шүүмжлэлт аргуудыг хэрэглэн хүний ухамсаргүйгээр зүүд адил хийсвэрлэн бодох бодролуудыг тусган харуулахыг зорьсон байна. Тэрбээр гол төлөв хүмүүс, эд юмсыг гэрэл зураг адил бодитоор нягт нарийн дүрслэх хэдий ч зүүдэнд байгаа шигээр бодит бусаар дүрсэлдэг байжээ. Дали зөвхөн ураан зураач төдийгүй уран барималч, кино бүтээгч байлаа. 1928 онд Луйс Бүнүэлтэй хамтран Андалузийн нохой хэмээх сюрреалист киног бүтээжээ.

Сальвадор 1904 онд Испанийн Фигерас хотод мэндэлжээ. Бага байхдаа гунигласан харцтай хэрнээ бардам зантай, жолоодоход тун хэцүү хүү байж. Эцэг эхийнх нь танилууд “Энэ үнэхээр ер бусын хүүхэд. Ах дүү нар шигээ сахилгагүйтдэггүй, ямар нэгэн зүйлийн талаар удаан бодож, ганцаардал дунд удаан байх магадлалтай. Бас маш ичимхий. Харин нэг дурлах юм бол тэр нь насан туршийнх нь хайр байх болно” хэмээн тааварлаж, хоорондоо ярьцгааж байжээ. Түүний амьдрал яг л тийм байв.

Тэрбээр 1921 онд Сан-Фернандогийн академид элсэн оржээ. Уран бүтээл, авъяас чадвараараа гайхагдаж байсан ч багш нартайгаа бүдүүлэг харьцдаг гэх шалтгаанаар 1926 онд академиас хөөгдөв. Тэр жилдээ Дали Парист очиж, тэндээ Пабло Пикассо болон Жоано Миро зэрэг зураачидтай танилцан өөрийн төрөл жанр, уран бүтээлийн чиглэлийг олохыг хичээж байжээ.

Тэрбээр Кадакес хэмээх Испанийн жижиг хотод амьдарч, сюрреалист бүтээлүүдээ туурвих болов. Хөршүүд нь залуу эрийг маш ичимхий бас шаардлагагүй үед хөхөрч инээдэг, эсвэл ямар нэг зүйлээс айсандаа болоод уйлчихдаг их хачин зан авиртай гэлцэнэ. Тэрбээр их туранхай бас урт нарийхан эргүүлсэн мэт сахалтай, үсээ Аргентины танго бүжигчдийнх шигээр өтгөн тосоор хэлбэрт оруулан янзалж, тод өнгөтэй цамц, хуурамч эрдэнийн чулуутай бугуйвчаар гоёдог байжээ.

Тэр намраа Дали зураач Магритыг эхнэр Жоржеттой нь хамт, мөн яруу найрагч Элюарын гэр бүлийг гэртээ дайлахаар урьжээ. Түүнийг хоолоо бэлдэж байх үед гэрийнх нь гадаа зочид ирсэн байв. Байшинг нь сонирхон харж зогсох цагаан даашинзтай нэгэн бүсгүйг цонхоор олж харжээ. Тэрбээр даруй тод улбар шар өнгийн цамцаа өмсөн, чихэндээ цэцэг тогтоочихоод зочдоо тосохоор гарсан байна.

“Танилцана уу, Дали” хэмээн Поль Элюар цагаан даашинзтай эмэгтэйг заагаад “Энэ бол миний эхнэр Гала. Тэр орос хүн. Би түүнд таны сонирхолтой бүтээлүүдээс ярьж өгдөг юм” хэмээхэд тэрбээр эмэгтэйтэй гар барихын оронд толгойнд нь “Орос гэнээ. Тэнд цас ихтэй, тэгэхээр... Чаргаар гулгадаг хатагтай юм биз дээ” гэсэн бодол эргэлдэж, хачирхалтайгаар инээмсэглэжээ. Тэр мөчөөс хойш Дали тайван байхаа больж, түүнд ухаангүй дурласан байна. Олон жилийн дараа тэрбээр “Нууц амьдрал” хэмээх өөрийн номондоо “Түүний бие хүүхдийнх шиг зөөлхөн байсан. Гэдэснийх нь булчин тамирчных шиг чанга хэрнээ эмэгтэй хүний нууцлаг гоо сайхныг агуулна. Цэх нуруу, нарийхан бэлхүүс, зөөлөн гуяных нь гайхалтай зохицол түүнийг минь улам сайхан харагдуулах юм” хэмээн өгүүлжээ.

Эхнэрийн хамт

Дэргэд нь хууль ёсны нөхөр нь байсан ч Сальвадорын эв хавгүй халамжилж байгааг харах Галад таатай санагддаг байж. Үе үе тэд уул нугаар зугаалж цагийг нууцхан хамт өнгөрүүлнэ. Алдарт зураач Галаг “тэнгэрийн бүсгүй” хэмээн нэрлэдэг байлаа. Нэг удаа хамт байхдаа Дали гэнэт бүсгүйн хоолойг боон “Чи надаас юу хүсээд байгаа юм бэ? Хариулаач! Би чиний төлөө юу хийх ёстой юм?” хэмээн солиотой мэт хашгирахад нь арайхийн хоолой чичигнүүлэн “Намайг тавиач” гээд нүд рүү нь зогсолтгүй ширтэх бүсгүйг хараад сая нэг тайвширсан гэдэг. Тэр бүсгүй эргэн тойрондоо нууцлаг ертөнц бий болгож чаддаг байв. Тэрбээр Елена Дьяконова хэмээх орос нэрэндээ маш дургуй байсан тул ГАЛА хэмээн дуудуулахыг хүсдэг байж.

1934 онд Гала Поль Элюараас салж Сальвадор Далитай хамт амьдрах болжээ. Хожим 1958 онд тэд гэрлэлтээ албан ёсоор батлуулсан байна. Тухайн үед Гала 36 настай Далигаас 10 насаар эгч байв. Дали Галаг нөхрөөс нь салгаж суухдаа түүнийг уран бүтээлдээ үлдээж “Поль Элюарын хөрөг” хэмээх зургаа зурсан байдаг. Харин Поль Элюар өөрийн амьдралын сүүлийн мөч хүртэл Галаг өөр дээр нь эргэж ирнэ гэдэгт найдаж байсан төдийгүй түүний бүхий л зүйлийг уучлахад бэлэн байсан гэнэ.

“ЭНЭ ЕРТӨНЦИЙН ХАМГИЙН ЧУХАЛ НЬ ДАЛИ ГАЛА ХОЁР”

Дали, Гала хоёр Парист суурьших болж, эхнэр нь өөрийн амьдралын хамгийн чухал ажил болох “Дали Бренд” бүтээхэд гол анхаарлаа хандуулжээ. Харин зураач нөхрийнх нь хувьд Гала түүнийг жинхэнэ нээж өгсөн гэдэг. Зөвхөн сайхан хайр мэдрүүлээд зогсохгүй уран бүтээлд нь ихээхэн урам зориг өгдөг байжээ. Дали уран зөгнөлт гайхалтай зургуудаа ар араас нь зурж доор нь “ Гала-Сальвадор Дали “ хэмээн хаягладаг байв. Эхнэр нь түүнийг хурцална харин нөхөр нь жинхэнэ суут хүн байв. Гала нөхрийнхөө зургуудыг галерейд тавих хүсэлт гаргахын сацуу чинээлэг нөхөддөө Далигийн уран бүтээлд хөрөнгө оруулхыг ятгаж чаддаг байжээ. Харин энэ бүх хөдөлмөрийнх нь үр дүн тун ч хурдан гарна. Дали дэлхий дахинаа алдаршаагүй байсан ч тэрбээр зурж дуусаагүй уран бүтээлийнхээ төлөө 29 000 франкийн чек авч байжээ.

Энэ цаг мөчөөс эхлэн гэр бүлийн хоёр эд баялагт умбан олон нийтийг этгээд уран бүтээлээрээ гайхшруулахаасаа ер халгадаггүй байв. Далиг хүмүүс шизофрентэй эсвэл гаж хэмээн ярьдаг. Түүний алдарт сахал галзуу мэт бүлтгэр нүдийг нь дэлхий даяар мэднэ. Түүний уран бүтээлийн гол модель нь Гала байсан бөгөөд ихэнх зураг барималдаа эхнэрийнхээ гоо сайхныг тод томруунаар шингээсэн байдаг ажээ.

“СЮРРЕАЛИЗМ бол би ӨӨРӨӨ юм”

Сальвадор Дали Түүний уран бүтээлийнх нь эрэлт багасах үед Гала нөхөртөө дизайны шинэ бүтээл туурьвах санаа гаргаснаар түүнийг илэрхийлсэн урт нарийхан хөлтэй заан уруулын хэлбэртэй буйдан цаг зэрэг шилдэг бүтээлүүд нь баячуудын анхаарлыг татаж эхэлсэн байна. Дали өөртөө итгэлгүй хүн байсан ч шинэхэн бүтээлүүд нь амжилт авчирснаар түүнд өөрийг нь суут уран бүтээлч болохыг дахин ойлгуулах шаардлага гараагүй ажээ. Түүгээр ч үл барам өөрийн найз Бретон болон бусад сюрреалистуудтай маргалдан түүнийг энэ бүлэглэлээс хасах шийдвэр гаргахад нь “СЮРРЕАЛИЗМ бол би ӨӨРӨӨ юм” хэмээн тунхаглаж байжээ.

“ӨӨРИЙГӨӨ БААТАРЛАГААР ХӨСӨР ХАЯСАН ЕР БУСЫН БҮСГҮЙ, МИНИЙ ЭХНЭР ГАЛАГИЙН ТУСЛАМЖТАЙ БИ ДЭЛХИЙН ХЭМЖЭЭНИЙ АЛДАР ХҮНДИЙГ ОЛЖ АВСАН ЮМ”

Сальвадор Дали 70 гараад Гала түргэцтэй хөгширч эхэлжээ. Хэд хэдэн удаа гоо сайхны хагалгаанд орж шинэ амин дэмээр тэжээгдэн хоолны дэглэм барьж эхэлжээ. Үүний зэрэгцээ залуу амрагуудаар өөрийгөө хүрээлүүлж тэдний нэг нь РОК дуурьд гол дүр бүтээсэн Дуучин Жефф Фенхольт байв.

Гала “Дали бид хоёр тус тусын амьдралтай хүмүүс“ хэмээн сэтгүүлчдэд хариулж Дали ч мөн адил “ Би Галад хэчнээн ч хамаагүй хүссэн амрагтай болхыг нь зөвшөөрсөн. Бүр үүнийх нь төлөө түүнийг дэмждэг. Учир нь энэ бүхэн намайг сэргээдэг” хэмээн хачирхалтай хариулт өгдөг байсан ч үнэн хэрэгтээ сэтгэлдээ юу бодож байсныг хэн ч мэдэхгүй.

Гала нөхрөөрөө Пуболд дундад зууны ордон авхуулж тэндээ үдэшлэг цэнгүүн зохион байгуулдаг болжээ. Харин Дали гэрт нь очихын тулд түүнээс захиагаар зөвшөөрөл авдаг байв.

Ингээд түүний уран бүтээлээс толилуулж байна.