Товчхондоо хавар болохоор хууч сэдэрч, оюун ухааны гэмтэл согогтой хүмүүний оёг нь хөдөлдөг. Түүнтэй холбоотойгоор хавар хүмүүн гээч амьтан амиа хорлох үзэгдэл асар ихэсдэг тухай хаа ч билээ, хэзээ ч билээ уншиж байсан санагдана.

Харин сүүлийн үед хаврын сйндром гэхээр улстөрч, улстөрийн болон иргэний хөдөлгөөнийхөн өнөөх Сүхийн талбайг эзэгнэн уриа лоозон барьж, туг дарцаг хийсгэн жагсаж, эсэргүүцэл хөдөлгөөн дээд цэгтээ хүрэхийг хэлдэг гэх ойлголт хэвшил болжээ.

Зүй нь хаврын гэх тодотголтой хавсарган бодвоос эл оёг аль ч салбарт байсан гагц өдийд л өрнөж эхэлж бас хүндэрдэг байж таармаар. Гэвч үгүй аж. Улстөрийн хүрээнд өрнөсөн синдромд хамсуулан ойлгож болохуйц тэмцэл дүн өвлөөр эхэлж өдгөө ч үргэлжилсээр л байна.

Магадгүй энэ нь дэлхий ээжийн тэнхлэг хэвээрээ эргэж буй ч байгаль орчин цаг уурын өөрчлөлтөөс хамаарсан байж болох. Өөрөөр хэлбэл өнөөх дэлхийн дулаарал нөлөөлсөн байх магадпал бий юм болов уу гэх гэсэн юм.

За ямартай ч хөхөө өвлийн хүйтэн, хөр цасны хайрууд эхэлсэн улстөрийн хүрээний синдром хэрхэн эхэлж хаа дуусахыг таашгүй ч ойрмогхон болсон болж буй болох гэж буй үйл явдлын зарим нэгээс цухас дурдая. Хэдийгээр УИХ-ын сонгууль 2012 оны зун болсон ч түүнээс хойш улстөрийн амьдрал ихэнхдээ л буцалж бургилах болсон гээд хэлчихэд буруудахгүй.

Унасан хүн ууртай гэдгийг санадаг, санасаар буй улстөрчид өөрөө унасан хүүхэд уйлдаггүй гэдэг үгийг сонсох тун ч дургүй болохыг бид төдийгөөс өдийг хуртэлх хугацаанд тун сайн ухаарлаа. Чухам л үр хойчдоо захиж үлгэр жишээ болгож яримаар...

Үр дүнд нь өнөөг хүртэл парламентын элэг хагас, сонгогчдын цөөнх төрд төлөөлөлгүйгээр аж төрж байна. Гэхдээ тэр зэргийн зүйл тодруулбал, ганц нэг тойргийн хороодын эрх ашиг ч яамай юм байх аа. Цаана чинь бүр том том асуудал арвин их байна.

Хавар зуныг үл анзааран харшилдах синдром гээч золигийн өвчлөл газар авсан учраас тэр шүү дээ. Зүйрлэвээс бараг л хавдарын эцсийн шатандаа үгүй юмаа гэхэд дунд шатандаа явж байгаа хэрэг. Үгүйсгэхийн хууль гэж байдаг бол мөн ч сайн хэрэгжиж байна, Монголд.

Засгийн эрхийг авсан /олонх биш ч олон байхын сайхныг бас л харуулаад байгаа юм даа/ АН-ынхан өмнөхөө үгүйсгэж, өөд уруугүй ухаж, сайн мууг нь шавхаж нэг мөр их цэвэрлэгээ /энэ нь тэдний гол зорилго байх гэж бодож байгаа л даа/ хийх гэх улайрал. Уг нь их цэвэрлэгээ гэдэг муу зүйл биш.

Өчүүхэн би хүртэл долоо хоногт ганц олдох амралтынхаа өдрөөр хэрэндээ л хичээж, ихийг биш ч ихдүү цэвэрлэгээ хийчих санаатай үзээд байгаа . юм чинь. Гэвч жор ихэдвэл хор болно гэдэгэрхүү юм болчих гээд байгаа юм. Бодоод үз л дээ.

Өмнөх засгийн үед хамтарч бүлэглэж хийсэн бүхнээ харлуулж, үгүйдээ л борлуулчих гээд байгааг нь их цэвэрлэгээнд хөөрч гэрийнхээ хогшилыг гаргаж хаячихаад ханхай өрөөнд гайхшаа баран суудаг хэнээтэнтэй зүйрлэж болох мэт санагдаад байгаа юм. Үгүйсгэлийн хуулийг урамтайгаар хэрэгжүүлэгчийн тоонд МАН-ынхан ч орно.

Шинэчлэлийн Засгийн газар ажлаа аваад 10 хоноогүй байхад шахуу л ажил хийж чаддаггүй, хийх ч улс гэж гоочилсон нь тэд. Далдыг мэддэг далай лам шиг авирлаж байсан тэд өдгөө ч үгүйсгэх дондоо хөтлөгдсөөр л яваа. Үгүйсгүүлж үгүйсгүүлэхийн шилдэг донтонгуудын араас бусад жижиг намууд тууж явна, цаана чинь.

Үгүй, тэгээд хүн гээч амьтан өөрийн толгой дээрхийг харахгүй байж бусдынхыг харахдаа хараа хурц гэж жигтэйхэн байдаг хойно. Өөрсдөө завсаргүй шахам 20-иод жил төр барихдаа хийгээгүй, хийхийг ч хүсээгүй Бодоод үз л дээ. Хэзээ яваа насандаа улстөрийн намын тухай хуулинд сэтгэл гаргадаг байлаа, тэд.

Харин өнөөдөр өөрсдөө тоглоомын гол довтлогч биш болсон учраас гэж бодоод л шаралхаад шааригдаад байх шиг байгаа юм. Ажаад байх нь ээ. Уг нь бол тоглоомын гол довтлогч товчхондоо хөзрийн тамга нь засаг барьж буй улстөрийн хүчин биш гэж үздэг юм билээ. Дэлхийн ардчиллын түүхийг харахад.

Гол довтлогч нь хүчтэй шударга сөрөг хүчин байдаг гэх гээд байна л даа. Харамсалтай нь манайхан дарга эсвэл сайд гэсэн сэтэр зүүхгүй л бол гудамжинд үлдсэн амьтан болчихож байна даа, би гэж сэтгэлээр унаад болж бүтэхгүйд нүд сэтгэл нь хурцдаад ирж байгаа юм.

Хэрэвзээ дарга сайд, за тэгээд өнөө гурван өндөр томын нэг болоодохвол бурууд хараа сул, болохгүйд мэдрэмж муудаад ирдэг гэж байгаа. Иймэрхүү аяглалын хөлд чирэгдэгсэд нь жижиг намууд. Өөрөөр хэлбэл жараахай улстөрчид. Мэдээж жараахай гэх ангилал нам дотор ч байдаг л даа.

Гэхдээ энэ удаа ерөнхий тоймоор нь авч үзье. Жараахай гэх ангилалд багтах дансанд бүртгэлтэй ч амьд үхсэн нь ч анзаарагддаггүй улстөрийн хүчнүүд нийт нам бүлэглэлийн 80 хувийг эзэлдэг. Өсдөг ч үгүй үрждэг ч үгүй нөхөд байгаа юм. Бас үхдэггүй ээ гэдэгэрхүү л юмдаг уу даа.

Өөрөө хэлбэл өвчилж гэмтсэн ч өргөжиж төлждөггүй, эдгэж аньдаггүй мэнгэ ургацагархуу гэж ойлгож болно. Уг нь жараахайнууд байгалийн хуулийн дагуу өсч үржиж, томорч олшроодохвол ихээ хэрэг болох юм байгаа юм. Даанч акулууд нь тэднийг нам дарж, ховх сордог юм уу л гэлтэй давжаа жааан эрийн цээнд хүрдэггүй хэвээрээ байдаг.

Саяхан нэг нөхөр хэлж байна лээ. Манай улстөрийн олон жижиг намуудын өсөлт нь зогсчихсон. Тарваган хүн шиг жаахан намхан юмнууд хоёр том хүчний хөл хавьцаа л эргэлдэж гутал өмдтэй нь зууралдаад л байж байдаг гэж. Хальт сонсоод инээд хүрсэн ч бодоод байсан чинь тун ч болхи доромж зүйрлэл шиг санагдсан.

Тарваган хүн гэж бидний ярьдагчлан өсөлтийн гормоны дутагдалтай хүмүүс чинь оюун ухааны хувьд лут байдаг юм. Бие нь бага ч бэлчээр том гэсэн үг шүү дээ. Тэгэхээр эл зүйрлэл оновчтой биш байгаа биз. Ингээд бодоод байх нь ээ, эл дол болтлоо синдромтох өвчинд нэрвэгдсэн Монголын улстөрийн онцлох үзэгдлийг AH, МАН болон арай бага, ах дүү намуудтай нь түр алгасаад харъя.

Дүн өвлөөр оёг нь сэдэрсэн өвчний эсвэл өвчтний түүхээс хамгийн содон нь яах аргагүй Хуульзүйн дэд сайд Эрдэнэжамъяных. Сайдын албаа аваад л маргааш нь болдогсон бол Н.Энхбаяр даргыгаа суллачихмаар байна гэж тэнэгэрсэн тэрбээр интерполд захиа илгээж даварсан.

Ядаж байхад манайхан гадны юмыг хуулахдаа гарамгай мөртлөө дандаа л дутуу дулимаг хуулж муу гэсэн ёозгүй үнэлгээ авахдаа тулдаг гэмтэй нь энэ удаа ч бас багагүй төвөг болсон. Дэлхийн дэвжээнд хаахалздаг ардчилсан гүрнүүд байна ш дээ, яг тэрэн шиг л болгоно Монголоо гэж цээжээ дэлдэн хөөрцөглөгсдийг харин ч нэг сайн түлсэн дээ, мань дэд сайд.

Юу нь буруу гэж асуухаасаа илүүтэй юуг нь буруу хуулсан гэж асуухдаа ичдэггүй нөхдөд дуулгахад, улс орны дэд сайд гэдэг чинь Ерөнхий прокурорынхоо албыг давхар хашдаг жишиг бичигдээгүй хууль шиг өргөн дэлгэр үйлчилдэг юм байна, дэлхийд.

Тэгээд л манай дэд сайдтан, зарим нэг улсыг эрж хайхаа боль гэсэн зурвас илгээхээр Монгол Улс эдгээр нөхөдтэй холбоотой асуудлаа эцэслэн шийдвэрлэчихэж гэж ойлгоод эрэл хайгуулаа зогсоосон хэрэг. Одоогоор эргэж буцаж хай, энэ нөхөр улсын Ерөнхий прокурор биш ээ гэж интерполд мэдэгдсэн эсэхийг мэдэхгүй юм.

Ичээд бантаад чадахгүй биз дээ. За тэгэдэ бантан хутгаж засгийн тэргүүн салбарын сайдаасаа банга хүртсэн Эрдэнэжамъяан хүүгийн паян төгсөшгүй үргэлжилсээр л байгаа. Тодруулбал гариг андуурагч гэгчээр мань хүн дэд сайдын албанаас огцрох өргөдлөө намынхаа Ерөнхий нарийн бичгийн даргад өгсөн гэж байгаа.

Засгийн сайдын албанд ажиллуулах эсэхийг нь намын удирдлагууд л мэднэ гэж бодсон шиг байгаа юм. Уг нь бас ч гэж буруу юм биш л ээ. Тэртээ тэргүй нам дээр ярилцаж байж л мань хүнийг Хуульзүйн дэдэд зүтгүүлсэн юм хойно.

Гэхдээ Хуульзүй, ёс журам, дэг жаягийн дагуу ядаж л Х.Тэмүүжинд өргөдлөө өгчихөж болоогүй юм байх даа гэх бодол төрөөд болохгүй байгаа юм. Энэ зэргийн эдэрээ эгнэгт бохирдоод синдромтчихсон улстөрд орчихсондоо бантаад эндүүрэв үү, эсвэл үнэхээр... гэж бодогдоод. Эргэн тойронд хүмүүс шивнэлдээд байгаа нь үнэн шүү.

Бодоод байх нь ээ, Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин сайд болсноосоо хойш нэлээд олон ажил хийж, зарим нэг хуульд өөрчлөлт оруулан, заримыг нь шинэчлэн найруулж, эрх зүйн шинэчлэлийг эрчимтэй хийж эхэлсэн л гэж дуулдах юм билээ. Хамгийн сүүлд гэхэд л Хуульчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийг баталсан гэж сонсогдсон.

Уг хууль нь ирэх дөрөвдүгээр сарын 15-наас эхэлж хэрэгжиж эхлэх бөгөөд уг хуулиар шүүх, прокурор, өмгөөлөгч гурав нэг статустай болж Хуульчдын холбоо гэх төрийн бус байгууллагыг байгуулан нэг дээвэр дор нэгдэж үйл ажиллагаа явуулах юм гэсэн, базарваань.

Хуульч, хууль сахиулагч хоёрыг ялгахын тулд дээрх хуулийг гаргасан гэсэн байх шүү. Тэгж зүтгэж явахдаа баруун гар болсон дэдийгээ дагуулаад явдаггүй. Дэмий юм ярьж, илүү үйлдэл хийж хавийн байтугай хаа холын интерполын толгойг эргүүтүүлчихээд байгаа Эрдэнэжамъянд жаал жуул юмны зах зухаас заагаад өгчихгүй байгааг бодохоор айхтар амиа бодсон хүн шиг байгаа юм.

Эсвэл бас хаврын синдромны нэг илрэл болох бигээр өвчилчихсөн юм биш байгаа ч гэж айх. Сүүлийн үед бас нэг шинэчлэл хийгээд байгаа юм шиг байна лээ. Хууль шүүх, цагдах хорих газрынхан. Ажлыг хараад байх нь ээ, өнөө л айхтар синдром гээч өвчин газар авсны нэг илрэл мөн гэж мөрийцөхөд ч бэлэн.

Хамгийн сүүлийн мэдээллээр бол МАХН-ын дарга Н.Энхбаярыг өнгөрсөн сарын сүүлээр хоёрдугаар эмнэлэгт шилжүүлэхийн өмнөхөн буюу ШШГЕГ-ын харьяа хорих 401 дүгээр ангийн нэгдсэн эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж байх үед нь МҮАН-ын дарга М.Энхсайхан эргэж очсон үеийн бичлэг.

М.Энхсайхан гээч энэ нөхөр энд тэнд папарацидуулдаг одод шиг шиг камердуулж, диктафондуулдаг болчихоод байгаа юм. Уулзалтын үеэр онц чухал юм яриагүй гэж ховч шаазгай шагширсан ч эрхэм экс гомдлын үг чулуудсан гэх сураг бий.

Арга ч үгүй биз. Мань эр, Н.Энхбаярыг "Хийсэн хэргийнхээ ялыг эдэлж байгаа. Н.Энхбаярт хилс хэрэг тулгасан гэж үзэхгүй байгаа" хэмээн сонинд ярилциага өгчихөөд дараахан нь эргэж очсон нь нэг талаар ялаа яаж эдэлж байгааг сонирхсоноос ялгаагүй хэрэг юм чинь...

За ямартай ч урьдчилан хорих анги айхтар чадалтай техникээр өвч тоноглогдож, орсон гарсан бүхний хэлсэн ярьсныг гаргасан хийтэй юутай нь хамт гадагшаа цацдаг болчихсон нь үнэн. Гэхдээ энэ бол салбарын ажил урагшилж дэвшилж байгаагийн гэхээс илүүтэй улстөрийн өвчин ужигарч байгаагийн л шинж гэж улстөр ажиглагч, судлаачдад оношлогдоод буйг хэлэх нь илүүдэх юун.

Эцэст нь тэмдэглэхэд ихээ газар авсан энэ өвчин их цэвэрлэгээ гэх нэрээр халхавчлан хүрээгүй газар, өвчлөөгүй салбаргүй болтол эх Монголыг маань хэрчихээд буйг хүлээн зөвшөөрөх цаг нь болсон. Алийн болгон хүүхэд уначихаар босгож ирж улайсан газар руу нь үлээчихээд одоо зүгээр гэж хуурдаг шиг хуурах гэсэн юм бэ...

Тэгээд ч хатгийг уутыг нь авахгүйгээр бүрэн эдэгдэггүйтэй адилхан болчихсон өвчлөлийг эдгэх байх эсвэл лам авчраад ном уншуулчихъя гээд суугаад байж боломгүй байна. Эх нь эх шиг ах нь ах шиг байж чадалгүй халдвар тараасан нь маргашгүй үнэн юм чинь одоо бүгдээрээ хамтдаа хамунаас ангижруулах гэж хонин сүргийн херлинтэй усанд оруулдаг шиг л хамтдаа орчихоё.

Ичээд байвал яахав ээ, энэ иргэд л өвчин авчирч халдаачихлаа гэж гүжирдэж байгаад ч болов хамтдаа хорт хавдар шиг хурдацтай газар авдаг синдром золнгоос салъя. Тэр байтугайг л хамтдаа туулсан ш дээ, улстөрчидтэй хамт....Тийм биш гэж үү? Тэгээд ч энэ өвчин чинь хавартаа л ганц хөдөлдөг байснаа больж, хавар намар, өвөл зунгүй өвдөж шаналгаад төвөгтэй байна...

З.Урансүх

Эх сурвалж: “Улаанбаатар таймс”

Их цэвэрлэгээгээр халхавчилсан улстөрийн хаврын синдром илаарших нигуур байна уу, таминь ээ...
Tweet
Bolod.mn