Жил бүрийн гуравдугаар сарын 24-ныг “Сүрьеэтэй тэмцэх дэлхийн өдөр” болгон тэмдэглэдэг.

Манайн улс энэ өдрийг “Бид сүрьеэгүй Монголд амьдрах болно” гэсэн уриан дор тэмдэглэн өнгөрүүлэв.

Өдгөө дэлхий нийтээрээ төгс эдгэрдэг, эмчлэгддэг гэх энэ өвчин манай улсын хүн амын нас баралтын шалтгааны VI дугаарт жагсаж байна. Мөн энэ өвчнөөр 16-44 насныхан буюу ид хөдөлмөрлөх насны хүмүүс илүүтэй өвчилж байгаа нь тулгамдсан асуудлын нэг болжээ. Энэ тухай ХӨСҮТ-ийн Олон эмэнд дасалттай сүрьеэгийн II тасгийн эрхлэгч Д.Должинсүрэнтэй ярилцлаа.

-Сүрьеэг манайхан эдгэрдэг, эмчлэгддэг өвчин гэдэг . Гэтэл эмч, эмнэлэг хоёрт дийлдэхгүй шинэ хэлбэрийн сүрьеэ бас байна гэх юм?

-Сүрьеэ өвчний эдгэрэлтэд тухайн хүний эрүүл мэндийн боловсрол, эрүүл мэнддээ хандах хандлага, эмчилгээгээ бүрэн хийлгэх тэвчээр, нөгөө талаас тухайн орны эдийн засгийн байдал, эрүүл мэндийн тогтолцоо, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ, оношлогооны байдал зэрэг олон асуудал нөлөөлнө . Хэдий чинээ эрт оношлогдоно, төдий чинээ халдварыг тараах хугацаа богино байж, эмчилгээний үр дүн өндөр байна.

-Сүрьеэг нийгмийн халдварт өвчин гэдэг. Яагаад ингэж нэрлэх болсон юм бэ. Мөн манай улсад энэ өвчлөл тархаад байгаа шалтгаан нь юу вэ?

-Сүрьеэ амьсгалын замаар халдварладаг нийгмийн халдварт өвчин юм. Манай орны хувьд 1990-ээд оноос эхэлсэн нийгэм эдийн засгийн өөрчлөлтын үр дагавар болох ажилгүйдэл, ядуурал, шилжилт хөдөлгөөн, хүн амын нягтрал, архи тамхины хэрэглээ, агаарын бохирдол, эмийн зохисгүй хэрэглээ нь өвчний тархалтад ихсэхэд шууд нөлөөлж байна. Саяхан манай улсад ажилласан Австралийн Ливерпуль эмнэлгийн сүрьеэгийн зөвлөх эмч Клауди С Доплерйн “Австрали улс 20 сая хүн амтай, тэнд сүрьеэгийн хүндэрсэн хэлбэр, маш олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэгийн тохиолдол нэг, эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ бараг байхгүй” гэж байсан. Жилдээ энэ өвчнөөр 1000 хүн өвчилж байна гэж үзэхэд Монгол Улс хоёр сая 700 мянган хүн амтай мөртлөө жилд сүрьеэгийн шинэ тохиолдол 4000, эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ 200 орчим оношлогдож, маш олон эмэнд тэсвэртай сүрьеэ одоогоор 20 гаруй илрээд байна. Энэ нь эрүүл мэндийн салбарт тулгамдсан асуудал болоод байна.

-Сүүлийн үед хот, хөдөөгийнхөн сүрьеэгээр их өвдөж байна гэж байсан. Хэдээс хэдэн насныхан энэ өвчнөөр илүү өвдөж байна вэ. Мөн өвчлөлийг аймаг, дүүргээр авч үзвэл ямар байгаа бол?

-Насны байдлаар авч үзэхэд 60 хувийг нь 16-44 насны залуучууд буюу нөхөн үржихүйн насныхан эзэлж байна. Сүрьеэ өвчнөөс болж, олон залуус хөдөлмөрийн чадвараа алдаж, сурч боловсрох, мэргэжил эзэмших хугацаагаа хойшлуулах, гэр бүл төлөвлөлт алдагдах зэрэг амьдралын чухал асуудлуудыг хойш тавьж, ямар нэгэн байдлаар эдийн засгийн хамааралд орж байна.

Манай улсын хэмжээнд сүрьеэгиийн шинэ тохиолдлын 56 хувийг Улаанбаатар хот эзэлдэг. Өвчлөл ихтэй дүүрэгт Баянзүрх, Сонгнохайрхан ордог. Харин аймгуудын хувьд Дархан, Сэлэнгэ, Хэнтий, Дорнод, Говьсүмбэрт өвчлөл их байна.

-Өнгөрсөн жилүүдтэй харьцуулахад энэ жил өвчлөл хэр байна вэ?

-Сүүлийн хоёр жилд сүрьеэгийн шинэ тохиолдлын тоо буурч байгаа ч эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ нэмэгдэж байгаа. Үүнд мэргэжлийн эмчийн хувьд санаа зовинодог. Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ 2010 онд 185, 2011 онд 210 тохиолдол оношлогдож байсан бол он гараад 133 тохиолдол илрээд байна. Жилд 4000 орчим сүрьеэгийн шинэ тохиолдол бүртгэгдэж байна.

- Одоо танай эмнэлэгт ачаалал хэр байна?

-ХӨСҮТ-д сүрьеэгийн 200 ортой зургаан тасаг ажилладаг боловч ачаалал их байдаг. Өөрөөр хэлбэл сүрьеэгийн халдвартай шинэ тохиолдол, сүрьеэгийн хүнд хэлбэрүүд, мэс засал хийлгэх заалттай уушигны бус хэлбэрүүд, хүүхдийн сүрьеэ ба олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэг хэвтүүлэн эмчилж байна.

-Улсын хэмжээнд энэ талаар хийсэн дорвитой судалгаа байдаг уу. Судалгаа бол маш том илрүүлэлт шүү дээ. Нэг хэсэг ийм судалгаа хийхээр яригдаж байсан, тэгээд чимээгүй болчихсон?

-2012 онд ХӨСҮТ-ийн Сүрьеэгийн тандалт судалгааны алба эмч, сувилагчдын дундах сүрьеэгийн халдварлалт, өвчлөлийн эрсдэлт хүчин зүйл гэсэн судалгааг хийсэн. Энэ маш ач холбогдолтой судалгаа болж чадсан. Энэ жил “Глобаль сан”, Монголын засгийн газрын санхүүжилтээр сүрьеэгийн тархалтын судалгаа хийх гэж байна.

-Энэтхэгт эмчлэгддэггүй сүрьеэ гарсан тухай мэдээлэл дуулдаж байсан. Энэ нь нөгөө олон эмэнд дасалтай сүрьеэг хэлж байгаа хэрэг үү. Манайд энэ өвчнөөр өвдсөн, эмчилгээгүй шахам 20 орчим хүн байдаг гэсэн. Энэ тухай мэдээлэл өгөөч?

-Сүрьеэгийн эмчилгээг эмх замбараагүй, дур мэдэн дутуу буруу хийх, эмчилгээг таслах, стандартын бус эмчилгээ хийх, сүрьеэгийн чанаргүй эм хэрэглэх, хяналтгүй эмчилгээ хийх зэргээс болж олон эмийн дасалтай сүрьеэ үүсдэг. 2006 оноос эхлэн манай улс “Глобаль сан”-гийн дэмжлэгтэйгээр олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэг эмчилж эхэлсэн. Энэ эмчилгээ нь 6-9 төрлийн эмийг 24 сар ууж хэрэглэхээс гадна эмчилгээний өртөг 3000-4000 ам. доллар байдаг. Харин энэ эмчилгээниий явцад эмчилгээг дутуу буруу, хяналтгүй хийсэн, эмчилгээг таслах зэргээс шалтгаалан маш олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэ үүсдэг. Тиймээс иргэд сүрьеэгийн шинж тэмдэг илэрмэгц, хугацаа алдахгүй эмчид үзүүлж, эмнэлгийн хяналтад эмчилгээгээ зөв хийх нь чухал юм.

-Сүрьеэгийн эсрэг вакциныг хүүхдэд нэг сартайд нь хийдэг. Гэтэл сүүлийн үед энэ өвчнөөр бага насны хүүхдүүд их өвдөж байна гэх юм?

-Нярайг дөнгөж төрсний дараа сүрьеэгийн эсрэг вакцин хийдэг. Энэ нь сүрьеэгийн хүнд хэлбэрээс сэргийлдэг. Энэ онд хүүхдийн сүрьеэгийн 351 тохиолдол бүртгэгдсэнээс нийт тохиолдлын доторх 8.9 хувийг эзэлж байгаа юм.

-Тэгвэл хүүхдүүдийн дунд олон эмэнд дасалтай сүрьеэ хэр байна вэ?

-Хүүхдийн сүрьеэ ихэвчлэн гэр бүл болон ойр дотны хүмүүсээс халдвар авсан байдаг. Олон эмийн тэсвэртэй сүрьеэгийн хавьтал болох 20 хүүхэд эмчилгээнд хамрагдаад явж байгаа. Ер нь бол сүрьеэгийн халдварлалт, сүрьеэгээр өвдөх гэдэг нь хоёр өөр ойлголт юм. Сүрьеэгийн халдвар авсан хүмүүсийн 10 хувь нь сүрьеэгээр өвддөг. Үлдсэн хувь нь байгалиас заяасан дархлал биеийн эсэргүүцлээрээ насан туршдаа сүрьеэгээр өвчлөхгүй үлддэг. Нэг халдвартай хэлбэрийн сүрьеэтэй өвчтөн жилд дунджаар 10-15 хүнд халдвар тараадаг гэж үзвэл жилд сүрьеэгийн халдвартай хэлбэрийн тохиолдол 1000 хол давна.

Тиймээс бид энэ жил сүрьеэтэй тэмцэх дэлхийн өдрийг “Бид сүрьеэгүй Монголд амьдармаар байна” гэсэн уриан дор тэмдэглэж байгаа юм.

Б.ТУУЛ /ЗУУНЫ МЭДЭЭ СОНИН/