худлаагаар дүүрсэн Үндсэн Хуулийг үхэн хатан хамгаалж, өмчилчихөөд байсан хуульч Чимэд нас барлаа. Мэдээж амьдад тоогоогүй байж үхсэн хойно нь магтан дуулдаг монголын ёсоор өнөөдөр түүнийг “монголын түүхийн сор” байсан хэмээн Баабараас эхлүүлээд магтаж байна. Өнөөдрийн энэ сайхан нийгмийг үндэслэн байгуулахад үнэтэй хувь нэмэр оруулж, ардчиллын суурийг монголдоо тавилцсан Үндсэн хуулийн загалмайлсан эцэг хэмээн үгээ олж ядан магтаж байна.

Юу байгуулсан гэж, юу бүтээсэн гэж магтана вэ? Нэрэлхүү монголын зангаар хэдий хүртэл хандаж, бялдуучлал, зусарч амьдралаар амьдрах вэ? Нэгэн яруу найрагч “Үхсэн хүнд үнэгүй магтаал хэрэггүй ээ. Харин үнэн л хэрэгтэй” хэмээн шүлэглэсэн байдаг. Тиймээс үхсэнд нь ч, амьдад нь ч үнэн л хэрэгтэй. Тэр үнэнийг өнөөдөр хэн ч ярихгүй байна.

Нөхөр Баабарын хувьд ардчилал биелсэн. Тэр монголыг хар пиараар булах хангалттай хүчтэй болж монгол оронд захиалгат сэтгүүлзүйг үндэслэн байгуулж өнөөдөр түүнийхээ загалмайлсан эцэг нь болоод байна. Тэрээр үүнийг ардчиллын буян хэмээн сайрхаж байгааг олон хүн мэдэхгүй биш мэддэг болжээ. Өнөөдрийн энэ замбараагүй, эх захаа алдсан нийгмийг авчирахад хүндтэй гавъяа байгуулсан хүн бол яах аргагүй Чимэд. Мөн ноён Баабар ч хамаарна.

Би энд Чимид багш гэсэгүй. Энэ хүн Баабарын багш л юм байгаа биз харин миний багш биш. Би тэгж хүн бүрийг багш гэж бялдуучилж, өөрийн толгойгүй амьдардаг ч хүн биш.

Харин би үнэнийг эрхэмлэж, үнэнийг хэлсэн хүнийг хүндэтгэдэг л зантай хүн. Үндсэн Хуулийн загалмайлсан эцэг Чимид “Үндсэн хууль” гэж юу байдгийг ойлгосон байсан уу гэсэн асуултыг 4 жилийн өмнө асууж байсан юм. Тэр үед Үндсэн Хууль бол ёстой тэнгэрийн амьтан, түүнийг шүүмжлэж, шалгах байтугай муу ч гэж хэлж зүрхэлдэггүй байсан үе. Үндсэн хуулийн онол, эрх чөлөөний онол, тэгш эрхийн онол, засаглалын онолуудыг уншаад дараа нь Үндсэн Хуулиа хараад “арайч дээ” гэсэн үг амнаас унаж, ийм муу хууль хийхдээ яах вэ дээ гэж халагласан. Гэвч муу хуулиа цааш нь засан сайжруулаад явж болох ч “төгс” хууль хийчихсэн юм шиг хамгаалаад, өмчлөөд өнөөдрийг хүрсэн.

Яагаад манай Үндсэн Хууль муу вэ гэдгийг хэдэн жишээгээр тайлбарлъя.

Нэгдүгээрт: Нэр томьёоны хувьд алдаатай. Юун түрүүнд Үндсэн Хууль гэсэн энэ нэрлэгээ бол Basic Law. Мөн Сonstitution гэсэн ойлголт бий. Хоёр ялгаатай нэр томьёо. Герман бол Үндсэн Хуультай, Манай хоёр хөрш бол Конституцтай. Манай Үндсэн Хууль бол Германаас хуулсан. Тиймээс нэр нь хүртэл адилхан. Яагаад Герман Үндсэн Хуультай вэ гэхээр хоёр Герман хуваагдаад байсан 1958 онд Үндсэн Хуулиа баталсан бөгөөд хэрэв Конституц хэмээн батлавал хоёр Герман ямарч нэгдэх боломжгүй болох байсан учраас Үндсэн Хууль хэмээн нэрлэж баталсан. Мэдээж төгсгөлд нь “Хэрэв хоёр Герман нэгдсэн тохиолдол энэхүү Үндсэн Хууль Конституцийн хэмжээнд хүчин төгөлдөр үйлчлэх болно” хэмээн зааж өгсөн. Өнөөдөр дэлхийн ихэнхи орон Конституцтай, харин бусдын харъяанд, нөлөөнд байдаг цөөн хэдэн улс Үндсэн Хуультайгаар оршин тогтнож байна. Энд зөвхөн нэг үгийн ялгааны асуудал биш харин мэдлэг, онолын асуудал байгааг анхаарах хэрэгтэй.

Хоёрдугаарт: Үндсэн Хууль хэнд зориулагдаж, хэний төлөө, юуны төлөө зориулагдсаныг нь нарийн зааж өгөөгүй. Аливаа Үндсэн Хууль тухайн нэг үндэстэнд зориулагддаг. Тэгэхээр манай Үндсэн Хуулинд Монгол үндэстнээ зааж бас тодорхойлох шаардлагатай байсан. Үүнийг нарийн зааж өгөөгүй учраас манай Үндсэн Хууль эзэнгүй болчихсон. Өөрөөр хэлбэл эзэнгүй учраас Үндсэн Хуулиар хамгаалагдах зарчимтай ард түмэн хамгаалалтгүй болж жинхэнэ бор зүрхээрээ амьдрах амьдрал эхэлсэн. Сүүлийн 20-иод жил Монголчууд бор зүрхээрээ амьдарч ирсэн.

Гуравдугаарт: Хүний эрх, эрх чөлөөг ойлголгүй, холь хутгасан. Хүний эрх, эрх чөлөөг байгалиасаа заяасан мэтээр тайлбарласан нь алдаа. Хэзээ ч хүний эрхийг байгалиас заяадаггүй. Харин Үндсэн Хуулиар дамжуулж, төр баталгаажуулдаг. Хүний эрхийг түгээмэл тунхаглалд тусгагдсан нийт 30 заалтыг Үндсэн Хуулиндаа суулгах ёстой байсан боловч 18-ийг нь оруулсан. Нэгэнт мэргэжлийн философич хүн байгаагүй учраас үг нэр томьёог ойлголгүй худал орчуулж, буруу тайлбарласан. Нэг жишээ хэлье. Right to life гэсэн заалтыг амьд явах эрх хэмээн буруу орчуулсан. Үнэндээ бол энэ нь амьд явах биш харин амьдрах эрхтэй гэсэн үг. Хүн бол амьд явах биш амьдрах хүсэлтэй. Амьдрахын тулд идэх хоол, өмсөх хувцас, орон байртай байх ёстой гэсэн наад захын шаардлага тавигддаг. Ийм чухал хүний эрхийг заалтыг буруу орчуулж, буруу хэрэгжүүлсний гайгаар Монгол хүний амьдрал баталгаагүй болжээ.

Дөрөвдүгээрт: Засаглалын хуваарилалт дээр алдаа гаргасан: Ерөнхийлөгч гэдэг албан тушаалыг тодорхойлж, ямар үүрэгтэй, ямар зарчимтай байхыг нарийн зааглаж өгөөгүй. Гүйцэтгэх, хууль тогтоох болон шүүх засаглалын алинд нь хамаарах вэ? Өнөөдөр ерөнхийлөгч гурвууланд нь нөлөөтэй байна. Тэр тусмаа шүүх засаглалд. Энэ нь ардчиллын “эрх мэдэл хуваарилах” зарчмыг алдагдуулж байна. Төрийн гурван өндөрлөг гэхээр түүнд нь ерөнхийлөгч орчихсон таваргаж явааг юу гэж ойлгох вэ нөгөө шүүх засаглал хаана байна. Ерөнхийлөгч орлоод байгаа юм уу? Үүнийг нарийн тодорхойлоогүй учраас улс төрийн бантан үүссэн.

Тавдугаарт: УИХ болон ЗГ хоёр өнөөдөр нэг болчихсон учраас Монголын төр ямар ч хяналтгүй болжээ. Авлига, хүнд суртал, хулгай дээрэм гарах нөхцөл энд бүрэн бий болжээ. Үнэхээр л Үндсэн Хуулийн загалмайлсан эцэг байсан юм бол энэхүү өөрчлөлтийг 2000 онд хийж байхад яагаад тэмцэж, эсэргүүцээгүй юм бэ? Өнөөдрийн улс төрийн дампуурлын шалтгаан бол ерөөсөө л энэ УИХ-ын гишүүн ЗГ-ын гишүүн болдог Үндсэн Хуулийн заалт.

Энэ мэтээр алдаа дутагдлыг нь жагсаагаад байвал уртаас урт жагсаалт үүснэ. Гэвч олон зүйл нуршилгүй зүгээр л гудамжаар яваа ард түмнээ харахад л болно. Үндсэн Хууль ард түмнээ хамгаалах ёстой атал өнөөдөр 100 000 хүн хоолны талон авч байна. Яагаад гэвэл тэдгээр хүмүүс хагас өлсгөлөн амьдарч байгаа учраас. Архинаас болж жилд 1200 хүн хорвоог орхиж байна. Цаашлаад зам тээврийн осол, гэмт хэргийн золиос, амиа хорлолт, уул уурхайн ослоор хичнээн монгол хүн амиа алдаж байгаа вэ? Улс оронд минь чимээгүй дайн болж байна. Энэ дайныг ардчилагчид, Үндсэн Хууль хийгчид бий болгосон. Мэдээж Баабар тэргүүтэй ардчилагчид үүнийг “хүмүүнлэг иргэний ардчилсан нийгэм” гэж тодорхойлж байгаа.

Ардчилал гараад л хулгай эхэлсэн гэдэг. Тэр хулгай луйврын хэргүүдийн нэг болох алт-диллерийн хэрэгт Чимидийн охин орооцолдсон байдаг. Энэ мэт зүйлүүдийг цааш жагсаавал их юм гарна даа.

Одоо Үндсэн Хуулиа шинэчлэн сайжруулж, дээр жагсаасан болон илүү олон алдаа тутагдлыг залруулж ард түмнээ хамгаалж чадах Үндсэн Хуулийг батлах цаг болж байна.

Эцэст нь хэлэхэд хүн бүр л үхдэг. Энэ бол хорвоогийн жам. Харин өнөөдөр хорвоогийн жамаараа биш нас барж байгаа хүмүүс олон байна. Хэрэв Үндсэн Хууль ард түмнээ хамгаалж чадсан бол жамаараа хорвоог орхих байлаа.

Үхчихлээ гэж уйлагнах биш. Харин түүнтэй салах ёс гүйцэтгэж сурах хэрэгтэй. Хүн бүр л мөнх биш. Харин ард түмэн, улс орон мөнх оршдог. Мөнх орших баталгаа нь хүчтэй, чадалтай Үндсэн Хууль. Ийм л Үндсэн Хуулийг хийж чадсан хүмүүс “Үхсэн боловч амьд мэт оршиж чаддаг”.

Чимидийн үхэл ба Монголчуудын эмгэнэл
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (7)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
Барууны тэжээврүүдэд зориулсан захиалгын Үндсэн хууль батлуулсан бүх хүмүүс ялтай шүү

2016-05-27 | 16:12:06 | 182.160.32.64 |

Зочин
Ийм нэрээ нуусан гарууд өөдгүй амьтад байдаг гэж хаа 1тээ уншиж байсан санагдана

2014-12-16 | 20:14:41 | 83.185.88.0 |

Зочин
хооё хулгай хийхээ болиочээ

2013-03-28 | 17:00:33 | 202.170.67.19 |

Зочин
овоо доо үнэн үг хэлж сурах гээд бна даа монголчууд харин үүний араас туйлшрагчид ********ч өгнө дөө

2013-03-28 | 14:56:11 | 49.0.200.218 |

Зочин
ш******** худлаа нэг л хун зохиогч н оороо оортоо сэтгэгдэл бичтсэн бдг гэн ээ. тийм мундаг ум бол ундсэн хуулийг бат********хаас н омно тэр санаагаа хэлэхгүй ********р гардан хийсэн хун н нас барсан хойно н бичдэг хун ********лах гээд ыдтсан этгээд вэ?

2013-03-28 | 12:33:15 | 98.238.230.167 |

Зочин
Үхсэн хойно нь магтах нь Үүрд мөнхийн доромжлол мөн. Үнэн л хэрэгтэй.

2013-03-28 | 09:23:16 | 202.131.235.74 |

Зочин
унэн уг бичжээ. бусад хун шиг худлаа матрийн нулимас унагаасангуй.

2013-03-27 | 21:48:05 | 202.131.233.59 |