-Юуны өмнө амьтан гэсэн нэр томъёог тайлбарлая. “Амьтан” гэдэгт Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байнга болон түр нутагшсан хөхтөн, шувуу, мөлхөгч, хоёр нутагтан, загас, хавч хэлбэртэн, шавьж, зөөлөн биетэн, эгэл биетэн хамаарна. Манай оронд одоогоор 135 зүйл хөхтөн амьтан, 476 зүйл шувуу, 16 зүйл мөлхөгч, зургаан зүйл хоёр нутагтан, 75 зүйл загас, 13 мянга орчим зүйлийн шавьж бүртгэгдээд байна. Харин гэрийн мал, тэжээвэр амьтдад уг хууль үйлчлэхгүй гэсэн үг. Амьтны тухай хуулиар ерөнхийдөө амьтныг хамгаалах, өсгөн үржүүлэх, зохистой ашиглахтай холбогдсон харилцааг зохицуулна.

-Яг ямар зохицуулалтууд вэ гэдгийг ойлгомжтой болгох үүднээс задалж тайлбарлаж өгөөч?

-Амьтныг хамгаалах хэлбэр, агнуурын амьтан агнах, барихыг хориглох хугацаа, арга, зэвсэг хэрэгсэл, үйл ажиллагаа хамаатай, амьтны гаралтай түүхий эдийг худалдах, худалдан авахтай холбогдсон хориглох үйл ажиллагаа. Мөн амьтан өмчлөх, эзэмших, ашиглах хэлбэрүүд, амьтны мэдээллийн сан, амьтан ашигласны төлбөр, агнуурын амьтан агнах, барих төлбөр, хураамж, тэдгээрийг хамгаалах арга хэмжээний санхүүжилт, амьтны эрхийг хүндэтгэн үзэх, тоо толгойг зохицуулах зэрэг асуудал багтана. Түүнчлэн амьтныг гадаад улсад гаргах, оруулах, амьтны нөөцөд учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх, зөрчил илрүүлсэн, мэдээлэл өгсөн иргэнийг урамшуулах, хууль тогтоомж зөрчигчдөд хүлээлгэх хариуцлага зэргийг уг хуулиар зохицуулах юм.

-Амьтдыг хамгаалах хэлбэрийг хуульд хэрхэн зохицуулсан бэ?

-Бүх амьтан тэдгээрийн амьдрах орчны эрүүл, бүрэн бүтэн байдал дээр оршин тогтнодог байгалийн хуультай. Өөрөөр хэлбэл, амьтдын амьдрах орчин, тархац нутаг нь доройтох, хомсдох тохиолдолд тэд устах аюулд шууд өртдөг. Мөн амьтдын тоо толгойн хомсдолд хууль бус агнуур, зохисгүй ашиглалт, амьтны эд эрхтэний хэрэгцээнээс үүссэн хууль бус худалдаа шууд нөлөөлдөг. Тэгэхээр амьтдыг устах аюулаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Амьтны тухай хуульд хамгааллын үндсэн хэд хэдэн хэлбэрийг хамруулж өгсөн. Нэгдүгээрт, амьтныг байгальд хэвийн өсөх нөхцөлийг хангах зорилгоор амьдрах орчин, тархац нутгийг нь хамгаалах, нүүдэллэдэг амьтдын нүүдлийн замыг чөлөөтэй байлгах. Хоёрдугаарт, амьтныг өмнө нь буюу түүхэн хугацаанд байсан газарт нь сэргээн нутагшуулах. Гуравдугаарт, үйлвэрлэл, аж ахуйн бусад үйл ажиллагааны явцад амьтан устахаас урьдчилан сэргийлэх хэлбэр орж буй. Дөрөвдүгээрт, байгаль цаг агаарын хүнд үед болон тухайн нутгийн онцлогоос хамааран нэмэлт тэжээл, давс хужир тавих, авран хамгаалах. Тавдугаарт, амьтныг ашиглахад хорио, хязгаарлалт тогтоох. Зургаадугаарт, амьтны нөөц дээр тулгуурласан зохистой ашиглалтыг бий болгох зэрэг хэлбэрийг хамруулан ойлгож болно.

-Хуулиар нэн ховор гэдэгт ямар амьтдыг хамааруулж, жагсаалтад бүртгээд байгаа вэ?

-Тархац нутагтаа тоо толгой нь эрс цөөрсөн, ашиглах нөөцгүй, байгаль дээр устах аюулд орсон амьтдыг нэн ховор амьтны жагсаалтад оруулснаар хуулиар онцгойлон хамгаалах эрх зүй үүсч, ашиглалтыг хориглодог. Нэн ховор амьтны жагсаалтад одоогоор 28 зүйлийн амьтан бүртгэгдээд байна. Илүү ашиглалтад өртдөг, зарим нэн ховор амьтдаас нэрлэхэд цоохор ирвэс, монгол бөхөн, баданга хүдэр, цаа буга, борцгор хотон зэрэг байна. Нэн ховор амьтдыг хамгаалах, өсгөн үржүүлэх зорилгоор тэднийг агнах, арьс, үс, яс, бусад түүхий эдийг худалдах, худалдан авахыг хуулиар хориглосон. Хууль зөрчсөн этгээд Эрүүгийн хуулиар хариуцлага хүлээнэ.

-Нэн ховор амьтны нутаг дэвсгэрийг хэрхэн хамгаалах талаар ямар өөрчлөлт оров?

-Монгол Улсын Засгийн газар нэн ховор амьтдын гол нутаг дэвсгэрийг улсын тусгай хамгаалалттай газрын сүлжээнд хамруулан хамгаалдаг. Энэ тохиолдолд Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хуулиар нэн ховор, ховор амьтдын амьдрах орчин хамгаалагдана гэж ойлгох хэрэгтэй. Түүнчлэн нэн ховор амьтны амьдрах орчинд дэд бүтэц, газар тариалангийн төсөл хэрэгжүүлэх тохиолдол гардаг. Тэгвэл Амьтны тухай хуулиар тухайн бүс нутагт уг төслийг хэрэгжүүлэх, эсэхийг байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээг үндэслэн Засгийн газар шийдвэрлэнэ.

-Амьтны тухай хуульд нэн ховор амьтныг ямар тохиолдолд агнаж болох талаар өөрчлөлт орж байгаа юу?

-Ер нь ямар ч тохиолдолд агнахыг хориглоно. Зөвхөн судалгаа шинжилгээний зориулалтаар, тусгай зөвшөөрлөөр агнаж, барьж болно. Гэхдээ манай яам нэн ховор амьтныг агнаж судлах арга зүйг дэмжихгүй байгаа. Харин амьдаар нь барьж цус, үсний дээж авах, дохиолол бүхий хүзүүвч зүүж шилжилт хөдөлгөөнийг судлахыг зөвшөөрнө. Тодорхой хэлбэл, дэлхийн олон улсад тухайн амьтныг агналгүй судалдаг олон арга зүй бий. Үүнийг Монгол Улсад нэвтрүүлэхийг дэмжиж ажиллана.

-Тэгвэл ховор амьтдыг яах вэ. Тусгай журам гарах уу?

-Амьтны тухай хуулийг шинээр баталсантай холбогдуулан “Ховор амьтныг агнах, барих зөвшөөрөл олгох журам”-д нэмэлт өөрчлөлт оруулах Ажлын хэсэг ажиллаж байна. Ерөнхийдөө тархац нутагтаа тоо толгой нь цөөрсөн, ашиглах нөөц багатай, устаж болзошгүй амьтдыг ховор амьтдын жагсаалтад бүртгэдэг. Тэгэхээр зөвхөн судалгаа, шинжилгээ, соёл, урлаг, эмчилгээ, амьтны сүргийн бүтцийг зохицуулах, халдварт өвчний голомтыг эрүүлжүүлэх зорилгоор төлбөр төлсөн тохиолдолд, манай яамнаас олгосон тусгай зөвшөөрлөөр ховор амьтныг агнаж, барьж болно гэсэн үг.

БОНХЯ

Ё.ОНОН: НЭН ХОВОР АМЬТАДЫГ АГНАЖ БУС, БАРЬЖ СУДАЛДАГ АРГЫГ МОНГОЛД НЭВТРҮҮЛНЭ
Tweet
Bolod.mn