Хойд Солонгос АНУ, Өмнөд Солонгосын эсрэг дайны бэлэн байдал заралсан нь дэлхий нийтийн анхаарлыг татсан хэвээр байна. Хойд Солонгосчууд өнөө маргаашгүй гал нээхэд бэлэн байгаа. Дэлхий нийтийг Хойд Солонгос өөрсдийн цөмийн бөмбөгөөр сүрдүүлж буй мэт, их гүрний эсрэг томоохон байр суурийг илэрхийлсэн. Уг нь нэг хэсэг АНУ тус улсад тусламжийн гараа сунгаж, өлсгөлөнд нэрвэгдээд байгаа ахмад настан, хүүхдүүдэд хоол хүнсээ явуулж байв.

Ямартай ч дэлхийн томоохон хэвлэлүүд Хойд Солонгосын зэвсэглэлийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх зоригоор зарим материалуудыг дэлгэсээр байна. Тус улсын цэрэг армийн төсөв, армийн зэвсэглэлийн шинэчлэл, цэрэгжилтийн байдал гэх мэт сүүлийн жилүүдэд ямар голлох өөрчлөлтүүд хийсэн талаар тэд онцолж байна. Мэдээж энэ бүхэнд Зэвсэгт хүчний Ерөнхий коммандлагч, залуу удирдагч Ким Чен Ун голлох үүрэг гүйцэтгэж байгаа. Эцгийнхээ амьд сэрүүн байхад нь бага ч гэлтгүй туршлага хуримталж, цэрэг армийн салбарыг хэрхэн зөв удирдах талаар боловсорсон. Өмнөх удирдагч агсан Ким Чен Ирын дараа тэрбээр зэвсэгт хүчний зарим дарга, орлогч дарга нарыг ажлаас нь халсан билээ. Цэргийн төв хорооны орлогч дарга болон эрх баригч Хөдөлмөрийн намын дээд албан тушаалыг хашиж байсан Ри Ёон Хо, мөн орлогч дарга Пак Сү Гюн, зэвсэгт хүчний зарим дарга нар тэр дунд нь багтах юм.

Хойд Солонгосын армид хийсэн түүний шинэчлэл өнөөдрийн дайны эхлэл хэсэг байсан уу гэдгийг ажиглагчид тайлбарлах гэж хичээж байна. Дэлхий нийтийн өмнө нэгэнт тодорхой болсон цөмийн зэвсэгтэй, тив алгасагч пуужинтай болсон нь АНУ хийгээд Өмнөд Солонгос, тэр ч бүү хэл БНХАУ-ыг тэвдүүлсэн. Өмнө нь Хойд Солонгосын ардын армийн зэвсэгт хүчин цөмийн бөмбөггүй хүчин дорой байсан талаар ч Пхеньянаас мэдэгдсэн удаатай.

Дайны бэлэн байдал зарлахаас өмнө тус улсын цэрэг армийн хүчжилээс жилд хүчирхэгжиж байгаа талаар хэвлэлүүд онцолсоор байсан. Бидний мэдэж буйгаар тус улс 17 сая 800 мянга гаруй зэр зэвсэгтэйгээр дэлхийд тавдугаар байрт бичигдэж байсан. Өнөөдөр хангалттай дөрөвдүгээр байрт бичигдэх үндэслэлтэй гэдгийг ч бусад орны Батлан хамгаалах салбарынхан үздэг. Хамгийн гол нь дээрх тоо баримт “Боломжит тоо. Үүнээс ч их байхыг үгүйсгэхгүй” хэмээн шинжээчид үздэг. Өмнө нь 2009 онд тус улс цөмийн туршилт хийж байсан. Тухайн үед цэрэг армийн талаар тоо баримтууд олны өмнө дэлгэгдэж байсан. Өөрөөр хэлбэл, 2009 онд Батлан хамгаалах салбарт нийт 570 сая ам.доллар зарцуулдаг болох нь тодорхой болсон. Энэ нь тухайн жилийн нийт төсвийн талаас үл ялиг илүү хувь гэдгийг эдийн засагчид онцолсон. Тус жилийн эцсийн тайлангаар Батлан хамгаалах салбарт зарцуулж байгаа энэ хөрөнгө нь ДНБ-ний 30 гаруй хувийг эзэлж байсан нь тодорхой болсон.

Өнгөрсөн 2012 оны Батлан хамгаалах салбарт 11.5 тэрбум ам.доллар зарцуулсан гэж АНУ-ын шинжээчид таамаглаж байгаа. Мөн “CIA” буюу Үндэсний аюулгүй байдлын байгууллагаас цэрэг армийн салбарт нийт 1.2 сая хүн алба хашиж байгаа талаар мэдээлсэн. Энэ тоог задлах юм бол 1.05 сая нь армид, 90 мянган нь тэнгисийн цэргийн флотод, 130 мянга нь агаарын хүчин гэх мэт хуваарилагдсан аж. Товчхондоо, эр эмийн хүйс харгалзахгүй цэрэг армийн албыг зайлшгүй хашдаг цорын ганц орон бол Хойд Солонгос. Мөн 2011 оны байдлаар 25 хүн тутмын нэг нь нэг нь цэрэгт элссэн байдаг талаар баримт байдаг аж. Тийм ч учраас Батлан хамгаалах салбар тус улсын хувьд хамгийн том салбар юм.

Зэвсэглэл нь жилээс жилд хаанаас шинэчлэгдэж байгаагийн цаад шалтгаан нь ОХУ, БНХАУ-тай холбоотой гэж хардсаар ирсэн. Дэлхий дээр цэнэгт хошуугаараа тэргүүлэгч орон болох ОХУ 13 мянга, АНУ 9500 гэх мэт тоо баримт байдаг. Харин БНАСАУ-ын хувьд зэр зэвсгийн шинэчлэлтийг дэлхий нийтийн өмнө өөрсдийн ялалтын баярын парадын үеэр танилцуулдаг. Гэхдээ хамгийн сүүлийн үеийн гэж хэлэх нь оновчгүй. Учир нь одоогоос жил хагас, хоёр жилийн өмнө хэрэглэдэг байсан зэвсэг, техник тоног төхөөрөмжүүд байдаг нь хачирхалтай.

Ямартай ч 500 км-ийн тусгалтат “Scud-C”, 800 км-ийн тусгалтат “Scud-D”, 1300 км-ийн тусгалтат “Нодонг” пуужинтай байсан бол өнөөдрийн байдлаар тив алгасах чадвартай болсоноо сансарын хиймэл дагуул хөөргөх нэрийдлээр туршсан пуужингаар баталсан. Эхлээд сансарын хиймэл дагуул хөөргөх ажиллагаагаар баллистик пуужин хэр хол явах хүчин чадалтайг үзсэн гэдэг. Үүний дараа газар доорхи цөмийн туршилт хийснээр дэлхий нийтэд “Бид тив алгасах цөмийн зэвсэгтэй боллоо” хэмээн өөрсдийгөө дархалсан. Тив хоорондын тусгалтат “Taepodong-2” пуужинтай гэдгийг АНУ-ын тагнуулынхан удалгүй олж тогтоосон. Яг өнөөдрийн байдлаар Хойд Солонгосыг 700-900 гаруй пуужинтай хэмээн таамагладаг. Тэр ч бүү хэл, Арабын зарим орнууд болох Сири, Ливи, Йемен, Бирм, Иран зэрэг орнуудад дээрх пуужингаа нийлүүлсэн нь батлагдаад байгаа.

Богино зайны 700 гаруй пуужинтайгаас гадна 4000 гаруй танк, 3500 гаруй хуягт тээвэрлэгч, 20 мянга гаруй артиллери, 15 мянган агаараас хамгаалах “Зенит” пуужин эсэргүүцэгч, 2500-2800 гаруй байлдааны онгоцтой хэмээн таамагладаг. Гэхдээ энэ тоо нь хэдэн жилийн өмнөх тоо учир үүнээс ч илүү байх бүрэн боломжтой гэдгийг шинжээчид тайлбарладаг. Хамгийн гол нь Батлан хамгаалах салбарт 26 корпус, явган цэргийн 100 гаруй бригад, 153 девиз, их бууны 25, танкийн 18, тусгай хүчний 30 гаруй бригад тус тус бий гэдгийг баттай эх сурвалж онцолдог. Ихэнх зэр зэвсэг нь ЗХУ-ын үед үйлдвэрлэгдсэн байсан бол сүүлийн жилүүдэд орчин үеийн зэр зэвсэгтэй болсон нь ойлгомжтой болсон. Зэвсэгийн үйлдвэрлэлдээ гол анхаарлаа хандуулдаг бөгөөд хамгийн сүүлийн үеийн таамгаар 200 мянган гаруй ажилтантай бололтой.

Хойд Солонгосын Ардын арми нь 1948 онд байгуулагдсан бөгөөд зэвсэг техникийн хүчээр дэлхийд албан ёсоор тавдугаар байрт байдаг. Зөвхөн довтолгооны зэр зэвсэг гэлтгүй хамгаалтын техникүүд тус улсад сүүлийн үед олширч байгаа. Үүний нэг тод жишээ бол сумны нисэлтээр эсрэг талын их бууны байрлалыг тодорхойлдог “AN/TPQ-37” радарыг Шведээс худалдан авсан тохиолдол юм. Хуурай замын цэрэг, байлдааны нисэх хүчин, тэнгисийн цэргийн хүчин, пуужинт зэвсэгт хүчин, цөмийн зэвсэг, агаарын дайралтаас хамгаалах хүчин гээд Өмнөд Солонгосын армиас хэд дахин хүчтэй гэхэд хилсдэхгүй. Товчхондоо, Хойд Солонгос нь тусгай хүчний армитай цорын ганц улс. Их гүрнүүд тусгай хүчний анги, нэгтгэлтэй байхаас хэтэрдэггүй. Дайн болж байх үед тусгай ажиллагаа явуулах хангалттай хүчин Хойд Солонгост бий гэж ойлгож болно. Энэ нь тус улсын армийн давуу тал. Өөрөөр хэлбэл, дайсны ар талд хорлон сүйтгэх ажиллагаа явуулах бүхэл бүтэн армитай гэж болно.

Албан бус тоо баримтаар Хойд Солонгос нь жилдээ 250 мянган буу, 3500 их буу, 300 танк, 500 хуягт машин үйлдвэрлэх хүчин чадалтай аж. Хамгийн гол нь тэнгисийн цэргийн салбарт дээгүүр байрт ордог. Өөрсдөө байлдааны шутбагч онгоц, бүх төрлийн байлдааны усан онгоцыг үйлдвэрлэдэгээр онцлог. Батлан хамгаалах салбарт л гэхэд 100 гаруй үйлдвэр энгийн үйл ажилллагаа явуулдаг. Үйлдвэрүүдийн ихэнх нь газрын гүнд, уулархаг бусад байрладагаараа дайны үед давуу талтай. Бөмбөгдөлтөөс сэргийлэгдсэн гэхэд буруудахгүй.

БНХАУ, ОХУ-аар дамжуулан жилдээ 100 сая ам.долларын өртөг бүхий зэр зэвсгийг гадаад руу экспортлодог гэж байгаа. Эдийн засгийн чухал орлого олох зам яах аргагүй зэвсэгийн экспорт. Зөвхөн Батлан хамгаалах салбар ийм өндөр хэмжээнд хөгжсөн нь ОХУ болон БНХАУ-тай шууд холбоотой гэлгийг ч бусад орныхон санал нийлдэг билээ.

Б.Баатар