нээлттэй хэлэлцүүлгийг өчигдөр /2023.03.29/ зохион байгууллаа.

Тус хэлэлцүүлэгт УИХ-ын Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн П.Анужин, ХНХЯ-ы Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаяр оролцож хуулийн төслөө танилцуулж, бизнес эрхлэгчдийн саналыг сонссон юм.

Нийгмийн даатгалын багц хуулийн төслөөр хуваарилалтаас хагас хуримтлал руу шилжих тогтолцооны буюу системийн шинэчлэлийг санал болгож байна. Хагас хуримтлалын тогтолцоо гэдэг нь тухайн даатгуулагч даатгалын санд ямар хэмжээний хувь нэмэр оруулсан түүнтэйгээ дүйцэх тэтгэвэр авна гэсэн загвар юм. Хэрэв даатгуулагч насаараа шимтгэл төлөөд тэтгэвэр тогтоолгож чадахгүй, дөнгөж тэтгэвэртээ гарсны дараа нас барвал, мөн нэрийн дансандаа үлдэгдэлтэй байвал ар гэрт нь өвлөгдөнө. Энэ нь олон жил ажиллаж НДШ төлсөн хүмүүст ашигтай. Харин хэнд ашиггүй байх вэ гэвэл бага шимтгэл төлсөн, сайн дураараа төлсөн иргэдэд эрсдэлтэй байх магадлалтай байна. Мөн уг хуулийн төсөлд тусгаж байгаа хэд хэдэн шинэчлэлийг онцолъё.

1. Залуус “НДШ төлөөд байгаа ч өөр хүний шимтгэлийг төлөөд байна” гэж шүүмжилдэг. Тэгэхээр үүнтэй уялдуулан хувилбаруудыг хуульд оруулж өгнө.

2.  НДШ суутгах хувь хэмжээг огт нэмэхгүй.

3. Нийгмийн даатгалын харилцааг хэн эрх мэдэлтэй нь өөрсдийн салбарын эсвэл ажил мэргэжлийн олон хуулиар зохицуулж байгааг хязгаарлаж зөвхөн нийгмийн даатгалын багц хуулийн хүрээнд шийдвэрлэдэг болно.

4. Тэтгэврийг тухайн үеийн байдлаас шалтгаалж нэмдэг биш жил бүр автоматаар индексжүүлж өсгөдөг байх шийдлийг оруулсан.

5. Хуримтлал үүсгэх, нийгмийн даатгалын хийсвэр бичилтийг мөнгөжүүлэх, тэтгэвэр өвлөгддөг байх асуудлыг оруулсан.

6. Нийгмийн даатгалын хамрагдалтыг нэмэгдүүлэх зарим шийдлийг тусгасан. Олон жил ажилласан, өндөр шимтгэл төлсөн хүмүүс өндөр тэтгэвэр авдаг байх бодолтыг санал болгосон.

1. Сүүлийн жилүүдэд маргаан дагуулсан тэтгэвэр тогтоох дараалсан жилүүдийг долоо биш тав байх хувилбарыг дэмжсэн.

8.  Нийгмийн даатгалын засаглал, менежментийг олон улсын жишигт нийцүүлэх хувилбарыг санал болгосон.

9. Нийгмийн даатгал дэргэдээ өөрийн гэсэн бие даасан эмнэлэгтэй байя. Тухайн хүн хөдөлмөрийн чадвараа хэдэн хувь алдсан, үүнийг сэргээх эмчлэх, аль болох хурдан хугацаагаар буцаан хөдөлмөр эрхлэх боломжийн хангах ёстой. Нийгмийн даатгалын байгууллага хөдөлмөрийн чадвараа алдсан тэтгэмжийг авч л байгаа бол тухайн хүнийг ажилдаг болгоё гэсэн тогтолцоо.

10.  Малчдын нийгмийн даатгалын хамрагдалтыг нэмэгдүүлэх.

11. Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн төлөхийг хуулиар хориглох.

1. Нийгмийн даатгалын сангуудаас олгох тэтгэмжийн нөхцөлүүдийг зөөллөж, олгох хэмжээг нэмэгдүүлж, хугацааг уян хатан даатгуулагчдад ээлтэй байхаар шийдсэн.

Түүнчлэн, Нийгмийн даатгалын багц хууль батлагдсанаар Монгол Улс олон давхаргат тэтгэврийн тогтолцоотой болж байна. Үүнд:

Нэгдүгээр давхарга- Халамжийн тэтгэвэр /НДШ төлөөгүй иргэд /

Хоёрдугаарт давхарга– Ажилласан жилээс хамаарч тэтгэврээ тогтоолгох   

Гуравдугаар давхарга- Хувийн мэдэлт төрийн давхарга /НДШ төлсөн аж ахуй эрхэлж байгаа хүмүүс / санал болгож байна.

Нэгд, эрэгтэй хүн 60, эмэгтэй хүн 55 насандаа тэтгэврээ тогтоолгож болно.

Хоёрт, жил бүр энэ насаа гурван сараар нэмэгдүүлэн тогтоолгож болно.

Гуравт, хүнд нөхцөлөөр өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох нас хэвээрээ байгаа.

Дөрөвт, хөдөлмөрийн хуулийн дагуу 65 нас хүртлээ ажиллаад тэтгэврээ тогтоолгож болно. Хүмүүсийн ажил амьдрал, хөдөлмөр эрхлэх хүсэл сонирхол өөр өөр байдаг учир тэтгэвэрт гарах насыг сонголттой болгосон. Бүх хүнийг адил насанд ижил нөхцөлөөр тэтгэвэрт гар гэж шахаж болохгүй. Тиймээс настай холбоотой ямар нэгэн маргаан гарахгүй гэж хууль санаачлагч тайлбарлалаа.

Харин тэтгэвэр тогтоохдоо, урт хугацаанд ажилласан байдлыг нь харгалзан тэтгэвэр нь өндөр тогтоогдох хувилбарыг хуулийн шинэчлэлд оруулж байгаа юм. байна Одоогийн тэтгэврийн бодолтын хувь даатгуулагчийг олон жил хөдөлмөр эрхлэхийг дэмждэггүй сул талтай. Өөрөөр хэлбэл, олон жил ажилласан даатгуулагчийн зөвхөн сүүлийн 7 жилийн дунджаар боддог томьёололтой. Үүнийг засах аж.

Харин бизнес эрхлэгчдийн зүгээс  манай Нийгмийн даатгалын хууль  бизнесийн зардлыг нэмэгдүүлж, ажлын байр, ажилтны цалин хөлсийг нэмэгдүүлэхэд сөргөөр нөлөөлж байгааг хэлсэн. Иймд дараах саналуудыг авч хуулийн төсөлд тусгахыг хүсэв. Үүнд:

Нэгд, ажил олгогчоос төлж байгаа НДШ-ийн хувь хэмжээг бууруулах

Хоёрт, үндсэн ажлын хөдөлмөрийн хөлс, цалингийн орлогоос бусад орлогоос бусад орлого НДШ суутгахыг болиулах

Гуравт, улирлын чанартай ажил, үйлчилгээ эрхэлдэг бизнес олон байдаг тул эдгээр ААН-үүд НДШ-ийг тодорхой хугацааны дараа нөхөн төлж болдог болгох.

Дөрөвт, НДШ төлөөгүйгээс болж ААН-ийн дансыг хаадгийг болиулах зэрэг саналуудыг хэллээ.

Н.Туул

https://itoim.mn/a/2023/03/30/society/vtz