Mobile хувилбар
www.BOLOD.mn
Fact.mn | Miss.mn | Ord.mn | Choibalsan.mn |

Архив ангилал
ДЭЛГҮҮР ХУДАЛДААНЫ ТӨВ
» ДАА ХҮРЭЭ (123524)
» ДҮНЖИНГАРАВ ХТ (106487)
» Гранд плаза (99605)
» Боса (68479)
» БӨМБӨГӨР ХТ (96431)
» Замбала (82333)
» Метромолл (85744)
» Миний дэлгүүр (99754)
» Эвридэй (75339)
» Чансаа гутлын дэлгүүр (96908)
» Хар Хорин зах (80029)
» Хүчит Шонхор ХТ (87075)
» ТОСА ХТ (69670)
» Скай их дэлгүүр (63076)
» Сандэй плаза (79809)
» Нарантуул ОУХТ (88903)
» НАРАН ИХ ДЭЛГҮҮР (74412)
» НОМИН (82961)
» АЗ ХҮҮХДИЙН ИХ ДЭЛГҮҮР (65111)
» Оргил худалдааны төв (70787)
» Next Center (151424)
» E-mart (40273)
» БСБ (47234)
» БАРС ХТ (62695)
» UB MART (68293)
ДҮҮРЭГ ХОРОО
» Баянгол дүүргийн хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газар (28736)
» БАГАНУУР (85780)
» ЧИНГЭЛТЭЙ (67379)
» ХАН УУЛ (78787)
» СҮХБААТАР (69653)
» НАЛАЙХ (69982)
» БАГАХАНГАЙ (61385)
» БАЯНГОЛ (75535)
» БАЯНЗҮРХ (86735)
» СОНГИНОХАЙРХАН (74784)
БАЙГУУЛЛАГА
» ГЛОБ ИНТЕРНЭШНЛ ТББ (60028)
» ГААЛЬ (87254)
» Барилгын хөгжлийн төв (15805)
» Засгийн газрын авто бааз ТӨҮГ (14659)
» ЗАМЫН ЦАГДАА (94298)
» ИНЕГ-МИАТ (99188)
» ММСУХ- Морин спорт (44408)
» Монголын Дарцын холбоо (59019)
» Монголын Залуучуудын Холбоо (92076)
» Монголын Үндэсний Бөхийн Холбоо (64348)
» МЭРГЭЖЛИЙН ХЯНАЛТ (90419)
» МСНЭ (57648)
» МОНГОЛЫН ЗОХИОЛЧДЫН ХОРОО (68473)
» МОНГОЛЫН ЦАХИЛГААН ХОЛБОО (69335)
» МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ (85016)
» МОНГОЛЫН САЙТЫН ХОЛБОО (80000)
» МОНГОЛЫН ОЮУТНЫ ХОЛБОО (69452)
» МОНГОЛ УЛСЫН ХҮҮХЭЛДЭЙН ТЕАТР (48039)
» МҮЭХ (66631)
» МҮХАҮТ (59087)
» МҮСХНХ (26253)
» МҮОНРТ (68607)
» Мэдээлэл технологи шуудан харилцаа холбооны газар (56388)
» ЭМНЕСТИ ИНТЕРНЭШНЛ ОУБ (43631)
» ШШГЕГ (63023)
» ШҮҮХ ПРОКУРОР (80841)
» Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар (83710)
» ЧИНГИС ХААНЫ ДЭЛХИЙН АКАДЕМИ (52789)
» Чөлөөт Бүс (60600)
» ЦЕГ (95011)
» Цахилгаан тээвэр (59220)
» ЦОГЦ ХАРИЛЦАА ТӨВ (66354)
» Цөмийн энергийн газар (62810)
» Хил хамгаалах ерөнхий газар (26452)
» Харилцаа Холбооны зохицуулах хороо (60266)
» ХХЕГ (56131)
» ХҮЧИРХИЙЛЛИЙН ЭСРЭГ ҮНДЭСНИЙ ТӨВ (60574)
» УБЦТС TЭЦ-4, 3 (80752)
» УМБГ (58519)
» Улсын мєрдєн байцаах газар (56369)
» УРЛАГ- УЛСЫН ДРАМЫН ЭРДМИЙН ТЕАТР (59369)
» УРЛАГ- УДБЭТ (57869)
» Ус сувгийн удирдах газар (24913)
» ТАГНУУЛ (93939)
» ТАТВАРЫН ЕРӨНХИЙ ГАЗАР (76090)
» ТӨМӨР ЗАМ (103688)
» Тээврийн төлөвлөлтийн хэлтэс (54389)
» Санхүүгийн зохицуулах хороо (26263)
» СОНГУУЛИЙН ЕРӨНХИЙ ХОРОО (63508)
» Сэргээн засалт, сургалт үйлдвэрлэлийн төв (37675)
» НИТХ (48261)
» Нийгмийн даатгал (59627)
» Нийслэлийн ЗДТГ (24863)
» Нийслэлийн газрын алба (27398)
» Нийслэлийн агаарын чанарын алба (53656)
» Нийслэлийн статистикийн газар (24410)
» НАББҮХ (52836)
» НҮБ (54001)
» Авлигатай Тэмцэх Газар (86823)
» Авто тээврийн газар (68235)
» ОБЕГ (70961)
» Оюуны өмчийн газар (22008)
» Үндэсний Дата Төв (50872)
» ҮТЕГ (53037)
» ҮНДЭСНИЙ НОМЫН САН (54712)
БАРИЛГА
» Гангар инвест (53185)
» ГАЗАР ХАШАА (81384)
» ГАНДИРС (40300)
» ГАНГАР ИНВЕСТ (59090)
» Барилгын материал (51859)
» БАЯСАХ ТРЕЙД (41391)
» БАРИЛГА-САЙН МЭДЭЭ (59805)
» БАРИЛГА-ҮНЭ ХАНШ (108247)
» БАРИЛГА (94417)
» ЖИГҮҮР ГРАНД (68385)
» ИХ ҮЙЛСИЙН ЭРЭЛД (40671)
» МУУ МЭДЭЭ (72125)
» ЭКО КОНСТРАКШН (62996)
» ШИНЭ БАЙР (78415)
» ЦАСТ ИМПЕКС (56597)
» УЛААНБААТАР ӨРГӨӨ (38629)
» Тахилт өндөр уул (52610)
» АЛТАЙ КОНСТРАКШН (65804)
» АВЗАГА ТРЕЙД (59020)
» Пума констракшн (55199)
БАРАА БҮТЭЭГДЭХҮҮН
» БҮТЭЭГДЭХҮҮН-АРХИ (82967)
» СЭЖИГТЭЙ БАРАА (76190)
БАНК САНХҮҮ
» ДААТГАЛ (53076)
» ГОЛОМТ (71224)
» ББСБ (52909)
» БАНК САНХҮҮ (82084)
» БАНК (59250)
» МУУ МЭДЭЭ (62451)
» МОНГОЛ ДААТГАЛ (51202)
» МОНГОЛ БАНК (87730)
» МОНГОЛ ШУУДАН (51762)
» ЭРЭЛ (53455)
» ЧИНГИС ХААН (51408)
» ХЗХ (56095)
» ХХБ (56860)
» ХАДГАЛАМЖ (58529)
» ХАС (55154)
» ХААН (70788)
» ХӨГЖЛИЙН БАНК (74761)
» УЛААНБААТАР БАНК (56751)
» ТРАНС (52285)
» ТӨРИЙН БАНК -ЗООС (73080)
» Тээвэр хөгжлийн банк (52371)
» САЙН МЭДЭЭ (54620)
» НАЙМАН ШАРГА (68855)
» АНОД (63565)
» ПРАЙМ ДААТГАЛ (37001)
» КАПИТРОН (52037)
» КАПИТАЛ (54558)
» ҮНДЭСНИЙ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ (53408)
» ҮНЭ ХАНШ (69157)
БААР РЕСТОРАН ЦАЙНЫ ГАЗАР
» Дреам (52513)
» БААР- ДОРГИО (64640)
» Бусад (54260)
» ЗОЧИД БУУДАЛ (65085)
» Жура ресторан (50362)
» МЕТРОПОЛИС (42490)
» ЧАПЛИН РЕСТОРАН (38156)
» Цайны газар- БЭЭЖИН НУГАС (37962)
» Цайны газар- ХААН БУУЗ (38543)
» СТЕЛЛА (46182)
» СТРИНГС КЛУБ (37985)
» СӨҮЛ РЕСТОРАН (50306)
» АМРИТА (39973)
» The Bull (46068)
» RIVER SOUND (48116)
» Loving hut (45487)
» HOLLYWOOD (48081)
» САУН МАССАЖ (59380)
» SS клуб (50011)
ЗӨВЛӨГӨӨ
» БИЗНЕС ТӨЛӨВЛӨГӨӨ (612640)
» ЗУРХАЙ (1230206)
» ЗАР (836672)
» ЗӨВЛӨГӨӨ (1482047)
» ИРГЭНИЙ ЭРХ (60263)
» МАРКЕТИНГ МЕНЕЖМЕНТ (80886)
» ХИЧЭЭЛ СУРГАЛТ (88177)
» ХУУЛЬ (803440)
» ХООЛНЫ ЖОР (252551)
» СЕКС ЗӨВЛӨГӨӨ (108077)
» СУРГАМЖ (55231)
» СОНЖОО (125774)
» Сэтгэл зүй (702491)
» РЕКЛАМ БАЙРЛУУЛАХ (38766)
» ПИ АР (70695)
» РЕКЛАМ (64822)
МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ
» ЛАВЛАХ (60590)
» Дартс (48394)
» ГЭМТ ХЭРЭГ (236542)
» ГАДААД МЭДЭЭ (1767124)
» ВИДЕО МЭДЭЭ (1003296)
» БИЗНЕС МЭДЭЭ (689906)
» Их хуралдай (69006)
» МЭДЭЭ МЭДЭЭЛЭЛ (535481)
» МЭДЭЭ АЙМААР (169616)
» МЭДЭЭ ҮНЭ ХАНШ (115891)
» ЦУНАМИ (48103)
» Цөмийн хаягдал (48524)
» ХҮНИЙ ХӨГЖИЛ САН (69735)
» ХҮНС (50210)
» ФАКС МЭДЭЭ (52672)
» ФОТО МЭДЭЭ (1134360)
» УРЛАГ (1385081)
» ТЕХНОЛОГИ (1124077)
» ТВ МЭДЭЭ (64462)
» ТАНИН МЭДЭХҮЙ (91189)
» ТОДРУУЛГА (78000)
» СЕКС (1197395)
» СЭРЭМЖЛҮҮЛЭГ (71835)
» СУДАЛГАА (690294)
» СОНИН ХАЧИН (317222)
» СПОРТ (1394755)
» СКАНДАЛ (74221)
» НИЙТЛЭЛ (263829)
» НОЦТОЙ МЭДЭЭ (429712)
» Өвөр Монголын мэдээ (56216)
» NEWS /Russia/ (54666)
» NEWS /English/ (51984)
» NEWS /China/ (66970)
ЯРИЛЦЛАГА
» БИЗНЕС (1055656)
» УЛС ТӨР (1060592)
» УРЛАГ (1051862)
» СПОРТ (1053754)
» НИЙГЭМ (1057303)
ЯАМ
» ГАДААД ХЭРГИЙН ЯАМ (62490)
» Барилга хот байгуулалтын яам (32124)
» БСШУЯ (88758)
» БАТЛАН ХАМГААЛАХ ЯАМ (65333)
» БОАЖЯ (54297)
» Зам, тээврийн хөгжлийн яам (49608)
» ЯАМ (50384)
» ЭМЯ (71503)
» ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ ЯАМ (48953)
» Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам (11339)
» ХХААХҮЯ (49958)
» ХҮНС, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ, ХӨНГӨН ҮЙЛДВЭРИЙН ЯАМ (45357)
» Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам (52916)
» УУЯ (36158)
» Соёлын яам (10993)
» САНГИЙН ЯАМ (47365)
» ХЗДХЯ (44658)
ЭРҮҮЛ МЭНД
» ЙОНСЕЙ эмнэлэг (55363)
» ГЯЛС ТӨВ (42765)
» ГАРЬД МАГНАЙ эмнэлэг (49795)
» МОНОС (53928)
» Мөнх-Үйлстэн (45173)
» ЯТТ 103 (48952)
» ЭМДЕГ (13341)
» ЭМИЙН САН (68130)
» ЭМНЭЛЭГ-АЧТАН (49382)
» ЭМНЭЛЭГ (82046)
» ЭМ БЭЛДМЭЛ (61502)
» ЭХ НЯЛХАС (55980)
» ЭРYYЛ МЭНД (135749)
» ЭРҮҮЛ МЭНД ЗӨВЛӨГӨӨ (164213)
» Шинжлэх ухаан (46767)
» Халдварт Өвчин Судлалын ҮТ (50944)
» ХАВДАР СУДЛАЛ (49797)
» УЛАМЖЛАЛТ АНАГААХ (43714)
» УЛААН ТУУЗ эмнэлэг (50422)
» СЭТГЭШГҮЙ эмнэлэг (45901)
» СОНГОДО эмнэлэг (54807)
» ЁН МЭЛМИЙ эмнэлэг (40365)
ШИНЭ НОМ
» ШИНЭ НОМ (904595)
» НОМ (62771)
Шинэ 8 ангилал
» Ярилцах цаг (14126)
» Энтертаймент (76642)
ШАР МЭДЭЭ
» ШАР МЭДЭЭ (1156103)
ХҮМҮҮС
» Д.Дагвадорж /сумоч/ (76832)
» Д.Сумьяабазар /бөх/ (59590)
» ГАДААД ХҮМҮҮС (86020)
» БОЛОД.М Утга зохиол (67713)
» БОЛОД.М Нийтлэл (67178)
» ИЛТГЭЛҮҮД (58426)
» ИРГЭДИЙН ЗАХИДАЛ (881383)
» ЯРИЛЦЛАГА (1293744)
» Ц.Мянганбаяр (61446)
» ХҮМҮҮС-ТҮҮХ НАМТАР (171277)
» ХҮМҮҮС (1191193)
» ХҮНИЙ АМЬДРАЛ (124952)
» ТӨРИЙН ХУТГУУР (83148)
» Тэр хэн бэ? нэвтрүүлэг (22225)
» СЭЖИГТЭЙ ХҮМҮҮС (116850)
» С.Жавхлан /дуучин/ (64154)
» ОДДЫН АМЬДРАЛ (1140270)
УЛС ТӨРЧ
» Лу.Болд (52171)
» Л.Гантөмөр /АН/ (51542)
» Л.Гансүх АН (51085)
» Л.Гүндалай АН (53721)
» Д.Лүндээжанцан /МАН/ (49385)
» Д.Дондог (46333)
» Д.Дорлигжав /АН/ (50982)
» Д.Дамба-Очир (49502)
» Д.Дэмбэрэл /МАН/ (54362)
» Д.Ганхуяг (50712)
» Д.Балдан-Очир (50819)
» Д.Батбаяр /АН/ сумоч (61805)
» Д.Бат-Эрдэнэ /Ажнай/ (49924)
» Д.Зоригт /МАН/ (58111)
» Д.Зоригт /АН/ (46688)
» Д.Загджав МАН (49932)
» Д.Идэвхтэн /МАН/ (46962)
» Д.Энхбат /Ногоон нам/ (57637)
» Д.Эрдэнэ-Бат /АН/ (48070)
» Д.Хаянхярваа (51315)
» Д.Тэрбишдагва (53948)
» Д.Нямхүү (49488)
» Д.Амарбаясгалан /МАН/ (44130)
» Д.Арвин (50611)
» Д.Одбаяр /МАН/ (47382)
» Д.Одхүү АН (48088)
» Д.Очирбат (49290)
» Д.Оюунхорол /МАН/ (50638)
» Г.Батхүү АН (56272)
» Г.БАЯРСАЙХАН (52487)
» Г.Занданшатар /МАН/ (51775)
» Г.Мөнхбаяр (51771)
» Г.Шийлэгдамба МАН (48128)
» Г.Уянга (54260)
» Бадмаанямбуу. Бат-Эрдэнэ /МАН/ (69717)
» Баабар (50645)
» Батж.Батбаяр /АН/ (53554)
» Б.Баттулга (44873)
» Б.Жаргалсайхан /БНН/ (63415)
» Б.Чойжилсүрэн (59240)
» Б.Наранхүү АН (46719)
» Б.Нямтайшир (49310)
» З.Энхболд (56278)
» З.Алтай (52888)
» Ж.Батзандан (52072)
» Ж.Батсуурь (50258)
» Ж.Бат-Эрдэнэ (49434)
» Ж.Мөнхбат /МАН/ (51043)
» Ж.Энхбаяр (55478)
» Ж.Цолмон /ЭМЯ/ (54243)
» Ж.Сүхбаатар /МАН/ (48692)
» М.Зоригт / ИЗН/ (52168)
» М.Энхболд МАН (55040)
» М.Энхсайхан (54202)
» М.Сономпил (44625)
» Я.Батсуурь (46205)
» Э.Батүүл (76542)
» Э.Мөнх-Очир (48395)
» Ш.Сайхансамбуу (58505)
» Ч.Хүрэлбаатар (50595)
» Ч.Улаан (53246)
» Ч.Сайханбилэг (55829)
» Ц.Даваасүрэн (50858)
» Ц.Дашдорж (48248)
» Ц.Батбаяр /МАН/ (52959)
» Ц.БАЯРСАЙХАН (48346)
» Ц.Жанлав МАН Дорнод (38117)
» Ц.Мөнх-Оргил /МАН/ (52887)
» Ц.Элбэгдорж АН (79231)
» Ц.Шинэбаяр (51591)
» Ц.Шаравдорж /МАН/ (46681)
» Ц.Цэнгэл (49303)
» Ц.Сэдванчиг (47652)
» Ц.Нямдорж МАН (62684)
» Ц. Оюунгэрэл (60763)
» Х.Болорчулуун (45928)
» Х.Бадамсүрэн (45954)
» Х.Баттулга АН (62367)
» Х.БАДАМСҮРЭН (46065)
» Х.Жекей (47468)
» Х.Тэмүүжин /АН/ (79603)
» Х.Наранхүү (49381)
» УЛС ТӨРЧ (75927)
» У.Барсболд /МАН/ (46967)
» У.Хүрэлсүх МАН (53531)
» Т.Ганди (57217)
» Т.Бадамжунай /МАН/ (53098)
» Т.Энхтайван (44132)
» Сү.Батболд (56070)
» Су.Батболд МАН (51981)
» С.Ламбаа /АН/ (52012)
» С.Дэмбэрэл /ТАНХИМ/ (50533)
» С.Ганбаатар (52576)
» С.Баяр МАН (66623)
» С.БАЯРЦОГТ /АН/ (63176)
» С.Бямбацогт (54823)
» С.Эрдэнэ АН (57331)
» С.Оюун (53180)
» Р.Гончигдорж (56290)
» Р.Содхүү (51427)
» Р.Раш (51261)
» Р.Амаржаргал /АН/ (55191)
» Н.Ганбямба (50098)
» Н.Болормаа (51374)
» Н.Батбаяр /АН/ фортуна (61695)
» Н.Баяртсайхан (45890)
» Н.Энхбаяр (86164)
» Н.ЭНХБОЛД (51826)
» Н.Удвал МАХН (51111)
» Н.Номтойбаяр МАН (61523)
» Н.Алтанхуяг АН (63277)
» А.Мөнхбат МЗХ (45679)
» А.Тлейхан (45353)
» Ё.ОТГОНБАЯР (58152)
» О.Магнай (50720)
» О.Чулуунбилэг /АН/ (43155)
» О.Чулуунбат (50185)
» П.Алтангэрэл АН (50720)
» Ө.Энхтүвшин МАН (49955)
» Ч.Ганхуяг (52570)
УЛС ТӨР
» ЕРӨНХИЙЛӨГЧ (82928)
» ЕРӨНХИЙ САЙД (77594)
» Гал үндэстэн (47421)
» БХЯ Цэрэг (46300)
» ЗАСГИЙН ГАЗАР (86314)
» ЗАСАГ ДАРГА (46545)
» ИРГЭНИЙ ХӨДӨЛГӨӨН (54281)
» МАХН /new/ (52186)
» МҮАН нам (44266)
» ЭЛЧИН (49019)
» УЛС ТӨР (1585540)
» УИХ-дарга (64439)
» УИХ (73929)
» Төлбөртэй (29044)
» Тєрийн ордон (49046)
» Нам- Монголын консерватив нам (32652)
» НАМЗХ /МАСЗХ/ (46442)
» НАМОХ /МАСОХ/ (44169)
» НАМ-ИРГЭНИЙ ЗОРИГ (47959)
» НАМ-НН (44486)
» НАМ- АРДЧИЛСАН НАМ (94333)
» НАМ - МАН (68383)
» НАМ (83754)
» ҮНДСЭН ХУУЛИЙН ЦЭС (46083)
» Өргөдлийн байнгын хороо (28387)
УУЛ УУРХАЙ
» ДАРХАНЫ ТӨМӨРЛӨГИЙН ҮЙЛДВЭР (50179)
» ДОРНОТ УРАНЫ ОРД (46754)
» ГАШУУН СУХАЙТ (44240)
» ГАЦУУРТ ХХК (53206)
» БАГАНУУР УУРХАЙ (53201)
» БАГАНУУР (46670)
» БОРОО ГОУЛД (55539)
» БОРОО ОРД (44812)
» БҮРЭН ХААН ОРД (35618)
» МАРДАЙ (52733)
» МАК /МОНГОЛ АЛТ/ (56066)
» МОНГОЛРОСЦВЕТМЕТ (48769)
» МОНГОЛ ГАЗАР (45242)
» МОНГОЛ 999 (44620)
» ЭМЭЭЛТ МАЙНЗ (37809)
» Энержи ресурс (49616)
» ЭРДЭНЭТ (77258)
» ЭРДЭНЭС МЖЛ (45545)
» ЭРДЭНЭС ТАВАНТОЛГОЙ (73110)
» ШИВЭЭ ОВОО ОРД (54356)
» Чалко (42804)
» ЦАЙРТ МИНЕРАЛ (35624)
» ЦАГААН СУВАРГА (45118)
» ХАН РЕСОРСЕЗ Инк (46239)
» ХӨШӨӨТИЙН УУРХАЙ (127683)
» УУЛ УУРХАЙ (107407)
» УРАН (49154)
» Тавантолгой Түлш ХХК (26735)
» Тавантолгой төмөр зам (22402)
» ТАВАНТОЛГОЙ (84885)
» ТӨМӨРТЭЙН ОВОО (49895)
» ТӨМӨРТЭЙН ОРД (49998)
» РИО ТИНТО (53791)
» НИНЖА (49450)
» Нийтлэлч Болормаа (30050)
» НАРИЙН СУХАЙТ (42519)
» АЙВЕНХОУ МАЙНЗ (45287)
» АЛТАНДОРНОД МОНГОЛ (66076)
» АДУУНЧУЛУУН ХК (44980)
» АЖНАЙ (49891)
» АШИГТ МАЛТМАЛ (49855)
» Арева “Кожеговь” (42576)
» ОЛОН ОВООТ (51429)
» ОЮУТОЛГОЙ (122076)
» ПЕТРО ЧАЙНА ДАЧИН ТАМСАГ (66323)
» ПОЛО РЕСОУРСЕС (32870)
УРАН ЗОХИОЛ
» ДУУНЫ ҮГ (90037)
» ЗҮЙР ЦЭЦЭН ҮГ (79517)
» ШИНЭ ДУУ (75380)
» ШҮЛЭГ (166268)
» ХАЙРЫН ЗАХИДАЛ (55942)
» ХYYХДИЙН ЗОХИОЛ (58792)
» УТГА ЗОХИОЛ (68405)
» ТЭМДЭГЛЭЛ (66409)
» ТҮҮХ (85356)
» АФОРИЗМ (116111)
» АРДЫН УРАН ЗОХИОЛ (60499)
» ОНИГОО (978457)
» ОНЬСОГО (63370)
» ӨГҮҮЛЛЭГ (1148624)
СОНГУУЛЬ
» СОНГУУЛЬ (97253)
НИЙГЭМ ЭДИЙН ЗАСАГ
» БАЙГАЛ ОРЧИН (110118)
» БАЯР НААДАМ (107017)
» ЭДИЙН ЗАСАГ-ДЭЛХИЙ (65727)
» ЭДИЙН ЗАСАГ (1441905)
» ШИНЖЛЭХ УХААН (61088)
» ШАШИН (1181712)
» ХУВЬЦАА (52706)
» УЛААНБААТАР ХОТ (137076)
» ТАТВАР (51271)
» НИЙГЭМ (1396938)
» ОЮУТАН (68681)
» ОРОН НУТАГ (86486)
АЙМАГ
» Дорноговь (62081)
» ДУНДГОВЬ (74289)
» ДАРХАН УУЛ (92766)
» ДОРНОД (77974)
» Говьсүмбэр (53452)
» ГОВЬ-АЛТАЙ (83248)
» Баян-Өлгий (68004)
» БУЛГАН (71873)
» БАЯНХОНГОР (83259)
» ЗАВХАН (68250)
» ЭРДЭНЭТ (57092)
» ХЭНТИЙ ӨНДӨРХААН (82572)
» ХОВД (72805)
» ХӨВСГӨЛ (88564)
» Увс (82093)
» ТӨВ (56108)
» СЭЛЭНГЭ (70835)
» АРХАНГАЙ (61528)
» ОРХОН (61443)
» ӨМНӨГОВЬ (83426)
» Өвөрхангай (69648)
» СҮХБААТАР (67278)
АГЕНТЛАГ
» Мал эмнэлгийн ерөнхий газар (10668)
КОМПАНИ
» Дацан трейд (51543)
» ДЭВШИЛ (35683)
» ДАШВААНЖИЛ (52235)
» ДОНШИН (48733)
» ГОВЬ (52705)
» ГОЁО (39630)
» Витафит (51879)
» Витсамо Фрутт Жүүс ХХК (57004)
» Вагнер Ази (55162)
» ВОЯАЖ (38439)
» БИШРЭЛТ (48825)
» БИТ ХЭВЛЭХ (34921)
» Боорчи (56308)
» БУЯН ХОЛДИНГ (39478)
» БАМБУУШ (35853)
» БYТЭЭГДЭХYYН-КОКА КОЛА (36358)
» Бөхбат (52541)
» БӨXӨГ (34631)
» Зиг Заг (36591)
» ЖЕМ (55206)
» ЖИ МОБАЙЛ (63471)
» Жигүүр гранд (71222)
» ЖУУЛЧИН (35558)
» ЖАСТ ОЙЛ ШТС (58340)
» ИММО ТРЕЙД ХХ (48656)
» Имарт (20441)
» Изинис Эйрвэйс (54203)
» Их-Өвөр (61140)
» МИГ даатгал (48815)
» Монгол газар (61212)
» Монгол Шилтгээн ХК (52358)
» Монгол тамхи СО ХХК (58875)
» Мон-ад (50734)
» Мон Эн Ко (69934)
» Макс групп (62381)
» МЦХ, МОНГОЛ ШУУДАН (50898)
» МАХ ИМПЕКС (58982)
» МАК (68349)
» МОБИКОМ (81915)
» МОНДАВС ХХК (41002)
» МОНГОЛ МАХ ЭКСПО (37316)
» МОНФРЭШ (55060)
» МОНСУДАР (34282)
» МОНРОУД (48319)
» МОННИС (54146)
» МОН УРАН (66421)
» Мөнхийн үсэг (49820)
» ЮНИТЕЛ (75193)
» ЭДМОН (38611)
» ЭРЭЛ ХХК (51088)
» ШУНХЛАЙ ШТС (55527)
» Хамо (47346)
» Хаан хүнс хк (52249)
» ХОС ГАРЬД ХХК (38946)
» Хүннү-Эйр (51485)
» УЛУСНЭТ (35400)
» УЛААНБААТАР ПРИНТ (34250)
» УРЛАХ ЭРДЭМ ХЭВЛЭХ (35785)
» ТЭСО (19220)
» ТАЛХ ЧИХЭР (59645)
» ТАВАН БОГД (49794)
» Тэнгэр даатгал (48385)
» Тэнүүн-Огоо (49712)
» СББ (50507)
» Синчи-Ойл (62917)
» Саун- ТҮНДЭМҮН (40576)
» СЭЖИГТЭЙ БАЙГУУЛЛАГА (77069)
» СОДМОНГОЛ ШТС (67194)
» СОЁМБО ХЭВЛЭХ (37786)
» СКАЙТЕЛ (54229)
» СҮҮ ХК (60769)
» НОМИН ХОЛДИНГ (57737)
» АЛЕЙСК ИМПЕКС- Алейка гурил (40406)
» АЛТАЙ КАШМЕР (41574)
» АЛТАН ТАРИА (59913)
» АДМОН (35701)
» Алко групп (48962)
» Алтай Констракшн (50290)
» Алтай хүдэр (50564)
» АЭРОМОНГОЛИА ХХК (52044)
» АТАР ӨРГӨӨ (59388)
» АСА групп (48030)
» АПУ (63574)
» ОБ КАПИТАЛ (35688)
» ПЕТРОВИС НИК ШТС- (73279)
» КОМПАНИУД (58220)
» UFC (67585)
» Prophecy resource (58288)
» ӨГӨӨЖ (51589)
» Ospring (36476)
» MАГНАЙ ТРЕЙД ШТС (59078)
» MILL HOUSE-АТАР ГУРИЛ (43176)
» MCS (81949)
BOLOD STUDIO
» Иргэний үг (10461)
» МАНАЙД ИРЭЭРЭЙ НЭВТРҮҮЛЭГ (13447)
» Хүүхдийн ертөнц (16091)
» Фото сурвалжлага (10638)
» Таны мэдлэгт | Animation (12933)
» Нийгмийн төрх - Хуулийн зөвлөгөө (12368)
» Нийгмийн төрх (11534)
» Асуудлыг тодруулъя (13875)
» Онцлох хүмүүс (10931)
» Оточ - Эмчийн зөвлөгөө подкаст (10310)
» Контентууд (11754)
» Petrichor /Гэгээлэг нийгмийн үнэр/ (12667)
» LIVE (15917)
» Expert podcast (11623)
» Bolod Studio | Ярилцлага (13502)
» Bolod Studio | Реклам (12983)
» Bolod Studio | Онцлох нийтлэл (11845)
» Bolod News (19694)
» 7 хоногийн тойм (18484)
» "Тэр хэн бэ?" ярилцлагын нэвтрүүлэг (14343)
» "Нутаг нэг" подкаст (12709)
   

Ө.Энхтүвшин: Намын дотоод эв нэгдэл суларсан

Ө.Энхтүвшин: Намын дотоод эв нэгдэл суларсан
2013-10-28

МАН-ын XXVII Их хуралд тавьсан МАН-ын дарга Ө.Энхтүвшингийн илтгэлийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.



Эрхэм хүндэт төлөөлөгчид өө!
Хүндэт зочид, хатагтай, ноёд оо!


МАН-ын 230 шахам мянган гишүүнийг төлөөлж сонгогдон тэднийхээ итгэл сэтгэлээр жигүүрлэн Их хуралдаа ирсэн төлөөлөгч нөхөддөө чин сэтгэлийн баяр хүргэж, амжилт хүсье!

Мөн хүндэт зочиддоо гүн талархал илэрхийлье!

МАН-ын ээлжит энэ Их хурал ажлаа хэрхэн зохион байгуулж, ямар шийдэр гаргахыг ширтэн харж, догдлон хүлээж буй ард иргэд, манай намын мянга мянган гишүүд дэмжигчиддээ Та бүхний өмнөөс халуун мэндчилгээ дэвшүүлж сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе!

МАН-ын  27 дугаар Их хурал 10 дугаар сарын  27 буюу арвидах барилдлагатай бар өдөр нээгдэж байна. Хамгийн гол нь, эдүгээгээс 52 жилийн тэртээх намрын энэ өдөр Монгол Улсын бие даасан бүрэн эрхт байдал, тусгаар тогтнолыг дэлхий нийтээр хүлээн зөвшөөрч Нью-Йоркийн тэнгэрт БНМАУ-ын төрийн далбааг намируулсан түүхтэй юм.

Ардын намыг үүсгэн байгуулж эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө амь, амьдралаа золиослон тэмцэж өнөөгийн цаг үетэй золгуулж өгсөн анхны долоон хувьсгалч, тэднээс ялалтын бамбарыг шилжүүлэн авч дараа, дараагийнхандаа нэр төртэйгөөр өртөөлөн хүргэсэн үе үеийн эх орончид, энэ намын цаг, цагийн удирдлага, ахмад үеийнхнийхээ алдар гавьяаг гүнээ хүндэтгэж бахархан тэмдэглэж байна.

        I.Алдаа, оноогоо дэнслэх нь:

Эрхэм нөхөд өө!

МАН-ын XXVI Их хурлаас хойш яг З жилийн нүүр үзэж байна. Энэ хугацаанд олсон, алдсанаа дэнсэлж үзвэл, тэр нь илүү, энэ нь бага гэж дүгнэхэд амаргүй байна. Үүнийг яг нарийн жигнэж тогтоох гэж оролдох нь энэ тэргүүний зорилго биш ч байж мэднэ. Бидэнд ололт амжилт, алдаа оноо аль, аль нь  байгаа.

Энэ хугацааны ихэнхэд нь бид Ардчилсан намтай хамтарч Засгийн эрхийг барьсан.

Ард түмнээ гэсэн нэгэн үзүүрт сэтгэлээр зүтгэж,  эхлэл, суурийг нь тавьсан, үргэлжлүүлсэн, дуусгасан ажлуудыг нэрлэ гэвэл маш урт жагсаалт гарах болно.

Оюутолгой, Тавантолгойг эдийн засгийн эргэлтэд оруулан, түүний үр шимийг ард иргэддээ хүртээсэн, Атрын III аяныг амжилттай өрнүүлж гурил, төмс, хүнсний ногооны дотоодын хэрэгцээг өөрийн үйлдвэрлэлээр бүрэн хангасан, “Монгол мал” хөтөлбөрийг санаачлан хэрэгжүүлж малын тоо толгойг зарим жилд 50 шахам саяд хүргэсэн, оюутнуудыг үндэсний тэтгэлэгтэй болгосон, олон аймгийг нийслэлтэй авто замаар холбох ажлыг шинээр эхлүүлж хөрөнгийн эх үүсвэрийг шийдвэрлэсэн, цалин хөлс, тэтгэвэр, тэтгэмжийг хэд хэдэн удаа нэмэгдүүлж, өрхийн орлогыг дээшлүүлсэн, ялангуяа орлого багатай, хөгжлийн бэрхшээлтэй, өнчин өрөөсөн, өндөр настан иргэдээ онцгой анхаарсан зэрэг бодитой ажлуудыг хийж, чамлахааргүй үр дүн гаргасныг хэн ч үгүйсгэж чадахгүй. Хөгжлийн хураангуйлсан үзүүлэлтийн нэг болох эдийн засгийн өсөлт энэ жилүүдэд төлөвлөснөөс илүү хангагдаж  тухайлбал,  2011 онд 20,2 хувьд хүрсэн гэдгийг саяхан Засгийн газраас УИХ-ын гишүүдэд тараасан Монгол Улсын 2014 оны төсвийн төслийн танилцуулгад /17-р хуудас/ онцлон тэмдэглэж хүлээн зөвшөөрсөн байна.

Ийм өндөр өсөлт үзүүлсэн улс дэлхий дээр тухайн жилд тийм ч олон биш байх аа. Эдийн засгийн өндөр өсөлтийн үр шим яагаад айл өрхийн хаалга, цонхоор орж ирсэнгүй вэ, гол автор нь болсон МАН 2012 оны сонгуульд юуны учир ялагдав гэж зарим хүн асууж, шүүмжилдэг. Эдийн засгийн өсөлтийн үр өгөөж айл өрхийн амьдралд тэр даруйдаа тусч мэдрэгддэггүй боловч аажимдаа их, бага ямар нэг хэмжээгээр  заавал нөлөөлдөг гэж дэлхийн томоохон эдийн засагчид, судлаачид тайлбарладаг. Энэ оны 8 дугаар сарын статистикийн нэгдсэн үзүүлэлтийг аваад үзэхэд, 2013 оны II улирлын эцэст нэг өрхийн сарын дундаж мөнгөн орлого 841,2 мянган төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеийнхээс 93,8 мянган төгрөг буюу 12,6 хувиар нэмэгдсэн гэжээ. Эдийн засгийн байдал улам хүндэрсээр буй энэ үед, цалин хөлс, тэтгэвэр, тэтгэмжийг нэг ч төгрөгөөр нэмээгүй байхад яагаад ийм үзүүлэлт гарав гэдэг нь сонирхол татна. Энэ бол өмнөх жилүүдийн эдийн засгийн өндөр өсөлтийн үр дүн хожуу ч гэсэн гарч буй хэрэг.

Мөн жижиг, дунд бизнесийг 19 хуулийн 243 заалтын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтөөр хүчтэй дэмжиж ирсний өгөөж юм. Түүнчлэн оюутан хүүхдүүдийнхээ сургалтын  төлбөрийг хэдэн малаа зарж байж ард нь гардаг байсан малчдын тэр дарамтыг 2 жил дараалан төр нуруун дээрээ үүрсэнтэй холбоотойг ч бас тооцох ёстой. Эдийн засгийн өндөр өсөлт болон дээрх хүмүүнлэгийн арга хэмжээнүүд дараа дараагийн жилүүдэд тогтвортой үргэлжилсэн бол айл өрхийн орлого бүр дээгүүр үзүүлэлттэй гарах байлаа. Оюутолгойд хөрөнгө оргуулагч “Рио Тинто”, Тавантолгойгоос, нүүрс импортлогч “Чалко” компаниудаас 600 сая ам.долларын урьдчилгаа авч их хэмжээний өр үүсгэсэн хэмээн өнөөгийн эрх баригчид  бүхэлд нь харлуулан сурталчилдаг мөнгөний  тэрхүү урсгал нь хэн нэгэн юм уу, хэсэг бүлэг хүний халаасыг түнтийлгээгүй, харин тэр чигээрээ ард түмэнд орлого болон очсон нь үнэн юм.

Бас нэгэн үзүүлэлтийг дурдахад, 2012 оны дүнгээр, Монгол Улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 14 их наяд төгрөгт хүрч нэг хүнд ногдох орлого 3335 ам.доллар болсон юм.

Өмнөх Засгийн газар 2012 оны сонгуулийн өмнө бондын арилжаагаар гадаадаас 580 сая ам.доллар босгон нэг ч цент заралгүй Хөгжлийн банкинд үлдээсэн. Нэг үгээр хэлбэл, хөрөнгийг нь босгоод тууз хайчлах эрхийг нь өнөөгийн эрх баригчдад шилжүүлсэн.

Гэвч нийгмийн тогтвортой байдлыг хангах, эдийн засгийн өсөлтийг түргэтгэх, хүн төвтэй хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлэхийн төлөө зүтгэж ирсэн нам маань сүүлийн 3 сонгуульд амжилтгүй оролцлоо. Үүний шалтгааныг хоёр гуравхан зүйлээр хялбархан тайлбарлах аргагүй юм. Манай намын олон мянган гишүүд, дэмжигчдийн хамтын тэмцлийн үр дүнг сэтгэлийн хөдлөлөөр юм уу, эсвэл  явцуу сонирхлын  үүднээс хандаж амархан дүгнэж болохооргүй байна. Их хөнгөхөн дүгнэх гэж оролдох юм бол ялагдлын шалтгааныг  бодитой олж харан, үнэн, зөв сургамж авч, цаашдын зорилт, зорилгоо олигтой тодорхойлж чадахгүй нь ойлгомжтой. Дахин бүр том алдах магадлалтай.

Сонгуулиудад амжилтгүй оролцсон дүнгийн талаар намын Бага хурал, аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн намын хороо, үүрүүдийн хурлаар хэлэлцэж шалтгааныг нь оношлохоор нэлээд сайн ярилцсан гэж бодож байгаа. Энэ талаарх гишүүд, дэмжигчдийнхээ санал, бодлыг хураангуйлан өгүүлбэл:

  • Дэмжигчдийн санал 2 намд хуваагдсан;
  • Намын дотоод эв нэгдэл суларсан;
  • Гишүүд дэмжигчдээ нийтэд нь идэвхжүүлж сонгогч олон түмний гүнд орж зүрх сэтгэлд нь хүрч нөлөөлж чадаагүй;
  • НАШБ-уудаа түшиж ажиллах талаар олигтой анхаараагүй;
  • “Ерөнхийдөө л болох байх, наанадаж хамтарсан Засгийн газар дахин байгуулагдана” гэж тооцоолж тайвширсан, Засгийн газраас хэрэгжүүлсэн ахицтай ажлуудыг ард түмэн ойлгож, бүрэн дүүрэн байгаа мэтээр төсөөлж сурталчилгааг алгуурласан, сөрөг хүчнээ дутуу үнэлсэн;
  • Улс төрийн өрсөлдөөнд гол үүрэг гүйцэтгэх ёстой идэвхтэн, сонгуультнууд маань сэтгэлээ жигд өгч зүтгээгүй;
  • Нэр дэвшүүлэх хүмүүсээ сонгохдоо дутуу тооцсон, намын гишүүдээс сонгуулийн өмнө ирүүлсэн санал, судалгаанд ач холбогдол өгөөгүй;
  • Хүн амын олонх болсон залуучуудтай ойртож, тэднийг татах чиглэлээр хийсэн ажлууд хэлбэрдэхээс цааш хэтрээгүй;
  • Сонгуулийн удирдлага, зохион байгуулалт, сурталчилгаа, ПИАР-ын ажил сул байсан;
  • Орчин цагийн сонгуулийн менежмент, арга технологийг эзэмших тал дээр хоцрогдсон гэсэн шалтгаануудыг дээрх шат, шатны Хурлууд дээр тойрч ярьсан байна.


Мөн санал тоолох хар машин, Сонгуулийн тухай хуультай холбоотой элдэв луйвар гарсан гэдэг эргэлзээ олон түмний дотор өнөө хэр арилаагүй хэвээр байна.

Түүнчлэн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгууль түүхэнд үзэгдээгүй шударга бус, хүч тэнцвэргүй нөхцөлд явагдсаныг VIII сард болсон Бага хурал дээр онцлон тэмдэглэсэн.

Гэхдээ биднээс өөрсдөөс маань шалтгаалсан зүйл, алдаа дутагдал юу  байв гэдэгт анхаарлаа онцгой төвлөрүүлж үнэн, бодит дүгнэлтийг хийх нь илүү чухал гэж үзэж байна. Энэ асуудлыг намын шинэчлэл, цаашдын зорилтын тухай хойно тусгайлан илтгэх үедээ үргэлжлүүлэн авч үзье.

        II.Монголын нийгмийн өнөөгийн байдал

Журмын эрхэм нөхөд өө!

Одоо Монгол орны улс төр, эдийн засаг, нийгмийн байдал ямар байгаа талаар ярья.

Улс төрийн байр байцын талаар.  Улс төр тогтвортой бол нийгэм хөгжихөд эерэг түлхэц үзүүлдэг, тогтворгүй бол хөгжилд саад тотгор учруулдаг билээ.

Улс орныхоо өдгөөгийн байдлыг сайтар тандаж үзвэл, нийгэмд улс төр тогтворгүйтэх бүх талын нөхцөл, хөрс суурь бүрэн бүрэлджээ гэж дүгнэж болохоор байна. Сүүлийн үед зарим судлаач, улс төрчид “засаглалын хямрал нүүрлэлээ” хэмээн бас ярьж, бичих болов. Гадаадынхан бүр ноцтой үнэлгээ өгч байна. Саяхан манай улсад ирж лекц уншсан Австралийн Мелбурны Их сургуулийн профессор Андрью Волтер: Монголд 2 төрлийн эрсдэл байна.  Эхнийх нь “Улс төр маш тогтворгүй байна. Энэ бол хамгийн том эрсдэл” гэжээ.  
 
Улс төр тогтворгүйтэж байгаагийн шинж чанар, шалтгаануудын заримыг товч авч үзье.

1. Улс төр тогтвортой байх эсэх нь тухайн орны улстөрчид, эрх баригчдаас шууд хамаардаг. УИХ-ын 2012 оны сонгуулийн дараа олонхийг бүрдүүлсэн эрх баригчид зөвхөн өөрсдийн сонирхолыг хангах зорилгоор аливаа асуудалд хүч түрэх, зөвшилцлийг зогсоох, УИХ-ын даргыг хууль зөрчин “сонгох”, цөөнхийн бүхий л эрхийг хааж боох зэрэг овлигогүй олон үйлдэл хийсэн нь улс төрийг тогтворгүй болгох эхлэлийг тавьсан юм.

Эрх баригчид нийгмийн улс төр, эдийн засаг, бизнес, эрх зүйн болон оюун санааны амьдралын асуудал бүрт хушуу дүрж том, жижиг гэлтгүй бүх хэрэгт хутгалдан оролцох нь газар авлаа.

2. Өөрсдийнхээ баталсан хуулийг Парламент дахь олонх, Засгийн газар зөрчиж эхэлбэл энэ нь улс төр тогтворгүй болохын бас нэгэн ноцтой шинж мөн. Өөрсдөө хуулиа зөрчдөг эрх баригчдыг ард түмэн тоохоо больдог бөгөөд тэд ч хууль биелүүлэхийг иргэдээс шаардах нүүргүй болдог. Үүнийг засаглалын хямралын гол симптом гэж зарим судлаач бичиж байгаа юм. Бухах, бултах аргагүй хамгийн том баримт бол, Монгол Улсын Ерөнхий сайд  өөрөө үлгэрлэн бүр Үндсэн хуулийг хэдэнтээ зөрчсөнийг Үндсэн хуулийн цэц яг таг тогтоочихоод байхад харин олонх хариуцлага тооцоогүйгээр үл барам түүнийг улайран хамгаалсаар өнөөг хүрлээ.

Засгийн газар шинэчлэл хийх нэрийн дор хууль зөрчих нь ердийн үзэгдэл болсон. Ерөнхий сайд, УИХ-ын болон Засгийн газрын гишүүдийн энэхүү муу үлгэр жишээг яам, агентлаг, орон нутгийн удирдлагын түвшинд туйлын гавшгай тусган авч байна. Нэг үгээр хэлэхэд, Монгол Улс хуульгүй орон болох тал руу гэлдэрч явна.

3. Сонгуулийн үр дүн болон улс төрөөс хараат бусаар, мерит зарчмын үндсэн дээр тогтвортой ажиллах ёстой төрийн мэргэшсэн албыг бужигнуулж “төрлийн хэлхээ” болголоо. 60-аад оны улаан хамгаалагчдын уриа, лоозонг, соёлын хувьсгалыг санагдуулмаар, “90 жилийн хогийг цэвэрлэнэ” гэсэн яриа нь кампанит ажил болж чадвартай боловсон хүчнийг бүгдийг зайлуулан оронд нь “АН-д сэтгэлтэй, угшилтай” гэдэг шалгуураар ойворгон ааш араншинтай, боловсрол, ажлын дадлага, туршлага, чадвар сулхан хүмүүсээр төрийн албыг хууль зөрчин бүрдүүллээ. Төрийн алба үлэмж суларсан нь тогтворгүй байдлын өөр нэг үндсэн шинж мөн.

4. Нийгэм, улс төрийн тогтвортой байдлыг алдагдуулахад хүчний болон хууль, хяналтын байгууллагуудын үйл ажиллагааны алдаа завхрал, дур зоргын ажиллагаа маш том түлхэц болдог уршигтай. Манай улсын хүчний болон хууль, хяналтын бүх шатны байгууллага, мөн Сонгуулийн ерөнхий хороо  эрх баригч хүчнээ даган, төрийн хуулиа завхруулдаг болсон нь улс төрийн холын хор хөнөөлтэй юм. Сонгогчдын олонхийн санал авсан нэр дэвшигч хүртэл эрхээ эдлэн  тангаргаа өргөж чадахаа больсон.

Түүнчлэн Засгийн газраас хараат бусаар ажиллах хуультай Монголбанк эрх баригчдын дуулгавартай зарц болж Засгийн газрын мөнгөний касс, няравын үүрэг гүйцэтгэдэг боллоо. Үндсэн үүргээ умартаад мах, гурилын үнийг бууруулна гээд гүйдэг болсоор  удаж байна.

Ийнхүү төрийн бүх институц бүгд үгсэн сүжирснээс юм л бол, хааж хязгаарлана, шалгаж зогсооно, барьж хорино, хурааж авна, мөрдөж шүүнэ гэж заналхийлж сүрдүүлдэг болсны уршгаар олон нийт айдас, хүйтэст автсаар хоёрдахь онтойгоо золгож байна.

5. Иргэний нийгмийн, тэр дундаа дөрөвдэх засаглал гэж нэрлэгддэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн хараат бус байдал, эрх чөлөө хавчилтад орлоо. Зарим хэсэг нь аргагүй мөнгөтэй бөгөөд хүчтэй эрх баригчдын өмнө өвдөг сөгдлөө. Гэхдээ л тэнд далд эсэргүүцэл нуугдаж байгаа нь мэдээж хэрэг. Нийгмийн сэтгэл зүйн уур амьсгал ч урьд өмнө байгаагүйгээр эвдэрч гэмт хэрэг өсч байна. Сүүлдээ бүр Төрийн ордны дэргэд буу тавин сүрдүүлдэг боллоо. Хөөрсөн түмний ийм үйлдлийг манай нам дэмжихгүй боловч санаа зовохгүй байхын аргагүй байна. Төр, засагт итгэл алдарснаас хүн амын дунд дургүйцэл, эгдүүцэл, эсэргүүцэл нэмэгдсээр байвал юунд хүргэдгийг арабын орнууд дахь эмгэнэлт үйл явдлууд маш тод сануулсаар байгаа билээ.

Эрх баригчдын ийнхүү хууль зөрчиж, дур зоргоор авирладгийн цаад зорилго, сэдэл тэмүүлэл нь юу вэ, шинэдэж түргэдээд,  туршлага, дадлага дутсанаас ингэж авирлаад байна уу? эсвэл улс төрийн өөр зорилго байна уу? гэдгийг бас тунгаах шаардлагатай болдог байна. Бүтэн нэг жилийн бодлого, үйл ажиллагааг нь шинжлээд үзэхэд, нэгд, хонзогнол; хоёрт, үгүйсгэл; гуравт, олдсон бүхий л боломжийг өөрсдийгээ болон намаа бэхжүүлэхэд бүрэн дайчлах, улс төрийн гол өрсөлдөгчөө бүдэрсэн дээр нь түлхэж түүхийн тавцангаас зайлуулах гэсэн санаархал үйл, хөдлөл бүхэн дээр нь тод илрээд байгаа юм.

Энэ бүхнийг манай нам нийгмийг турхирах үүднээс бус, харин улс төрийн байдлыг тогтворжуулах үүднээс ярьж байна. Тогтворжуулахад юуны өмнө парламентад олонхийг бүрдүүлсэн эрх баригчид онцгой үүрэгтэйгээ ухамсарлахыг бид сануулж байна. Парламент дахь цөөнх бол сөрөг хүч (уг нь оппозоци) учраас түүнийг дарж хавчиж байх ёстой гэж ойлгож довтолдогоо тэд зогсоох ёстой. Олонхийн түрэмгий, алдаатай бодлогын уршгаар ийнхүү зөвшилцлийн боломж үлэмж хумигдаад байгаа ч, бүрмөсөн алдагдсан гэж бас үзэхгүй байна. Улс төрийн тогтвортой байдал бол зөвхөн тэнцвэр, зохицол, ойлголцол, зөвшилцөлд тулгуурладаг гэж бид хатуу итгэдэг учраас үндэсний зөвшилцлийн тогтолцоог бий болгохын төлөө бүхий л  боломж, гарц, арга замыг хайх ёстой гэж үзэж байна. Тийм боломж бүрдвэл, өнөөгийн хэт улс төржилт, талцал хуваагдлаас гарах арга зам, “дордуулсан 7 өөрчлөлт” гэдэг нэртэй болчихоод байгаа Үндсэн хуулийн 2000 оны нэмэлт өөрчлөлтүүд, сонгуулийг мөнгөний нөлөөллөөс бүрэн ангижруулах нөхцөл боломж, улс төрийн намуудын санхүүжилт, стратегийн ач холбогдолтой том төслүүд, баялгийн хуваарилалт зэрэг олон түмний анхаарал татсан томоохон асуудлыг ярилцаж ойлголцоход манай нам бэлэн байна.

Сөргөлдөх гэж байгаа бол сөргөлдье гэдэг философи, үзэл номлол угаасаа буруу, улс орон ард түмэнд хохиролтой учраас улс төрийн тулхтай том хүчний хувьд манай намын бодлого үүнээс өөрөөр байж таарахгүй.

Хоёр дахь удаагаа сонгогдсоныхоо дараахан, “улсынхаа эрх ашгийг бүхнээс дээдлэн ажиллана” гэж мэдэгдсэн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж үндэсний эв нэгдлийг илэрхийлэх Үндсэн хуулийн үүргээ хэрэгжүүлэх талаар шинэлэг алхмуудыг хийнэ гэж итгэн харж байна.

Цаашдаа, улс төрийн үгсийн сангаас сөрөг хүч гэдэг үгийг хасаж, оронд нь олон улсын хэллэгээр заншсан оппозици гэдэг нэр томъёог хэрэглэдэг болбол ямар вэ. Олонх, цөөнх гэдэг нь нэгэнт бодит баримт учраас өөрчлөгдөх аргагүй. Харин “сөрөг хүч” гэж яриад байхаар, цөөнх заавал сөргөлддөг хүч байх ёстой, тэгэхээр олонх нь түүнийг дарж л байхыг хичээх ёстой гэж ойлгодог болжээ гэж манай нэрт философич Б.Даш-Ёндон шүүмжилж хэлснийг дашрамд дуулгая.

Эдийн засаг, нийгмийн байдлын тухайд. Өмнөх Засгийн газар Монгол Улсын ирээдүйн хөгжлийг хангахад ямархуу хэмжээний боломжийг өнөөгийн эрх баригчдад хүлээлгэн өгсөн талаар өмнө товч дурдсан.

Уг нь маш их зүйлийг хүлээж 2012 оны сонгуульд АН-д илүү санал өгсөн сонгогчид өнөөдөр “Сахил хүртээд шал дордов” гэгч боллоо хэмээн дүгнэж байна.

Саяхан Н.Алтанхуягийн тэргүүлсэн Засгийн газар нэг жилийн хугацаанд хийсэн ажлаа ард түмэнд тайлагналаа. Шинэчлэл бол сэтгэл гарган хийх ажил юм гэсэн Ерөнхий сайдын гарын үсэгтэй ном олон мянган хувь хэвлэгдлээ. Ямар чухал ажлуудыг хийв гээд сонирхоод үзэхэд: тендер бүрэн цахимжив, хаалга нь цоожтой дотоод ажлын өдрийг алга болгов, сурагчдыг дүрэмт хувцастай болгож 23 тэрбум төгрөгийг эцэг эхээс нь гаргуулав, 176 ялтан цалин орлогоосоо өр төлбөрөө барагдуулав, шинэчлэлийн Засгийн газрын 1111 төвийн жишиг 21 аймагт хүрээгээ тэлэв, Монгол 93 шатахуун гаргав /энэ худлаа л даа, Хятадын бензин/, цементийн үнийг 200 мянган төгрөг байсныг 135-145 мянган төгрөг болгов, шонхор шувуу наймаа биш, бахархал болов. 2016 онд улсын наадмыг Төв цэнгэлдэх хүрээлэнд биш Хүй долоон худагт хийх суурийг тавив, 1,5 тэрбум ам.долларын “Чингис” бонд арилжаалав, Батаар үлэг гүрвэлийн ясыг эх оронд нь залав, Монгол эх оронтой танилцах аяллыг 16392 км-т зохион байгуулав, Эрдэнийн Ганжуур судрыг дэлхийд данслуулав, Ерөнхий сайд иргэддээ ойртож нээлттэй, ил тод, тунгалаг байхын тулд 15 удаа пүрэв гариг бүрт нээлттэй ярилцлага хийв гэхчилэн тайлагнажээ. Залуучуудын хэлдгээр, ерөнхийдөө шоудах ажил голложээ гэсэн дүр зураг эндээс харагдана.

Гэтэл гол ажил нь юу байсан бэ?

Дэлхийн эдийн засгийн форумын эрхлэн гаргадаг өрсөлдөх чадварын индекс энэ жилийнхээ тайланг саяхан танилцууллаа. Тайланд хамрагдсан дэлхийн 148 улсаас манайх 107 дугаар байрт оржээ. Өнгөрсөн жил 144 орноос 93-р байрт жагсаж байв. Өрсөлдөх чадварыг тодорхойлохдоо 12 тулгуур үзүүлэлтийг үндэслэдэг ба манайх 8 үзүүлэлтийнх нь хувьд ухарсан байна. Үүн дотроо макро эдийн засгийн тогтвортой байдлын оноо гэдэг үзүүлэлтээр өмнөх оныхоос 78 байраар ухарч хамгийн муу 18 улсын тоонд нэрлэгджээ. Яагаад ингэж ухрав гэдгийг баримтаар авч үзье.

Саяхан нэг жилд л гэхэд, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг 4 тэрбум ам.долларын хэмжээгээр нэмж татаж чадаж байсан улс одоо нэмэгдүүлэх нь байтугай 42 хувиар буурууллаа. Монголчуудын их найдвар тавьж байсан Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалт  зогслоо. Цаашдаа ч хэрхэх нь тодорхойгүй байна. Бас нэг том горьдлого байсан “Эрдэнэс-Тавантолгой” компанийг аль хэдийнэ дампуурсан гээд Засгийн газрын тэргүүн маань зарлачихсан.

Монгол Улсын гадаад өр нэг жилийн дотор огцом нэмэгдэж  дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 50 орчим хувьтай тэнцэж байна. Энэ нь монголын нэг иргэнд 3 сая орчим  төгрөгийн өр ногдож байна гэсэн үг. Ирэх жил гадаад өрийн дарамтыг 60 хувьд хүргэнэ гэж тооцоолсноо эрх баригчид саяхан УИХ-д танилцууллаа.

Европын холбоог сүйрүүлчих шахаад байгаа Грек улсын гадаад өр ДНБ-ийхээ 80 хувьд хүрлээ гэж саяхан зарласан. Гэтэл манайх түүнээс онцын ялгарахгүй орон болох нь ээ.

Улсын төвсийн орлого 1,5 их наяд төгрөгөөр буюу 21 хувиар тасрах нь тодорхой боллоо. Энэ нь эдийн засгийн өсөлт саарсантай, уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспорт эрс багассантай, мөн орлого олох арга замыг нарийн аргачлал, тооцоо судалгаагүйгээр, нэг үгээр хэлбэл, цээжний хонжоогоор төлөвлөсөнтэй холбоотой байна. Зөвхөн нүүрсний экспорт гэхэд энэ онд 35 сая шахам тн-ыг гаргана гэж төлөвлөсөн бол гүйцэтгэл нь сайндаа, 15 сая тн-оос хэтрэхээргүй боллоо.

Ам.долларын ханш анх удаа 1700 төгрөгөөс дээш давсан тохиолдол гарч үндэсний мөнгөний худалдан авах чадвар дөрөвхөн сарын дотор 300 орчим төгрөгөөр сулраад байна. Энэ нь гадаадын хөрөнгө оруулалт эрс буурч, валютын урсгал гадагшилж байгаагийн ноцтой үр дагавар мөн. Монголбанкны валютын нөөц ч эрс багасчээ. Эрх баригчид валютын ханшийг барьж чадаагүйнхээ бурууг зөвтгөж  “Долларын ханш өсч буй нь муу зүйл биш. Экспортоо нэмэгдүүлэх ховорхон боломж. Энэхүү алтан боломжийг сайн ашиглах хэрэгтэй” хэмээн хээв нэг тайлбарласаар өдий хүрлээ. Тэдний онолоор бол төгрөгийн ханш уналт үргэлжилсээр нэг ам.доллар 2000, 3000 төгрөгт хүрэх нь ч муу зүйл биш бололтой. Гэтэл хүн амын ялангуяа бага орлоготой хэсэг, импортоор түүхий эд, материалаа авч үйлдвэрлэл явуулдаг болон дотооддоо борлуулалт хийдэг хэдэн мянган аж ахуйн нэгж, жижиг, дунд үйлдвэрлэгчдэд энэ нь туйлын хүндээр тусч байна. 

Эрх баригчид бараа бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээний үнэ төдийлөн өсөөгүй гэж хоолойгоо сөөтөл ярьж ойлгуулахыг оролдсоор ирлээ. Гэтэл үнэн хэрэгтээ өргөн хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний үнэ 20 гаруй шахам хувиар өсч ард иргэдийг бухимдуулсаар байна.

Уг нь Засгийн газар Монголбанктай 4 дэд хөтөлбөр баталж мах, гурил, бензин шатахуун, барилгын материал зэрэг гол нэрийн бүтээгдэхүүний үнийг тогтворжуулна гэж З их наяд төгрөг зарах боломжтой болсон. Тэр мөнгийг арилжааны банк болон зориуд сонгосон хэдэн компанид олгосон. Засгийн газарт ийм  том боломжийг олгож байсан түүх өнгөрсөн 23 жилд хэзээ ч байгаагүй юм. Гэтэл түүний  үр дүн харагдсангүй. Үндсэндээ тэр их мөнгө бүтнээрээ үнэ тогтворжуулахад очсонгүй, нэлээд хэсгийг нь өөр зорилгоор компанийн эздэд тараасан гэдэг мэдээллийг Засгийн газар, Монголбанк одоог хүртэл няцааж чадахгүй байна.

Үнэ тогтворжуулах нэрийн дор зарлагдсан энэ 3 их наяд төгрөг нь Хүний хөгжлийн сангаас иргэдэд олгож байсан Эх орны хишиг болох 21 мянган төгрөгийг 4 жил олгох хэмжээний мөнгө байсан гэдгийг эрх баригчдад сануулахад илүүдэхгүй. /2010 оны 1 дүгээр сарын 1-нээс, 2012 оны 7  дугаар сар хүртэл Эх орны хишиг өгөөд 1,9 их наяд төгрөг зарцуулагдсан юм./

Чингис нэртэй өрийн бичиг арилжаалж авчирсан 1,5 тэрбум ам.доллар бол Монголын ард түмэн хэдэн үеэрээ төлөх өр болж хоцрох нь тов тодорхой юм. Энэ өрийг тавьсан, хувь хишгийг нь хүртсэн хүмүүс хэсэг хугацааны дараа засаг солигдоход өөрчлөгдөөд, хаа нэг тийш сураггүй алга болсон байх болно. Харин лай ланчигийг нь ард түмэн, татвар төлөгчид,  дараа дараагийн Засгийн газар үүрэх болно. Их эзэн хааныхаа нэрийг барьж арилжаалсан өрийн бичгийн хүүд 2012 оны 12 дугаар сарын 6-наас хойш өдөр бүхэн 273 сая төгрөгийн хүү төлж байгаа бөгөөд өнөөдрийн байдлаар 108 тэрбум 88 сая 770 мянга 754 төгрөг /108.088.770.754/ буюу 325  цэцэрлэг, 108 сургууль барих мөнгө аль хэдийнэ салхинд хийсчээ.

Өмнө тавьсан энэ өрөндөө сэтгэл ханаагүй одоогийн эрх баригчид “Самуурай” бонд, бусад зээлийн араас идэвхтэй хөөцөлдөн таваргаж явна.

Эдийн засаг, санхүү маань ийнхүү “чөтгөрийн тойрог”-т орчихсон учраас нийгмийн байдал  ямар түвшинд буй нь ойлгомжтой.

Баян, хоосны ялгаа улам ихэслээ. Хүн амын  хэрэглээний тэгш бус байдлыг тодорхойлох жини коэффициент улсын дунджаар 0,341 байгаа бөгөөд энэ үзүүлэлт хангай, баруун, зүүн бүсэд 0,300-0330 болсон нь улсын дунджаас 0,011-0,041 нэгжээр доогуур байна. Хүн амын орлогын тэгш бус байдлыг харуулах Тейлийн индекс одоо 0,216 байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 0,022 нэгжээр бага боллоо. Тэгш бус байдлыг тодорхойлохын тулд хүн амыг хэрэглээний түвшингээр нь 5 тэнцүү хэсэгт хуваан бүлэг бүрийн нийт хэрэглээнд эзлэх хувийг гаргадаг байна. Ингэхэд хамгийн бага хэрэглээтэй хэсэг буюу ядуучууд нийт хэрэглээний 7,7 хувийг эзэлж байхад хамгийн чинээлэг хэсгийнх 41,6 хувь байна. Энэ нь хүн амын хамгийн чинээлэг 20 хувийнхны хэрэглээ, хамгийн ядуу 20 хувийнхнаас 5,4 дахин их байгааг харууллаа. Бас нэг тоо хэлье. Монголбанкнаас гаргасан статистикийн мэдээгээр, банкууд дахь нийт хадгаламжийн мөнгөний 95,5 хувь нь хүн амын ердөө 5-хан хувьд оногдож байна.
С.Батболдын тэргүүлсэн Засгийн газар хамгийн сүүлд 2012 оны нэгдүгээр сард цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийг 52 хувиар нэмэгдүүлснээс хойш 21 сар өнгөрч байхад тэдгээрийг нэг ч төгрөгөөр нэмсэнгүй.  Цалин, тэтгэвэр, тэтгэмж нэмбэл юмны үнэ өсчихдөг гэсэн ганц өгүүлбэрээр тайлбар тавиад өнөөг хүрлээ. Гэтэл цалин, тэтгэвэр нэмэгдүүлээгүй байхад ч барааны үнэ яаж өссөнийг өмнө өгүүлсэн. Цалин, хөлсийг инфляцийн түвшинтэй уялдуулан нэмэгдүүлнэ гэсэн амлалт энэ Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт байдаг учраас эрх баригчид инфляцийн түвшин тун бага байгаа хэмээн яриад буй нь угтаа цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийг болж өгвөл нэмэхгүй гэсэн бодлоготой холбоотой хэмээн зарим судлаач дүгнэж байна.

Элдэв шүүмжлэл дагуулж байсан хэдий ч, ядуу олон мянган гэр бүл, өрхийн амьжиргааны эх үүсвэр болж ирсэн 21 мянган төгрөгийн дэмжлэг зогссон. Иргэдийн худалдан авах чадвар буурахад ямар хүчин зүйл нөлөөлснийг тогтоох зорилготойгоор өнгөрсөн оны эцсээр явуулсан нэг судалгаагаар түүнд хамрагдагсдын 70 шахам хувь нь иргэн бүрт өгч байсан 21 мянган төгрөгийн нэмэгдэл зогссонтой холбоотой гэж үзжээ.

Эрх баригчид нийгмийн хамгааллын бодлогыг ер нь л, анхаарлынхаа гадна хаях хандлагатай байдаг нь саяхан батлагдсан Хөрөнгө оруулалтын хуулийн анхны төсөл, 8 хувийн хүүтэй орон сууц хөтөлбөрөөс тод харагдсан. Хөрөнгө оруулалтын хуулийн төслийг анх оруулж ирэхдээ “Өнгөрсөн хугацаанд жижиг, дунд үйлдвэрүүдийг хангалттай дэмжсэн. 19 хуулиар 243 төрлийн хөнгөлөлт, чөлөөлөлт үзүүлсэн. Одоо болно. Цаашдаа том бизнесээ илүү дэмжинэ. 15 тэрбум төгрөгөөс дээш хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийсэн компаниудыг дотоод, гадаадын гэж ялгаварлахгүйгээр 4 төрлийн албан татварыг  тогтворжуулна” гэж зүтгүүлэхийг оролдсон билээ. Харин УИХ дахь МАН-ын бүлэг хөрөнгө оруулалтын талаар цаашид баримтлах бодлогоо зөв дэвшүүлж түүнээ авч гарч чадсаныг тэмдэглэн хэлье. Үүний үр дүнд хөрөнгө оруулагчдыг дотоод, гадаадын /гадаадынхыг нь төрийн өмчит болон хувийн/, хөдөө, хотын, жижиг том гэж ялгаварлахгүй хандах агуулгатай болгож, ялангуяа хөдөө орон нутагт хөрөнгө оруулалтыг түлхүү хандуулах, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг энэхүү бодлогын гадна үлдээхгүй байхаар хуульчлагдсан.

Өмнөх Засгийн газрын үед анх удаа орон сууцны хангамжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор иргэдэд 6 хувийн хүүтэй зээл олгох бодлого хэрэгжүүлж эхэлсэн. Гэтэл үүнийг өнөөгийн эрх баригчид “халамжийн шинжтэй учир буруу” гээд 8 хувийн хүүтэй болгож хүссэн хүн бүхэн хамрагдаж болохоор өөрчилсөн. Хуулийн энэ цоорхойг овжин хэсэг далимдуулан байр худалдах, худалдан авах хуурамч гэрээ хийгээд банкнаас 8 хувийн зээл аваад өөр зүйлд ашиглачихаж байна. Уг нь орон сууц огт авч байгаагүй, гэрт амьдардаг тэр хэсгээ хямд орон сууцаар эхлээд хангах нь зөв байсан билээ.

Ийм нөхцөлд манай нам ямар бодлого баримтлах ёстой талаар хэдэн зүйл хэлье.

  • Ойрын жилүүдэд эрдэс баялгийн салбарын давамгайлах үүргийг хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй боловч цаашдаа: импорт зонхилсон, хямралд өртөмтгий өнөөгийн эдийн засгийг үндэсний хуримтлал, бүтээмж, шинэ технологид суурилсан, өрсөлдөх чадвартай, бүтцийн хувьд төрөлжсөн эдийн засаг болгох чиглэлээр идэвхтэй ажиллах нь зүйтэй юм. Сүүлийн үед эдийн засгийг солонгоруулна гэж зарим эрдэмтэн яриад байгаа нь үүнийг хэлж буй хэрэг.
  • Дотоодын үйлдвэрлэлээ бүх талаар дэмжиж Монгол Улс үйлдвэрлэгч орон болох зорилтыг хангахын төлөө бүх талаар зүтгэж тэмүүлэх ёстой. Ингэж чадвал гаднын хүчин зүйлийн хамаарал багасч байнга түгшээж байдаг гадаад валютын ханшийн өсөлт гэсэн дарамтаас ангижрах болно.
  • Гадаадад дахин бонд буюу өрийн бичиг арилжаалж өр нэмэгдүүлэхээс эрс татгалзах, “Чингис” бондоос үлдээд байгаа хөрөнгийг бүтээн байгуулалт, эдийн засгийн томоохон төсөл хөтөлбөрт зарцуулах, бондын мөнгийг улсын төсөвт заавал тусгадаг болохыг эрх баригчдаас шаардаж хатуу хяналт тавьж ажиллах шаардлагатай;
  • Бизнесийн тогтвортой бодлогыг хангахын тулд эрх баригчдын буюу төрийн оролцоог үлэмж багасгаж, ялангуяа хувийн хэвшилд элдэв дарамт, шахалт үзүүлдгийг зогсоох;
  • Саяхан батлагдсан Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийг тогтвортой мөрдүүлж хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг бүрэн сэргээх;
  • Уул уурхайгаасаа олох орлогоос дэд бүтэц ялангуяа дулааны цахилгаан станц, төмөр зам зэрэг стратегийн ач холбогдол бүхий төслүүдэд чиглүүлж ажлыг нь түргэвчлэх;
  • Төр, засгийн байгууллагуудын данхар бүтэц, үрэлгэн зардлыг багасгаж, хэмнэгдсэн мөнгийг ард иргэдийнхээ амьжиргааг дээшлүүлэх, жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх, цалин, тэтгэвэр, тэтгэмж, хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх, ажлын байр шинээр бий болгоход чиглүүлэх; Ингэж чадвал бага орлоготой өрх, ажилгүй, орлогогүй иргэдээ дэмжсэн чухал алхам болох юм.
  • Шүүрэн шанага шиг болсон төрийн мөнгөний бодлогод тавих хяналтыг чангатгаж, оновчтой болгох;
  • Монголчуудын хамгийн их найдвар тавьж байгаа Оюутолгойн гэрээг харилцан ашигтай байх үндсэн дээр даруй сайжруулах нь өнөөгийн засаг, төрийн шийдвэрлэх ёстой тулгамдсан асуудал болж байна.


Хөгжлийн бодлогын талаар. Яагаад нэг жилийн дотор Монгол Улсын улс төр, эдийн засаг, нийгмийн байдал ийнхүү уналтад оров?

Эрх баригчид байдал дордох нь байтугай сайжирсан гэж ойлгуулахыг хичээсээр жил орчим зүтгэсэн боловч сүүлийн үед аргагүй үнэнд гүйцэгдэн хүлээн зөвшөөрч эхэллээ. Гэхдээ шалтгааныг өөрсөдтэйгөө биш хөндлөнгийн хүчин зүйлстэй холбон ярьдаг. Үүнд: дэлхий, бүс нутаг, Хятадын байдал;  иргэдэд 21000 төгрөг өгөхийн тулд урьдчилж авсан мөнгө, зээл; өмнө батлагдсан зарим хууль гэх мэт. Үнэн хэрэгтээ  гэрээ хэлэлцээр, нүүрс, эсхүл ганц нэг хуулиас болсон гэдэг нь дэндүү үнэмшилгүй тайлбар юм. Гол нь эрх баригчдаас өөрсдөөс нь хамаарсан хүчин зүйлс шууд нөлөөллөө гэж бид дүгнэж байна. Ялангуяа, Монгол Улсыг, төрийг залаад аваад явах  шинжлэх ухааны үндэстэй бодлого үгүйлэгдэж байгаатай шууд холбоотой юм. Гадаадаас мөнгө яаж олох вэ гэдгийг л эрх баригчид бодож байгаа болохоос биш цэгцтэй өөр хувилбар, алсын хараа тэдэнд алга.

Гэхдээ манай нам “эрх баригчид бодлогогүй байна” гээд зөвхөн шүүмжлээд сууж таарахгүй. МАН  үнэхээр цэгцтэй, бүтээлч оппозици байхыг эрмэлзэж байгаа юм бол, бурууг зөв болгох, хүндрэлийг хямралд хүргэхгүй байх бодлогын зэрэгцээ хувилбаруудыг дэвшүүлж ажил хэрэг болгохын төлөө шаргуу тэмцэх ёстой. Түүнээс биш, бид засгийн эрхээс мултарсан, бодлого гаргах нь олонхийн хэрэг гэж хандах эрхгүй. Бид хяналтаа ч тавина, бодлогоо, сэтгэлгээ, арга барилаараа ч өрсөлдөнө.

Ийм учраас Монгол эх орон, ард түмнийхээ цаашдын хөгжлийн асуудалд онцгой анхаарч энэ Их хурлаас тодорхой шийдвэр гаргах шаардлагатай. Тэгэх тусмаа, эдийн засгийн хямралын ирмэг дээр тулж зогссон одоогийн нөхцөлд тийм хэрэгцээ улам их байна.

МАН-ын сүүлчийн З Их хурал /24, 25, 26-р Их хурлууд/ хөгжлийн бодлогын асуудлыг тусгайлан авч үзэж, цаг хугацааны хувьд хол, ойр янз бүрийн төсөөллөөр баримжаалсан байна. Энэ нь ч бас бодитой шалтгаантай. 1990-2000 онууд бол их донсолгооны жилүүд бөгөөд нийгмийн байгууллын хувьд  хуучнаа задлан нураасан, тэгсэн атлаа  шинэ нь чухам ямархуу дүр төрхтэй байх ёстойг сайн төсөөлж, олж харж чадаагүй явсан үе гэхэд болно. Нам маань ч бас хэрхэн оршин тогтнох талаар зүг чигээ хайж унаж босож явсан жилүүд юм. Ийм үед хөгжлийн асуудлыг ярих боломж хомс байсан нь ойлгомжтой. Нөгөөтэйгүүр, зах зээлийн хууль, жам ёс бүгдийг зохицуулдаг гэсэн ойлголт давамгайлах хандлагатай байсан нь ч нөлөөлсөн бизээ. Харин 2000 оноос хойш сэтгэлгээнд томоохон өөрчлөлт гарч, наанадаж, ойрын болон дунд хугацааны төсөөлөл, хөгжлийн бодлогогүйгээр бүхнийг зах зээл, эрэлт нийлүүлэлт гэгчид даатгаад урсаж явж болохгүй юм байна гэдгийг ойлгож эхэлсэн нь үнэн билээ.

2002 оноос эхлэн “Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал” “Мянганы зам” төсөл, Улаанбаатар хотыг 2021 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө гээд томоохон бодлогын баримт бичгүүд гарсан.

МАН-ын 24 дүгээр Их хурал 2010 он дуустал 6 жилийн хугацаагаар баримжаалж “2010 он гэхэд эдийн засгийн өндөр өсөлт хангагдаж ДНБ 2 дахин нэмэгдэх боломжтой” гэж төсөөлсөн юм. Энэ зорилт биелсэн үү гээд үзэхэд, 2005 онд манай улсын ДНБ 2,5 их наяд төгрөг байсан бол түүнийг  2008 он гэхэд  2 илүү дахин нэмэгдүүлж зорилтыг үндсэндээ 2 жилийн өмнө  хангаж чадсан байдаг юм.

МАН-ын 25 дугаар Их хурал  /2007.Х/  ойрын 15 жил буюу 2021 он хүртэл хугацаагаар стратегийн зорилтуудаа тодорхойлжээ. Ингэхдээ 2007-2015, 2015-2021 гэсэн 2 үе шаттай авч үзэж ялангуяа эхний үе шатанд ямар тодорхой зорилтуудыг хэрэгжүүлэх талаар дэлгэрэнгүй томъёолжээ. Их хурлын дараа Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогыг УИХ-аар батлуулсан байдаг.

26 дугаар Их хурал өнгөрсөн 20 жилийг дүгнэж ирээдүйн 20 жилийг, өөрөөр хэлбэл, 2010-2031 оныг хүртэл угтан харах зорилт дэвшүүлсэн.Энэ дагуу “Ард түмний хөгжлийн хөтөлбөр”-ийг 2031 он хүртэл хугацаагаар төсөөлж боловсруулан Бага хурлаар баталсан. Эдгээрийг яагаад дурдав гэвэл, намын гурван Их хурлаас дэвшүүлсэн хөгжлийн чиглэл, төсөөллүүд төрийн бодлого болж хэрэгжиж ирсэн, тодорхой үр дүнд хүрч байсан гэдгийг тэмдэглэх гэсэн юм.

Одоо энэ Их хурлаар хэлэлцэх гэж буй, хөгжлийн зорилтын талаарх материалыг та бүхний гар дээр тавьсан бөгөөд энэ талаар ажлын хэсгийн ахлагч дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх тул давтан ярьж илтгэлээ сунгах хэрэггүй юм. Харин онцлог хэдэн зүйлийг товч өгүүлье.

Нэгдүгээрт, Хөгжлийн стратегийг тодорхойлохдоо “Монгол Улс-21:хөгжлийн зорилтууд” гэсэн баримт бичгийн агуулгыг МАН-ын мөрийн хөтөлбөрийн зорилтуудтай нягт уялдуулан авч үзэв. Ингэхдээ мянганы хөгжлийн зорилтууд, 2008 онд УИХ-аас баталсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлого, “Ард түмний хөгжлийн хөтөлбөр” гэсэн бодлогын 3 том баримт бичгийн үзэл санаан дээр тулгуурлав.

УИХ-ын 2012 оны сонгуульд манай нам амжилтгүй оролцож Ард түмний хөгжлийн хөтөлбөр Засгийн газрын 4 жилийн үндсэн бодлогод суух боломжгүй болсон учраас зорилтуудыг нэлээд шинэчлэх, хугацааг ойртуулах шаардлага гарлаа. Хугацааны хувьд, 2021 он хүртэлх баримжааг хамгийн зохимжтой гэж үзэж байна.

Хоёрдугаарт, Манай нам эрх баригч хүчин биш учраас тэр аймаг, бүс нутагт тийм тийм үйлдвэр, сургууль, эмнэлэг, төдөн км урт эрчим  хүчний шугам, зам барина, босгоно гэж нарийвчлан зааж хугацааг хэлэх боломжгүй. Харин ойрын ирээдүйд дэлхийн болон бүс нутаг, хөрш орнуудын хөгжлийн чиг хандлага ямар байх нь вэ, Монгол Улсын хөгжлийг түргэтгэх гадаад, дотоод таатай хүчин зүйлс, бодит боломжууд юу, юу вэ? тэдгээрийг бүрэн дүүрэн ашигласан тохиолдолд хэр нааштай үр дүн гарахаар харагдаж байна вэ, бидний бодлогын гол, гол зорилтууд нь юу вэ гэдэг загвараар хандсан болно.

Хэрэв ухаалаг бодлого явуулж гарч болох эрсдлүүдийг тооцон бодит боломжуудыг дүүрэн ашиглаж чадвал 2021 он буюу дунд хугацаанд нэг хүнд ногдох ДНБ-нийг 12000 ам.долларт хүргэн, дундаж хөгжилтэй орон болж чадах ирээдүй гэрэлтэж байна.

Гуравдугаарт, Хөгжлийн стратегийг зөвхөн эдийн засгийн хүрээгээр хязгаарлаагүй бөгөөд хүний хөгжлийг хангах хүчин зүйл бүрийг шүтэлцүүлэн авч үзэхийг хичээсэн болно.

Ер нь хүний хөгжлийн асуудал урьдын адил, энэ Их хурлаас гарах бодлого, шийдвэрийн гол цөм хэвээр байх нь ойлгомжтой.

Хүн амын амьжиргааны түвшинг дээшлүүлж, ядуурлыг эрс бууруулан нийгмийн дундаж давхрааг Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн гол хүч, хүн амын зонхилох хэсэг болгон төлөвшүүлэх нь манай намын нийгмийн салбарын бодлогын үндэс гэж тодорхойлж болно. Үүний тулд ядуу болон дундчуудын доод хэсгийг өөд нь татах гэсэн чиглэлээр эрчимтэй ажиллах шаардлагатай гэсэн үг. Үүнд хоёр гол арга хэрэгслийг ашиглах боломжтой юм.

Эхнийх нь, нийгмийн халамжийн шинэчлэлийг эрчимжүүлж, халамжийг зөвхөн зорилтот бүлэгт хүргэж үр ашгийг нь дээшлүүлэх, хоёрдахь нь, ядууралтай тэмцэх тусгайлсан хөтөлбөрүүдийг төр, хувийн хэвшил, орон нутаг, эдийн засгийн салбаруудын оролцоо, санаачилга дээр тулгуурлан хэрэгжүүлэх явдал юм. Уул уурхайн орлогоос ядууралтай тэмцэх сан байгуулж, уг сангаас орон нутгийн тодорхой хөтөлбөрийг санхүүжүүлэх нь зүйтэй юм.

Зөв бодлого явуулж, нийгмийн халамж, ядуурлыг бууруулах чиглэлээр хөрөнгө нөөцийг оновчтой, үр ашигтай зарцуулж чадвал 2021 он гэхэд ядуурлын өнөөгийн түвшинг 2 дахин бууруулах боломжтой гэсэн тооцоо гарч байна.

Дундаж давхарга бол нийгмийн баялгийн үйлдвэрлэлд том байр суурь эзэлдэг, бараа бүтээгдэхүүний эрэлтийг буй болгодог, бас ардчиллыг төр, бизнесийн олигархиас хамгаалдаг бөгөөд нийгмийн  тогтвортой, тайван байдлын гол баталгаа болдог гэж үздэг юм байна. Дундаж давхаргад хэн хамаарах вэ гэдгийг улс орон бүр, олон улсын байгууллагууд тус тусдаа өөр өөрөөр тодорхойлдог. Бид олон улсын туршлага, Монгол орныхоо нөхцөл байдлыг тунгаан үзэхэд, өөрийнхөө хэрэгцээнд өдөрт дор хаяж 20 ам.доллар зарцуулж чадаж байгаа хүнийг чинээлэг дундаж давхаргад хамруулж болох мэт санагдана. Эрдэмтэдтэй зөвлөлдөхөд ч энэ саналыг дэмжиж байгаа юм. Хүн амын ийм хэсгийн хувийн жинг нэмэгдүүлэх нь дан ганц нийгмийн бодлогоос хамаарахгүй. Олон улсад хийсэн судалгаанаас үзэхэд, дундаж давхаргын өсөлтөд иргэдийн боловсролын түвшин үйлдвэржилт, хотжилт, хүн амын олонх хөдөө аж ахуйн бус салбарт ажилладаг болох зэрэг хүчин зүйлс гол нөлөө үзүүлдэг байна. Азийн орнуудад хийсэн судалгаанаас үзэхэд, өрхийн тэргүүлэгчийн боловсролоос тухайн өрхийн аж амьдралын төвшин хамаарч, боловсрол өндөртэй тэргүүлэгч бүхий айл өрх ядуу биш байдаг нийтлэг дүр зураг харагджээ. Манай оронд 2007-2008 онд ҮСХ-ноос эрхлэн явуулсан ядуурлын судалгаанд ч ийм хандлага тод илэрч байжээ. Дундаж давхаргыг өсгөхийн тулд:

  • Улс орны аж үйлдвэржилтийн бодлогыг тусгайлан боловсруулж хэрэгжүүлэх, түүнд бүс нутгуудыг онцлон анхаарах;
  • Үндэсний томоохон аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжин хөрөнгө оруулах, орчин үеийн технологи эзэмших, олон улсад өрсөлдөх, нийгмийн хариуцлага хүлээх чадварыг нь дээшлүүлэхэд анхаарахын зэрэгцээ жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхийн тулд ялангуяа орон нутагт бие биеэ дэмждэг ханган нийлүүлэгч-үйлдвэрлэгч-борлуулагч гэсэн бүтэц бүхий үйлдвэрлэл, үйлчилгээний бүлэглэлийг олноор үүсгэх;
  • Тэдний бүтээгдэхүүнийг дотоодод арилжаалахын зэрэгцээ нэлээд хэсгийг нь экспортод зориулан үйлдвэрлэхээр зохион байгуулах;
  • Том хотуудыг холбосон дэд бүтцийг дагуулан суурьшлуудыг буй болгох;
  • Хөдөөд чиглэсэн оновчтой бодлого хэрэгжүүлснээр малчид, тариаланчдын хөдөлмөрийн үнэлэмжийг дээшлүүлж, орлогыг нь бодитой, тогтвортой болгож, хоршоо бүлгийн бүтцээр хүчээ нэгтгэн ажиллахыг бүх талаар  дэмжих;
  • Бусдыг царайчлахгүйгээр өөрсдийгөө болгох гэж зүтгэж, дэвжиж яваа хүмүүст  төр тусалж чаддаггүй юмаа гэхэд, дарамт учруулж саад хийхээс татгалзах зэрэг асуудалд анхаарах нь зүйтэй  ажээ.


Дөрөвдүгээрт, Иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх зорилт хамгийн хүнд асуудал хэвээр байна. Монгол хүн эх орондоо  амьдарч, хөдөлмөрлөж, олсон хураасан орлогоороо амьжиргаагаа ханган амар тайван амьдрах суурь нөхцөлийг бүрдүүлэх тухай бид олон жил ярьсан. Гэвч үр дүн санасан хэмжээнд хүрэхгүй байгаа. Ялангуяа залуучуудыг сургаж дадлагажуулан ажлын байраар хангах, иргэд, багавтар аж ахуй эрхлэгчид хөрөнгө, хөдөлмөрөө хорших, жижиг үйлдвэрүүд нэгдэж томрох боломжийг бүрдүүлэх,  мэргэжил, ур чадвар олгох урт, богино хугацааны сургалтыг зохион байгуулах, ажиллах хүчийг цаг үеийн шаардлагад нийцүүлэн хөгжүүлэх үндэсний чадавх, үйлчилгээний тогтолцоог бүрдүүлэх шаардлагатай байна. Энэ мэт арга хэмжээг дэс дараатай авч хэрэгжүүлж чадвал, 2021 он гэхэд хөдөлмөр оролцооны түвшинг 70-аас доошгүй хувьд хүргэж, 18-24 насны залуучуудын ажилгүйдлийн түвшинг 2013 оныхоос 2 дахин бууруулах боломжтой гэсэн тооцоо гарч байна.

Ирээдүйдээ итгэлтэй, боловсролтой, эрүүл, амьдрах чадвартай шинэ залуу үеийг төлөвшүүлэхэд чиглэсэн залуучуудад ээлтэй бодлогыг манай нам боловсруулан хэрэгжүүлнэ.

Тавдугаарт, Монгол Улсын хөгжлийн бодлогод гадаад харилцаа чухал байр суурь эзэлнэ. Монгол Улсын энхийг эрхэмлэсэн, нээлттэй, бие даасан, олон тулгуурт гадаад бодлогын нэгдмэл байдлыг хангахын зэрэгцээ мөнхийн хөрш ОХУ, БНХАУ-тай тэнцвэртэй харьцаж, сайн хөршийн харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлнэ. Гуравдагч хөршийн бодлогыг тууштай хэрэгжүүлж, тэдгээр орнуудтай хамтын ажиллагааг эрчимжүүлнэ.

        III. Намын шинэчлэлийн тухай

МАН-ын шинэчлэлийн асуудлыг Онц Их хурлаас хойших /1990 оны IV сар/ намын бүх Их, Бага хурлаар тасралтгүй авч хэлэлцэн тодорхой шийдвэрүүдийг гаргасаар иржээ. Өөрөөр хэлбэл, өнгөрсөн 23 жилд нам маань шинэчлэлийн үзэл санаагаар амьсгалжээ. Ингэж хэлмэгц зарим хүн “яасан шинэчлэгдэж дуусдаггүй нам бэ” хэмээн уулга алддаг. Гэвч дан ганц сэтгэл хөдлөлд авталгүй, сайтар тунгааж үзвэл, тийм биш байна. Харин ч, мэдэхгүй, чадахгүй хоёрт бууж өгөлгүй, ирж яваа цагийг мэдэрч орчин үетэйгээ алхаа нийлүүлэхийн төлөө тасралтгүй эрэл хайгуул хийж ирсэн улс төрийн хүчний бүтээлч шинж эндээс харагдаж байгаа юм. Ингэж ажилласаны ч үр дүнд, томоохон дэвшил, өөрчлөлтүүд гарчээ. 23-хан жилийн өмнө “Марксизм-Ленинизм  бол цорын ганц зөв сургаал мөн, өөр үзэл онол байж таарахгүй”, “Пролетарийн диктатурыг тогтооно”, “хувийн өмч аюултай”, “олон нам, олон ургальч үзэл хэрэггүй”  гэж ойлгож, итгэж явсан нам шүү дээ. Ийм үзэл онолоосоо бараг холдож чадаагүй байхдаа үйл явдал хурцадсан 1990 онд нэг ч хүний хамраас цус гаргалгүй, асуудлыг тайван замаар шийдвэрлэхээ илэрхийлэн Үндсэн хуулиар олгосон бүх эрх мэдлээсээ сайн дураараа татгалзсан улс төрийн хүчин бол манай нам юм. Тэгвэл илүү соёлжсон энэ цаг үед, эрх мэдлээ алдахгүйн тулд ард түмнээ хэдэн арван мянгаар нь хядаж байгаа улс төрийн хүчин, ерөнхийлөгч арабын ертөнцөд байж л байна. 1990 онд төрсөн хүүхэд өдгөө 23 нас хүрчээ. Залуу үеийнхэндээ энэ үнэнийг ойлгуулах талаар харин бид бага анхаарсан гэж боддог.

Өнөөдөр манай нам сэтгэлгээний хувьд ямар түвшинд хүрчихээд явж байгаа билээ. Эргээд  сайн бодоцгооё. Чухамхүү ингэж шинэчлэгдэхийн тулд 3 жилийн дотор 3 Их хурлыг зарлан хуралдуулж байсан  түүх нь ч цуцалтгүй эрэл хайгуул, бүтээлч үйл ажиллагааны нотолгоо юм.

Мэдээж хэрэг, 70 жил тогтсон үзэл номлол, арга барил, сэтгэлгээний  догматик хэв загвар, хүлээснээс хурдан зуур ангижирч цоо шинийг тусган хүлээж авах үйл явц амаргүй байсан нь ойлгомжтой. Үүнийг тодотгохын тулд эхлээд намын онол, үзэл баримтлалын шинэчлэлийн талаар авч үзье.

МАН-ын Онц Их хурал /1990.IV/ “намынхаа шинэчлэгдсэн дүр төрхийг: хүнлэг ардчилсан социализмыг байгуулахыг зорьсон марксист-ленинист үзэл санаа,  арга зүйг бүтээлчээр хэрэгжүүлэх үзэл баримталттай улс төрийн байгууллага байх болно” гэж тодорхойлсон байдаг бол, түүнээс 10 сарын дараа хуралдсан XX Их хурал /1991.II/  “шинжлэх ухааны социалист үзэл санааг баримталсан  ардын ардчилсан нам байх болно” хэмээн заажээ. Өөрөөр хэлбэл, марксист-ленинист үзэл санаа, арга зүйг бүтээлчээр хэрэгжүүлнэ гэдгээ “шинжлэх ухааны социалист үзэл санаа” болгон өөрчилжээ. Гэтэл Их хурлаас хойш 5 сарын дараа болсон Намын Төв Хорооны II бүгд хурлаас “өөрчлөлт, хөгжил, хувьслын шаардлагаар манай нам ард түмнийхээ язгуур эрх ашгийг илэрхийлэн хамгаалсан үндэсний ардчилсан нам болж хөгжих нь бодит хэрэгцээ болов” гэжээ. Энэ шугам 1992 оны II сард хуралдсан намын XXI Их хурлаар тодотгогдож “МАН үзэл бодлын хувьд үндэсний ардчилсан үзэл санааг баримтлана. Түүний онол, арга зүйн үндэс нь төв ёсны номлол юм” гэсэн томъёололоор сайшаагдсан байдаг юм.

Үзэл онолын хувьд зүг чигээ олох гэсэн эрэл хайгуулд 1997 онд хуралдсан намын XXII Их хурал онцгой үүрэг гүйцэтгэснийг тэмдэглэх ёстой.Тус Их хурал МАН бол ардчилсан социалист үзлийг онол суртахууныхаа үндэс болгосон зүүн төвийн нам юм гэж заасан билээ. Намын 26 дугаар Их хурлаас үүнийг тодруулж, “нийгмийн ардчилсан үзэл баримтлал бүхий зүүн төвийн нам мөн” хэмээн баталсан. Энэ бол социал демократ үзэл гэдгийг хөрвүүлсэн агуулга бөгөөд ардчилсан социализм, социал демократ үзэл гэдгийн хооронд зарчмын ялгаа  байхгүй гэдгийг илэрхийлсэн хэрэг.

Дэлхийн социалист интернационалын 155 гишүүн нам үзэл баримтлалаа хэрхэн тодорхойлсныг судлан үзэхэд, 113 нь социал демократ ба ардчилсан социалист, 8 нь социалист хэмээн тодорхойлсон байдаг ба үнэт зүйл нь юу вэ гэхэд бүгд эрх чөлөө, шударга ёс, эв нэгдэл гэж илэрхийлэн, Дэлхийн социалист интернационал хэмээх их гэр бүлд багтаж байгаа юм.

Энэхүү үзлийг бид намынхаа онол суртахууны үндэс гэж тунхагласаар 12 жил болж байна. Цаашдаа ч энэ онол үзэл бримтлалаасаа ухрах шаардлагагүй бөгөөд зүүн төвийн нам гэсэн орон зайгаа бусдад тавьж өгч болохгүй гэж үзэж байна. Гурван сонгуульд ялагдсан нь үзэл баримтлалтай холбоогүй учир намын шинэчлэлээ өөр талаас хайх ёстой.

Сүүлийн үед  манай зарим нөхөд, түүний дотор Бага хурал, Удирдах Зөвлөлийн хэд хэдэн гишүүн:  үзэл онолоо сольё, үндэсний ардчилсан үзлийг авъя гэсэн санал тавьсан. Эрэл хайгуул хийж байна гэдэг талаас авч үзвэл, тэднийг огт буруутгахгүй. М.Горькийн Монголын хувьсгалчдад хариу болгож бичсэнчлэн, “идэвхтэй зарчмын” номлолд нийцэж байна. Гэхдээ энэ нь, намын маш том асуудлыг хөндөж байгаа учир гишүүд наад зах нь дараах хэдэн асуултыг тэр хүмүүст тавьж, хариулт өгөхийг хүсэх болно. Үүнд үндэсний ардчилсан үзэл гэж яг юу юм бэ, социал демократ үзэл маань буруу байжээ гэдэг нь яаж нотлогдсон юм бэ, намын XXI Их хурлаас үндэсний ардчилсан үзлийг удирдлага болгоно гэж заасан хэрнээ яагаад тэр нь хэрэгжээгүй 5 жил болсон юм бэ?, гадна талдаа националист үзэлтэй нам гэсэн утгатай орчуулагдан ойлгогдоход хүрвэл үүнийг хэрхэн няцаах вэ?, ялангуяа хоёр хөршид маань яаж тусах бол? гэх мэт асуултууд гарах янзтай байгаа юм.

Сүүлийн жилүүдэд Германы социал демократ нам, Англи, Австрали, Шинэ Зеландын Хөдөлмөрийн нам, Норвег, Шведийн зүүний намууд зэрэг өмнө нь эрх баригч байсан улс төрийн хүчнүүд сонгуульд амжилтгүй оролцлоо. Гэхдээ аль нь ч үзэл баримтлалаас л боллоо гэж дүгнэхгүй байгаа юм билээ. Харин бодлого, үйл ажиллагаагаа хэрхэн шинэчлэх талаар ширүүн мэтгэлцээн явуулж байгаа гэсэн.

Бидний хувьд социал демократ үзэл санааг хэрэгжүүлэхдээ хэд хэдэн зүйл дээр дутуу анхаарчээ.

-Социал-демократ үзлийг уриа тунхаг, лоозонгийн шинжтэй зарлаад харин агуулга, мөн чанарыг нь гишүүд,  дэмжигчид ард иргэддээ сайтар ойлгуулах үндсэн дээр түүнийг тойруулан нэгтгэх ажлыг хангалттай зохион байгуулж чадсангүй. “Эрх чөлөө”, “шударга ёс”, “эв санааны нэгдэл” гэх үгс хүмүүст хийсвэр, “амьгүй” мэт сонсогддог байна. Зөвлөлт гүрэн задрах үед тэдний нэг том үзэл сурталчийн алдаагаа гэмшин хэлсэн үг энэ мөчид санаанд буулаа. Тэр нь: “Бидний үзэл суртлын машин сансрын хөлөг мэт их өндөрт тойрон эргэлддэг байлаа. Харамсалтай нь, эх газар руугаа ойртохоор шатчихаад, эсэн мэнд буудаггүй байлаа” хэмээн сурталчилгаа амьдралаас тасарсныг зүйрлэсэн байдаг юм. Нийгмийн ардчиллын үзэл санааг өөрийн орны аж төрөх ёс, соёл, хэв заншил, хүн амын янз бүрийн хэсэг давхарга  /залуучууд, эмэгтэйчүүд, ахмад, хот, хөдөөгийн ард иргэд гэх мэт/-ын хүсэл, онцлогтой нягт холбон тэдний “өөрсдийнх нь хэлээр” ярьж ойлгуулах хэрэгтэй байсан болов уу. Тухайлбал, МАН бол хүн амын зорилтот бүлэг буюу нийгмийн хамгаалал, халамж үйлчилгээ илүү шаардлагатай байгаа хэсэг рүүгээ онцгой анхаарах үзэл баримтлалтай учир оюутнуудын төлбөрийг 2 жил дараалан 100 хувь төрд хариуцуулах, ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэддээ 1,5 сая төгрөгийг гүйцээж өгөх, орлого багатай хэсгийг амьжиргааны байнгын эх үүсвэртэй байлгахын тулд иргэн бүхэнд сар бүр 21000 төгрөгний дэмжлэгийг үзүүлэх зэрэг бодлогыг хэрэгжүүлсэн  юм гэдгээ, олон түмэнд нэвт шувт тайлбарлан ойлгуулж чадалгүй сонгуульд орсон. Гэтэл тэр хоосон орон зайг “сонгуульд амлачихсан учраас МАН аргагүйн эрхэнд өгч байгаа юм”,  “намуудын мөнгө тараах өрсөлдөөн явж байна” гэхчлэнгийн тодорхой зорилготой ухуулга, сурталчилгаа дүүргэж бидний бодлого, арга хэмжээний цаад утга учир, ач холбогдол тодорч товойлгүй, тэгэсхийгээд дарагдсан билээ.

-Нийгмийн хамгаалал, халамжийн бодлогыг хэрэгжүүлэхдээ зарим үед тооцоо муутай хандаж хэт хавтгайруулснаас ард түмнийг бэлэнчлэх сэтгэлгээнд орууллаа гэх шүүмжлэлд өртөн, хийсэн ажлын маань үр дүн бүрхэг болж саармагжсан. Зүй нь, халамж, тусламжийг хавтгайруулалгүй, шаардлагатай хэсэгтээ /зорилтот бүлэг/ ахиухан хүртээсэн бол илүү оновчтой болох байсан бизээ. Жишээ нь, тооцоо муутай хандсаны тод жишээ бол шинэ гэр бүлд олгох 500 мянган төгрөгний амлалт юм. Жилд дунджаар 13 мянган шинэ гэр бүл нэмэгддэг гэж тооцож мөнгө төлөвлөтөл гэнэт огцом өсч 40 мянга хүрч бүртгэгдсэн билээ. Ингээд багагүй хөрөнгө, мөнгө хуурамч гэр бүл үүсгэсэн зальт этгээдүүдийн орлого болж, бидний бодлого байгаа тэр бүр оноогүй. 21000 төгрөгийг ч хавтгайруулан олгосон нь бас л их шүүмжлэл дагуулсан гэдгийг бид мартах учиргүй.

-Нийгмийн ардчиллын үзэл санааг тунхагласнаас хойш 16 илүү жил өнгөрч байхад энэ үзэл, онолыг удирдлага болгосноор манай нам юу хожив, ямар алдаа гарав, цаашид хэрхэх вэ? гэдэг талаар улс төрийн нухацтай дүн шинжилгээ хийж үнэлэлт дүгнэлт өгөөгүй явж ирсэн нь бас нэгэн алдаа боллоо. Улс төрчид, эрдэмтэн судлаачид, гишүүд,  дэмжигчдийн төлөөлөл бүхий чадварлаг баг гарган энэ ажлыг даруй хийх нь зүйтэй юм.

-Социал демократ үзэл санаа цагаа дагаад баяжиж хөгжиж байгааг анхаарах ёстой байсан болов уу. Баруун төв, зүүн төвийн намууд гэх улс төрийн хүчнүүдийн үзэл баримтлалд бие биеэсээ харилцан өвлөх, авах, уламжлалт зарим нэг хандлагаасаа татгалзах тал нэлээд ажиглагдах боллоо. Хэдэн жилийн өмнө эсрэг тэсрэг мэт байсан хандлагууд ч ойртож байх шиг. Зүүний хязгаараас зүүн төвийн гэж онцолж тодорхойлдогийн учир нь үүнд байгаа юм. Тийм ч учраас европын зарим нам үзэл баримтлалаа тодорхойлохдоо “социал демократ, гэхдээ III замын”  гэж онцолсон байна. Бид ч бас энэ хүрээнд бүтээлчээр хандаж эрэл хайгуул хийх ёстой. Тухайлбал, ойрын болон дунд хугацаанд хүн бүрийг ажилтай болгож чадах мэт ярьж сурталчлах нь амьдралаас хол асуудал гэж олон судлаач бичиж байгаа. Харин ажил олгох боломжоор жигд, тэгш хангах асуудал амьдралд илүү ойрхон бууна. Угаасаа ажил хийх сонирхолгүй, чадваргүй хүн аль ч нийгэмд цөөнгүй л байдаг. Тэгээд ч ажлын байрны төлөөх  эрүүл өрсөлдөөнийг хааж хазаарлаж болохгүй билээ.

 Төрийн оролцоо зохицуулалтын хүрээ хязгаар ямар байх  ёстой вэ гэдэг асуудал байна. Төрийн зохицуулалт байх ёстой, ялангуяа үндэсний аюулгүй байдлын бодлого, нийгмийн хамгааллын чиглэлээр зайлшгүй байх шаардлагатай гэж үзнэ. Төрийн зохицуулалтыг үгүйсгэдэг либераль, консерватив үзэлтнүүд хүртэл түүний хязгаарлагдмал оролцоог хүлээн зөвшөөрдөг болж байна. Харин төр заавал оролцох шаардлагатай бус ажил үйлчилгээг төрийн бус байгууллагуудад тууштай шилжүүлэх ёстой юм. Ялангуяа хяналт, аудит, сонгон шалгаруулалт /тендер/, стандарт норм хэм хэмжээг мөрдүүлэх зэрэг ажил үйлчилгээг хувийн хэвшил, төрийн бус байгууллагуудад шилжүүлэх талаар манай нам тууштай ажиллах ёстой.Төр хэтэрхий хутгалдаж оролцох нь зардал, үрэлгэн байдлыг нэмэгдүүлэхээс гадна, авлига, хээл хахуулийг цэцэглүүлдэг байна.

Түрүү үеийн социалистууд байгалийн хязгаарлагдмал нөөцийг хайр гамтай ашиглах, хамгаалах, эдийн засаг нийгэм, экологийн тэнцвэртэй, зохистой хөгжлийг хангах талаар төдий л анхаардаггүй байсан гэж дүгнэдэг. Тэгвэл  сүүлийн үед социал демократууд ногоон хөгжлийн тухай онцгой их ярьдаг болж байна. Эдийн засаг, хүний хөгжлийг байгаль орчноо хамгаалах, сэргээн төлжүүлэх төдийгүй байгальд ээлтэй үйлдвэрлэл, ажил үйлчилгээг бүх талаар дэмжих, асуудалтай байнга холбон авч үздэг боллоо. Байгаль орчноо хаяихаад дан ганц  эдийн засгийн өсөлт гэдэг үзүүлэлтээр хөөцөлдөх нь буруу гэж социал демократууд ярьдаг болж байна. Жилийн 12 хувийн өсөлтийг 7,5 хувьд хүртэл бууруулж байгаа манай урд хөршийн бодлого, сургамж ч үүнтэй бас холбоотой.

Эцэст нь хураангуйлж хэлбэл, социал демократ үзэл хуучраагүй, харин бүтээлчээр хандаж түүний үнэт зүйлс, агуулга, түүнд нийцүүлэн хэрэгжүүлсэн намынхаа бодлогын мөн чанарыг олон түмэнд ой тойнд нь хоногштол ойлгуулах тал дээр хангалтгүй ажилласан  гэдэг дүгнэлт хийх нь зүйтэй болов уу.

Миний бие энэ оны II сард гишүүд, дэмжигчиддээ хандаж бичсэн захидалдаа: “Шинэчлэл гэж ярингуут үзэл онолтойгоо ноцолддогийг зогсооё. Бас намынхаа нэртэйгээ эргэж зууралдахаа больё. Харин сэтгэлгээ, арга барил, бүтэц, зохион байгуулалт, үйл ажиллагаагаа шинэчлэх шаардлага зайлшгүй тулгарч байна” гэж тэмдэглэсэн.

Шинэчлэл бол тодорхой хэсэг хугацаанд хэдэн том өөрчлөлтийг ганц хоёрхон далайлтаар хийгээд дуусдаг ажил биш ажээ. Харин, улс төрийн нам оршин байгаа бүхий л үед үргэлжлэх тасралтгүй үйл явц гэж ойлгож байна. Тиймээс  шинэчлэл гэхээр л нам ялагдсан юм уу эсхүл хямарсан үед хийдэг зүйл мэтээр ярих нь утга учир муутай. Тасралтгүй шинэчлэл бол аливаа байгууллагын, түүний дотор улс төрийн намын оршин тогтнох үндэс мөн байна.

Яг энэ цаг үед бид юуг шинэчлэх вэ гэдгээ олж харахын тулд яагаад ялагдав гэдэг асуултыг үргэлж хамт тавьж түүнээ тойрч ярилцах ёстой юм.

Илтгэлийнхээ эхэнд бидний ялагдлын үндсэн  шалтгаан гэж үзсэн 10 зүйлийг нэрлэсэн. Тэдгээрийн дотроос онцгой анхаарах ёстой хэдэн асуудлыг хөндөж яръя.

Эрх барьж байсан он жилүүдэд бидний гаргасан хамгийн ноцтой алдаа, завхрал нь боловсон хүчний бодлоготой шууд холбоотой. МАН-ын дүрмийн төсөлд оруулах нэмэлт өөрчлөлтөөр үүнийг хүний нөөцийн бодлого гэж нэрлэх санал явж байгаа. Гэхдээ энэ удаа хэвшиж тогтсоноор нь боловсон хүчний бодлого гээд яриад ойлголцоод явчихъя.

Үнэнийг хэлэхэд, манай намын боловсон хүчний гол бодлого хэрэг дээрээ 200 гаруй хүний хүрээнд эргэлддэг болжээ. Боловсон хүчнийг шилж сонгохдоо мэдлэг боловсрол, шударга чанар,ажлын дадлага туршлага, олон түмний үнэлгээ, улс төрийн ноён нуруу гэх мэт гол шалгуурыг  бус, чухал биш төдийгүй зарчимгүй өөр бусад үндэслэлүүдийг голлодог болоод удсан. Үүний уршигаар  улс төрийн хат суугаагүй, үзэл ба үнэт  зүйлсийнх нь чиг тогтоогүй, ажил амьдралын туршлага багатай, томилогдож  очсон салбарынхаа талаар мэдлэг муутай,  нийтийн эрх ашигт сэтгэл дутмаг хүмүүсээр намын удирдлага, улсын хариуцлагатай албыг бүрдүүлж, улмаар шат шатны сонгууль, томилгоонд тэр явцуу хүрээнээсээ сонголт хийж байлаа. Тэгээд  манай намын дээд болон дунд шатны удирдлагын дотор энэ хүрээнийхээ хүмүүсээр  дамжуулж нийгмийг хардаг, тэр цагираг дотроо  л сэтгэдэг, шийдвэр гаргадаг зохисгүй байдал бий болсон. Намын боловсон хүчний бодлого,үйл ажиллагаанд  бий болсон  нүдэнд үл үзэгдэх энэ хана хэрэм нурах ёстой. Боловсон хүчнийг сайтар бэлтгэж байж ажилд тавьдаг байсан өмнөх үеийн арга барилаа сэргээхэд яагаад болохгүй гэж. Дээрх алдаа, гажуудал нь намын ажилтнууд, залуу гишүүдийн  зан үйл, ёс суртахуунд ноцтой нөлөө үзүүлж нэлээд хэсэг нь өөрийгээ хөгжүүлэх гэж  бодохын оронд хэн нэгэн нөлөө бүхий хүчтэй лидерийн ивээл дор багтаж бэхжиж авах гэж зүтгэдэг болжээ. Явцуу сонирхол өвөрлөж, худал мэдээллийг шивэгнэгч  тэр хүмүүс самрын яс мэт бат хүрээ, хуяг дуулга үүсгэж, нэг л мэдэхэд, удирдах ажилтныг олон түмнээс бүрэн тусгаарлаж харах  мэлмий, сонсох чихийг нь тагладаг байна.

Зарим албан тушаалтан авлига, хээл хахууль зэрэг шударга бус янз бүрийн асуудалд тухайлбал, авлигад нэр нь байнга холбогдоод төрийн болоод намын нэр хүндийг унагаад байхад юу ч болоогүй мэт, ямар ч арга хэмжээ авахгүй явж ирсэн нь олон сонгуулийн дүнд нөлөөлсөн гэдгийг бид хүлээн зөвшөөрөх ёстой.

Нам гишүүдээ дэмжиж, ёс бус аливаа дайралтаас хамгаалах нь зүйн хэрэг. Гэвч хувийн эрх ашгийг нийтийнхээс дээгүүр тавьдаг, шударга бус хүмүүсийнхээ толгойг илж “шүүх л гэм буруутайг нь  тогтоогоогүй бол ...”  гэж хаацайлдаг арга барилаасаа татгалзах цаг болжээ. Намын буянаар сонгогдож, томилогдсон хариуцлагатнууд ч алдаа хийсэн бол түүнээ шударгаар хүлээж, шаардлагатай бол, бүр огцрох, чөлөөлөгдөх хүсэлтээ  хэн нэгнээр шахуулж шаардуулалгүй гаргаж сурах нь энэ намд улс төрийн өндөр соёл дэлгэрч, сайн цаг ирж байгаагийн илэрхийлэл гэж олон түмэнд ойлгогдоно.

Улмаар “Авлигын эсрэг Ардын нам” гэсэн бие даасан хөтөлбөр гаргаж, намаас сонгогдож, томилогдсон улс төрийн албан тушаалтнуудтай хариуцлага тооцох, эгүүлэн татах  тогтолцоо, механизмыг бүрдүүлж өгөх болно.

Дэвшүүлсэн боловсон хүчинтэйгээ эргэж ажилладаггүй, хариуцлага тооцож чаддаггүй явснаас багагүй хохирол амссандаа дүгнэлт хийж намын нэрийн өмнөөс сонгогдож, томилогдсон албан тушаалтнуудын ажил байдал, ёс зүйн талаар олон түмний үнэлгээ, саналыг байнга авч, ядахдаа хагас, бүтэн жилийн эцэст дүгнэж түүнээ ил тод мэдээлж сайн бол урамшуулж, шаардлага хангахгүй байгаа бол хариуцлага тооцдог болох зарчмыг цаашдаа хатуу мөрдөх хэрэгтэй байна.

Боловсон хүчний бодлогодоо манай нам  хэзээнээс ахмад, дунд, залуу үеийн алтан хэлхээ, нэгдлийг хангаж ирсэн түүхтэй. Ах нь мэддэг, чаддагаа, бас хуримтлуулж, хурааснаа өвлүүлэхийн тулд хэлж захидаг, дүү нь эрдэм болгон тусгаж авдаг залгамж чанар ингэж хангагддаг билээ. Гэтэл сүүлийн үед нэг талаас, залуучуудаа голж чамлах аястай үг яриа, нөгөө талаас, ахмадаа хоцрогдсон, хуучирснаар нь дуудаж нийтэд нь түрж зайлуулах гэсэн хандлага мэдрэгдэх боллоо. Ахмад нь залуу халуун насыг туулж өнгөрөөсөн, залуу, дунд үеийнхэн  нь ч ахмадуудынхаа насан дээр очих л болно. Хорвоогийн хуваагдашгүй үнэн гэвэл энэ юм. Дээрх 2 хандлагын аль, аль нь буруу. Намын эв нэгдэлд бүр хортой. Үе гэж туйлшрахгүйгээр, аль алиндаа байгаа давуу тал, давтагдашгүй чанаруудыг хүлээн зөвшөөрч бие биеэ нөхөж хамтран ажиллахаас өөр зам, сонголт байхгүй.

“Манай намд” чадалтай боловсон хүчнүүд зүү орох завсаргүй чихэлдсээр байдаг гэж ярьдаг боловч өнөөдөр үнэлэмж, шалгуур нь  цагаа дагаад түргэн өөрчлөгдөж буйг онцгой анхаарах хэрэгтэй байна. Боловсон хүчнийг шилж сонгох, сургаж дадлагажуулах, бэлтгэх гэдгийг хуучин хэвшмэл ойлголтоос өөрөөр авч үзэж шинэ цагийн шаардлага, шалгуураар хандахгүй бол бас болохгүй нь ээ.  Хэл ус, ромбо, диплом нь хэд хэдээрээ байлаа гэхэд, хүнтэй ажиллах арга барил, өөрийгөө нээж харуулах, илтгэх, бусдыг дагуулах чадвар, өрсөлдөх тэмцэх чанар, улс төрийн мэдрэмж, давшихын зэрэгцээ ойлголцох, эв зохицлыг хангах урлаг гээд бусад талын шалгуур үгүйлэгдэх юм бол сайн кадр биш гэж гологдох нь тодорхой боллоо.

Сүүлийн үед манай намын гишүүдээс “тоглоомынхоо дүрэм”-ийг тодорхой болгоё гэсэн саналыг хэлж, янз бүрийн хувилбарыг дэвшүүлж байгаа. Өнгөрсөн зун үүссэн шинэчлэлийн хороо, хөдөлгөөнийхэн “намаа нээлттэй фракцын зарчимд шилжүүлье” гэсэн санал гаргасан. Тэд үүнийгээ “намын одоогийн дүрмээр зөвшөөрөгдсөн жигүүр бол ондоо зүйл, бид чухамхүү фракцыг л хэлээд байгаа юм шүү” гэж тодотгож байгаа. Энэ хувилбар нь эрх мэдэл, албан тушаалын томилгоог фракциудад хуваарилж байгаа өнөөгийн Ардчилсан намын зарчим, зохион байгуулалттай үндсэндээ адил бололтой. II сард  дэмжигчиддээ бичсэн захидалдаа би Намын даргын хувьд, үүнийг зөвшөөрч чадахгүй гэдгээ албан ёсоор илэрхийлсэн. Одоо ч тийм бодолтой байна. “Надаас хойш галав юүлсэн ч яахав” гэх маягтай хандаж би  чадахгүй. Учир нь, манай нам Ардчилсан нам шиг улс төрийн 10 шахам хүчний нэгдэл биш юм. Энэ том нам олон фракцад хуваагдах юм бол, үр дүн нь сайнаар төгсөнө гэж огтхон ч төсөөлөхгүй байна. Сүүлийн үед эрх баригч хүчний дотроос “... олон фракц  хортой юм байна. Жигүүр бол харин байж болно”  гэж яриад сүрхий хөдөлцгөөж байгаа бололтой. Гэтэл манай нөхөд нөгөө талаас нь асуудал хөндөж байгаа.

Мөн нэг хэсэг гишүүн боловсон хүчний сонгууль, томилгоонд бүс бүсийн төлөөллийг харгалзах зарчмыг санал болгож  байгаа юм. Аль нэг дарга, удирдлагын субъектив хандлагаас урьдчилан сэргийлж ийм зарчмыг гол шийдвэртээ тусгах нь “тоглоомын дүрэм”-ийг тодорхой, ойлгомжтой болгож эв нэгдлийг хангана гэж тэд тайлбарладаг. Манай нам олонхи байх үедээ 10-аад жилийн өмнө санаачилж баталсан “Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал”-ыг хөдөлгөөнд оруулж ажил хэрэг болгоход, түүнчлэн УИХ-ын гишүүд, бусад  хариуцлагатнууд нэг аймгийн хэмжээнд эргэлддэгээ больж бүс нутгийн түвшинд тэнүүн харж сэтгэж ажилладаг болоход ач холбогдолтой гэдгийг дээрх нөхөд бас үндэслэдэг.

Энэ бүхнийг Их хурлын төлөөлөгчид Та бүхэн сайтар шүүн ярилцах хэрэгтэй.

Өнгөрсөн жил аймаг, нийслэл, дүүрэг, сум, хорооны сонгуульд нэр дэвшигчдийг тодруулахдаа “ер нь суудал аваад ирэх боломжтой хүн байвал дэвшүүлчихье гэж зарим нэр дэвшигчдэд  хандсан   нь тэр бүр зөв биш байжээ гэж дараа нь бидэнд ойлгогдсон. Яахав, ганц суудал аваад ирсэн боловч, түүнээсээ хэд дахин илүү хор уршиг тарьж яваа этгээд олон байна. Дээд түвшинд ч байна. Яах гэж хэнийг төлөөлж хуралд сонгогдсоноо ухамсарладаггүй, бусадтай үгсэн хуйвалдаж бүлгийнхээ бодлогыг унагадаг, албан тушаалын төлөө намаа хаяад урвадаг, болзол нөхцөл тулгадаг, бүлэглэл талцал үүсгэдэг тийм зарчимгүй хүмүүсийн тухай би энд ярьж байгаа юм. Үүний уршгаар ялсан хэд хэдэн газарт Засаг дарга,  Хурлын удирдлагыг алдсан нь туйлын харамсалтай. “Уг нь яаж ч мэдэх барьцгүй нөхөр байгаа юм. Гэхдээ ганц суудал чирээд ирэх байх. Дэвшүүлэхгүй бол бие дааж өрсөлдөөд бүр их аюул тарьж мэднэ” гэж  хандсаны үр дагавар энэ юм.

Цаашдаа намын нэрээр сонгогдчихоод өөр нам, намын бүлэгт шилжсэн тохиолдолд тухайн тойрогт дахин сонгууль явуулах, нэрсийн жагсаалтаар орсон бол хасч дараагийн хүнийг оруулах талаар хуулийн зохицуулалт зайлшгүй хийх шаардлагатай нь амьдралаас тод харагдлаа. УИХ дахь МАН-ын бүлэг үүнийг анхаарах шаардлагатай.

Ер нь боловсон хүчний бодлого тойрсон маш их яриа, санал шүүмжлэл өрнөсөөр байна. Энэ асуудлыг хөндөөгүй захидал, санал, хүсэлт, сонины нийтлэл гэж алга. Тийм ч учраас би энэ талаар нилээд дэлгэрэнгүй хөндөж байгаа юм.

Энэ Их хурлаас байгуулагдах намын шинэ Бага хурал нэн тэргүүний зорилтоо болгож “боловсон хүчний бодлого”-ын асуудлыг тусгайлан хэлэлцэж нөөц бүрдүүлэх, түүнтэй ажиллах, сонгож томилох, бас  ажлыг нь дүгнэж хариуцлага тооцох шалгуур, зарчмыг иж бүрэн зохицуулсан  дүрэм, журмыг шинэчлэн баталж мөрдүүлэх нь зүйтэй байна. Уг нь бидэнд 2005 онд баталсан, энэ тухай асуудлыг зохицуулах гэж оролдсон нэг урт нэртэй журам байгаа юм. Харамсалтай нь, түүнийг үе үеийн удирдлагууд хэрэгжүүлээгүйгээр барахгүй нэн чухал хэд хэдэн заалтыг нь илт зөрчин, өөрсдийн үзэмжээр хандсан юм. Үүний учир шалтгааныг ч олох хэрэгтэй. Зарим хүн тэр чинь Дүрэм биш, журам учраас хүчгүйдээд байгаа юм гэж хэлдэг. Дүрэм гэнэ үү, журам гэнэ үү, нэр нь хамаагүй, Бага хурлын гишүүдийн олонхиор нэгэнт батлаад  бодлого болгосон л бол хэнбугай ч түүнд захирагддаг зарчимтай болмоор байна. Ер нь гаргасан шийдвэрээ үл хүндэтгэн хэрэгжүүлдэггүй нь бидний бас нэгэн том “архаг өвчин” юм шүү. Цаашдаа, энэ тал дээр хатуу хяналт тогтоон, бие биедээ өндөр шаардлага тавьж хамт олны шийдвэрийг үл тоомсорлогч том толгойтнуудад хариуцлага хүлээлгэж хэвших нь чухал байна.

Шинэ Бага хурлаас гаргах боловсон хүчний дүрэм, журамд  намын олон түмний хэлээд байгаа дараах асуудлуудыг бас тусгаж журамлах нь зүйтэй. Үүнд:

  • Бүх сул орон тоо, тавигдах шалгуур, болон хэнийг яаж томилсон тухай мэдээллийг бүхэлд нь нээлттэй, ил тод болгох;
  • Боловсон хүчнийг аль болох шударга сонгон шалгаруулалтаар тодруулдаг байх;
  • Албан тушаалд дэвшүүлэхдээ мэдлэг, боловсрол, туршлага, улс төрийн ноён нуруу, шударга чанар, мэргэжил, салбартаа хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдал, нэр хүнд зэргээс гадна өмнө дурьдсан орчин цагийн шинэ шаардлага шалгуурыг гол болгодог байх;
  • Найз нөхөр, нутаг нуга, садан төрөл, бизнесийн холбоо, сүлбээ, урьд өмнөх ач тус зэргийг санаж томилгоо хийдгийг бүрмөсөн зогсоох, түүнд тавих хяналтыг чангатгах;
  • Томилоод зөнд нь орхих биш, ажилд нь тусалж байнга үнэлгээ өгч, түүнээ олон нийтэд мэдээлдэг журам тогтоох;
  • УИХ, орон нутгийн Хурлын сонгуульд нэр дэвшүүлэх боломжтой  хүмүүсийг наанадаж нэг жилийн өмнө тодруулдаг болох;
  • Шат, шатны удирдагч, улс төрийн манлайлагчдыг бэлтгэх зэрэг болно.

Бид дээрх асуудлуудыг нарийвчлан хэлэлцэж, бодлого болгон баталж түүнийгээ ягштал мөрдөж чадах юм бол, намын дотоод тогтвортой байдал хангагдана, буурсан нэр хүнд сэргэнэ, эрх мэдэлтнүүд дур зоргоор аашлахыг зогсооно, дарга, сайдын нөмөр нөөлөгт хоргодож амьдрагсадын орон зай хумигдана, сонгуульд амжилт гаргаж чадна.

Бат цул эв нэгдэл-нам оршин тогтнохын үндэс. Боловсон хүчний бодлого зөв зарчим, гольдролдоо орж чадвал намын дотоод тогтвортой байдал хангагдана гэсэн нь намын бат цул эв нэгдлийг хэлж байгаа юм.

Сүүлийн жилүүдэд эв нэгдэл бүх шатандаа сүрхий суларсан гэдэгтэй Та бүхэн санал нэгдэх байхаа. Удаа дараагийн сонгуульд амжилтгүй оролцсоны бас нэг том шалтгаан үүнд байгаа юм. Эв нэгдэл яагаад сулардаг вэ? гэж асуувал улс төрчид, онолчид олон зүйлээр тайлбарлах байх. Харин анхан шатанд байгаа жирийн гишүүд, идэвхтэн, сонгуультнууд энэ асуудлыг аль талаас нь яаж хардгийг би илүү сонирхдог юм. Ингэхэд дараах 6 хүчин зүйл ба шалтгаан дээр тэдний санал, бодол төвлөрч байна. Үүнд:

  1. Боловсон хүчний бодлогын алдаа завхрал;
  2. Явцуу эрх ашгаараа нэгдэж талцсан далд сүлжээ, бүлэглэлүүдийн өрсөлдөөн;
  3. Шийдвэр гаргах болон хэрэгжүүлэх шатан дахь шударга бус үйлдэл, хандлага;
  4. Намын дотоод ардчилал хумигдаж удирдлага гишүүд, дэмжигчдийн хооронд амьд холбоо тасарсан үед;
  5. Ил тод байдал алдагдаж, олон түмэнд хүргэх ёстой бодитой мэдээлэл дутагдсан үед;
  6. Удирдлагуудын хоорондох үл ойлголцол зөрчил гэсэн шалтгаан нөхцөлүүдийг илүү давтамжтай нэрлэжээ.

Эдгээрийг багцлаад авч үзэх юм бол, ер нь л шат, шатны  удирдах нөхдийн эв түнжин, зан байдал, арга барилаас шууд үүдэлтэй болж таарч байна. Намын жирийн гишүүдээс болж эв нэгдэл суларсан, ноцтой зөрчил үүссэн тохиолдол байхгүй гэж би ч бас боддог. Манай намын жирийн гишүүд бол намынхаа төлөө байнга санаа зовниж, сонгууль болоход л хөлтэй нь хөлхөж, хөлгүй нь мөлхөж, халуунд халж, хүйтэнд хөрч зүтгэж тэмцдэг, амжилт гарвал баярлаж, алдаж осолдвол гуниглаж, эвлэвэл магнай нь тэнийж, эвдрэлцвэл гутарч явдаг тийм л тэргүүний хүч байгаа юм. Ийм учраас эв нэгдэл эвгүйтэх нь  эрхэм дарга, даамлуудтай л холбоотой нь үнэн билээ. Эв нэгдэл сулрах нь зөвхөн дээрээ байгаа үзэгдэл  биш бөгөөд энэ архаг өвчин дунд, доод шатанд ч халдварлагдаж нийслэл, аймаг, дүүрэг, сум, баг, хороон дээр  хамт олныг хувааж талцуулах хандлага гарсаар байдаг.

“Тос дотроосоо өтвөл аюултай” гэдэг эртний мэргэн үг бий. Дотоодын эв түнжингүй байдал нь улс төрийн бодлогоо зөв тодорхойлж алсын хараатай зоримог шийдвэр гаргах, нэг зүг чигт хүчийг зангидах чадварыг сулруулж, бие биедээ итгэх уур амьсгалыг сарниулан, хардлага сэрдлэг, ор үндэсгүй цуурхал, хов яриа газар авах таатай нөхцлийг бүрдүүлдэг хор уршигтай билээ. Иймд бид  эв нэгдэл сулардаг талаар намын олон түмнээс анхааруулж хэлсэн дээрх 6 сануулгыг мартаж хэзээд үл болно.

Эв нэгдэл гэж их яриад байвал шүүмжлэл, дотоод ардчилал хумигдахын шинж дээ гэж зарим хүн болгоомжилдог.

Суурь үзэл баримтлалын хүрээ хязгаарын дотор бодол, байр суурийн зөрөө гарах, асуудлыг шийдэх арга зам, тактикийн талаар өөр өөр байх, бүтээлч шүүмжлэл, маргаан, мэтгэлцээн өрнүүлэх нь туйлын эрүүл бөгөөд харин эцэстээ асуудлыг олонхийн саналаар шийдвэрлэдэг, нэгэнт эцсийн шийдвэр гарсан бол түүнд бүгд захирагдан хэрэгжүүлэхийн төлөө чармайн ажилладаг байхыг жинхэнэ эв нэгдэл гэж ойлгож байна. Энэ нь үргэлж ойлголцол, зөвшилцөл, мэдээллийн нэгдмэл, ил тод байдал, бие биеэ сонсох, хүндэтгэх уур амьсгал дээр суурилдаг. Түүнээс биш хэн нэгнийг сохроор бишрэн шүтэх (фанатизм маягийн), эсхүл дарамт, шахалт, болгоомжлолд автан дуугүй гар өргөдөг хуурамч эв нэгдэл бидэнд хэрэггүй. Наанаа ойлголцсон мэт дүр эсгээд, цаагуураа “хор найруулаад” явбал хэзээ ч олигтой үр дүн гарахгүй. Тийм хүмүүс манай намд ер нь хэрэггүй. Хамгийн аюултай нь,  нутаг нуга, амраг садан, бизнесийн хүрээ зэрэг явцуу ашиг сонирхлыг тойрсон нэгдэл бөгөөд түүнээс бид ямагт сэрэмжлэх ёстой. Ийм бүлэглэлүүд хүчээ авч эхлэх юм бол, эрх мэдэл, албан тушаал, эд баялагийг хуваан, ингэснээрээ түр зуурын найрсал, зохицлыг олдог мэт боловч сууриараа хэврэг, өнөөгийн Ардчилсан нам шиг болж бид дотроосоо идэгдэх аюултай. Түүнчлэн эрх ашгийн зохистой эрэмбийн талаар манай намынхан бүрэн ойлголцож түүнийг хангах дэглэм, журмыг  тогтоох шаардлагатай.

Эхлээд Монгол эх орон, тэгээд төр, дараа нь нам, улмаар гэр бүл, хувийн эрх ашиг гэсэн эрэмбэ, дараа, ёс зүйг бид сахиж чадах юм бол, ард түмний дэмжлэгийг улам их хүлээх болно. Энэ талын хүмүүжил, сахилга, соёл үнэхээр доод түвшинд байгаа өнөөгийн эрх баригчдаас бид их сургамж авах ёстой. Ард түмнээр овоглосон Ардын нам ийм зарчимгүй хандлагыг өчүүхэн ч гаргах эрхгүй бөгөөд түүний аливаа илрэлтэй эвлэршгүй тэмцэх ариун үүрэгтэй.

    Эрхэм журмын нөхөд өө!

Сүүлийн гурван сонгуульд манай намын дэмжигчдийн санал нэлээд хэмжээгээр МАХН-д хуваагдсаны ноцтой үр дагавар, цаашдын бодлогын талаар бид ярилцаж саналаа нэгтгэх ёстой. Намын XXVI Их хурал дээр уугуул нэрээ сэргээхийн төлөө саналаа өгч байхдаа МАХН гэдэг нэртэй шинэ нам үүсч, гишүүд, дэмжигчдийн маань санал хоёр хуваагдах юм гэж бид санаагүй. Уугуул нэрээ сэргээснийг одоо ч  буруугүй гэж боддог. Учир нь нэрээ солих асуудал намын шинэчлэлийн нэг сэдэв болж сүүлийн 20 жилд Их, Бага олон хурал дээр удаа дараа яригдаж, шийдлээ хүлээж байсан асуудал билээ. Харин бид  гурван том алдаа гаргасан гэж бодож байна.

  1. Нэр сольсны дараах улс төрийн нөхцөл байдал, үйл явц намын удирдлагуудын санаж тооцоолсноор өрнөх мэт сэтгэл тайвширч /шүүх, хууль, эрх зүйн орчин бүгд баталгаатай мэт төсөөлж/ сонор сэрэмжээ алдсан юм.
  2. Энэ намын тархи толгойд явсан хүмүүс хэл амаа ололцож чадаагүй, зарим улс төрчийн гаргаж болзошгүй авир, сэдэж мэдэшгүй үйлдлийг дутуу тооцсон.
  3. Монгол Ардын Нам хэмээх уугуул нэрээ хоногшуулах, МАН, МАХН гэдэг нь хоёр тусдаа улс төрийн хүчин юм гэдгийг ялгаж салгаж ойлгуулах талаар маш чамлалттай ажилласан. Ялангуяа УИХ-ын сонгуулийн өмнө ахмадуудын дотор энэ хоёр нам, хоёр нэрийг сольж хольсон, будилж төөрөлдсөн хэсэг их байна гэсэн мэдээлэл  хангалттай ирж байсан боловч энэ дагуу томоохон цогц ажлыг орон даяар өрнүүлж чадаагүй юм. Ажил хариуцсан нөхөд маань үйлдвэрт хэвлүүлж, орон нутагт хүргүүлсэн бат илэрхийлэхийнхээ том, том тоог давтаж яриад байсан болохоос  түүнийг яг  гишүүн бүрт гардуулах ажил  хийгдсэн эсэхийг судалж, ялангуяа ахмад гишүүд доторх хандлага, уур амьсгал ямар байсныг мэдэрч анхаараагүй гэж боддог. Зарим газарт шинэ батлахыг явдлын хүнээр дамжуулсан, эзгүйд нь унинд нь хавчуулаад явсан зэрэг хүйтэн, хөндий хандлага гарсан шүүмжлэл их ирж байсан билээ.

Сүүлийн үед МАН, МАХН-ын гишүүд, дэмжигчдийн зүгээс хоёр намын хүчийг нэгтгэх саналыг намын удирдлагуудад шаргуу тавьсаар ирсэн.

Бид ч үүнийг анхаарч МАХН-тай орон нутгийн сонгуульд нэг эвсэл болж оролцох, Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хүчээ хамтатгах гэж багагүй хүч чармайлт гаргасан боловч нааштай үр дүн гараагүй. Үүний шалтгаан олон бөгөөд товчхон хэлэхэд, Засгийн эрхийг хамтарч барина гээд шийдчихсэн хүчнийг зам зуурт нь салгаж наашлуулна гэдэг амаргүй юм билээ. Хүчээ нэгтгэе гэдэг санаачилга, оролдлогын цаана өнөөдөр энэ хүчний толгой, цээжинд яваа нөхдийг татах гэхээсээ илүү, хоёр намын ялгааг ойлгоогүй төөрөлдөн яваа ахмадууд, улс төрийн сонгуулийн дүнгийн ноцтой үр дагаврыг сайн тооцолгүй,  “эхийг нь эцээхгүй, тугалыг нь тураахгүй” байя гэдэг хуваах сэтгэлгээгээр ханддаг хэсэг, товчхондоо, урд өмнө манай намын идэвхтэй гишүүн, дэмжигч явсан нөхдийгээ татаж ойртуулах гэсэн бодлого агуулагдаж байсан юм. Энэ бодлого бас ч талаар өнгөрөөгүй гэж үзэж байгаа. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үед МАХН-ын дотор МАН-ын нэр дэвшигчийг дэмжих хөдөлгөөн санаачилга өрнөсөн бөгөөд зарим дүүрэг, суманд сонгуулийн сурталчилгааг хамтраад зохион байгуулсан нь хүмүүст илүү хүрч байсан.

2012 оны УИХ-ын сонгуулиар 252115 хүний буюу 22,31 хувийн санал авч байсан МАХН орон нутгийн сонгуулиар 10 гаруй хувь, саяын сонгуулиар 6,5 хувийн санал авлаа. МАХН-аас нүүр буруулсан 15 орчим хувийн тодорхой хэсэг нь наашилсан гэдэг нь ойлгомжтой. Яг хэдэн хувь бэ гэж асуувал өнөөдөр хэн ч хэлж чадахгүй боловч, социологийн судалгаа, ярилцлага, бусад тандалтаар ийм шилжилт гарсан гэдэг нь нэгэнт нотлогдсон зүйл. Энэ ажлыг цаашид улам эрчимжүүлэх хэрэгтэй юм.

Намын шинэчлэлийг эрчимжүүлье гэвэл олон түмний гүнд нэвтэрч амьд холбоо тогтоохыг бүх талаар эрмэлзэх ёстой.

Олон түмэн, гишүүд дэмжигчид, анхан шатны нэгж хэсгүүдтэй улам ойртож бодитой мэдээлэл өгч, санал бодлыг нь сонсож байх төдийгүй зөвлөж туслан итгэлийг нь олж хүрээлүүлэх, ингэснээр тэднийг гол тулгуур хүчээ болгох гэсэн санаа энд байгаа юм. Намын гол хөдөлгөгч хүч нь угаасаа гишүүд, дэмжигчид болохоос бус хэдэн дарга даамлууд биш билээ. Гишүүд, дэмжигчдээ идэвхжүүлж, тэдний дэмжлэг, хүчийг авч чадсан аливаа нам, улс төрийн өрсөлдөөнд ялдаг нь хөдөлшгүй хууль, аксиом  юм. Ингэж чадахгүй бол, намын удирдлага, олон түмний хооронд хоосон зай /вакуум/ улам тэлсээр яваандаа бүрмөсөн тасрахад хүрнэ. “Нам маань биднийг сонгууль болохоор л санадаг” гэдэг шүүмжлэл хааяагүй гардаг нь бид тэднээс хол хөндий байна л гэсэн үг.

Нам ард түмний холбооны талаар бид багагүй ярьж, номлож бие биедээ сургамжилж байсан ч, хэрэг дээрээ тэр талын арга ухаан одоо ч дутмаг хэвээр байна. Сонгуулийн үеийн уулзалтууд, сурталчилгааны нээлт, хаалт хотод ч, хөдөөд ч олон хүнийг хамарсан, өнгө хэлбэр талаасаа ерөнхийдөө цоглог, зохион байгуулалт муугүй мэт байсан ч, тэдгээрт нөгөө л гишүүд, дэмжигчдийн идэвхтэй хэсэг оролцдог юм. Бидний зорилго болгоод тавиад байсан хөвөгч хэсэг, залуучууд, нам бусчууд урьдын адил үндсэндээ гадна талд үлддэг.

Уулзалт, хурал, цуглаанаас гадна олон нийтэд нөлөөлөх янз бүрийн арга, зохион байгуулалтын хэлбэр, сүлжээг сэддэг боловч түүнээ тууштай авч явж чаддаггүй, тэгэсхийгээд унтраадаг гэм бидэнд бий.

Дараагийн сонгууль хол байна даа гэж өөрсдийгээ тайвшруулалгүй одооноос зохион байгуулалтад орж баг, хороо, гудамж, хороолол, айл өрх бүрт хүрч нөлөөлөх арга хэлбэрээ төлөвлөн тасралтгүй ажиллахад гишүүн бүр  анхаарлаа төвлөрүүлмээр байна.

Нэг үе манай хэсэг улс төрчид манай нам парламентын нам болж төлөвших ёстой. Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл, нам гол нь сонгуулийн үед идэвхтэй ажилладаг, бусад үед бужигнаад байдаггүй, парламент дахь бүлгээрээ дамжуулан үйл ажиллагаагаа идэвхжүүлдэг байхыг хэлнэ хэмээн ярьж, бичиж байсан нь олон түмэн рүүгээ хандсан ажлыг сулруулахад тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн байж мэднэ. Энэ бол цаг зуурын нөхцөл байдалд хэт автсан, өрөөсгөл ойлголт гэдэг нь улс төр, нийгмийн урт удаан хугацааны практикаар нэгэнт нотлогдсон зүйл.

Намын хороод, НАШБ-ууд ажлаа эрчимжүүлэхийн тулд гишүүдийнхээ бүртгэлийг цэгцэлж, үнэн бодитой статистик тоотой болохоос эхэлмээр байна.

Сүүлийн үед манай намын байгууллагууд статистик тоо, хэлбэрийн үзүүлэлтүүдээр хэт их хөөцөлдсөн билээ. “МАН-ын гишүүдийн тоо гэрлийн хурдаар өсч 200 мянга хол давав”, “зургаан хүн гарахад 60 залуу элсч байна”, “Ард түмнээ сонсох аян нэг сая 200 мянган сонгогчийг хамрав” гэх мэт. Тоо чухал, гэхдээ агуулга, мөн чанар нь түүнээс хэд дахин чухал. Хамгийн сүүлчийн дүн мэдээгээр манай нам 229 мянган гишүүнтэй гэжээ.

Нэг гишүүн өөрөөсөө гадна наад зах нь нэг сонгогчийг санал өгүүлж чадсан бол дор хаяж 560 мянган орчим хүний санал авч чадах байсан жишээтэй. Тэгэхээр тэр том тоо чанар талаасаа тун бага зүйлийг илтгэж байна. Жинхэнэ сэтгэлтэй, идэвхтэй нь хэд вэ, хэдэн хувь бэ? гэвэл баримжаа тоо хэлэхэд ч амаргүй бололтой.

Тийм учраас Их хурлын дараа НАШБ-ын дарга, тэргүүлэгчид бүртгэлд байгаа гишүүн бүртээ зар хүргэж, нэгбүрчлэн уулзахыг эрмэлзэн гарсан, орсон, үлдсэнээр нь бүртгэлээ шинэчилж нэгтгээд аймаг, нийслэл, дүүргийн намын хорооддоо ирүүлье. Ингэж нэг бодитой тоотой больё. Малаа тоолж чаддаг юм, гишүүнээ тоолж дөнгөх байлгүй дээ.

Намын Их хурлын төлөөлөгчдийн болон Бага хуралд орон нутгаас орох гишүүдийн тоо, квот тогтооход л ашиглагддаг хөөстэй статистик бидэнд хэрэггүй.
Олон гишүүн элсүүлсэн хэмээн том, том тоо тавьж дүн мэдээ ирүүлдэг үүр хороог “сайн” гэж шалгаруулж урамшуулдагаа ч эргэн харъя. Гишүүн элсүүлэхдээ хатуу шалгуур тавьдаггүй юмаа гэхэд, үүрийн дарга ядахдаа зорилго, бодлыг нь сонирхож товч атугай ярилцлага хийдэг байх нь зүйтэй мэт. Хамгийн гол нь элсүүлээд мартчихдаггүй, эргэж холбогдож мэдээлэл өгч, сургалт семинарт хамруулж бас үүрэгжүүлж, боломжийн байвал боловсон хүчний нөөцөд авах, урамшуулах зэргээр тэдэнтэй тогтмол ажиллах нь чухал юм.

Тэмцэх чадвартай, зохион байгуулалттай, дайчин улс төрийн хүчин байхын тулд хэлбэрээс агуулгыг, тооноос чанарыг чухалчлан үздэг болцгооё.

Намын дэргэдэх байгууллагуудынхаа санал санаачилгыг шат шатандаа дэмжиж, тэд маань ч нийгмийн бүлгүүдийн дунд явуулах үйл ажиллагаагаа эрчимжүүлснээр намын бодлого, зорилтыг олон түмэнд хүргэхэд бодитой хувь нэмэр оруулна гэж үзэж байна.

Үүний зэрэгцээ мэргэжил, сонирхлын бүлгэм, клуб зэрэг намыг олон түмэнтэй холбох зохион байгуулалтын бүхий л хэлбэрийг сайтар ашиглах хэрэгтэй байна.

Намын шинэчлэлд цогцоор хандахад үзэл баримтлал, мөрийн хөтөлбөрийнхээ хэрэгжилтийг бодитой хангахад дотоод зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны хэлбэр, арга барилын шинэчлэл зайлшгүй шаардлагатай. Үүнийг дүрмээр зохицуулдаг. Чухам ийм зорилгоор дүрэмдээ 80 гаруй нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар төслийг боловсруулж НАШБ, гишүүдээр хэлэлцүүлсэн. Төсөл та бүхний гар дээр байгаа учир давтаж нуршилгүй дараах хэдэн зүйлийг онцолж хэлье.

  • Сонгуульт гишүүдийн хариуцлагыг дээшлүүлэх талаар онцгой анхаарлаа. Үүнийг Намын дарга, намын Бага хурал, Удирдах Зөвлөлөөс  эхлэх нь зүйтэй гэж үзэж байна. Аймгийн намын хорооны квотод дээрээс шахуулан байж Бага хуралд нийслэлээс багтчихаад, аймагтаа  очдоггүй, намын хороондоо тусладаггүй, тэр ч байтугай Бага хуралдаа ирдэггүй, хураамжаа төлдөггүй, хааяа нэг үзэгдэхдээ зөвхөн шүүмжлэгчийн үүрэг гүйцэтгэдэг гишүүн олон байдаг. Ийм хүмүүсийг Бага хуралд дөрвөн жил хадгалж суухаа больж, чөлөөлөөд оронд нь, ядахдаа сэтгэлтэй гишүүнээ оруулж сонгодог зарчим тогтооё гэж байгаа юм.
  • Сонгуулийн үр дүнгээр хамтын, хувийн хариуцлага хүлээх зарчим гэж зааг, ялгаатай болгож намын удирдах дээд байгууллагууд шийдвэрлэж байх талаар нарийвчлан заасан бөгөөд бүх шатанд намын сахилгыг бэхжүүлж, намын дотоод хяналтыг хүчтэй болгоход чиглэсэн өөрчлөлтүүдийг дүрмийн төсөлд тусгалаа.
  • Намын хороод, НАШБ-ын үүргийг өндөржүүлэх зорилгоор томоохон өөрчлөлт оруулахаар заалаа. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүнд нэр дэвшүүлэхдээ НАШБ-уудын түвшинд явуулсан гишүүд, дэмжигчдийн хэлэлцүүлгийн үр дүнд тулгуурлан аймаг, нийслэлийн намын хороо шийдвэрлэдэг байхаар өөрчлөв. Одоо намын Бага хурал эдэлж байгаа эрхийг ийнхүү доош нь шилжүүлэх саналтай байна. Гишүүдийн татварын хөрөнгийг бүхэлд нь НАШБ-т үлдээхээр заалаа.
  • Гишүүд, дэмжигчдийнхээ үйл ажиллагааг чөлөөтэй, өргөн хүрээтэй болгох зорилгоор намын дэргэдэх байгууллагуудын чиг үүргийг тодотгон намын дэргэд Сан байгуулах, уг Сангийн шугамаар сургалт, судалгааны болон нийгмийн чанартай бусад төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлдэг болох нь зүйтэй гэж үзэв. Энэ ажлын хүрээнд НАШБ, намын дэргэдэх байгууллагууд идэвхтэй хамтран ажиллах боломжийг хангахаар төсөлд тусгалаа.
  • Намын Бага хурал, Удирдах Зөвлөл, Хяналтын ерөнхий хорооны гишүүдийн тоог цөөлж ажил хэрэгч чанарыг дээшлүүлэх талаар анхаарав. Мөн намын Нарийн бичгийн дарга нарын тоог цөөлж, ажил үүргийн хуваарийг нь оновчтой болгох нь зүйтэй гэж үзэж байгаа болно.
  • Намын Удирдах Зөвлөл нь Бага хурлын багасгасан бүтэц мэт төлөөллийн шинжтэй болчихоод байгааг өөрчилж “бодлогын үйлдвэрлэл явагддаг намын уураг тархи” байхаар зохион байгуулах нь зүйтэй гэдэг дээр санал нэгдээд байгаа.

Намынхаа дүрмийн хүрээнд ийнхүү зохицуулсан хэм хэмжээ нь өөрөө аяндаа хэрэгжихгүй.  Бас намын амьдралын бүхий л нарийн ширийнийг зөвхөн дүрмээр зохицуулах боломжгүй. Ийм учраас  хөтөлбөр, дүрэмд орж буй шинэчлэлийг сэтгэлгээ, бодит үйл ажиллагаа, арга барилын шинэчлэл шууд дагалдах учиртай.  
Сөрөг хүчин байгаа өнөө үед  юуны өмнө УИХ дахь намын бүлгийн үйл ажиллагаагаар дамжуулж, эрх баригчдын үйл ажиллагаанд байнга хяналт тавих, зөв зүйтэйг нь дэмжиж, бодлогын хэрэгжилтийг нь хангуулах, алдаатай, уршигтайг нь бодитой нотолгоо, үндэслэгээтэйгээр шүүмжлэх шаардлагатай үед  шахалт үзүүлэх, хариуцлага тооцох алхмуудыг хийх үүргээ илүү сайн биелүүлэхийг олон түмэн хүсч, ажиглаж байна. 

Өнөөгийн нөхцөлд  намынхаа бодлогыг УИХ дахь бүлэг, УИХ-ын гишүүдээрээ дамжуулан төрийн бодлогод тусгуулах ганц боломж л бидэнд байна.

Ийм учраас намын Удирдах Зөвлөлийн аппарат болон УИХ дахь МАН-ын бүлгийн ажлын албаны үйл ажиллагааг нягт уялдуулах шаардлага тулгарч байна.

Манай  намын шинэчлэлийн хамгийн нарийн төвөгтэй, амаргүй хэсэг бол  үйл ажиллагаа,  ажлын арга барилын өөрчлөлт юм. Энд бэлэн жор байхгүй, байх ч боломжгүй. Тийм учраас би Намын гишүүд, дэмжигчдэд хандаж бичсэн захидалдаа гол зарчмуудыг томьёолж,  намын олон нийтээр хэлэлцүүлсэн. Тухайн үед  аймаг, орон нутгийн намын гишүүдээс олон мянган захидал, түүний дотор “Үнэн” сонинд 100 гаруй хүний 248 санал, миний өөрийн нэр дээр 200 хүний санал хүсэлт тус тус ирсэн. Эдгээр захидлын үндсэн агуулга нь намын шинэчлэлийн талаар дэвшүүлсэн санаануудыг манай намын гишүүд  үндсэнд нь  бүрэн дэмжсэнийг тэмдэглэн хэлж, тэр гишүүд, дэмжигчиддээ  талархалаа илэрхийлье!

Гишүүд,  дэмжигчид  ирүүлсэн захидлууддаа намын ажлын арга барилын шинэчлэлийн талаар хөндөхдөө: албан тасалгаанд бага сууж олон түмэнтэй их уулзах, өөрснөө зааж зааварчлахаас илүү, бусдыг сайн сонсох, мунгинатал хуралддагийг багасгаж, амьд ажлыг өрнүүлэх, алдаа гаргахаас айлгүй шинийг зоригтой туршиж байх, эцсийн шийдвэрийг явцуу хүрээнд биш олон түмний саналд тулгуурлан гаргахыг гол болгох,  санал, байр суурийн зөрөө их байгаа бол дахин дахин уулзаж ний нуугүй ярилцан ойлголцох үндсэн дээр ойртуулахыг хичээх, харилцан буулт хийж сурах, хэвшмэл хэв загвараас гарахыг хичээж байнгын эрэл хайгуулд мордох,  хатуу ч гэсэн чин сэтгэлээсээ хандаж, хэлж байгаа хүмүүсийн үгийг гоморхож, тунирхалгүй хүлээцтэй сонсож, дүгнэлт хийж өөртөө тусгаж авахыг хичээх  зэрэг үнэтэй сургаал, зөвлөгөө өгсөн билээ. Үүнийг манай намын нийт удирдах ажилтан, идэвхтэн сонгуультнууд ажилдаа сайтар тусгаж хэрэгжүүлж чадвал тэр нь том шинэчлэл байх болно.

    Төлөөлөгч нөхөд өө!

Намаа хэрхэн өөд нь татаж сонгогчдын итгэлийг хүлээсэн хүчирхэг улс төрийн хүчин болгох вэ гэдэг нэгэн үзүүрт сэтгэлээр дээрх олон асуудлыг намын олон түмнийхээ санал бодол дээр тулгуурлан энэхүү илтгэлдээ илэн далангүй дэлгэн тавилаа.

Ажил хэрэгчээр шүүн тунгааж, мэргэн шийдвэр гаргана гэдэгт итгэлтэй байна. Маргаан мэтгэлцээн өрнөөсэй гэж хүсч байна. Асуудлыг шийдэх арга зам, тактик, хувилбар дээр бидний уураг тархи, санал бодол салж, ондоосч болох боловч эцсийн дүндээ улсаа, намаа гэсэн цөм дээр нэгдэж нийлэх нь ойлгомжтой. Үүнээс хойш аливаа асуудалд хандахдаа 2016-2017 оныг онилон харж бодлогоо оновчтой  дэвшүүлэн, хүчээ зангидаж, бие биеэ дэмжин хурдтай, мэдрэмжтэй ажиллаж чадвал мичин жилийн зуны сартай нэгэн шөнө манай гудамжинд галын наадам болж л таарна!


Ө.Энхтүвшин: Намын дотоод эв нэгдэл суларсан
Bolod.mn


Сэтгэгдэл (1)


Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно
Зочин
uneheer mundag iltgel tavisan bn shu. amjilt husie

2013-10-28 | 15:25:59 | 202.179.11.162 |


   



TRAPPIST-1f гариг дээр усны уур илрүүлсэн нь амьдралын шинж тэмдэг үү?
12:31

2025 оны 4-р сард НАСА-гийн Жэймс Вэбб сансрын телескоп (JWST) нь Дэлхийгээс 40 гэрлийн жилийн зайд орших TRAPPIST-1f гаригийн агаар мандалд усны уур илрүүлсэн тухай мэдээлэл олон улсын шинжлэх ухааны хүрээллийг донсолголоо. Энэхүү нээлт нь тухайн гариг дээр шингэн ус орших боломжтой гэсэн таамгийг батлах анхны нотолгоонуудын нэг болоод байна.

TRAPPIST-1f гариг дээр усны уур илрүүлсэн нь амьдралын шинж тэмдэг үү?

2025 оны 4-р сард НАСА-гийн Жэймс Вэбб сансрын телескоп (JWST) нь Дэлхийгээс 40 гэрлийн жилийн зайд орших TRAPPIST-1f гаригийн агаар мандалд усны уур илрүүлсэн тухай мэдээлэл олон улсын шинжлэх ухааны хүрээллийг донсолголоо. Энэхүү нээлт нь тухайн гариг дээр шингэн ус орших боломжтой гэсэн таамгийг батлах анхны нотолгоонуудын нэг болоод байна.

»»
Богдхан ууланд гарсан түймрийн улмаас амьтад эрдэс тэжээлийн дутагдалд оржээ
12:27

Богдхан уулын зэрлэг амьтад ой хээрийн түймэр хийгээд түүнийг унтраахаар ажиллаж буй иргэд, ажилчдаас айн дайжиж тайван байх нөхцөл нь алдагдан, суурьших бүсээсээ баруун тийш шахсан төлөвтэй байгаа ажээ.

Богдхан ууланд гарсан түймрийн улмаас амьтад эрдэс тэжээлийн дутагдалд оржээ

Богдхан уулын зэрлэг амьтад ой хээрийн түймэр хийгээд түүнийг унтраахаар ажиллаж буй иргэд, ажилчдаас айн дайжиж тайван байх нөхцөл нь алдагдан, суурьших бүсээсээ баруун тийш шахсан төлөвтэй байгаа ажээ.

»»
Vitality"-ийг зогсоох ганц баг нь "Spirit" мөн үү?
12:23

Мельбурнд түрүүлсэн амжилтаараа Гранд Сламын эзэн болсон Францын "Vitality" багийг энэ жил хожно гэдэг бусад багуудад биелэгдэшгүй даалгавар болжээ. Тэд энэ оны эхний таван том тэмцээний дөрөвт нь түрүүлсэн амжилттай явна. Шинэ улирлын эхэнд "FaZe"-ээс "ropz"-ийг авчирсан нь нүдээ олсон шийдвэр байсныг цаг хугацаа харуулж байна.

Vitality

Мельбурнд түрүүлсэн амжилтаараа Гранд Сламын эзэн болсон Францын "Vitality" багийг энэ жил хожно гэдэг бусад багуудад биелэгдэшгүй даалгавар болжээ. Тэд энэ оны эхний таван том тэмцээний дөрөвт нь түрүүлсэн амжилттай явна. Шинэ улирлын эхэнд "FaZe"-ээс "ropz"-ийг авчирсан нь нүдээ олсон шийдвэр байсныг цаг хугацаа харуулж байна.

»»
Толгойтын замыг Ард Аюушийн өргөн чөлөөтэй холбох авто замыг хучих ажил үргэлжилж байна
12:01

Толгойтын замыг Ард Аюушийн өргөн чөлөөтэй холбох гүүрэн байгууламж, таван нүхэн гарц бүхий 3.9 км авто замын эхний ээлжийн 2.4 км авто замыг асфальтбетоноор хучиж байна.

Толгойтын замыг Ард Аюушийн өргөн чөлөөтэй холбох авто замыг хучих ажил үргэлжилж байна

Толгойтын замыг Ард Аюушийн өргөн чөлөөтэй холбох гүүрэн байгууламж, таван нүхэн гарц бүхий 3.9 км авто замын эхний ээлжийн 2.4 км авто замыг асфальтбетоноор хучиж байна.

»»
Сэлэнгэ аймгийн Цагааннуур суманд гарсан гал түймрийг цурманд орууллаа
11:50

Сэлэнгэ аймгийн Цагааннуур суманд /2025.04.28/ гарсан ой, хээрийн гал түймрийг өнөөдөр өглөөний 09:12 цагт цурманд орууллаа.

Сэлэнгэ аймгийн Цагааннуур суманд гарсан гал түймрийг цурманд орууллаа

Сэлэнгэ аймгийн Цагааннуур суманд /2025.04.28/ гарсан ой, хээрийн гал түймрийг өнөөдөр өглөөний 09:12 цагт цурманд орууллаа.

»»
"Гэгээн өглөө сайн байна уу" дууны Е.Наранцэцэг МУГЖ цол хүртэхээр болжээ
11:49

Гэгээн өглөө сайн байна уу" дуугаар олонд танигдсан хүүхдийн нэрт дуучин Е.Наранцэцэгт Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар МУГЖ цол хүртээхээр болсон байна.

Гэгээн өглөө сайн байна уу" дуугаар олонд танигдсан хүүхдийн нэрт дуучин Е.Наранцэцэгт Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар МУГЖ цол хүртээхээр болсон байна.

»»
Улаанбурханы батлагдсан тохиолдлын тоо 1000 давлаа
11:45

Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвөөс улаанбурхан өвчний батлагдсан тохиолдол 1035 болсон талаар мэдээллээ. Харин хавьтлын тоо 11539 байгаа бол эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж байгаа 209, гэрээр эмчилгээ авч байгаа 72, эдгэрсэн 754 хүн тус тус бүртгэгджээ.

Улаанбурханы батлагдсан тохиолдлын тоо 1000 давлаа

Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвөөс улаанбурхан өвчний батлагдсан тохиолдол 1035 болсон талаар мэдээллээ. Харин хавьтлын тоо 11539 байгаа бол эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлж байгаа 209, гэрээр эмчилгээ авч байгаа 72, эдгэрсэн 754 хүн тус тус бүртгэгджээ.

»»
БНХАУ татвараас чөлөөлөх Америк бараануудын жагсаалт гаргасан гэв
11:44

АНУ БНХАУ-ын ихэнх бараанд 145 хувийн гаалийн татвар ногдуулсны дараа Бээжин хариу арга хэмжээ авч мөн ихэнх бараанд нь 125 хувийн тариф оноосон. Тэгвэл БНХАУ гаалийн татвараас чөлөөлөх Америк бараануудын жагсаалтыг гаргаж, импортлогч компаниудад чимээгүйхэн мэдэгдэж байгаа гэж хоёр эх сурвалж “Reuters” агентлагт хэлсэн байна.

БНХАУ татвараас чөлөөлөх Америк бараануудын жагсаалт гаргасан гэв

АНУ БНХАУ-ын ихэнх бараанд 145 хувийн гаалийн татвар ногдуулсны дараа Бээжин хариу арга хэмжээ авч мөн ихэнх бараанд нь 125 хувийн тариф оноосон. Тэгвэл БНХАУ гаалийн татвараас чөлөөлөх Америк бараануудын жагсаалтыг гаргаж, импортлогч компаниудад чимээгүйхэн мэдэгдэж байгаа гэж хоёр эх сурвалж “Reuters” агентлагт хэлсэн байна.

»»
Янжуур тамхинаас үүдэлтэй өвчлөлөөр 21,917 мянган хүн нас баржээ
11:43

2025 оны дөрөвдүгээр сарын 30-ны өдөр янжуур тамхинаас үүдэлтэй өвчлөлөөр 21 мянга 917 хүн нас барлаа. Үүнээс Энэтхэг улсад 2739 мянган нас баралт бүртгэгдсэн нь бүх улсуудыг тэргүүлж бол Монгол улсад өчигдөр 12 хүн нас барсан байна.

Янжуур тамхинаас үүдэлтэй өвчлөлөөр 21,917 мянган хүн нас баржээ

2025 оны дөрөвдүгээр сарын 30-ны өдөр янжуур тамхинаас үүдэлтэй өвчлөлөөр 21 мянга 917 хүн нас барлаа. Үүнээс Энэтхэг улсад 2739 мянган нас баралт бүртгэгдсэн нь бүх улсуудыг тэргүүлж бол Монгол улсад өчигдөр 12 хүн нас барсан байна.

»»
"Сайжруулсан түлш тасалдсан зүйл байхгүй"
11:32

Сайжруулсан шахмал түлш цэгүүдээр борлуулагдахгүй 10 гаруй хонож байна гэсэн мэдээллийн дагуу Тавантолгой түлш ХХК-иас тодрууллаа.

Сайжруулсан шахмал түлш цэгүүдээр борлуулагдахгүй 10 гаруй хонож байна гэсэн мэдээллийн дагуу Тавантолгой түлш ХХК-иас тодрууллаа.

»»
Толгойтын замыг Ард Аюушийн өргөн чөлөөтэй холбох авто замын эхний ээлжийн 2.4 метр авто замыг хучих ажил үргэлжилж байна
11:16

Толгойтын замыг Ард Аюушийн өргөн чөлөөтэй холбох гүүрэн байгууламж, таван нүхэн гарц бүхий 3.9 км авто замын эхний ээлжийн 2.4 км авто замыг асфальтбетоноор хучиж байна. Уг 2.4 км авто замын зорчих хэсгийн хөдөлгөөнийг ирэх зургаадугаар сард багтаан нээнэ. Үүний дараагаар үлдсэн 1.5 км авто замыг хучих юм. 

Толгойтын замыг Ард Аюушийн өргөн чөлөөтэй холбох авто замын эхний ээлжийн 2.4 метр авто замыг хучих ажил үргэлжилж байна

Толгойтын замыг Ард Аюушийн өргөн чөлөөтэй холбох гүүрэн байгууламж, таван нүхэн гарц бүхий 3.9 км авто замын эхний ээлжийн 2.4 км авто замыг асфальтбетоноор хучиж байна. Уг 2.4 км авто замын зорчих хэсгийн хөдөлгөөнийг ирэх зургаадугаар сард багтаан нээнэ. Үүний дараагаар үлдсэн 1.5 км авто замыг хучих юм. 

»»
“Дугуйтай Улаанбаатар-2025” өдөрлөг тавдугаар сарын 10-ны өдөр төв талбайд болно
11:13

Нийслэлийн иргэдийн дугуй унах соёл, хэрэглээг төлөвшүүлэх зорилгоор “Дугуйтай Улаанбаатар-2025” олон нийтийн өдөрлөгийг тавдугаар сарын 10-ны бямба гарагт 10:00-18:00 цагийн хооронд төв талбайд зохион байгуулна. Уг өдөрлөгөөр дугуйн спортын тамирчид, сонирхогчдын дунд тэмцээн, уралдаан болж, дугуйн клубуудын танилцуулга, дугуй, дугуйн дагалдах хэрэгслийн дэлгүүрүүдийн худалдаа, засвар үйлчилгээ, банкуудын ногоон зээлийн танилцуулга, дугуй сонирхогчдод зориулсан чөлөөт худалдаа болно. 

“Дугуйтай Улаанбаатар-2025” өдөрлөг тавдугаар сарын 10-ны өдөр төв талбайд болно

Нийслэлийн иргэдийн дугуй унах соёл, хэрэглээг төлөвшүүлэх зорилгоор “Дугуйтай Улаанбаатар-2025” олон нийтийн өдөрлөгийг тавдугаар сарын 10-ны бямба гарагт 10:00-18:00 цагийн хооронд төв талбайд зохион байгуулна. Уг өдөрлөгөөр дугуйн спортын тамирчид, сонирхогчдын дунд тэмцээн, уралдаан болж, дугуйн клубуудын танилцуулга, дугуй, дугуйн дагалдах хэрэгслийн дэлгүүрүүдийн худалдаа, засвар үйлчилгээ, банкуудын ногоон зээлийн танилцуулга, дугуй сонирхогчдод зориулсан чөлөөт худалдаа болно. 

»»
Д.Мөнх-Эрдэнэ, Ж.Энхжаргалан нар цагдаад шалгагдаж байна
09:58

 АН-ын гишүүн "Лайвчин" гэгддэг Д.Мөнх-Эрдэнэ "Төв цэнгэлдэх хүрээлэн"-гийн гүйцэтгэх захирал Ж.Энхжаргалантай уулзаж, лайв хийх үеэрээ маргаан үүсгэж, эцэст нь хоёр биенийхээ биед халдсан байдаг.

Д.Мөнх-Эрдэнэ, Ж.Энхжаргалан нар цагдаад шалгагдаж байна

 АН-ын гишүүн "Лайвчин" гэгддэг Д.Мөнх-Эрдэнэ "Төв цэнгэлдэх хүрээлэн"-гийн гүйцэтгэх захирал Ж.Энхжаргалантай уулзаж, лайв хийх үеэрээ маргаан үүсгэж, эцэст нь хоёр биенийхээ биед халдсан байдаг.

»»
Хөвсгөлд 4.4 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт боллоо
09:56

Хөвсгөл аймгийн Ханх сумын Турт багийн “Хөвсгөл нуур”-анд /аймгийн төвөөс зүүн хойд зүгт 270 км-т, Ханх сумын төвөөс баруун урд зүгт 34 км-т, 51°15'36.0"N 100°22'48.0"E/ 04.30-ны өдрийн 19:43 цагт 4.4 магнтудын хүчтэй газар хөдөлсөн байна.

Хөвсгөлд 4.4 магнитудын хүчтэй газар хөдлөлт боллоо

Хөвсгөл аймгийн Ханх сумын Турт багийн “Хөвсгөл нуур”-анд /аймгийн төвөөс зүүн хойд зүгт 270 км-т, Ханх сумын төвөөс баруун урд зүгт 34 км-т, 51°15'36.0"N 100°22'48.0"E/ 04.30-ны өдрийн 19:43 цагт 4.4 магнтудын хүчтэй газар хөдөлсөн байна.

»»
Өчигдөр нийслэлд 11, орон нутагт дөрвөн ой, хээрийн болон ахуйн түймэр гарчээ
09:51

Өчигдөр нийт 15 галын дуудлага мэдээлэл Онцгой байдлын Ерөнхий газарт бүртгэгдсэн байна.

Өчигдөр нийслэлд 11, орон нутагт дөрвөн ой, хээрийн болон ахуйн түймэр гарчээ

Өчигдөр нийт 15 галын дуудлага мэдээлэл Онцгой байдлын Ерөнхий газарт бүртгэгдсэн байна.

»»
Сарыг эзлэх өрсөлдөөн: АНУ ба Хятадын шинэ сансрын хүйтэн дайн
09:36

2025 он гарсаар дэлхий дахины анхаарал Сар руу дахин хандлаа. Гэхдээ энэ удаад зүгээр нэг шинжлэх ухааны судалгаа бус, геополитикийн шинжтэй, технологийн давамгайллын төлөөх өрсөлдөөн  давамгайлж байна. Энэхүү өрсөлдөөнд АНУ болон БНХАУ тэргүүлэх байр суурь эзэлж буй нь шинэ эрин үеийн “сансрын хүйтэн дайн” эхэлж буйг илтгэх мэт.

Сарыг эзлэх өрсөлдөөн: АНУ ба Хятадын шинэ сансрын хүйтэн дайн

2025 он гарсаар дэлхий дахины анхаарал Сар руу дахин хандлаа. Гэхдээ энэ удаад зүгээр нэг шинжлэх ухааны судалгаа бус, геополитикийн шинжтэй, технологийн давамгайллын төлөөх өрсөлдөөн  давамгайлж байна. Энэхүү өрсөлдөөнд АНУ болон БНХАУ тэргүүлэх байр суурь эзэлж буй нь шинэ эрин үеийн “сансрын хүйтэн дайн” эхэлж буйг илтгэх мэт.

»»
Өмнөд Солонгосыг түймрийн гамшиг нөмөрлөө: Түүхэн дэх хамгийн том ойн түймэр
09:10

2025 оны -дөрөвдүгээр сарын 11-нээс эхлэн Өмнөд Солонгосын төв болон өмнөд нутгуудад зэрэгцэн гарсан олон арван ойн түймэр улс орныг бүхэлд нь цочроосон ноцтой байгалийн гамшиг болж, түүхэнд бүртгэгдэн үлдлээ. Хүчтэй салхи, хуурайшилт, уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас нөхцөл байдал хяналтаас гарч, 20 гаруй түймэр зэрэг дэгдсэн нь олон хүний амь нас, эд хөрөнгөд нөхөн сэргэшгүй хохирол учруулсан юм.

Өмнөд Солонгосыг түймрийн гамшиг нөмөрлөө: Түүхэн дэх хамгийн том ойн түймэр

2025 оны -дөрөвдүгээр сарын 11-нээс эхлэн Өмнөд Солонгосын төв болон өмнөд нутгуудад зэрэгцэн гарсан олон арван ойн түймэр улс орныг бүхэлд нь цочроосон ноцтой байгалийн гамшиг болж, түүхэнд бүртгэгдэн үлдлээ. Хүчтэй салхи, хуурайшилт, уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас нөхцөл байдал хяналтаас гарч, 20 гаруй түймэр зэрэг дэгдсэн нь олон хүний амь нас, эд хөрөнгөд нөхөн сэргэшгүй хохирол учруулсан юм.

»»
Д.Трамп 100 хоногийн тайлангаа тавив
18:22

ВАШИНГТОН, 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 30 /BBC/. АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп үүрэгт ажилдаа 

Д.Трамп 100 хоногийн тайлангаа тавив

ВАШИНГТОН, 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 30 /BBC/. АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп үүрэгт ажилдаа 

»»
“Баруун сэлбэ” үйлчилгээний төвийн 1226.96 ам метр талбайг нийслэлийн өмчид буцаан авлаа
18:08

Нийслэлийн алдагдсан өмч хөрөнгийг эргүүлэн авах ажлыг хуулийн хүрээнд үе шаттай зохион байгуулж байна. Энэ хүрээнд Чингэлтэй дүүргийн 5 дугаар хороо, “Баруун Сэлбэ” үйлчилгээний төвийн (хуучнаар Нарны Титэм) барилгын “Ж” блокын зүүн жигүүрт байрлах "Улаанбаатар Радио" ХХК-д хамаарах нийт 1226.96 ам метр талбайг нийслэлийн өмчид буцаан авлаа. 

“Баруун сэлбэ” үйлчилгээний төвийн 1226.96 ам метр талбайг нийслэлийн өмчид буцаан авлаа

Нийслэлийн алдагдсан өмч хөрөнгийг эргүүлэн авах ажлыг хуулийн хүрээнд үе шаттай зохион байгуулж байна. Энэ хүрээнд Чингэлтэй дүүргийн 5 дугаар хороо, “Баруун Сэлбэ” үйлчилгээний төвийн (хуучнаар Нарны Титэм) барилгын “Ж” блокын зүүн жигүүрт байрлах "Улаанбаатар Радио" ХХК-д хамаарах нийт 1226.96 ам метр талбайг нийслэлийн өмчид буцаан авлаа. 

»»
Хоёр настай хүүхэд моринд өшиглүүлж, гэмтжээ
18:03

Цагдаагийн байгууллагад 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-ний өдөр Сүхбаатар аймагт хүүхэд гадаа тоглож байхдаа 

Хоёр настай хүүхэд моринд өшиглүүлж, гэмтжээ

Цагдаагийн байгууллагад 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-ний өдөр Сүхбаатар аймагт хүүхэд гадаа тоглож байхдаа 

»»
Украины армид согогтой 120 мянган миномёт нийлүүлсэн хэргээр дөрвөн хүн баривчлагджээ
17:51

Украины Дотоод аюулгүй байдлын алба 120 мянган согогтой миномётыг армид нийлүүлжээ. Энэ хэргийг шалгасны үндсэн дээр дөрвөн хүнийг баривчилсан байна. Тэдний нэг нь цэргийн албан тушаалтан, нэг нь чанарын хяналтан ажилтан, хоёр нь батлан хамгаалахын үйлдвэрлэлийн бизнестэй холбоотой удирдах албан тушаалтнууд байжээ.

Украины армид согогтой 120 мянган миномёт нийлүүлсэн хэргээр дөрвөн хүн баривчлагджээ

Украины Дотоод аюулгүй байдлын алба 120 мянган согогтой миномётыг армид нийлүүлжээ. Энэ хэргийг шалгасны үндсэн дээр дөрвөн хүнийг баривчилсан байна. Тэдний нэг нь цэргийн албан тушаалтан, нэг нь чанарын хяналтан ажилтан, хоёр нь батлан хамгаалахын үйлдвэрлэлийн бизнестэй холбоотой удирдах албан тушаалтнууд байжээ.

»»
Б.Эрдэнэбаяр: Улаанбаатар хотын 23 байршилд нийт 14 км дулааны шугамыг засварлаж, шинэчилнэ
17:22

Нийслэлийн төвлөрсөн дулаан хангамжийн системд 2025 онд хийхээр төлөвлөсөн дулааны шугамын өргөтгөл, шинэчлэлтийн талаар “Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК-ийн Техник технологийн хэлтсийн дарга Б. Эрдэнэбаяраас тодрууллаа.“Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК-иас энэ онд нийт 23 байршилд ф300-800 мм голчтой 14 км  дулааны шугам, тоноглолыг өргөтгөх, шинэчлэн солих болон шинээр угсарна. Тодруулбал, “УБДС” ТӨХК-ийн хөрөнгө оруулалтаар 6 байршилд, Дэлхийн банкны санхүүжилтээр 8 байршилд, Европын сэргээн босголт хөгжлийн банкны санхүүжилтээр 1 байршилд, нийслэлийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 5 байршилд, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 4 байршилд дулааны шугам сүлжээг шинэчилж, өргөтгөх юм

Б.Эрдэнэбаяр: Улаанбаатар хотын 23 байршилд нийт 14 км дулааны шугамыг засварлаж, шинэчилнэ

Нийслэлийн төвлөрсөн дулаан хангамжийн системд 2025 онд хийхээр төлөвлөсөн дулааны шугамын өргөтгөл, шинэчлэлтийн талаар “Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК-ийн Техник технологийн хэлтсийн дарга Б. Эрдэнэбаяраас тодрууллаа.“Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК-иас энэ онд нийт 23 байршилд ф300-800 мм голчтой 14 км  дулааны шугам, тоноглолыг өргөтгөх, шинэчлэн солих болон шинээр угсарна. Тодруулбал, “УБДС” ТӨХК-ийн хөрөнгө оруулалтаар 6 байршилд, Дэлхийн банкны санхүүжилтээр 8 байршилд, Европын сэргээн босголт хөгжлийн банкны санхүүжилтээр 1 байршилд, нийслэлийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 5 байршилд, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 4 байршилд дулааны шугам сүлжээг шинэчилж, өргөтгөх юм

»»
Б.Эрдэнэбаяр: Улаанбаатар хотын 23 байршилд нийт 14 км дулааны шугамыг засварлаж, шинэчилнэ
17:21

Нийслэлийн төвлөрсөн дулаан хангамжийн системд 2025 онд хийхээр төлөвлөсөн дулааны шугамын өргөтгөл, шинэчлэлтийн талаар “Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК-ийн Техник технологийн хэлтсийн дарга Б. Эрдэнэбаяраас тодрууллаа.“Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК-иас энэ онд нийт 23 байршилд ф300-800 мм голчтой 14 км  дулааны шугам, тоноглолыг өргөтгөх, шинэчлэн солих болон шинээр угсарна. Тодруулбал, “УБДС” ТӨХК-ийн хөрөнгө оруулалтаар 6 байршилд, Дэлхийн банкны санхүүжилтээр 8 байршилд, Европын сэргээн босголт хөгжлийн банкны санхүүжилтээр 1 байршилд, нийслэлийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 5 байршилд, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 4 байршилд дулааны шугам сүлжээг шинэчилж, өргөтгөх юм

Монголын Элчин сайдын яам: Монгол иргэд Японд хулгайн хэргээр саатуулагдах нь олшров
16:06

Япон дахь Монголын Элчин сайдын яамнаас дараах сэрэмжлүүлэг мэдээлэл гаргасан байна. Тодруулбал "Сүүлийн үед Япон Улсад зорчигч монгол иргэдийн тоо нэмэгдэхийн хэрээр монгол иргэд хулгайн гэмт хэрэгт сэжиглэгдэн саатуулагдах тохиолдол олширч, улмаар Япон Улсын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэгдэж, нийгмийн сүлжээгээр тархаж, Монгол Улсын нэр хүндийг унагах болжээ. Мөн Япон Улсад зорчиж байхдаа монгол иргэн түрийвчтэй мөнгө, эд зүйлсээ хулгайд алдсан тохиолдол ч нэмэгдсэн байна.

Монголын Элчин сайдын яам: Монгол иргэд  Японд хулгайн хэргээр саатуулагдах нь олшров

Япон дахь Монголын Элчин сайдын яамнаас дараах сэрэмжлүүлэг мэдээлэл гаргасан байна. Тодруулбал "Сүүлийн үед Япон Улсад зорчигч монгол иргэдийн тоо нэмэгдэхийн хэрээр монгол иргэд хулгайн гэмт хэрэгт сэжиглэгдэн саатуулагдах тохиолдол олширч, улмаар Япон Улсын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэгдэж, нийгмийн сүлжээгээр тархаж, Монгол Улсын нэр хүндийг унагах болжээ. Мөн Япон Улсад зорчиж байхдаа монгол иргэн түрийвчтэй мөнгө, эд зүйлсээ хулгайд алдсан тохиолдол ч нэмэгдсэн байна.

»»
Багануур дүүргийн чиглэлд нийтийн тээврийн автобус үйлчилж эхэллээ
15:18

Нийслэлийн нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сангийн санхүүжилтээр БНХАУ-ын “Yutong Bus” ХХК-д үйлдвэрлэсэн “ZK6117H” загварын 10 автобусыг худалдан авч, нийтийн тээврийн салбарт парк шинэчлэлт хийсэн. Эдгээр автобусыг хот орчмын чиглэлд буюу “Чингис хаан” олон улсын нисэх онгоцны буудал, Багануур, Багахангай дүүрэг чиглэлд нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явуулах юм. Тэгвэл өнөөдрөөс Багануур-Улаанбаатар чиглэлд эхний ээлжийн хоёр автобус цагийн хуваарийн дагуу үйлчилгээнд явж эхэллээ.

Багануур дүүргийн чиглэлд нийтийн тээврийн автобус үйлчилж эхэллээ

Нийслэлийн нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сангийн санхүүжилтээр БНХАУ-ын “Yutong Bus” ХХК-д үйлдвэрлэсэн “ZK6117H” загварын 10 автобусыг худалдан авч, нийтийн тээврийн салбарт парк шинэчлэлт хийсэн. Эдгээр автобусыг хот орчмын чиглэлд буюу “Чингис хаан” олон улсын нисэх онгоцны буудал, Багануур, Багахангай дүүрэг чиглэлд нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явуулах юм. Тэгвэл өнөөдрөөс Багануур-Улаанбаатар чиглэлд эхний ээлжийн хоёр автобус цагийн хуваарийн дагуу үйлчилгээнд явж эхэллээ.

»»
2025 оны I ээлжийн цэрэг татлагыг нийслэлийн хэмжээнд 5 дугаар сарын 2, 3, 4-ний өдрүүдэд зохион байгуулна
14:45

Нийслэлийн хэмжээнд хугацаат цэргийн албаны 2025 оны I ээлжийн татлагыг ирэх сарын 2-4-ний өдрүүдэд зохион байгуулна. Энэ талаар НЗДТГ-ын Цэргийн штабын дарга Г.Ялалтаас тодрууллаа.

2025 оны I ээлжийн цэрэг татлагыг нийслэлийн хэмжээнд 5 дугаар сарын 2, 3, 4-ний өдрүүдэд зохион байгуулна

Нийслэлийн хэмжээнд хугацаат цэргийн албаны 2025 оны I ээлжийн татлагыг ирэх сарын 2-4-ний өдрүүдэд зохион байгуулна. Энэ талаар НЗДТГ-ын Цэргийн штабын дарга Г.Ялалтаас тодрууллаа.

»»
Чихрийн шижин өвчнөөр 4 сартай хүүхэд оношлогдож байна
14:38

Монгол Улсын хэмжээнд нэгдүгээр хэлбэрийн чихрийн шижинтэй 0-18 насны 253 хүүхэд, 18-аас дээш насны 450 гаруй хүн, нийтдээ 700 орчим иргэн байна. Тэдний 40 гаруй хувь нь 16-гаас доош насны хүүхдүүд байна гэх статистик гарчээ. Тэд байнгын инсулин тарианы хамааралтайгаар сахараа хянадаг гэсэн үг. Иргэдийн дунд чихрийн шижинг хоол хүнсээр зохицуулж болдог гэх нийтлэг ойлголт бий. Гэхдээ энэ нь олдмол буюу хүний амьдралын өдөр тутмын буруу дадал хэвшлээс үүдэлтэйгээр үүссэн чихрийн шижингийн хоёрдугаар хэв шинжид үйлчлэх ойлголт гэдгийг эмч мэргэжилтнүүд хэлж, зөвлөдөг.

Чихрийн шижин өвчнөөр 4 сартай хүүхэд оношлогдож байна

Монгол Улсын хэмжээнд нэгдүгээр хэлбэрийн чихрийн шижинтэй 0-18 насны 253 хүүхэд, 18-аас дээш насны 450 гаруй хүн, нийтдээ 700 орчим иргэн байна. Тэдний 40 гаруй хувь нь 16-гаас доош насны хүүхдүүд байна гэх статистик гарчээ. Тэд байнгын инсулин тарианы хамааралтайгаар сахараа хянадаг гэсэн үг. Иргэдийн дунд чихрийн шижинг хоол хүнсээр зохицуулж болдог гэх нийтлэг ойлголт бий. Гэхдээ энэ нь олдмол буюу хүний амьдралын өдөр тутмын буруу дадал хэвшлээс үүдэлтэйгээр үүссэн чихрийн шижингийн хоёрдугаар хэв шинжид үйлчлэх ойлголт гэдгийг эмч мэргэжилтнүүд хэлж, зөвлөдөг.

»»
"Харанга" хамтлагийн Европ дахь тоглолт маргаан дагуулав
14:34

Монгол Улсын Төрийн Соёрхолт “Харанга” хамтлаг 35 жилийн ойн тоглолтоо Европын улс орнуудад амьдарч буй монголчууддаа зориулан Будапешт, Вена, Женев, Стокхолм, Антверпен, Франкфурт, Прага, Лондон зэрэг найман хотод амжилттай тогложээ. 

Монгол Улсын Төрийн Соёрхолт “Харанга” хамтлаг 35 жилийн ойн тоглолтоо Европын улс орнуудад амьдарч буй монголчууддаа зориулан Будапешт, Вена, Женев, Стокхолм, Антверпен, Франкфурт, Прага, Лондон зэрэг найман хотод амжилттай тогложээ. 

»»
Он гарсаар 55 суманд ой, хээрийн түймэр гарчээ
14:31

Онцгой байдлын алба хаагчид Сэлэнгэ аймагт гарсан ой, хээрийн гурван түймрийг унтраахаар ажиллаж байгаа ажээ. 

Он гарсаар 55 суманд ой, хээрийн түймэр гарчээ

Онцгой байдлын алба хаагчид Сэлэнгэ аймагт гарсан ой, хээрийн гурван түймрийг унтраахаар ажиллаж байгаа ажээ. 

»»
Монгол иргэдийг саатуулж байгаа талаар ЭСЯ-наас сэрэмжлүүлж байна
14:30

Япон дахь Монголын Элчин сайдын яамнаас дараах сэрэмжлүүлэг мэдээлэл гаргасан байна. Тодруулбал "Сүүлийн үед Япон Улсад зорчигч монгол иргэдийн тоо нэмэгдэхийн хэрээр монгол иргэд хулгайн гэмт хэрэгт сэжиглэгдэн саатуулагдах тохиолдол олширч, улмаар Япон Улсын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэгдэж, нийгмийн сүлжээгээр тархаж, Монгол Улсын нэр хүндийг унагах болжээ. Мөн Япон Улсад зорчиж байхдаа монгол иргэн түрийвчтэй мөнгө, эд зүйлсээ хулгайд алдсан тохиолдол ч нэмэгдсэн байна.

Монгол иргэдийг саатуулж байгаа талаар ЭСЯ-наас сэрэмжлүүлж байна

Япон дахь Монголын Элчин сайдын яамнаас дараах сэрэмжлүүлэг мэдээлэл гаргасан байна. Тодруулбал "Сүүлийн үед Япон Улсад зорчигч монгол иргэдийн тоо нэмэгдэхийн хэрээр монгол иргэд хулгайн гэмт хэрэгт сэжиглэгдэн саатуулагдах тохиолдол олширч, улмаар Япон Улсын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэгдэж, нийгмийн сүлжээгээр тархаж, Монгол Улсын нэр хүндийг унагах болжээ. Мөн Япон Улсад зорчиж байхдаа монгол иргэн түрийвчтэй мөнгө, эд зүйлсээ хулгайд алдсан тохиолдол ч нэмэгдсэн байна.

»»
Хоёр настай хүүхэд моринд өшиглүүлж, гэмтжээ
14:20

Цагдаагийн байгууллагад 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-ний өдөр Сүхбаатар аймагт хүүхэд гадаа тоглож байхдаа моринд өшиглүүлж гэмтсэн гэх дуудлага мэдээлэл бүртгэгдсэн.

Хоёр настай хүүхэд моринд өшиглүүлж, гэмтжээ

Цагдаагийн байгууллагад 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-ний өдөр Сүхбаатар аймагт хүүхэд гадаа тоглож байхдаа моринд өшиглүүлж гэмтсэн гэх дуудлага мэдээлэл бүртгэгдсэн.

»»
Тавантолгой түлш ХХК: Халаалт зогсох хүртэл түлш борлуулагдана
14:04

Тавантолгой түлш ХХК дүүрэг, хороодын түлшний нийлүүлэлтийг тавдугаар сарын 15-ийг хүртэл өгдөг гэдгээ мэдээллээ.

Тавантолгой түлш ХХК: Халаалт зогсох хүртэл түлш борлуулагдана

Тавантолгой түлш ХХК дүүрэг, хороодын түлшний нийлүүлэлтийг тавдугаар сарын 15-ийг хүртэл өгдөг гэдгээ мэдээллээ.

»»
Монгол иргэд БНСУ-д гэрлэлтээ батлуулах боломжтой болжээ
14:00

БНСУ-ын Мугпу хотын явуулын консулын үйлчилгээгээр монгол хосууд гэр бүлээ батлуулжээ.

Монгол иргэд БНСУ-д гэрлэлтээ батлуулах боломжтой болжээ

БНСУ-ын Мугпу хотын явуулын консулын үйлчилгээгээр монгол хосууд гэр бүлээ батлуулжээ.

»»
ОХУ-д нас барсан Украин сэтгүүлчийн эрхтнийг авсан байжээ
13:59

ОХУ-д баривчлагдан хоригдож байхдаа нас барсан Виктория Рощина нэртэй Украин сэтгүүлч эрүүдэн шүүлтэд орж, хэд хэдэн эрхтнийг нь авсан байсан гэх мөрдөн байцаалтын дүгнэлт гарчээ. 27 настай Рощина 2023 оны зун ОХУ-ын эзэлсэн Украины газар нутагт шоронгийн талаар эрэн сурвалжилж байхдаа сураггүй болсон юм.

ОХУ-д нас барсан Украин сэтгүүлчийн эрхтнийг авсан байжээ

ОХУ-д баривчлагдан хоригдож байхдаа нас барсан Виктория Рощина нэртэй Украин сэтгүүлч эрүүдэн шүүлтэд орж, хэд хэдэн эрхтнийг нь авсан байсан гэх мөрдөн байцаалтын дүгнэлт гарчээ. 27 настай Рощина 2023 оны зун ОХУ-ын эзэлсэн Украины газар нутагт шоронгийн талаар эрэн сурвалжилж байхдаа сураггүй болсон юм.

»»
16 нас хүрээгүй хүүхдийн сошиал хэрэглээг хязгаарлах хуулийн төсөл бичиж эхэлжээ
13:58

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан боллоо. Хуралдааны дараа Боловсролын сайд П.Наранбаяр мэдээлэл өгч, Боловсролын зээлийн сангийн журамд өөрчлөлт оруулсан талаар ярилаа.

16 нас хүрээгүй хүүхдийн сошиал хэрэглээг хязгаарлах хуулийн төсөл бичиж эхэлжээ

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан боллоо. Хуралдааны дараа Боловсролын сайд П.Наранбаяр мэдээлэл өгч, Боловсролын зээлийн сангийн журамд өөрчлөлт оруулсан талаар ярилаа.

»»
ГХЯ: Малайзад амиа алдсан Б.Оргил-Эрдэнийн задлан шинжилгээний хариу гараагүй
13:16

"Ice Top" хамтлагийн ахлагч Б.Оргил-Эрдэнэ буюу "Eyescool" энэ сарын 24-нд Малайз улсад таалал төгссөн харамсалтай мэдээлэл тархсан.

ГХЯ: Малайзад амиа алдсан Б.Оргил-Эрдэнийн задлан шинжилгээний хариу гараагүй

"Ice Top" хамтлагийн ахлагч Б.Оргил-Эрдэнэ буюу "Eyescool" энэ сарын 24-нд Малайз улсад таалал төгссөн харамсалтай мэдээлэл тархсан.

»»
Сэлэнгэ аймагт гарсан гурван гал түймрийг унтраахаар ажиллаж байна
13:15

Сэлэнгэ аймагт бүртгэгдсэн гурван гал түймрийг унтраахаар аймаг, сумдын иргэд болон ОБЕГ хамтран ажиллаж байна.

Сэлэнгэ аймагт гарсан гурван гал түймрийг унтраахаар ажиллаж байна

Сэлэнгэ аймагт бүртгэгдсэн гурван гал түймрийг унтраахаар аймаг, сумдын иргэд болон ОБЕГ хамтран ажиллаж байна.

»»
"Богд уул" сувиллыг хууль бусаар ашиглаж байсныг таслан зогсоож, нийслэл өмчлөлдөө буцаан авлаа
11:51

Нийслэлийн Өмч хувьчлах комисс энэ сарын 15-ны өдөр хуралдаж, НЗД-ын дэргэдэх "Уламжлалт анагаах ухааны Элэг судлалын клиник төв"-ийг  менежментийн гэрээгээр ажиллуулах 73 дугаар тогтоолыг хүчингүй болгосон. Энэ хүрээнд тус төвийн "Богд уул" сувиллыг хууль бусаар ашиглаж байсныг таслан зогсоож, нийслэл өмчлөлдөө буцаан авлаа.

Нийслэлийн Өмч хувьчлах комисс энэ сарын 15-ны өдөр хуралдаж, НЗД-ын дэргэдэх "Уламжлалт анагаах ухааны Элэг судлалын клиник төв"-ийг  менежментийн гэрээгээр ажиллуулах 73 дугаар тогтоолыг хүчингүй болгосон. Энэ хүрээнд тус төвийн "Богд уул" сувиллыг хууль бусаар ашиглаж байсныг таслан зогсоож, нийслэл өмчлөлдөө буцаан авлаа.

»»
Леброн Жэймс, Лука Дончич нар плейоффоос хасагдах ирмэг дээр ирлээ
10:44

NBA-ийн плейоффын 4-р тоглолтод Лос Анжелес Лэйкерс баг Миннесота Тимбервулвст 116-113 оноогоор хожигдож, цуврал 3-1 харьцаатай болоод байна. Хэрэв тэд дараагийн тоглолтод ялагдвал плейоффоос хасагдна.

Леброн Жэймс, Лука Дончич нар плейоффоос хасагдах ирмэг дээр ирлээ

NBA-ийн плейоффын 4-р тоглолтод Лос Анжелес Лэйкерс баг Миннесота Тимбервулвст 116-113 оноогоор хожигдож, цуврал 3-1 харьцаатай болоод байна. Хэрэв тэд дараагийн тоглолтод ялагдвал плейоффоос хасагдна.

»»
Жүжигчин Ө.Мөнх-Эрдэнийн автомашины дугаар сольж байгаа зөрчилд арга хэмжээ авчээ
10:19

Ө.Мөнх-Эрдэнийн жолоодох эрхийг 3 сараар хасчээ. 

Жүжигчин Ө.Мөнх-Эрдэнийн автомашины дугаар сольж байгаа зөрчилд арга хэмжээ авчээ

Ө.Мөнх-Эрдэнийн жолоодох эрхийг 3 сараар хасчээ. 

»»
“Ромео Жульетта” эмгэнэлт драмын жүжиг 5 дугаар сарын 9-нд нээлтээ хийнэ
09:21

Улсын Хүүхэд залуучуудын театр Уильям Шекспирийн зохиол “Ромео Жульетта хоёр” эмгэнэлт драмын жүжгийг 59 жилийн дараа төрөлх театрынхаа тайзан дээр дахин тоглоно

“Ромео Жульетта” эмгэнэлт драмын жүжиг 5 дугаар сарын 9-нд нээлтээ хийнэ

Улсын Хүүхэд залуучуудын театр Уильям Шекспирийн зохиол “Ромео Жульетта хоёр” эмгэнэлт драмын жүжгийг 59 жилийн дараа төрөлх театрынхаа тайзан дээр дахин тоглоно

»»
Нарны гадаргын урьд өмнө байгаагүй нарийвчилсан зураг нийтэд хүрлээ
09:11

Дэлхийн хамгийн том нарны телескопоор авсан шинэ зураг нарны гадаргууг урьд өмнө байгаагүй нарийвчлалтай харуулжээ. АНУ-ын Үндэсний Шинжлэх Ухааны Сангийн Даниел К. Иноуэгийн нэрэмжит Нарны телескопын шинэ төхөөрөмж болох Тохируулгатай харагдах гэрлийн шүүлтүүр (VTF)-ээр авсан энэхүү зураг нь нарны гадаргуу дээрх үйл явцын гурван хэмжээст дүр зургийг бий болгох боломжийг нээж байна.

Нарны гадаргын урьд өмнө байгаагүй нарийвчилсан зураг нийтэд хүрлээ

Дэлхийн хамгийн том нарны телескопоор авсан шинэ зураг нарны гадаргууг урьд өмнө байгаагүй нарийвчлалтай харуулжээ. АНУ-ын Үндэсний Шинжлэх Ухааны Сангийн Даниел К. Иноуэгийн нэрэмжит Нарны телескопын шинэ төхөөрөмж болох Тохируулгатай харагдах гэрлийн шүүлтүүр (VTF)-ээр авсан энэхүү зураг нь нарны гадаргуу дээрх үйл явцын гурван хэмжээст дүр зургийг бий болгох боломжийг нээж байна.

»»
Хотын дарга Х.Нямбаатар логистикийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ААН-үүдтэй уулзана
15:53

Улаанбаатар хотод 2025-2028 онд 24 мега төсөл хэрэгжүүлнэ. Үүнд Хүннү хот болон Багахангай-Хүннү хот чиглэлийн салбар төмөр замын төсөл багтаж буй. Багахангай өртөөнөөс салаалж, Хүннү хот, Шувуун фабрик чиглэлд явах дээрх төмөр зам 102.5 км урт үргэлжилнэ. Багахангай-Хүннү хот чиглэлийн салбар төмөр замаар жилд 3.5-20 сая тонн ачааг Улаанбаатар хотоор дайруулахгүйгээр логистикийн төв рүү тээвэрлэнэ. Ингэснээр Улаанбаатар хотын төвлөрлийг сааруулах, замын хөдөлгөөний ачааллыг бууруулах, Хүннү хотын шинэ суурьшлын бүсийг дэмжихэд үр нөлөөтэй.

Хотын дарга Х.Нямбаатар логистикийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ААН-үүдтэй уулзана

Улаанбаатар хотод 2025-2028 онд 24 мега төсөл хэрэгжүүлнэ. Үүнд Хүннү хот болон Багахангай-Хүннү хот чиглэлийн салбар төмөр замын төсөл багтаж буй. Багахангай өртөөнөөс салаалж, Хүннү хот, Шувуун фабрик чиглэлд явах дээрх төмөр зам 102.5 км урт үргэлжилнэ. Багахангай-Хүннү хот чиглэлийн салбар төмөр замаар жилд 3.5-20 сая тонн ачааг Улаанбаатар хотоор дайруулахгүйгээр логистикийн төв рүү тээвэрлэнэ. Ингэснээр Улаанбаатар хотын төвлөрлийг сааруулах, замын хөдөлгөөний ачааллыг бууруулах, Хүннү хотын шинэ суурьшлын бүсийг дэмжихэд үр нөлөөтэй.

»»
Улаанбурхан өвчнөөр 955 хүн өвджээ
15:43

Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвөөс улаанбурхан өвчний 955 батлагдсан тохиолдол бүртгэгдсэн талаар мэдээллээ. Эдгээрээс эмнэлэгт 230 хүн хэвтэж байгаа бол гэрээр 61 хүн эмчлүүлж байна. Мөн эдгэрсэн 664 хүн байгаа бол сэжигтэй 20 тохиолдол, 11539 хүн ойрын хавьтлаар бүртгэгдээд байна.

Улаанбурхан өвчнөөр 955 хүн өвджээ

Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвөөс улаанбурхан өвчний 955 батлагдсан тохиолдол бүртгэгдсэн талаар мэдээллээ. Эдгээрээс эмнэлэгт 230 хүн хэвтэж байгаа бол гэрээр 61 хүн эмчлүүлж байна. Мөн эдгэрсэн 664 хүн байгаа бол сэжигтэй 20 тохиолдол, 11539 хүн ойрын хавьтлаар бүртгэгдээд байна.

»»
Бага насны хоёр хүүхэд буугаар тоглож , сум алдан нэгнээ гэмтээжээ
14:03

Бага насны хоёр хүүхэд буугаар тоглож байгаад сум алдаж нэгнийгээ хүнд гэмтээсэн хэрэг бүртгэгджээ. 

Бага насны хоёр хүүхэд буугаар тоглож , сум алдан нэгнээ гэмтээжээ

Бага насны хоёр хүүхэд буугаар тоглож байгаад сум алдаж нэгнийгээ хүнд гэмтээсэн хэрэг бүртгэгджээ. 

»»
Метро барих гүйцэтгэгчийн I шатны тендерт долоон улсын 27 компани материалаа ирүүллээ
13:28

Улаанбаатар хот 2025-2028 онд 24 мега төсөл хэрэгжүүлнэ. Үүний нэг нь “Улаанбаатар метро” төсөл юм. Улаанбаатар хотод их багтаамжийн нийтийн тээврийн хэрэгсэл метро барих төслийн барилга угсралтын гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах I шатны тендерийг өнгөрсөн оны 10 дугаар сард зарласан. Тэгвэл I шатны тендерийг энэ сарын 28-ны өдөр нээлээ. Уг тендерт 7 улсын 27 ААН материалаа ирүүлсэн байна. Тодруулбал, Монгол, Солонгос, Англи, ОХУ, Франц, Энэтхэг, Хятад улсын компаниуд материалаа ирүүлжээ. 

Метро барих гүйцэтгэгчийн I шатны тендерт долоон улсын 27 компани материалаа ирүүллээ

Улаанбаатар хот 2025-2028 онд 24 мега төсөл хэрэгжүүлнэ. Үүний нэг нь “Улаанбаатар метро” төсөл юм. Улаанбаатар хотод их багтаамжийн нийтийн тээврийн хэрэгсэл метро барих төслийн барилга угсралтын гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах I шатны тендерийг өнгөрсөн оны 10 дугаар сард зарласан. Тэгвэл I шатны тендерийг энэ сарын 28-ны өдөр нээлээ. Уг тендерт 7 улсын 27 ААН материалаа ирүүлсэн байна. Тодруулбал, Монгол, Солонгос, Англи, ОХУ, Франц, Энэтхэг, Хятад улсын компаниуд материалаа ирүүлжээ. 

»»
Ватикан: Шинэ папыг сонгох нууц зөвлөгөөн тавдугаар сарын 7-нд эхэлнэ
11:47

ВАТИКАН, 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 29 /BBC/. Дараагийн пап ламыг сонгох нууц зөвлөгөөнд оролцохоор 

Ватикан: Шинэ папыг сонгох нууц зөвлөгөөн тавдугаар сарын 7-нд эхэлнэ

ВАТИКАН, 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 29 /BBC/. Дараагийн пап ламыг сонгох нууц зөвлөгөөнд оролцохоор 

»»
“Улаанбаатар марафон 2025”-ын сайн дурын ажилтны бүртгэл эхэллээ
11:30

“Улаанбаатар марафон 2025” өдөрлөгөөр гүйгчдэд дэмжлэг, урам зориг өгч, иргэдэд шаардлагатай тусламж үзүүлэн ажиллах сайн дурын ажилтнуудын бүртгэл эхэллээ. Сайн дурын ажилтнууд гүйж буй хүмүүст урам хайрлах үг хэлж, шаардлагатай тусламжийг цаг алдалгүй хүргэхээс гадна өдөрлөгийн өмнөх бэлтгэл болон өдөрлөгийн үеэрх зохион байгуулалтын ажилд дэмжлэг үзүүлэх юм. Сайн дурын ажилд оролцсоноор залуусын хувьд өөрийгөө нээх, бусадтай харилцах, багаар ажиллах чадвараа сайжруулах зэрэг олон боломжууд нээгддэг. 

“Улаанбаатар марафон 2025”-ын сайн дурын ажилтны бүртгэл эхэллээ

“Улаанбаатар марафон 2025” өдөрлөгөөр гүйгчдэд дэмжлэг, урам зориг өгч, иргэдэд шаардлагатай тусламж үзүүлэн ажиллах сайн дурын ажилтнуудын бүртгэл эхэллээ. Сайн дурын ажилтнууд гүйж буй хүмүүст урам хайрлах үг хэлж, шаардлагатай тусламжийг цаг алдалгүй хүргэхээс гадна өдөрлөгийн өмнөх бэлтгэл болон өдөрлөгийн үеэрх зохион байгуулалтын ажилд дэмжлэг үзүүлэх юм. Сайн дурын ажилд оролцсоноор залуусын хувьд өөрийгөө нээх, бусадтай харилцах, багаар ажиллах чадвараа сайжруулах зэрэг олон боломжууд нээгддэг. 

»»
Хиймэл оюун ухааны тусламжтай үр тогтсон хүүхэд мэндэлжээ
11:16

Мексикт бүрэн автоматажсан интрацитоплазм үр суулгах технологийн тусламжтай үр тогтсон хүүхэд хорвоод мэндэлсэн 

Хиймэл оюун ухааны тусламжтай үр тогтсон хүүхэд мэндэлжээ

Мексикт бүрэн автоматажсан интрацитоплазм үр суулгах технологийн тусламжтай үр тогтсон хүүхэд хорвоод мэндэлсэн 

»»
Иргэдийн дийлэнх нь Трампын эдийн засгийн бодлогыг шүүмжилж байна
09:42

CNN-ийн SSRS судалгаагаар Америкийн иргэдийн 59% нь Ерөнхийлөгч Дональд Трампын эдийн засгийн бодлого улсад сөргөөр нөлөөлсөн гэж үзэж байна. Энэ үзүүлэлт гуравдугаар сард 51% байсан бөгөөд Жо Байденын хамгийн доод үнэлгээтэй ижил түвшинд хүрчээ.

Иргэдийн дийлэнх нь Трампын эдийн засгийн бодлогыг шүүмжилж байна

CNN-ийн SSRS судалгаагаар Америкийн иргэдийн 59% нь Ерөнхийлөгч Дональд Трампын эдийн засгийн бодлого улсад сөргөөр нөлөөлсөн гэж үзэж байна. Энэ үзүүлэлт гуравдугаар сард 51% байсан бөгөөд Жо Байденын хамгийн доод үнэлгээтэй ижил түвшинд хүрчээ.

»»
TRAPPIST-1f гариг дээр усны уур илрүүлсэн нь амьдралын шинж тэмдэг үү?
12:31

2025 оны 4-р сард НАСА-гийн Жэймс Вэбб сансрын телескоп (JWST) нь Дэлхийгээс 40 гэрлийн жилийн зайд орших TRAPPIST-1f гаригийн агаар мандалд усны уур илрүүлсэн тухай мэдээлэл олон улсын шинжлэх ухааны хүрээллийг донсолголоо. Энэхүү нээлт нь тухайн гариг дээр шингэн ус орших боломжтой гэсэн таамгийг батлах анхны нотолгоонуудын нэг болоод байна.

TRAPPIST-1f гариг дээр усны уур илрүүлсэн нь амьдралын шинж тэмдэг үү?

2025 оны 4-р сард НАСА-гийн Жэймс Вэбб сансрын телескоп (JWST) нь Дэлхийгээс 40 гэрлийн жилийн зайд орших TRAPPIST-1f гаригийн агаар мандалд усны уур илрүүлсэн тухай мэдээлэл олон улсын шинжлэх ухааны хүрээллийг донсолголоо. Энэхүү нээлт нь тухайн гариг дээр шингэн ус орших боломжтой гэсэн таамгийг батлах анхны нотолгоонуудын нэг болоод байна.

»»
БНХАУ татвараас чөлөөлөх Америк бараануудын жагсаалт гаргасан гэв
11:44

АНУ БНХАУ-ын ихэнх бараанд 145 хувийн гаалийн татвар ногдуулсны дараа Бээжин хариу арга хэмжээ авч мөн ихэнх бараанд нь 125 хувийн тариф оноосон. Тэгвэл БНХАУ гаалийн татвараас чөлөөлөх Америк бараануудын жагсаалтыг гаргаж, импортлогч компаниудад чимээгүйхэн мэдэгдэж байгаа гэж хоёр эх сурвалж “Reuters” агентлагт хэлсэн байна.

БНХАУ татвараас чөлөөлөх Америк бараануудын жагсаалт гаргасан гэв

АНУ БНХАУ-ын ихэнх бараанд 145 хувийн гаалийн татвар ногдуулсны дараа Бээжин хариу арга хэмжээ авч мөн ихэнх бараанд нь 125 хувийн тариф оноосон. Тэгвэл БНХАУ гаалийн татвараас чөлөөлөх Америк бараануудын жагсаалтыг гаргаж, импортлогч компаниудад чимээгүйхэн мэдэгдэж байгаа гэж хоёр эх сурвалж “Reuters” агентлагт хэлсэн байна.

»»
Сарыг эзлэх өрсөлдөөн: АНУ ба Хятадын шинэ сансрын хүйтэн дайн
09:36

2025 он гарсаар дэлхий дахины анхаарал Сар руу дахин хандлаа. Гэхдээ энэ удаад зүгээр нэг шинжлэх ухааны судалгаа бус, геополитикийн шинжтэй, технологийн давамгайллын төлөөх өрсөлдөөн  давамгайлж байна. Энэхүү өрсөлдөөнд АНУ болон БНХАУ тэргүүлэх байр суурь эзэлж буй нь шинэ эрин үеийн “сансрын хүйтэн дайн” эхэлж буйг илтгэх мэт.

Сарыг эзлэх өрсөлдөөн: АНУ ба Хятадын шинэ сансрын хүйтэн дайн

2025 он гарсаар дэлхий дахины анхаарал Сар руу дахин хандлаа. Гэхдээ энэ удаад зүгээр нэг шинжлэх ухааны судалгаа бус, геополитикийн шинжтэй, технологийн давамгайллын төлөөх өрсөлдөөн  давамгайлж байна. Энэхүү өрсөлдөөнд АНУ болон БНХАУ тэргүүлэх байр суурь эзэлж буй нь шинэ эрин үеийн “сансрын хүйтэн дайн” эхэлж буйг илтгэх мэт.

»»
Өмнөд Солонгосыг түймрийн гамшиг нөмөрлөө: Түүхэн дэх хамгийн том ойн түймэр
09:10

2025 оны -дөрөвдүгээр сарын 11-нээс эхлэн Өмнөд Солонгосын төв болон өмнөд нутгуудад зэрэгцэн гарсан олон арван ойн түймэр улс орныг бүхэлд нь цочроосон ноцтой байгалийн гамшиг болж, түүхэнд бүртгэгдэн үлдлээ. Хүчтэй салхи, хуурайшилт, уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас нөхцөл байдал хяналтаас гарч, 20 гаруй түймэр зэрэг дэгдсэн нь олон хүний амь нас, эд хөрөнгөд нөхөн сэргэшгүй хохирол учруулсан юм.

Өмнөд Солонгосыг түймрийн гамшиг нөмөрлөө: Түүхэн дэх хамгийн том ойн түймэр

2025 оны -дөрөвдүгээр сарын 11-нээс эхлэн Өмнөд Солонгосын төв болон өмнөд нутгуудад зэрэгцэн гарсан олон арван ойн түймэр улс орныг бүхэлд нь цочроосон ноцтой байгалийн гамшиг болж, түүхэнд бүртгэгдэн үлдлээ. Хүчтэй салхи, хуурайшилт, уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас нөхцөл байдал хяналтаас гарч, 20 гаруй түймэр зэрэг дэгдсэн нь олон хүний амь нас, эд хөрөнгөд нөхөн сэргэшгүй хохирол учруулсан юм.

»»
Д.Трамп 100 хоногийн тайлангаа тавив
18:22

ВАШИНГТОН, 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 30 /BBC/. АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп үүрэгт ажилдаа 

Д.Трамп 100 хоногийн тайлангаа тавив

ВАШИНГТОН, 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 30 /BBC/. АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трамп үүрэгт ажилдаа 

»»
Украины армид согогтой 120 мянган миномёт нийлүүлсэн хэргээр дөрвөн хүн баривчлагджээ
17:51

Украины Дотоод аюулгүй байдлын алба 120 мянган согогтой миномётыг армид нийлүүлжээ. Энэ хэргийг шалгасны үндсэн дээр дөрвөн хүнийг баривчилсан байна. Тэдний нэг нь цэргийн албан тушаалтан, нэг нь чанарын хяналтан ажилтан, хоёр нь батлан хамгаалахын үйлдвэрлэлийн бизнестэй холбоотой удирдах албан тушаалтнууд байжээ.

Украины армид согогтой 120 мянган миномёт нийлүүлсэн хэргээр дөрвөн хүн баривчлагджээ

Украины Дотоод аюулгүй байдлын алба 120 мянган согогтой миномётыг армид нийлүүлжээ. Энэ хэргийг шалгасны үндсэн дээр дөрвөн хүнийг баривчилсан байна. Тэдний нэг нь цэргийн албан тушаалтан, нэг нь чанарын хяналтан ажилтан, хоёр нь батлан хамгаалахын үйлдвэрлэлийн бизнестэй холбоотой удирдах албан тушаалтнууд байжээ.

»»
Монгол иргэдийг саатуулж байгаа талаар ЭСЯ-наас сэрэмжлүүлж байна
14:30

Япон дахь Монголын Элчин сайдын яамнаас дараах сэрэмжлүүлэг мэдээлэл гаргасан байна. Тодруулбал "Сүүлийн үед Япон Улсад зорчигч монгол иргэдийн тоо нэмэгдэхийн хэрээр монгол иргэд хулгайн гэмт хэрэгт сэжиглэгдэн саатуулагдах тохиолдол олширч, улмаар Япон Улсын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэгдэж, нийгмийн сүлжээгээр тархаж, Монгол Улсын нэр хүндийг унагах болжээ. Мөн Япон Улсад зорчиж байхдаа монгол иргэн түрийвчтэй мөнгө, эд зүйлсээ хулгайд алдсан тохиолдол ч нэмэгдсэн байна.

Монгол иргэдийг саатуулж байгаа талаар ЭСЯ-наас сэрэмжлүүлж байна

Япон дахь Монголын Элчин сайдын яамнаас дараах сэрэмжлүүлэг мэдээлэл гаргасан байна. Тодруулбал "Сүүлийн үед Япон Улсад зорчигч монгол иргэдийн тоо нэмэгдэхийн хэрээр монгол иргэд хулгайн гэмт хэрэгт сэжиглэгдэн саатуулагдах тохиолдол олширч, улмаар Япон Улсын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр мэдээлэгдэж, нийгмийн сүлжээгээр тархаж, Монгол Улсын нэр хүндийг унагах болжээ. Мөн Япон Улсад зорчиж байхдаа монгол иргэн түрийвчтэй мөнгө, эд зүйлсээ хулгайд алдсан тохиолдол ч нэмэгдсэн байна.

»»
ОХУ-д нас барсан Украин сэтгүүлчийн эрхтнийг авсан байжээ
13:59

ОХУ-д баривчлагдан хоригдож байхдаа нас барсан Виктория Рощина нэртэй Украин сэтгүүлч эрүүдэн шүүлтэд орж, хэд хэдэн эрхтнийг нь авсан байсан гэх мөрдөн байцаалтын дүгнэлт гарчээ. 27 настай Рощина 2023 оны зун ОХУ-ын эзэлсэн Украины газар нутагт шоронгийн талаар эрэн сурвалжилж байхдаа сураггүй болсон юм.

ОХУ-д нас барсан Украин сэтгүүлчийн эрхтнийг авсан байжээ

ОХУ-д баривчлагдан хоригдож байхдаа нас барсан Виктория Рощина нэртэй Украин сэтгүүлч эрүүдэн шүүлтэд орж, хэд хэдэн эрхтнийг нь авсан байсан гэх мөрдөн байцаалтын дүгнэлт гарчээ. 27 настай Рощина 2023 оны зун ОХУ-ын эзэлсэн Украины газар нутагт шоронгийн талаар эрэн сурвалжилж байхдаа сураггүй болсон юм.

»»
Нарны гадаргын урьд өмнө байгаагүй нарийвчилсан зураг нийтэд хүрлээ
09:11

Дэлхийн хамгийн том нарны телескопоор авсан шинэ зураг нарны гадаргууг урьд өмнө байгаагүй нарийвчлалтай харуулжээ. АНУ-ын Үндэсний Шинжлэх Ухааны Сангийн Даниел К. Иноуэгийн нэрэмжит Нарны телескопын шинэ төхөөрөмж болох Тохируулгатай харагдах гэрлийн шүүлтүүр (VTF)-ээр авсан энэхүү зураг нь нарны гадаргуу дээрх үйл явцын гурван хэмжээст дүр зургийг бий болгох боломжийг нээж байна.

Нарны гадаргын урьд өмнө байгаагүй нарийвчилсан зураг нийтэд хүрлээ

Дэлхийн хамгийн том нарны телескопоор авсан шинэ зураг нарны гадаргууг урьд өмнө байгаагүй нарийвчлалтай харуулжээ. АНУ-ын Үндэсний Шинжлэх Ухааны Сангийн Даниел К. Иноуэгийн нэрэмжит Нарны телескопын шинэ төхөөрөмж болох Тохируулгатай харагдах гэрлийн шүүлтүүр (VTF)-ээр авсан энэхүү зураг нь нарны гадаргуу дээрх үйл явцын гурван хэмжээст дүр зургийг бий болгох боломжийг нээж байна.

»»
Ватикан: Шинэ папыг сонгох нууц зөвлөгөөн тавдугаар сарын 7-нд эхэлнэ
11:47

ВАТИКАН, 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 29 /BBC/. Дараагийн пап ламыг сонгох нууц зөвлөгөөнд оролцохоор 

Ватикан: Шинэ папыг сонгох нууц зөвлөгөөн тавдугаар сарын 7-нд эхэлнэ

ВАТИКАН, 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 29 /BBC/. Дараагийн пап ламыг сонгох нууц зөвлөгөөнд оролцохоор 

»»
“Америк, Хятадын худалдааны дайн”-ы сүүлийн үеийн нөхцөл байдал: Хятадын талаас авч буй хариу арга хэмжээ, үр дагавар, цаашдын хандлага
11:20

АНУ-аас хэрэгжүүлж буй өндөр тарифын бодлогын эсрэг Хятадын эрх баригчид дотоод, гадаадад чиглэсэн идэвхтэй арга хэмжээг авч буй ч тодорхой үр дүнд хүрэхгүй байна.

Тухайлбал:

1) 2025 оны 4-р сарын 18-ны өдөр Хятадын Сиамэнь агаарын тээврийн компани АНУ-д захиалсан 

“Америк, Хятадын худалдааны дайн”-ы сүүлийн үеийн нөхцөл байдал: Хятадын талаас авч буй хариу арга хэмжээ, үр дагавар, цаашдын хандлага

АНУ-аас хэрэгжүүлж буй өндөр тарифын бодлогын эсрэг Хятадын эрх баригчид дотоод, гадаадад чиглэсэн идэвхтэй арга хэмжээг авч буй ч тодорхой үр дүнд хүрэхгүй байна.

Тухайлбал:

1) 2025 оны 4-р сарын 18-ны өдөр Хятадын Сиамэнь агаарын тээврийн компани АНУ-д захиалсан 

»»
Иргэдийн дийлэнх нь Трампын эдийн засгийн бодлогыг шүүмжилж байна
09:42

CNN-ийн SSRS судалгаагаар Америкийн иргэдийн 59% нь Ерөнхийлөгч Дональд Трампын эдийн засгийн бодлого улсад сөргөөр нөлөөлсөн гэж үзэж байна. Энэ үзүүлэлт гуравдугаар сард 51% байсан бөгөөд Жо Байденын хамгийн доод үнэлгээтэй ижил түвшинд хүрчээ.

Иргэдийн дийлэнх нь Трампын эдийн засгийн бодлогыг шүүмжилж байна

CNN-ийн SSRS судалгаагаар Америкийн иргэдийн 59% нь Ерөнхийлөгч Дональд Трампын эдийн засгийн бодлого улсад сөргөөр нөлөөлсөн гэж үзэж байна. Энэ үзүүлэлт гуравдугаар сард 51% байсан бөгөөд Жо Байденын хамгийн доод үнэлгээтэй ижил түвшинд хүрчээ.

»»
Коби Брайантын Анхны тоглолт хийхдээ өмсч байсан өмсгөл долоон сая ам.доллараар худалдах болжээ
12:34

Коби Брайантын "NBA"-д Анхны тоглолт хийхдээ өмсч байсан өмсгөлийг долоон сая ам.доллараар дуудлагаар худалдах болжээ. "Sotheby’s" дуудлага худалдааны төвийн мэдээлснээр, "Лос Анжелес Лэйкерс" багийн домогт тоглогчтой холбоотой эд зүйлс дундаас уг өмсгөлийн үнэ дээд амжилт тогтоож байна. Брайантын 2007-08 оны улиралд өмсч байсан, гарын үсэгтэй өмсгөл өмнө нь 5.85 сая ам.доллараар зарагдаж байжээ. Тус өмсгөлийг өмссөн жилээ Брайант "NBA"-ийн хамгийн үнэ цэнтэй тоглогч гэсэн шагналыг авч байв.

Коби Брайантын Анхны тоглолт хийхдээ өмсч байсан өмсгөл долоон сая ам.доллараар худалдах болжээ

Коби Брайантын "NBA"-д Анхны тоглолт хийхдээ өмсч байсан өмсгөлийг долоон сая ам.доллараар дуудлагаар худалдах болжээ. "Sotheby’s" дуудлага худалдааны төвийн мэдээлснээр, "Лос Анжелес Лэйкерс" багийн домогт тоглогчтой холбоотой эд зүйлс дундаас уг өмсгөлийн үнэ дээд амжилт тогтоож байна. Брайантын 2007-08 оны улиралд өмсч байсан, гарын үсэгтэй өмсгөл өмнө нь 5.85 сая ам.доллараар зарагдаж байжээ. Тус өмсгөлийг өмссөн жилээ Брайант "NBA"-ийн хамгийн үнэ цэнтэй тоглогч гэсэн шагналыг авч байв.

»»
Коби Брайантын Анхны тоглолт хийхдээ өмсч байсан өмсгөл долоон сая ам.доллараар худалдах болжээ
12:34

Коби Брайантын "NBA"-д Анхны тоглолт хийхдээ өмсч байсан өмсгөлийг долоон сая ам.доллараар дуудлагаар худалдах болжээ. "Sotheby’s" дуудлага худалдааны төвийн мэдээлснээр, "Лос Анжелес Лэйкерс" багийн домогт тоглогчтой холбоотой эд зүйлс дундаас уг өмсгөлийн үнэ дээд амжилт тогтоож байна. Брайантын 2007-08 оны улиралд өмсч байсан, гарын үсэгтэй өмсгөл өмнө нь 5.85 сая ам.доллараар зарагдаж байжээ. Тус өмсгөлийг өмссөн жилээ Брайант "NBA"-ийн хамгийн үнэ цэнтэй тоглогч гэсэн шагналыг авч байв.

Коби Брайантын Анхны тоглолт хийхдээ өмсч байсан өмсгөл долоон сая ам.доллараар худалдах болжээ

Коби Брайантын "NBA"-д Анхны тоглолт хийхдээ өмсч байсан өмсгөлийг долоон сая ам.доллараар дуудлагаар худалдах болжээ. "Sotheby’s" дуудлага худалдааны төвийн мэдээлснээр, "Лос Анжелес Лэйкерс" багийн домогт тоглогчтой холбоотой эд зүйлс дундаас уг өмсгөлийн үнэ дээд амжилт тогтоож байна. Брайантын 2007-08 оны улиралд өмсч байсан, гарын үсэгтэй өмсгөл өмнө нь 5.85 сая ам.доллараар зарагдаж байжээ. Тус өмсгөлийг өмссөн жилээ Брайант "NBA"-ийн хамгийн үнэ цэнтэй тоглогч гэсэн шагналыг авч байв.

»»
Бандар Аббас хотод пуужингийн түлш дэлбэрчээ
11:54

Ираны өмнөд хэсгийн Бандар Аббас хот дахь Шахид Ражаи боомтод чингэлэгт хадгалж байсан химийн бодис дэлбэрсэн хэрэг Бямба гаригт гарсан билээ. Дэлбэрэлтийн улмаас нас барагсдын тоо 40, шархдаж гэмтэгсдийн тоо 1000 давжээ. Шархадсан хүмүүст цусаа бэлэглэхээр иргэд эмнэлэгт сайн дураараа хандацгааж байна.

 

Бандар Аббас хотод пуужингийн түлш дэлбэрчээ

Ираны өмнөд хэсгийн Бандар Аббас хот дахь Шахид Ражаи боомтод чингэлэгт хадгалж байсан химийн бодис дэлбэрсэн хэрэг Бямба гаригт гарсан билээ. Дэлбэрэлтийн улмаас нас барагсдын тоо 40, шархдаж гэмтэгсдийн тоо 1000 давжээ. Шархадсан хүмүүст цусаа бэлэглэхээр иргэд эмнэлэгт сайн дураараа хандацгааж байна.

 

»»
Трампын “ЭНХИЙН” нэрийн доорхи бодлого Украины эсрэг ажиллаж байна
11:10

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трампын Украины дайныг зогсоох нэрийдлээр танилцуулсан энхийн төлөвлөгөө нь ОХУ-ын байр суурийг бэхжүүлэх агуулгатай байгааг улс төрийн шинжээчид болон дипломатчид онцолж байна.

Трампын “ЭНХИЙН” нэрийн доорхи бодлого Украины эсрэг ажиллаж байна

АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трампын Украины дайныг зогсоох нэрийдлээр танилцуулсан энхийн төлөвлөгөө нь ОХУ-ын байр суурийг бэхжүүлэх агуулгатай байгааг улс төрийн шинжээчид болон дипломатчид онцолж байна.

»»
Украин АНУ-ын дэмжлэгээс татгалзахад бэлтгэж байна
09:27

Украин улс хамгийн муу хувилбарт, ялангуяа АНУ-ын дэмжлэгээс татгалзахад бэлтгэж байна гэж “Bild” сонин мэдээлжээ. 

Украин АНУ-ын дэмжлэгээс татгалзахад бэлтгэж байна

Украин улс хамгийн муу хувилбарт, ялангуяа АНУ-ын дэмжлэгээс татгалзахад бэлтгэж байна гэж “Bild” сонин мэдээлжээ. 

»»
Монголын уулын дугуйчид урд хөршид очжээ
17:26

БНХАУ-ын Гүйжоу хотод уулын дугуйн 2025 оны Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээн эхэллээ.

Монголын уулын дугуйчид урд хөршид очжээ

БНХАУ-ын Гүйжоу хотод уулын дугуйн 2025 оны Ази тивийн аварга шалгаруулах тэмцээн эхэллээ.

»»
АНУ-ын шүүгч Эль Сальвадор руу албадан гаргасан өөр нэг цагаачийг буцааж авчрахыг тушаав
13:28

АНУ-ын холбооны шүүгч Стефани Галлахер Доналд Трампын захиргаанд Эль Сальвадор руу албадан гаргасан өөр нэг цагаачийг буцааж авчрахыг тушаасан байна. Тодруулбал 20 настай Кристиан гэх нэртэй Венесуэль залууг алдабан гаргасан нь шүүхийн шийдвэрийг зөрчсөн гэж Галлахер үзжээ.

АНУ-ын шүүгч Эль Сальвадор руу албадан гаргасан өөр нэг цагаачийг буцааж авчрахыг тушаав

АНУ-ын холбооны шүүгч Стефани Галлахер Доналд Трампын захиргаанд Эль Сальвадор руу албадан гаргасан өөр нэг цагаачийг буцааж авчрахыг тушаасан байна. Тодруулбал 20 настай Кристиан гэх нэртэй Венесуэль залууг алдабан гаргасан нь шүүхийн шийдвэрийг зөрчсөн гэж Галлахер үзжээ.

»»
Пап ламын оршуулгатай холбоотойгоор зочид буудлын үнэ өсөв
10:19

Ромын пап Францис дөрөвдүгээр сарын 21-нд 88 насандаа таалал төгссөн билээ. Түүний оршуулах ёслол дөрөвдүгээр сарын 26-ны Бямба гаригт 10:00 цагт болно.

Пап ламын оршуулгатай холбоотойгоор зочид буудлын үнэ өсөв

Ромын пап Францис дөрөвдүгээр сарын 21-нд 88 насандаа таалал төгссөн билээ. Түүний оршуулах ёслол дөрөвдүгээр сарын 26-ны Бямба гаригт 10:00 цагт болно.

»»
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ: Боловсролын чанар, хүртээмжийн асуудлыг төвлөрлийг сааруулах, нийслэл Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулах бодлоготой уялдуулж шийдвэрлэнэ
18:07

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ: Боловсролын чанар, хүртээмжийн асуудлыг төвлөрлийг сааруулах, нийслэл 

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ: Боловсролын чанар, хүртээмжийн асуудлыг төвлөрлийг сааруулах, нийслэл Улаанбаатар хотын түгжрэлийг бууруулах бодлоготой уялдуулж шийдвэрлэнэ

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ: Боловсролын чанар, хүртээмжийн асуудлыг төвлөрлийг сааруулах, нийслэл 

»»
ХЗДХ-ийн сайд О.Алтангэрэл: Ухаа Худагийн ордын төрийн эзэмшлийн хувь хэмжээг тогтоох тогтоолын төслийг УИХ-д өргөн мэдүүлнэ
12:07

Монгол Улсын Засгийн газраас стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын орд гэж УИХ-аас тогтоосон Ухаа Худагийн 

ХЗДХ-ийн сайд О.Алтангэрэл: Ухаа Худагийн ордын төрийн эзэмшлийн хувь хэмжээг тогтоох тогтоолын төслийг УИХ-д өргөн мэдүүлнэ

Монгол Улсын Засгийн газраас стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын орд гэж УИХ-аас тогтоосон Ухаа Худагийн 

»»
Батзандан яаж ажиллах ёстойг Учрал санууллаа
14:24
Нүүрсний үнэ унаж байгаатай холбоотойгоор төсөвт тодотгол хийх үү гэдэг асуудал үүссэн
18:27

Нүүрсний үнэ унаж байгаатай холбоотойгоор төсөвт тодотгол хийх үү гэдэг асуудал үүссэн. Харин энэ талаар Сангийн сайд

Нүүрсний үнэ унаж байгаатай холбоотойгоор төсөвт тодотгол хийх үү гэдэг асуудал үүссэн

Нүүрсний үнэ унаж байгаатай холбоотойгоор төсөвт тодотгол хийх үү гэдэг асуудал үүссэн. Харин энэ талаар Сангийн сайд

»»
Сар шинийн амралтыг 7-10 хоног болгож сунгахыг та дэмжих үү?
21:13
Б.Жаргалсайхан: Монголчууд юм үзээгүй зангаасаа болж дээр доороо хэрэлдэж алалцдаг учраас улс хөгжихгүй байна
11:50
ВИДЕО: БНСУ-ын Ерөнхийлөгч Юн Сок Ёол баривчлагдахаасаа өмнө богино хэмжээний ганцаарчилсан мэдэгдэл хийжээ
17:15

Онц байдал тогтоосонтой нь холбогдуулан БНСУ-ын Ерөнхийлөгч Юн Сок Ёолийг баривчлах тушаал гаргаж өнөөдөр өглөө 

ВИДЕО: БНСУ-ын Ерөнхийлөгч Юн Сок Ёол баривчлагдахаасаа өмнө богино хэмжээний ганцаарчилсан мэдэгдэл хийжээ

Онц байдал тогтоосонтой нь холбогдуулан БНСУ-ын Ерөнхийлөгч Юн Сок Ёолийг баривчлах тушаал гаргаж өнөөдөр өглөө 

»»
Хамтарсан Засгийн газрын 2024-2028 онд хэрэгжүүлэх 14 мега төслийг танилцуулж байна - Төсөл-8 Гангийн үйлдвэр
11:33
150 мВт хүчин чадалтай станц эрчим хүчээ нийлүүлж эхэллээ
18:43
СТАНДАРТ бидний амьд явах баталгаа
18:22
Эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулж байгаа хувийн хэвшлийнхэндээ баярлалаа
13:48

Эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулж байгаа хувийн хэвшлийнхэндээ баярлалаа. Хамтдаа зүтгэж, эрчээ алдсан ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ салбарыг сэргээцгээе!

#GoMongolia

Эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулж байгаа хувийн хэвшлийнхэндээ баярлалаа

Эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулж байгаа хувийн хэвшлийнхэндээ баярлалаа. Хамтдаа зүтгэж, эрчээ алдсан ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ салбарыг сэргээцгээе!

#GoMongolia

»»
Х.Нямбаатар: “Сэлбэ дэд төв” дээр газар чөлөөлөлт 2200 айлаас 1500 айлтай гэрээ хийгээд байна
10:57

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Х.Нямбаатар: “Сэлбэ дэд төв” дээр газар чөлөөлөлт 2200 айлаас 

Х.Нямбаатар: “Сэлбэ дэд төв” дээр газар чөлөөлөлт 2200 айлаас 1500 айлтай гэрээ хийгээд байна

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Х.Нямбаатар: “Сэлбэ дэд төв” дээр газар чөлөөлөлт 2200 айлаас 

»»
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Улаанбаатар хотын бүтээн байгуулалтын талаар сэтгүүлчдийн асуултад хариуллаа
17:57

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ: Хамтарсан Засгийн газар Бүсчилсэн хөгжлийн бодлого бүхий үйл ажиллагааны хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ. 

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Улаанбаатар хотын бүтээн байгуулалтын талаар сэтгүүлчдийн асуултад хариуллаа

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ: Хамтарсан Засгийн газар Бүсчилсэн хөгжлийн бодлого бүхий үйл ажиллагааны хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ. 

»»
Хамтарсан Засгийн газар 2024-2028 онд 14 мега төсөл хэрэгжүүлнэ
23:25

Төсөл-1

Хамтарсан Засгийн газар 2024-2028 онд 14 мега төсөл хэрэгжүүлнэ

Төсөл-1

»»
Элон Маск хиймэл оюун ухаан ашиглан дэлхийн удирдагчдын загварын шоу хийжээ
22:02

Элон Маск дэлхийн улс төрийн удирдагчид болон технологийн аваргуудыг хиймэл оюун ухаанаар бүтээгдсэн виртуал 

Элон Маск хиймэл оюун ухаан ашиглан дэлхийн удирдагчдын загварын шоу хийжээ

Элон Маск дэлхийн улс төрийн удирдагчид болон технологийн аваргуудыг хиймэл оюун ухаанаар бүтээгдсэн виртуал 

»»
Авлигачид ялах уу, ард түмэн ялах уу?
20:36
Ахмадуудад туслах робот хүүг зохион бүтээжээ
14:45

Германий “Navel Robotics” гэх гарааны компани өндөр настнуудын асрамжийн газарт ашиглах зориулалттай робот үйлдвэрлэж эхэлжээ.

Ахмадуудад туслах робот хүүг зохион бүтээжээ

Германий “Navel Robotics” гэх гарааны компани өндөр настнуудын асрамжийн газарт ашиглах зориулалттай робот үйлдвэрлэж эхэлжээ.

»»
Газар тариалан, гурилын үйлдвэрлэл жилд 3-4% ашигтай. Харин уул уурхайн үйлдвэрлэл 40-50% ашигтай
20:57
Дубай хотод “нисдэг хүмүүс”-ийн анхны уралдаан зохион байгуулагджээ
14:35

Арабын Нэгдсэн Эмират Улсын Дубай хотод өчигдөр анх удаагаа “нисдэг хүмүүс”-ийн уралдаан зохион байгуулагджээ.

Дубай хотод “нисдэг хүмүүс”-ийн анхны уралдаан зохион байгуулагджээ

Арабын Нэгдсэн Эмират Улсын Дубай хотод өчигдөр анх удаагаа “нисдэг хүмүүс”-ийн уралдаан зохион байгуулагджээ.

»»
ОХУ-ын Алс Дорнодын Сахалин мужид их хэмжээний цас орсон байна
11:28

ОХУ-ын  Алс Дорнодын Сахалин мужид энэ сарын 24-ний өдрөөс эхлэн их хэмжээний цасан шуурга гурван өдөр үргэлжилж, урд өмнө нь болж байгаагүй байгалийн аюулт үзэгдэл тохиолоо. 

ОХУ-ын Алс Дорнодын Сахалин мужид их хэмжээний цас орсон байна

ОХУ-ын  Алс Дорнодын Сахалин мужид энэ сарын 24-ний өдрөөс эхлэн их хэмжээний цасан шуурга гурван өдөр үргэлжилж, урд өмнө нь болж байгаагүй байгалийн аюулт үзэгдэл тохиолоо. 

»»












bolod.mn logo
RSS Feeds | Холбоо барих | Маркетингийн алба |
Мэдээлэл хуулбарлах хориотой. © 2005-2024 Bolod Мэдээллийн сүлжээ сайт. Бүх эрх хуулиар хамгаалагдсан. Developed by: "Онлайн Хүрээ" ХХК