Ё.Доржоор дахин тав даван начин цолоо баталж үнэн хүчит чимэг хүртэж байсан Говь-Алтай аймгийн Шарга сумын харьяат улсын өсөх идэр начин Заяахүүгийн Чинбаттай бөхийн өргөөнөө уулзаж ярилцлаа. Говь-Алтай аймгийн Хантайшир дэвжээний бөхчүүдийн энэ сарын ээлжит барилдаан 3.Чинбат начны нэрэмжит болон зохиогдсон юм. Өдгөө 82 настай ч ануухан хэвээр ийнхүү хуучилж сууна.

-Төрсөн нутаг усныхаа талар яриагаа эхлэе?

-Би Говь-Алтай аймгийн Шарга суманд төрж өссөн. Цэрэгт 1953 онд ирэхдээ аймгийн начин цолтой байсан. Тухайн үеийн алдарт аварга, арслангуудтай бүгдэдтэй нь барилдаж хаяхдаа хаяж, унахдаа унаж явсаан.

-Бөхийн зам руу хэдий үеэс оров?

-Бүр багаасаа л барилдаж өссөн. 1953 оны намар цэрэгт татагдаад 1954 онд 21 настайдаа улсын начин цолны босго алхсан. Цэргийн гурван жилийн хугацаандаа цолоо дахин баталсан даа.

-Аймгийнхаа баяр наадамд хэр барилдаж байв, та?

-Говь-Алтайд би гурав түрүүлж, нэг үзүүрлэсэн. Ид үеэ хөдөө нутагтаа барилдаж өнгөрүүлсэндээ харамсдаг. Би цэргийн албаа хаагаад л шууд нутагтаа ирж тээврийн долдугаар баазад ажилласан. Уг нь улсын баяр наадамдаа ирж барилдаж байсан бол нэлээд хэд шөвгөрөх байсан байх. Цаг хугацаа алдсан даа.

-1954 оны улсын баяр наадмын тавын даваанд Ц.Чимэд-Очир аваргатай барилдсан барилдаанаа эргэн дурсвал...?

-Аварга их том хүн шүү дээ. Бид хоёр нэлээд удсан. Намайг барьж аваад л, тавиад байсан. Сүүлдээ хүч нь саарсан юм байлгүй, намайг барьж авч чадалгүй хий хавираад өөрөө унасан.

Би цэргийн хүн юм чинь юундаа ядрах вэ дээ. Зургаагийн даваанд Ш.Батсуурь аварга намайг авсан. Бас нэлээд удлаа. Тэгсэн хөл нь ойрхон харагдаад байхаар нь бушуу бариад авья гээд ухасхийтэл өөрөө сөхрөөд ойчсон.

-Та хоёр жилийн дараа буюу 1956 онд цолоо дахин баталсан юм уу?

-Улсын начин Ё.Доржоор тав даван Д.Дамдин аваргад унасан. Тэр жилээ Дамдин аварга түрүүлсэн юм шүү дээ. Тухайн үед чинь Барилгын хорооны цэрэг гэж дуудуулдаг байлаа. Сүүлдээ л Говь-Алтай аймгаараа харьяалагдаж барилддаг болсон. Дараа нь 1959 оны спартакадаар 20 давбал улсын заан цол өгнө гэж байна.

Би 14 давчихаад Бээжин аваргатай барилдаж байгаад хөлөндөө бэртэл авсан.Тэр зунаа наадамд ч зодоглоогүй. Тэр үед цэргийн газрын жолооч байв. Жолооч сайхан, бараг л том дарга болчихсон юм шиг санагдаад бөхөөрөө ч нэг их явдаггүй байж. Миний үед чөлөөт бөх гэж байгаагүй. Байсан бол барилдаад л явчих байсан байх гэж одоо боддог.

-Таны үеийн хүчтэй өрсөлдөгчид гэвэл хэн хэн байвсан бол...?

-Тухайн үед Д.Дамдин, Ц.Чимэд-Очир, Ш.Батсуурь Ж.Бээжин, арслан Б.Жамьяндорж, У.Мижиддорж гээд л олон сайхан бөх байсан даа. Гэхдээ Б.Жамьяндорж намайг бараг хаяж үзээгүй шүү.

-Таны барилдааны арга барил ямар мэхийг голлон хийдэг байв?

-Ер нь барилдана гэдэг чинь тухайн хүнээ сонгож яаж барилдаж байгааг нь сайтар ажиглаж байж барилдана гэсэн үг. За тэгээд, ганцхан мэхээр хүн хаяна гэж байхгүй дээ. Угсраа олон мэх хийж байж л хаяна шүү дээ. Өвөө нь тэгж л барилддаг байсан. Тэр энэ гэлгүй бүх л мэхийг хийдэг байсан даа.

-Танд бөхийн удам бий юу?

-Бий бий. Манай ээжийн аав нь Богдын даншигт зургаа давж байсан Засагт хааны "суран хар" Дамбий гэж бөх дээр үед байсан юм билээ. Бас аавын талд аймгийн арслан цолтой хүмүүс их байсан.

-Санаанаас гардаггүй дурсамжтай барилдаанаасаа уншигчдадаа ярина уу?

-Угсраа мэх хийгээд, хүнтэй удаан зууралдалгүй барилдвал сайхан шүү дээ. Дээр үед чинь ер нь л уддаггүй, хурдан шуурхай барилддаг байсан. Одоо бол барьц хална гэж бараг алга даа. Дээхэн үед чинь аварга, арслангууд нүднээс нулимс гаргаж гишгэдэл алдтал халдаг байлаа шүү дээ.Одооны бөхчүүд бариад л зогсоод байх юм.

-Бөхчүүдээс хэн хэнтэй нь дотно найзалж, нөхөрлөж байв?

-Жамьяндорж арслан, Дорнодын Дугарсүрэн заан бид гурав их дотно найзууд байсан юм. Ер нь бөхчүүдтэй бүгдтэй нь л найзалж явсан даа.

-Та хэдий үеэс барилдахаа больсон бэ?

-Бэртэл аваад 1964 оноос л барилдахаа байсан. Залуудаа тээврийн тэрэг барьдаг байлаа. Хот, хөдөөгийн хооронд ачаа ачиж, буулгаж явсаар байтал хамаг цагаа авдаг байв. Төлөвлөгөөгөө биелүүлэх гээд л үзээд байдаг. Бэлтгэл ч хийхгүй байж байгаад л наадамд барилддаг байлаа.

-Таны үр хүүхдүүдээс одоо барилдаж байна уу?

-Одоохондоо алга. Хүүхдүүдийн хүүхдүүдээс барилдах хүү гарах байх гэж бодоод л байна. Нэг хүү бий, одоохондоо балчир байна, дөнгөж дөрөвдүгээр анги. Тэр маань л барилдчих байх.

-Та одоо хаана амьдарч байгаа вэ?

-Говь-Алтайд амьдарч байгаад 5, 6 жилийн өмнөөс хүүхдүүдээ дагаад л Эрдэнэт хотод амьдардаг болсон.

-Танай аймгийн энэ сарын барилдаан таны нэрэмжит болгон зохиогдож байна. Таны бодлоор бөхийн залгамж халаа хэр бэлтгэгдэж байх шиг байна?

-Их олон хүүхдүүд гарч ирж байна. Бөх тэр болгон үзэхээ байгаад сайн мэдэхгүй л байна. Гэхдээ гайгүй, гайгүй залуус их харагдаж байна. Зурагтаар хааяа бөх хараад сууж байхад бөхчүүд өөрийгөө дайчилж ноцолдохгүй байх шиг.

Хараад байх нээ зориг муутай ч юм шиг, хүчээ тэнцүүлэхгүй байгаа ч юм шиг. Барилдана гэдэг чинь хаяж хөөж явахдаа цээж бөгсөндөө хүчээ тэнцүүлж байх ёстой байдаг. Зарим нь цээжиндээ хүчээ төвлөрүүлж яваад ч унаж байх юм.

-Ахмад бөхийн хувьд ирээдүй хойчийн бөчүүддээ зөвлөгөө өгнө үү?

-Одооны бөхчүүд өдөр болгон ноцолдож байна. Энэ нь сайн хэрэг. Дээр үед тэгдэггүй байлаа шүү дээ. Яахав, хот хүрээний бөхчүүд бэлтгэл хийдэг л байсан. Хөдөөний бид нар жилд хоёр гурав ноцолдож байгаад л наадамд барилддаг байсан. Ер нь хаячихаад нэгнээ татаад босгодог байх хэрэгтэй, толгой дээгүүр нь харайгаад байлгүй.

Иймэрхүү зүйл харагдаад байна. Энэ чинь бас бөхийн соёл шүү дээ. Хаячихаад татахгүй ч гэсэн гараа хүргээд босгох хэрэгтэй. Уначихаад бас хурдан босох хэрэгтэй Бидний үед уначихад удаан хэвтүүлдэггүй байлаа шүү дээ.

Одоо зурагтаар хараад байхад зарим нь уначихаад дээшээ хараад л хэвтээд байх юм. Унаж байж хаяж сурна Унасан ч, хаясан ч нүнжигтэй л байх хэрэгтэй. Түүнээс нэг хаячихаад тэр чигээрээ хаяад байна гэж байхгүй. Заавал унана. Олон дахин унаж байж хаядаг болно шүү.

-За ярилцсанд баярлалаа. Урт удаан наслаарай.

МУБИС, БТС Б.Балжинням

Эх сурвалж: "Бөх" сонин

Монгол улсын начин З.Чинбат: Дээр үеийн аварга, арслангууд нулимс гаргаж, гишгэдэл алдтал халдаг байлаа
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (0)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео

”Солонго ярилцлага”｜Г.Баатар: Тэнгэрлэг сайхан аав минь
17:34

“Бүс ба Зам - Гэрэлт аялал” үргэлжилсээр
17:18

“Бүс ба Зам - Гэрэлт аялал” Монгол улс дахь төслийн 2025 оны үйл ажиллагаанд хамрагдахаар Монгол Улсын нүдний болор цайх өвчтэй 121 хүн 06 дугаар сарын 20-ны өдөр Эрээн боомтоор Хятад улсад иржээ.

Авлига авсан ХХЕГ-ын Нууцын албаны ажилтнуудын 2 жил нийтийн албанд томилогдох эрхийг хасаж, ₮6 саяар торголоо
15:18

Хил хамгаалах ерөнхий газар (ХХЕГ)-ын Нууц, мэдээллийн аюулгүй байдлын албаны Бүртгэлийн нэгдсэн системийн

»»

Долдугаар сард ЦАГ АГААР ямар байх вэ?
13:17

Цаг уурын байгууллагаас долдугаар сард нутгийн өмнөд хэсэг болон говийн аймгуудын нутгаар бороо хур ихтэй байх төлөвтэй байгааг мэдээлжээ.

»»

BTS хамтлаг 2026 онд шинэ цомог, дэлхийн аялан тоглолтоор эргэн ирнэ
12:49

Мягмар гарагийн /2025.07.01/ орой Өмнөд Солонгосын алдарт BTS хамтлаг ирэх жил эргэн эрэлтээ хийнэ гэж Weverse

»»

Путин, Макрон нар гурван жилийн дараа дахин утсаар ярилаа
12:47

ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин, Францын Ерөнхийлөгч Эммануэль Макрон нар долдугаар сарын 1-ний өдөр утсаар

»»

“Дээлтэй Монгол” наадам энэ сарын 8-нд болно
10:33

Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газар, нийслэлийн Аялал жуулчлалын газар, Соёл, Спорт, Аялал жуулчлал,

»»

Дэлгүүрийн худалдагчийг зодсон эрэгтэйг 48 цаг саатуулжээ
09:06

Цагдаагийн байгууллагад энэ оны 06 дугаар сарын 27-ны өдрийн 22:40 цагт Дундговь аймгийн Сайнцагаан сумын 7-р багийн

»»

Нагоя башёд Монголын 20 бөх барилдана
08:45

Японы сумо бөхийн холбооноос ирэх сарын 13-нд эхлэх Нагоя башёгийн банцүкэг өчигдөр зарлаж манай улсаас 20 бөх дөрвөн зиндаанд зодоглох юм.

»»

Ой хээрийн хоёр түймрийг бүрэн унтраалаа
17:04

Өнөөдөр хоёр гал түймрийг бүрэн унтраасан талаар ОБЕГ-аас мэдээллээ.

»»

Өвөр Монголын цөлийг зассан туршлага
15:40

Энэ жил “Гурван умард” төсөл хэрэгжиж эхэлсний 47 жилийн ой тохиож байна. Хагас зуун жил үргэлжилсэн уйгагүй хөдөлмөрөөр Өвөр Монгол орон эх орныхоо хойд хилд нуршгүй ногоон хэрэм босгож, улс орны экологийн аюулгүй байдлыг үр ашигтайгаар баталгаажуулсан юм.

Харилцаа хамтын ажиллагаагаа гүнзгийрүүлж, Хятад Монголын найрамдлын түүхийг өгүүлнэ
15:39

6-р сарын 10-нд Хятад, Монголын хэвлэл мэдээллийн Хүбэй муж, ӨМӨЗО дахь хамтарсан сурвалжилгын арга хэмжээний нээлтийн үеэр Бүх Хятадын Сэтгүүлчдийн Нийгэмлэг болон Монголын СНЭ-ыэ дарга нар захидал илгээж, хамтарсан сурвалжилга амжилттай эхэлсэнд баяр хүргэжээ.

Хятад, Монголын хэвлэл мэдээллийнхний хамтарсан сурвалжилга эхэллээ
15:38

Хятад, Монголын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийн Хүбэй, ӨМӨЗО дахь "Боломжоо хуваалцан, хамтдаа хөгжье" хамтарсан сурвалжилгын үйл ажиллагаа ӨМӨЗО-ны Тунляо хотод 6-р сарын 10-ны үдээс хойш эхэллээ. Энэхүү арга хэмжээг БХСН, БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа ЭСЯ, Монголын СНЭ хамтран гүйцэтгэж, ӨМӨЗО-ны Ардын засгийн газрын хэвлэл мэдээллин алба, Хүбэй мужийн Ардын засгийн газрын хэвлэл мэдээллийн алба хамтран зохион байгуулж буй юм.

Шэнь Миньжуань:Хятад, Монголын хүмүүнлэгийн солилцооны агуулгыг баяжуулж, найрамдлыг бэхжүүлнэ
15:37

БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Шэнь Миньжуань Хятад, Монголын хэвлэл мэдээллийн хамтарсан сурвалжилгын арга хэмжээнд захидал илгээж, Бүх Хятадын сэтгүүлчдийн нийгэмлэг, БНХАУ-аас Монгол улсад суугаа Элчин Сайдын Яам, Монгол Улсын СНЭ, ӨМӨЗО-ны ардын засгийн газрын хэвлэл мэдээллийн алба, Хүбэй мужийн ардын засгийн газрын хэвлэл мэдээллийн албанаас хамтран зохион байгуулж буй Хятад, Монголын сэтгүүлчдийн Хүбэй, Өвөр Монгол дахь хамтарсан сурвалжилгын ажиллагаа эхэлсэнд баяр хүргэв.

Хятад улс сансар судлалын өдрөөрөө Хятад маягийн сансар судллын шинэ аяллаа эхлүүлэв
15:36

4-р сарын 24-ний өдөр бол Хятадын сансар судлалын арав дах өдөрлөг юм. Энэ өдөр мөн Хятад улсын анхны хиймэл дагуул "Дүнфанхүн-1"-ийг амжилттай хөөргөсний 55 жилийн ой юм. Энэ өдөр "Шэньжөү-20" нисэгчтэй сансрын хөлгийг хөөргөж, орчлон ертөнцийг судлах шинэ аяныг дахин эхлүүлсэн юм.

Өнөөдөр бид бүгдээрээ одон орон сонирхогчид болсон. 04-р сард бид сансрын нисгэгчиддээ хүндэтгэл үзүүлэх ёстой, уудам орчлонгийн нууцыг тайлж, сансрын нисгэгчдийн бичсэн хятад маягийн романтикийг мэдрэх ёстой.

Супер хиймэл оюун бүтээх лаборатори байгуулжээ
14:53

НЬЮ-ЙОРК, 2025 оны долоодугаар сарын 1 /Bloomberg/. Өгөгдсөн даалгаврыг хүний түвшинд эсвэл бүр илүү сайн

»»

Баяр наадмын нээлтийн тасалбар 07 сарын 02 буюу маргааш 07 цагаас худалдаанд гарна
14:31

Баяр наадмын нээлтийн тасалбар 07 сарын 02 буюу маргааш 07 цагаас худалдаанд гарна

»»

Ерөнхий Сайд Г.Занданшатар: Засгийн газар үнэнч, ил тод, хариуцлагатай байх зарчмыг тууштай баримтлана. Хөрөнгө оруулагчдад ээлтэй бодлого хэрэгжүүлж, тэдний эрх ашгийг хамгаалж ажилллана
13:57

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар гадаад улсаас Монгол Улсад суугаа дипломат төлөөлөгчийн газар болон олон

»»

Ганцмод-Гашуунсухайт боомтын хил дамнасан төмөр замын шав тавилаа
12:55

Хятад, Монголын уламжлалт анагаах ухааны эмчийн ур чадварыг дээшлүүлэх сургалт болов
12:37

Эрч хүчтэй залуу насаа хайрлая
12:00

Найруулагч:	С.УРЬХАН
Эх сурвалж:	СОЛОНГО

Уламжлалт заслаар бяцхан охины ”Нойрмог”нүдийг сэргээлээ
11:50

Зохиогч:	Ц.Урантунгалаг,Б.Сурнаа
Найруулагч:	Б.СУРНАА
Эх сурвалж:	solongonews.mn

2025 онд ахмад настанд амралт, сувиллын үйлчилгээ үзүүлэх байгууллагын жагсаалт гарлаа
09:57

Ахмад настны тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1.2-т заасан эрхийн бичгийн хөнгөлөлттэй үнээр ахмад настанд амралт,

»»

Дональд Трампын дэвшүүлсэн хуулийн төслийг Маск дахин шүүмжлэв
09:25

Зургадугаар сарын 28-ны өдөр Америкийн бизнес эрхлэгч Элон Маск АНУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Трампын дэвшүүлсэн "том мөртөө

»»

Аутизмын хүрээний эмгэгийн оношилгоог эрт илрүүлж, эмчлэх боломж нээгдлээ
15:34

”Монгол Улсад эмчлэгдэх боломжгүй өвчлөлийг бууруулах” бодлогын хүрээнд СЭМҮТ-ийн нарийн мэргэжлийн хүүхдийн

»»

Баруун Европ даяар хэт халж байна
15:25

БЕРЛИН, 2025 оны зургаадугаар сарын 30 /DW/. Өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд Баруун Европын орнуудад агаарын хэм

»»

Blue Origin жуулчдыг сансарт аялуулжээ
12:44

НЬЮ-ЙОРК, 2025 оны зургаадугаар сарын 30 /TASS/. Америкийн “Blue Origin” компани сансрын дэд тойрог замд

»»

Хөх хот Улаанбаатар чиглэлд шууд нислэг үйлдэнэ
10:25

Хөх хот Улаанбаатар чиглэлд шууд нислэг үйлдэнэ

»»

Улаанбурханы товлолт дархлаажуулалтад бүрэн хамрагдаагүй хүүхдүүдийн гэрт нь очиж вакцин хийнэ
09:49

Улаанбурханы нөхцөл байдалтай холбоотойгоор дархлаажуулалтыг эрчимжүүлэхээр болоод байна.

»»

"Багийн бага сургууль"-д хувийн хэвшлийнхэн хөрөнгө оруулна
09:24

Боловсролын яам, НҮБ-ын Хүүхдийн Сангийн хамтын ажиллагааны хүрээнд хэрэгжүүлэх “Багийн бага сургууль” санаачилга албан ёсоор эхэллээ.

»»

"Түймрээр эхээсээ өнчирсөн хоёр янзагыг хариуцлагатай айлд хүлээлгэн өгнө"
09:16

Сэлэнгэ аймгийн Алтанбулаг сумын ойн түймэрт өртөж, эхээсээ өнчирсөн 2 янзагыг өөрсдийн нутагт нь амьдардаг

»»

С.Молор-Эрдэнэ Монголчуудтай “таарсан” анхны философич гэж үү?
08:58

Олон нийтийн анхаарлын төвд байдаг хүмүүсийн нэг бол философич С.Молор-Эрдэнэ . Тэрээр “Монголчууд анх удаа л

»»

“GEM Mall”-д эхнэрээ хутгалж хөнөөсөн хэрэг гарлаа
08:07

Өнөөдөр Баянгол дүүргийн 6 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах “GEM Mall” худалдааны төвд эмэгтэй хүнийг

»»

Дорнодын түймрийг унтрааж, Хөвсгөл, Сэлэнгэ, Булган аймагт гарсан 7 түймрийг цурамд оруулжээ
19:16

Дорнод аймгийн Баян-Уул сумын Өвөр эрээн багийн “Тарам” гэдэг газар өчигдөр буюу энэ сарын 26-нд гарсан ой,

»»

Ерөнхий Сайд Г.Занданшатар Хүнс, Хөдөө Аж Ахуй, Хөнгөн Үйлдвэрийн салбарын цаг үеийн ажлын талаар УИХ-д мэдээлэл хийлээ
19:14

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбарын цаг үеийн

»»

Японд ажлаас үүдэлтэй сэтгэцийн өвчлөл дээд хэмжээнд хүрчээ
18:24

ТОКИО, 2025 оны зургаадугаар сарын 27 /NHK/. Японд ажилтай холбоотой сэтгэцийн эрүүл мэндийн асуудлаар

»»

Төр нийгмийн нэрт зүтгэлтэн Жамсрангийн Самбуугийн алдар гавьяаг мөнхжүүллээ
17:31

АРД ОЛОНДОО МОНГОЛ ТӨРИЙН МЭРГЭН ӨВӨӨ ХЭМЭЭН АЛДАРШСАН ТӨР, НИЙГМИЙН НЭРТ ЗҮТГЭЛТЭН

»»

Хятад-Төв Азийн олон улсын соёл аялал жуулчлалын анхны галт тэрэг Ши-Аниас аялж эхэллээ
16:23

Энэ онд Казахстаны "Хятадын аялал жуулчлалын жил" тохиож байна. Хятад, Казахстаны соёлын солилцоог дэмжиж, Хятад, Төв Азийн орнуудын дэд бүтцийн холболтыг гүнзгийрүүлэх зорилгоор өчигдөр Хятадын Ши-Ань хотоос Казахстаны Алматы хот чиглэлийн Хятад-Төв Азийн олон улсын соёл аялал жуулчлалын тусгай галт тэрэгний анхны галт тэрэг Ши Ань өртөөнөөс хөдөллөө. Тусгай галт тэрэг Шааньши, Ганьсу, Шиньжян зэрэг муж, өөртөө засах орныг дайран өнгөрч, Хоргос боомтоос хил гарч, 05-р сарын 31-нд Алматы хотод ирэх төлөвтэй байна.