энэ удаагийн "Нийслзлийн хүндэт иргэн" буландаа урьж ярилцлаа. Монголын анхны хувийн эмнэлгийг байгуулж байсан тэрээр нийслэлдээ болоод салбартаа хэлэх үгтэй хийсэн зүйлтэй нэгэн, Тзрээр өдгеө ЭМШУИС-ын Нүүр, ам судлалын сургуульд зөвлөх эмчээр ажиллаж байгаа.

-Улаанбаатарын иргзн байх нэг өэр. Их хотын бүтээлч иргэн байна гэдэг бүр ч үнэ цэнэтэй зүйл. Энэ үүднээс таныг нийслэлчүүдийнхээ эрүүл энхийн үйлсэд үлэмж хувь нэмэрорууясан гэждуулсан юм байна.

-Миний бие ЭМШУИС-ын Нүүр, ам судлалын сургуульд 35 дахь жилдээ ажиллаж байна. Яг эрүүл мэндийн салбарт гэх юм бол хөдөө аймгийн нзгдсэн змнэлэг, сумын салбарын эрхлэгч, УКТЭ, нийслэлийн Шүд, эрүү нүүрний змгэг судлалын төв гээд бүх шатыг дамжиж ажиллаж ирсэн хүн. Би нийслэлийн иргзн гэдгээрээ хамгийн их бахархдаг. Учир нь би АУИС-ыг төгсөөд Завхан аймгийн нзгдсзн эмнэлэг, сумын салбарт эрхлэгчээр ажиллаж байхад Эрүүл мэндийн яамнаас 1979 оны наймдугаар сард Улаанбаатарт ирж амьдрах урилга өгч билзэ. Ингэж би нийслэлийн иргэн болж байсан түүхтэй, Энэ нь намайг ажил мэргэжлийнхээ үр шимийг нийт монголынхоо зрд түмэнд хүргэг гэж итгэл унэмшил үзүүлсэн хэрэг л дээ.

Бас миний өвөг дээдэс болох Агвааны Пэрэнлэйжамц гэдэг хүн дөрвөн уулын сан сэржим номыг зохиосон. Тэгээд манай нутгийн ард түмэн, үр хүүхэд өөр хэн ч байсан дөрвөн уулын өндөр гэгээн Занабазарынхаа аравнайлж шавь тависан газар очиж амьдрахад өлзийтэй сайн зүйл болно, бүх зүйл сайхан бүтнэ гэж хэлсэн болохоор өдий хүртэл нийслэлдээ ажиллаж амьдарч яваадаа сэтгэл дүүрэн байдаг. Угтаа Улаанбаатар хотын иргэн гэдэг зүгээр нэг хүн байх ёсгүй. Нийслэлдээ чадах чинээгээрээ нэг ч болов зүйл бүтээхийн төлөө эрмэлзэж явдаг байх ёстой. Энэ хугацаанд Улаанбаатар хотын шүдний эмнэлгийг арав гаруй жил удирдсан. Ингэхдзэ миний барьсан бодлого бол Улаанбаатар хотын хүүхэд залуучуудыг шүдний өвчингүй болгоё, эрүүлжүүлье гэж шавь нартайгаа хамтарч ИТХ-аар асуудал болгон оруулаад, хүүхдүүдийн амны хөндийн эрүүл мэндийн хөтөлбер боловсруулж энэ маань хэрэгжсэн. Эмч болсны эхний арваад жил болох социализмын үед залуу эмч, их сургуулийн багш, нэгдүгээр эмнэлэгт ажиллаж байлаа.

Одоо бодоход энэ үед өөрийгөө бэлтгэж мэргэжлээ дээшлүүлж, хүн арддаа буянтай үйлс хийх эх суурийг л тавьж байж л дээ. Тэгээд 1990 оноос санаж бодсон бүхнийгзз хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрдсэн. Энэ утгаар нь Улаанбаатар хотод ямар үйл ажиллагаа явуулбал үр дүнтэй вэ гэж үззэд хүүхдүүдийн амны хөндийн хөтөлбөрийг гаргасан. Мөн хүүхдийн төлөө арван шүдний эмнэлэгийг дандаа сургууль дээр байгуулсан. Эдгээрээс ажиллаад амжилтанд хүрсэн нь ч бий, ажиллаагүй зальдаад үндсэн хөрөнгөнөөсөө хасаад аваад явчихсан нь ч бий. Гэвч миний хувьд энэ байдлаас няцаагүй. Энэ бол би мөнгөтэйдээ биш, нийслэлчүүдийнхээ эрүул энхийн төлөө санаачилж хийсэн зүрх сэтгэлийн дуудлага байсан. Гадаадын хөрөнгө оруулалтаар мэргэжил нэгт нөхдеесөө тусламж хүсээд бараг 180 мянга орчим ам.доллараар есөн сургууль дээр хүүхдийн шүдний эмнэлэг байгуулж байлаа. Мөн Чингисийн талбайг гоё гантиглахад хамт ажиллаж байгаа найз нөхөд, эмч нараа уриалаад сэтгэлийн хандив өргөсөн гэж боддог. Тиймээс хааяа Чингисийн талбайгаар алхаж явахдаа би үүнийг хийлцэж явлаа гэж омогшил төрдөг. Энэ мэтээр л Улаанбаатар хотынхоо хөгжил дэвшилд бага ч атугай хувь нэмрээ оруулах юмсан гэж хичээж явдаг даа.

-Нийслэлийн иргэний хувьд бахархаж явдаг зүйл олон байдаг юм байна. Тэгвэл сэтгэл эмзэглүүлдэг зүйл юу байна вэ?
-Энэ тал дээр яриад байвал их зүйл байна. Тухайлбал, залуучууд машиныхаа цонхоор тамхиныхаа иш, ундааныхаа савыг шидэж байна. Дуртай газраа шүлс нусаа хаяж, байшингийн буланд бие засч байна. Улаанбаатарын иргэн байна гэдэг наад зах нь эдгээр шаардлагуудыг биелүүлж байж иргзн болох ёстой гэж боддог.

-Тэгэхээр өнөөгийн нийслэлийн иргэдийн зан заншил уламжлал, хоорондын харилцаа, соёл ямар хэмжээнд байна гэж боддог вэ?

-Маш хүнд болж байна. 1990-ээд оны дунд үе хүртэл хүн сийрэг, машин цөөн хүмүүс нь бараг бие биенээ мэддэг мэндэлдэг, толгой дохидог байлаа. Гэтэл одоо дандаа танихгүй хүмүүс дайрчих гээд, эсвэл хараагаад, муухай хардаг болж. Гэсэн ч манай өнөөгийн нийслэлийн удирдлагууд маш их ажил хийж байгаа гэдэгт сэтгэл хангалуун байдаг. Энэ хөрөнгө оруулалтаас илүүтэй Улаанбаатар хотын иргэний оюун санаанд болоод хотын иргэн гэдэг ийм л шаардлагыг хангасан байх ёстой үунийг л биелүүлж байж нийслэлийн иргэн болно гэсэн журам, шалгуур үзүүлэлтийг яаралтай бий болгомоор юм шиг байна. Тэгэхгүй бол яавч болохгүй байна. Замын хөдөлгөөнд рролцож байгаа нь ч бүдүүлэг харагддаг.

-Хот төлөвлөлтийн тал дээр юу хэлэх вэ?
-Хүн болгон бодож санаснаа хийж дураараа авирладаг систем бий болчихсон байна. Энэ байдал л өнөөдөр Улаанбаатарыг ийм болгочихоод байна. Наад зах нь алга дарам газар жорлон барьчихаад л минийх гээд хэвтчихдэг. Тэгээд л тэр нь хүн гарч ч болохгүй, машин ч явж болохгүй сонин зүйл болгочихдог жишээтэй. Ийм эмх замбараагүй байдлыг хотын удирдлага гэхээсээ илүү энд амьдарч байгаа хүмүүс хотыг муухай болгосон. Өөрөөр хэлбэл бид сайн сайханд нь хувь нэмрээ оруулсангүй, муу муухай болгоход нь хувь нэмрээ оруулсан гэдгээ дор бүрнээ ойлгох ёстой. Улаанбаатарын төв гудамжаар салхи сөрөөд явахаар хамар хорсч, тамхи үнэртэж байна. Бүх тамхичид гудамжинд тамхи татдаг. Энэ мэтээр засч залруулах зүйл их байна. Нэмж хэлэхэд нийслэл биеэ даасан статустай учраас эрүүл мэндийн бодлогоо маш анхааралтай авч үзээд хүний хэрэгцээ шаардлага, зах зээлийн үндсэн зарчимд нийцсэн эрүул мэндийн бодлогыг явуулах хэрэгтэй. Үндсэндээ эрүүл мэндийн бодлого социализмын үеийн тогтсон загвараар яваад дууслаа шүү дээ. Зах зээлийн нийгмийн эрүүл мэндийн бодлого, систем үйлчилгээ, хүртээмж гэдэг өөр зүйл байдаг юм байна. Энэ чиглэл рүү нь оруулах хэрэгтэй гэж хувьдаа бодож байна.

-Та нийслэл хотоо болоод хүн ардыг нь ямар байгаасай гэж хувиасаа хүсч явдаг вэ?
-Цэмцгэр ганган гоё хот байгаасай, хүн ард нь соёлтой цэвэрхэн байгаасай, бие биедээ сайн энерги түгээж, сайхан харилцаатай байгаасай гэж хүсдэг. Мөн намайг Хангарьд одонгоос емнө нийслэлийн хүн амын шүдний эрүүл мэндийн телөө зүтгэж байсан зүтгэлийг минь үнэлж хотын Хүндэт тэмдгээр шагнасан. Үүндээ маш их баяртай байдаг.

-Таныхаар аливаа улсын нийслэл ямар байх ёстой вэ?
-Миний, бодлоор нийслэлийн бүх үйлчилгээ иргэн хүнд зориулагдсан байх ёстой. Гэтэл манайх юунд зориулагдсан нь мэдэгддэггүй. Харин замын уулзварууд нь үнэхээр хүнд зориулагдсан байна. Иргэдийнхээ үгийг сонсч жижигхэн зүйлээсээ эхлээд л хүнд зориулагдаж байж хот шиг хот болох ёстой байх. Түүнээс дарга нар өөрсдийн эрх мэдэл, дур зоргоороо ажил хийгээд тэр 'нь нэг их хүрээгээ тэлсэн зүйл болохгүй байх аа. Харин одооноос л сайхан хот болгохын төлөе зүтгзэд байна гэж бодоод байгаа шүү. Үүнд чөлөөтэй явдаг, зугаалдаг, машинаа чөлөөтэй бариад явдаг гарц нь хүн чөлөөтэй гарч байж л гоё болно шүү дээ.

-Таны хүүхдүүддээ ямар мэргэжил эзэмшүүлсэн бэ?
-Хүн юу чадна түүгээрээ гэдэг болохоор би хүүхдүүдээ бараг бүгдийг нь шүднмй эмч болгосон. Надад өер вариант байхгүй. Яагаад гэвзл надад өвлүүлэх ном, ажлын мэргэжил дадал туршлага, тоног төхөөрөмж байна.
Хэдийгзэр би сургуулийн хүүхдүүдийн төлөө олон эмнэлзг байгуулсан баян хүн биш ч гэлээ хоёр хүүхдээ ажиллуулчих эмнэлэг байлгүй яахав. Би монголд анх удаа хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн салбар тэр дундаа 1992 онд анхны шүдний эмнэлгийг байгуулж байлаа. Знэ тал дээр шавь нараа үлгэрлэн дагуулснаараа мөн л бахархалтай санагддаг.

-Та улсынхаа нийслзлийн юугаар нь илүүд бахархдаг вэ?
-Өмнө нь бахархах зүйл их байсан. Харин одоо бахархах зуйл бага болчихоод байна. Нэг үе нийслэл маань гоё ганган байгальтай цэвэр цэмцгэр байлаа. Харин одоо бүх зүйлийн анхдагч байгаа нь хамгийн том бахархал болж байх шив дээ. Ардчилал шинэчлэл, хувийн хэвшлийн анхдагч байгууллагууд, олимпийн аварга энэ бүгд манай нийслэлийн бахархал. Тийм учраас аливаа зүйлийг анхлан санаачилсан- зүйлүүдийг бахархал гзж нэрлэнэ. Тухайлбал хот хөгжлийн бодлогыг зам харилцаа, гарцыг хөдөө аймгууд дууриаж хуулбарлаж байна гэсэн. Энэ мөн л анхдагч. Тийм учраас Улаанбаатар хотын бух анхдагчаар бахархах ёстой юм.

Д.НЭРГҮЙ

Хот бие даасан статустай учраас эрүүл мэндийн бодлогоо анхааралтай авч үзэх шаардлагатай
Tweet
Bolod.mn