Архив ангилал

агентлагууд дэмжиж байгаагаа илэрхийлсэн нь саяхан. Гэтэл энэ санаачилга цаасан дээр үлдсэн бололтой. Учир нь, нийслэлийн дарга, ажилчдынх нь энэ жилийн тоог 2012 оныхтой харьцуулахад өссөн үзүүлэлттэй гарсныг НИТХ дахь МАН-ын бүлгийнхэн өчигдөр танилцууллаа. Эдийн засаг сайнгүй байгаа энэ үед чиг үүрэг нэгтэй зарим яамдыг нэгтгэх тухай сураг гарч байна. УИХ дахь МАН-ын бүлгийнхэн ч төсвийн урсгал зардлыг хэмнэх, чиг үүрэг нэгтэй яамдыг нэгтгэх тодорхой ажил хэрэгч санал дэвшүүлсэн. Үүний дараахан Эдийн засгийн хөгжлийн яам, Сангийн яамыг нэгтгэх нь гэсэн яриа гарсан ч тэгсхийгээд намжсан билээ.

Хууль тогтоох байгууллагаас Засгийн газрыг харьяа яам, агентлагийнхаа бүтцийг багасгах чиглэл өгч байхад нийслэлийн удирдлагууд эсрэгээсээ тансаг хэрэглээтэй дарга нарынхаа тоог нэмэгдүүлсээр байна. НИТХ дахь МАН-ынхан нэг бус удаа нийслэлийн удирдлагын бүтцийн талаар тодорхой мэдээлэл авах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн боловч одоог хүртэл тоймтой хариу өгөөгүй байна. Тэд эдийн засгийн хэмнэлтийг бодож, дарга нарын тоог цөөлөх нь зүйтэй гэсэн байр суурьтай байгаа юм. Хаана дарга олон байна тэнд төрөл садангийн төвлөрөл бий болдог нь нууц биш. Хотын дарга Э.Бат-Үүл ажлаа анх авахдаа “Нийслэлийнхэн иргэндээ хурдан шуурхай, хувийн хэвшлийн байгууллага шиг үйлчилдэг болно” хэмээн ам алдсан удаатай. Гэтэл нийслэлийн бүтэц бүрэлдэхүүн өмнөх жилийнхээс эрс нэмэгдсэн ч үйлчилгээ нөгөөх удаан, хойрго хэвээрээ л байна. Үүнээс харахад нийслэлийнхэн Ерөнхийлөгчийн санаачилсан ухаалаг төрийн эсрэг алхаад байх шиг. Учир нь нийслэлийн Засаг даргын орлогчоор гэхэд зургаан хүн ажиллаж байна.

Орлогчоос дутуугүй эрх мэдэлтэй гурван хүн нийтдээ есөн хүний орон тоотой. Хэн нь ямар ажлын чиг үүрэгтэйг нь мэддэг хүн цөөн. Нийслэлийн харьяа төрийн өмчит газарт ажиллагсдын тоо жилээс жилд өссөн тооцоо байна. Жишээ нь 2012 онд нийслэлийн нутгийн захиргааны байгууллагад 3809 хүн ажиллаж байсан бол 2014 онд 5210 болж өсчээ. Нийслэлийн төсвөөс санхүүждэг газарт ажилладаг хүний тоо хоёр жилд 6860-8359 болтлоо огцом өссөн байна. Үүнийг нийт дүнгээр нь авч үзбэл 10669-13569 болжээ. Харин цалингийн хэмжээ 2012 онд 25.8 тэрбум төгрөг байсан бол энэ онд 50 тэрбумд хүрчээ. Ингэхээр нийслэлийн удирдлагын бүтцийн орон тоо 2900 буюу 27.2 хувиар, цалингийн зардал 24.4 тэрбум буюу 94.6 хувиар өссөн үзүүлэлттэй гарч байгаа юм. Төрийн албыг данхайлгаж байгаагийн бодит жишээ энэ. Хоёрхон жилийн дотор төсвийн зардлыг ингэж өсгөж байгаа хүмүүс дараагийн сонгууль болтол дахиад хэдэн тэрбумыг үрэх бол. Ухаалаг төртэй болох гэдэг хоосон уриа лоозон байсан юм гэж үү. Эдийн засаг хүндэрч байна хэмээн аж ахуйн нэгж, хувийн хэвшлийнхний бүсийг чангалаад байдаг. Нөгөө талд нь төрийн албан хаагчид татварын мөнгөөр ямар ч хяналтгүй тансаглах нь шударга явдал уу.

Энд зөвхөн 2012-2014 оны хооронд нийслэлийн бүтцийн байгууллагын орон тоо, цалингийн хэмжээ хэрхэн нэмэгдсэнийг харууллаа. Цаана нь энэ олон орлогч, хурган дарга нарынх нь унадаг жийп, шатахууны мөнгө, хэрэглэж байгаа ширээ сандал зэрэг урсгал зардалд татвар төлөгчдийн мөнгөнөөс хэдэн тэрбумыг цацаж байгааг хэн ч мэдэхгүй. Мэдэх ч боломж байхгүй. Яг л УИХ-ын гишүүд Засгийн газраас “Чингис”, “Самурай” “Хөгжлийн банк”-ны эх үүсвэрийн талаар мэдээлэл авах гээд чаддаггүй шиг. Уг нь Ерөнхий сайд чуулганы хуралдаанд бондын зарцуулалтын талаар мэдээлэл тавьсан ч гишүүд хангалтгүй байна гэж дүгнэсэн. Тиймээс бондын мөнгөний үлдэгдэл, зарцуулалтыг дансны хуулгаар нь авч өөрсдөө шалгамаар байна хэмээн сандаргасан билээ. Нийслэлийн МАН-ынхан ч дарга нарын цалин хөлс, унаанд хэдэн төгрөг зарцуулж байгааг мэдэхийг хүссэн ч өгөөгүй байна. Арайхийн нийслэлийн хэдэн байгууллагын ажилчдын тоог хэлүүлж чадсан бололтой. Засгийн газарт ч, нийслэлд ч төсвийн зарцуулалтын тухай мэдээлэл хаалттай хэвээр байна.

Уг нь иргэд татварын мөнгийг нь юунд зарцуулж байгааг мэдэх бүрэн эрхтэй. Ерөнхийлөгч төрийн даварсан эрх мэдлийг хазаарлах хэд хэдэн хуулийн төслийг боловсруулж байгаа. Үүний нэг нь Шилэн дансны тухай хууль. Түүнээс гадна төрийн өмчит компани, үйлдвэрийн газрын тоог багасгах агуулгатай хуулийн төслийг ч боловсруулж байгаа юм. Гэтэл нийслэлийн өмчит үйлдвэрийн газрууд 2012 онд 57 байснаа энэ онд 74-т хүрч хоёр жилийн хугацаанд 17 газрыг шинээр байгуулжээ. Энэ олон нийслэлийн өмчит газар байгуулсны үр дүн байна уу. Нийслэл бүтэц, орон тоогоо 27.2 хувиар нэмэгдүүлсний ашиг тус юунд байна вэ. Юутай ч дахин төлөвлөлтийн чиглэлээр иргэдэд амласан үлгэрийн юм шиг ажлаа өнөөдрийг хүртэл дорвитой хийсэнгүй. Уг нь гурван удаагийн шийдвэрээр нийслэлийн 16 байршилд дахин төлөвлөлт явуулахаар болсон. Энэ хүрээнд нийслэлийн Ерөнхий төлөвлөгөөний газар, Гэр хорооллын хөгжлийн газар, Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төслийн нэгж, Гэр хороолол дахь Захирагчийн ажлын албыг байгуулсан. “Амины орон сууцтай Улаанбаатар” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд чиг үүрэг нэгтэй дөрвөн байгууллагад татвар төлөгчдийн мөнгийг цацжээ. Тодруулбал, нийслэлийн Ерөнхий төлөвлөгөөний газрын зардал 2012-2014 оны хооронд 763 саяас 2.1 тэрбум төгрөг, Гэр хорооллын хөгжлийн сан энэ жил 362 сая төгрөг, Гэр хороолол дахь Захирагчийн ажлын алба 510 сая төгрөгийн төсөвтэй ажиллаж байна.

Энэ байгууллагууд ямар чиг үүрэгтэй ажилладагийг нийслэлийнхэн өөрсдөө ч ялгадаггүйг нийслэлийн МАН-ын төлөөлөгчид хэлж байв. Тэр дундаа Гэр хороолол дахь Захирагчийн ажлын алба гэж ямар байгууллага болохыг одоог хүртэл ойлгохгүй яваагаа нуусангүй. Нийслэлийнхэн иргэдийн нүдэнд тусахаар юу хийсэн гэж та бодож байна. Хамгийн түрүүнд өнгөрсөн зун гудамж талбайг чимсэн алаг цэцэгс, хаа сайгүй хөглөрөх хогны ногоон уутыг нэрлэх нь тодорхой. Нийслэлийг цэцэрлэгжүүлэх ажилд өнгөрсөн онд 4.9 тэрбумыг, энэ жил 6.3 тэрбум төгрөг зарцуулахаар төсөвт суулгажээ. Зун алаглаад намар ганддаг цэцэг, нэг наст ургамалд нийслэлээс нийтдээ 1-.2 тэрбум төгрөг зарцуулж таарах нь. Өнгөрсөн жил цэцэгжүүлэх ажилд эрх баригч намын компани шалгарсан, төрөл саднаа өндөр цалинтай ажиллуулсан гээд хэл ам тасраагүй. Энэ жил харин яах бол. Хогны ногоон уут нийслэлийн иргэдийн хуучны танил болжээ. Өнгөрсөн онд энэ ажилд 4.5 тэрбум төгрөг, энэ онд зургаан тэрбум төгрөг зарцуулахаар болсон. Цахим сүлжээгээр хотын даргын энэ шийдвэрийг эсэргүүцэж байгаагаа хангалттай илэрхийлсэн ч тусыг олоогүй. Чигээрээ зүтгэсээр байгаад хогны ногоон уутыг тараахаар болсон билээ. Хотын дарга маань хогны уутаа сурталчлахын тулд дэлхийн загварын хотын нэр хүндийг унагаж, Парисыг манайхаас ногоон өнгөтөй хогны уут хийх санаа хулгайлсан хэмээн онигоонд орсон удаатай. Ийн төсвийн мөнгийг үр ашгаа өгөхгүй дэмий зүйлд үрж байгааг нийслэлийн МАН-ынхан эсэргүүцэж байгаа юм. Тиймээс өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сарын XIII хуралдаанаар МАН-ын бүлгийнхэн “Нийслэлд удирдлагын бүтцийн шинэчлэлт хийх хөтөлбөрийг боловсруулж, чадварлаг цомхон бүтцийг бүрдүүлнэ” гэсэн саналыг оруулсан байна. Гэвч нөхцөл байдал огтхон ч өөрчлөгдөхгүй байгааг тэд хэлж байсан юм. Тиймээс Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг 2012 оны Засгийн газрын 190 тоот тогтоолыг эргэж харахыг хүсч байгаа юм. Учир нь нийслэлийн одоогийн бүтэц бүрэлдэхүүнийг энэ тогтоолоор баталгаажуулсан аж. Ерөнхий сайдад толгойгоо гашилгах асуудал бишгүй их байхад нийслэлийн данхар бүтэц дахиад шүүмжлэл дагуулж эхэллээ. Сөрөг хүчнийнхэн эрх баригчдын “Давхар дээл”-ээ тайлахыг шаардаж байгаа шиг нийслэлийнхнийг данхар бүтцээ багасгахыг шаардах цаг аль хэдийнэ болжээ. Ингэхдээ энгийн төрийн албан хаагчдыг биш дарга сэтэр зүүсэн хүмүүсийг хамгийн түрүүнд их цэвэрлэгээнд хамруулах хэрэгтэй. Нийслэлд хоёр жилийн хугацаанд нэмэгдсэн 2900 хүний 1000 нь хэлтсийн даргаас дээш албан тушаалтан байгаа аж. Бүгд дарга болчихоор манайд төрийн хар бор ажлыг нугалдаг хүн олдох уу. Төрийн албан хаагчдын тоо нэмэгдсэн ч үйлчилгээ сайжрахгүй байгаагийн шалтгаан энэ олон дарга нартай холбоотой ч юм билүү. Манайд нийслэл гэж бараг тусгаар тогтносон улс бий боллоо. Дарга нар, төрөл садангийн төвлөрөл бий боллоо. Тиймээс эдийн засаг эмзэг байгаа ийм цагт данхар бүтцийг багасгахаас өөр сонголт байна гэж үү.

Ц.ОЮУНТУНГАЛАГ

Эх сурвалж http://www.info.mn